Tło procesu intergraci europejskiej po II wojnie światowej

Historyczno-prawne tło rozwoju integracji europejskiej po II wojnie światowej

1.Europa po II wojnie światowej

Po zakończeniu II wojny światowej na mapie Europy pojawiły się następujące nowe państwa:

Europa po 1945 r. została podzielona, zgodnie z określeniem W. Churchilla „żelazną kurtyną”. Na wschód od tej linii podziału zapanował system komunistyczny. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich zajął część ziem wschodnich Rzeczypospolitej, jeszcze w czasie ofensywy na froncie wschodnim. Ziemie republik nadbałtyckich, Ukrainy i Białorusi znalazły się granicach państwa sowieckiego. Państwa Europy Środkowo-Wschodniej, w których władzę przejęli komuniści, stworzyły wraz z ZSRR tzw. blok wschodni. W jego skład weszły następujące państwa: ZSRR, Polska Rzeczypospolita Ludowa, Czechosłowacja, Rumunia, Bułgaria, Jugosławia, Albania, NRD, Węgry.

 

Na zachód od linii „żelaznej kurtyny” w krajach Europy zachodniej rozwijała się demokracja. Państwa alianckie wzięły pod swoją opiekę pokonane w czasie II wojny światowej Niemcy. Po 1945 r. dokonano podziały Niemiec pomiędzy ZSRR, Wielką Brytanię, Francję i USA. Były to tzw. strefy okupacyjne. Z trzech stref okupacyjnych: francuskiej, amerykańskiej i angielskiej w 1949 r. powstało nowe państwo niemieckie – Republika Federalna Niemiec. Natomiast ZSRR utworzył zależą od siebie, komunistyczną – Niemiecką Republikę Federalną. Taki podział Europy utrzymał się aż do końca lat 80-tych XX wieku.

Plan Schumana

9 maja 1950 r.

Cele planu:

2. Traktaty założycielskie

Traktat Paryski - ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS) podpisany 18 kwietnia 1951 r. na okres 50 lat (przestał obowiązywać w lipcu 2002 r.) Celem traktatu było stworzenie wspólnego rynku węgla i stali. Zostały zniesione cła importowe, cła eksportowe oraz ograniczenia ilościowe w przepływie towarów objętych traktatem miedzy członkami Wspólnoty.

Traktaty Rzymskie - ustanawiające Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) – zwaną później Wspólnotą Europejską (WE) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM) podpisane 25 marca 1957 r. Zostały zawarte na czas nieograniczony i weszły w życie 1 stycznia 1958 r. Do najważniejszych zadań EURATOM-u należy zaliczyć:

  • wspieranie badań i rozpowszechnianie informacji technicznej,

  • popieranie inwestycji w dziedzinie energii jądrowej,

  • zapewnienie właściwego używania materiałów nuklearnych.

W roku 1959 państwa członkowskie tej Wspólnoty zniosły wszystkie cła importowe i eksportowe oraz ograniczenia ilościowe dla produktów związanych ze wspólnym rynkiem energii atomowej.

Traktat z Maastricht ( Traktat o Unii Europejskiej)– ustanawiający Unię Europejską został podpisany 7 lutego 1992 r. Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Unię Europejską tworzą trzy filary:

I filar – obejmuje problematykę objętą traktatami ustanawiającymi  EWWiS, WE i EURATOM oraz nowe dziedziny, takie jak: unia gospodarcza i walutowa (wprowadzenie wspólnej waluty –euro), obywatelstwo Unii, zatrudnienie, polityka wizowa, edukacja i młodzież, kultura, sieci transeuropejskie, ochrona konsumenta, ochrona zdrowia publicznego, polityka imigracyjna, zwiększenie znaczenia ochrony środowiska;

II filar – wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa;

III filar – sprawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwości (na mocy późniejszego Traktatu z Amsterdamu znaczna część tego filaru została przeniesiona do filaru I).

W stosunku do I filaru obowiązuje procedura decyzyjna na szczeblu wspólnotowym przewidziana traktatami Wspólnot. W pozostałych dwóch filarach zachowano współpracę międzyrządową.

Traktat z Amsterdamu - został podpisany 2 października 1997 r. i wszedł w życie 1 maja 1999 r. Był efektem Konferencji Międzyrządowej rozpoczętej w 1996 r. w Turynie, dotyczącej reformy Unii Europejskiej. Traktat ten (w przeciwieństwie do Traktatu z Maastricht) nie zawierał żadnych autonomicznych postanowień, a jedynie wprowadził modyfikacje w Traktacie o Unii Europejskiej, traktatach założycielskich Wspólnot Europejskich. Do priorytetowych celów Traktatu z Amsterdamu zaliczono:

  • wspieranie zatrudnienia oraz zagwarantowanie obywatelom ich podstawowych praw,

  • usunięcie pozostałych przeszkód w przepływie osób oraz wzmocnienie ich bezpieczeństwa,

  • usprawnienie struktury instytucjonalnej Unii w perspektywie jej rozszerzenia,

  • poszerzenie kompetencji UE w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (m.in. powołanie Sekretarza Generalnego Rady UE),

  • wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego w procedurze współdecydowania,

  • zawarcie zalecenia dotyczącego intensyfikacji współpracy między Parlamentem Europejskim a parlamentami narodowymi.

Traktat z Nicei – podpisany został 26 lutego 2001 r. Wszedł w życie 1 lutego 2003 r. Podobnie jak Traktat Amsterdamu nie zawiera autonomicznych postanowień, lecz jedynie modyfikuje określone artykuły traktatu o Unii Europejskiej oraz traktatów ustanawiających Wspólnoty Europejskie. Najważniejsze zmiany wprowadzone do Traktatu o Unii Europejskiej dotyczą:

  • procedury zawieszania określonych praw, które wynikają dla państwa członkowskiego ze stosowania traktatu, w razie poważnego naruszenia przez to państwo podstawowych zasad, na jakich opiera się Unia;

  • wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz zasad zawierania porozumień międzynarodowych w II i III filarze;

  • modyfikacji procedury powoływania Komisji Europejskiej - wzmocnienie pozycji przewodniczącego Komisji; do 1 listopada 2004 r. obecny skład Komisji nie ulega zmianie, po tym terminie zacznie obowiązywać zasada „jeden komisarz dla jednego państwa członkowskiego”;

  • zwiększenia zakresu spraw poddawanych głosowaniu metodą większości kwalifikowanej zamiast jednomyślności oraz uszczegółowienia warunków stosowania zasady wzmocnionej współpracy;

  • reformy Parlamentu Europejskiego (zwiększenie liczby eurodeputowanych do 732.

Traktat z Lizbony – podpisany 13 grudnia 2007 r. w Lizbonie przez przywódców 27 państw członkowskich. Wszedł w życie 1 grudnia 2009 r. Stanowi umowę międzynarodową zmieniającą dotychczasowe Traktaty o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Zlikwidował Wspólnotę Europejską i tzw. „strukturę trójfilarową”, natomiast kompetencje, prawa i obowiązki Wspólnoty przejęła Unia Europejska.

Najważniejsze zmiany wprowadzone przez Traktat:

  • przekształcenie Unii w jednolitą organizację międzynarodową poprzez nadanie UE osobowości prawnej;

  • zniesienie struktury filarowej, ujednolicenie procesu decyzyjnego oraz katalogu instrumentów prawnych;

  • usprawnienie działania instytucji unijnych. Sprecyzowanie podziału kompetencji między Unię i państwa członkowskie;

  • wprowadzenie formuły podejmowania decyzji w Radzie większością kwalifikowaną, zgodnie z tzw. zasadą „podwójnej większości”, z uwzględnieniem okresów przejściowych do 2017 r. oraz tzw. „mniejszości blokującej”;

  • wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego i parlamentów narodowych;

  • wzmocnienie ochrony praw podstawowych, poprzez włączenie Karty Praw Podstawowych do prawa pierwotnego oraz stworzenie podstawy prawnej przystąpienia Unii do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka;

  • uporządkowanie katalogu źródeł prawa pochodnego w Unii oraz procedury stanowienia tego prawa;

  • sprecyzowanie procedury stanowienia i zmiany prawa pierwotnego Unii.

3. Teorie integracji

EUROPA FEDRALNA (Koncepcja federalizmu)

„EUROPA OJCZYZN” (Koncepcja konfederacyjna)

FUNKCJONALZM (Koncepcja funkcjonalizmu)

NEOFUNKCJONALIZM (Koncepcja neofunkcjonalizmu)

TEORIA KOMUNIKACYJNA

INTERGOVERNMENTALIZM

TEORIE EKONOMICZNE

Nurt neoliberalny Beli Balassy

EUROPA O WIELU PRĘDKOŚCIACH

MODEL EUROPY O ZMIENNEJ GEOMETRII

EUROPA À (PICK AND CHOOSE EUROPE)

4. Pogłębianie i rozszerzanie procesu integracji gospodarczej i politycznej w Europie

Pierwsze koncepcje integracji gospodarczej zakładały tworzenie form podobnych do wspólnego rynku dla kolejnych sektorów gospodarczych. Wynikiem tego było podpisanie Traktatu o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali, zakładającego integrację w ramach przemysłu stalowego i węglowego. Jego głównym celem było zlikwidowanie barier w handlu węglem i stalą. Traktat nie ograniczył się tylko do swobodnego przepływu produktów (węgla i stali), ale uczyniono dalszy krok w kierunku integracji, tworząc wspólny rynek w ramach tych sektorów. Węgiel i stal mogły być przewożone pomiędzy krajami EWWiS bez żadnych ograniczeń, restrykcji; podobnie pracownicy i kapitał, zaangażowani w tych sektorach przemysłu mogły się swobodnie przemieszczać.

Traktat Rzymski powołał Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Przede wszystkim stworzył on ramy prawne dla unii celnej oraz ogólne wytyczne dla polityk gospodarczych, które miały im towarzyszyć. Postanowiono stopniowo wyeliminować opłaty celne i ograniczenia ilościowe w handlu między państwami członkowskimi oraz wszelkie inne środki o podobnych skutkach. Ponad to ustanowiono wspólną zewnętrzną taryfę celną i wprowadzono wspólną politykę handlową wobec państw trzecich.

Cele, które zostały postawione przez EWG przez Traktat Rzymski, zostały rozszerzone w Jednolitym Akcie Europejskim z 1987 r. Jednolity Akt Europejski położył szczególny nacisk na urzeczywistnienie wspólnego rynku. Dokument stworzył podstawy prawne tych przedsięwzięć, które zaczęto realizować w praktyce, choć formalnie nie były przewidziane. Ustanowił środki mające przyspieszyć realizację wspólnego rynku, stwarzając tym samym podstawy do organizacji Jednolitego Rynku Wewnętrznego, czyli „obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału oraz działań gospodarczych”.

Traktat o Unii Europejskiej podpisany w 1992 r., inaczej Traktat z Maastricht, wszedł w życie w 1993 r. Zastąpił termin :Wspólnoty Europejskie” nazwą „Unia Europejska”. Procesy integracyjne dodatkowo rozszerzono o wprowadzenie wspólnej waluty. Związane z tym decyzje dotyczyły nieodwołalnego usztywnienia kursów wymiany walut, określenia i prowadzenia jednolitej polityki pieniężnej i walutowej. Ich głównym celem jest utrzymanie stabilności cen oraz wspieranie polityki gospodarczej Unii Europejskiej. Gospodarki państw stają się bardzo ściśle ze sobą gospodarczo powiązane i wzajemnie od siebie zależne.

Unia Gospodarczo-Walutowa została utworzona początkowo przez 12 państw: Francja, Niemcy, Belgię, Luksemburg, Holandię, Włochy, Irlandię, Hiszpanię, Portugalię, Austrię, Finlandię i Grecję. Z początkiem 2002 r. dokonano wymiany walut narodowych na euro – walutę obowiązującą w krajach należących do Unii Gospodarczo-Walutowej potocznie zwanych Eurolandem.

Zagadnienia egzaminacyjne

  1. Wymień i omów zwięźle klasyczne koncepcje integracji europejskiej

Organizacja międzynarodowa typu międzypaństwowego – organizacja zrzeszająca państwa i inne podmioty prawna międzynarodowego, działa na podstawie umowy międzynarodowej zawartej przez państwa członkowskie i ma podmiotowość prawną. Umowa nazywana jest statutem, konstytucją, traktatem konstytucyjnym i określa kompetencje organizacji, jej instytucje oraz relacje z państwami członkowskimi.

Członkami organizacji międzyrządowych są państwa (co najmniej trzy). Nazwa tego typu organizacji wywodzi się z faktu, że w tego typu formach współpracy państwa reprezentowane są przez rządy lub ich przedstawicieli. Podstawą funkcjonowania organizacji międzyrządowych są najczęściej wielostronne umowy międzynarodowe, mające charakter statutu, które określają cele i zadania organizacji oraz powołują organy o określonych kompetencjach, dla ich realizacji.

Organizacje międzyrządowe cechuje pewna specyficzna struktura instytucjonalna. Każda z nich ma bowiem co najmniej jeden organ, będący zebraniem przedstawicieli wszystkich państw członkowskich 

Organizacje międzyrządowe mają podmiotowość prawnomiędzynarodową, tzn. mogą posiadać i bezpośrednio zaciągać prawa i obowiązki w prawie międzynarodowym. Wyraża się to przede wszystkim w możliwości zawierania umów międzynarodowych, utrzymywaniu stosunków dyplomatycznych czy uczestnictwie w konferencjach międzynarodowych.

Organizacja ponadnarodowa - rodzaj organizacji międzynarodowej typu międzypaństwowego o szczególnym charakterze. Cechuje ją specyficzna i głęboko sięgająca współzależność z państwami członkowskimi przy wykonywaniu wspólnych zadań (kompleksowa współzależność integracyjna).

Szczególne cechy org. m. typu ponadnarodowego:

Organy organizacji ponadnarodowej mają charakter niezależny od państw członkowskich, organy organizacji ponadnarodowej posiadają kompetencje do tworzenia prawa wiążącego państwa członkowskie jak i podmioty prawa krajowego, w razie kolizji prawa stanowionego przez organizacje ponadnarodowe z prawem krajowym prawo organizacji ponadnarodowych jest stosowane z pierwszeństwem, organizacja ponadnarodowa ma możliwość podejmowania samodzielnych działań w stosunkach zew. ze skutkiem prawnym dla państw członkowskich.

 W doktrynie prawa międzynarodowego wypracowano cechy organizacji o charakterze ponadnarodowym na podstawie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Są to:

  1. instytucje, które nie reprezentują państw członkowskich;

  2. podejmowanie decyzji większością głosów we wszystkich instytucjach;

  3. upoważnienie organów organizacji do przyjmowania aktów o charakterze wiążącym;

  4. skutek wiążący niektórych aktów w stosunku do jednostek fizycznych i osób prawnych

  5. ustanowienie nowego porządku prawnego obejmującego traktat i powstające na jego podstawie prawo;

  6. poddanie oceny ważności aktów takiej organizacji i oceny wypełniania zobowiązań przez państwa członkowskie kontroli instytucji sądowej organizacji.

Struktura i charakter UE odbiegają jednak od formuły klasycznej organizacji międzyrządowej. Unia jest swoistą hybrydą, łączącą cechy organizacji międzypaństwowej oraz organizacji ponadnarodowej. O międzyrządowym charakterze świadczy osobowość prawnomiędzynarodowa posiadana przez Wspólnotę Europejską (mocą przyszłej unijnej konstytucji przeniesiona na Unię), umożliwiająca międzynarodową reprezentację celów i interesów UE, wpływ państw członkowskich na regulacje prawne i instytucjonalne w wielu dziedzinach integracji, swoista gra interesów narodowych widoczna w wielu kluczowych momentach, szczególnie przy zmianach w traktatach założycielskich, ale także w codziennej pracy legislacyjnej instytucji i organów UE. Z drugiej strony Unia jest przykładem organizacji ponadnarodowej, a więc takiej organizacji międzynarodowej, która tworzy samodzielnie odrębny, autonomiczny porządek prawny, który jednocześnie wpływa na prawo krajowe państw członkowskich. Porządek prawny takiej organizacji różni się zarówno od klasycznego prawa międzynarodowego, jak też, częściowo, od prawa pierwotnego (konstytucyjnego), obejmującego traktaty założycielskie. Prawo wtórne stosuje się bezpośrednio w krajach członkowskich, wywołuje ono skutki bezpośrednie i cechuje się pierwszeństwem stosowania. To oznacza, że państwa członkowskie zrzekają się na rzecz organizacji części swych suwerennych praw, zachowując uprawnienia do tworzenia prawa ponadnarodowego. Proklamowany jako jeden z podstawowych celów integracji europejskiej "coraz ściślejszy związek pomiędzy ludami Europy" oznacza gotowość stopniowego przenoszenia na poziom instytucji ponadnarodowych spraw do tej pory leżących w gestii organów władzy państw członkowskich.

  1. Przeanalizuj charakter prawny UE w świetle pojęć państwa federalnego i konfederacji.

  1. Model rozwoju Unii w europejskim państwie federalnym (zwolennicy pogłębiania procesu integracji)

  2. Związek państw (konfederacja) (politycy podchodzący wstrzemięźliwie do procesu integracji europejskiej)

  1. Scharakteryzuj zwięźle główne koncepcje objaśniające wspólne zarządzanie w ramach UE.

Koncepcja stopienia/połączeni – integracja europejska nie prowadzi do likwidacji państwa narodowego, lecz do jego umocnienia (rozwoju); dochodzi do „stopienia się” państwowości na szczeblach narodowym i europejskim.

Koncepcja systemu wielopoziomowego – występują rodzaj polityk i systemy uzgodnieniowe zarówno o charakterze horyzontalnym (mające charakter funkcjonalny) jak i wertykalnym (odnoszące się do określonego terytorium); występują różnorodne powiązania; UE to kompleksowy, zintegrowany system uzgodnieni owy, obejmuje różne szczeble i różne podmioty.

Koncepcja zarządzania wielopoziomowego – zarządzanie wielopoziomowe miałoby się charakteryzować 3 cechami: rządy państw nie mają monopolu na decyzje (są podejmowane na wielu szczeblach), decyzje podejmowane są wspólnie, zatarciu ulega tradycyjny podział na sfery wewnętrzne i zewnętrzne ze względu na wzrastające znaczenie aktorów transnarodowych.

Koncepcja multicentryczności systemu prawa – możliwość współistnienia kilku centrów (władzy), różne centra mogą w sposób wiążący wypełniać swoim działaniem tę samą przestrzeń prawną; podział kompetencji między UE a państwami członkowskimi.

Koncepcja „ponadnarodowości deliberatywnej” – zasoby i polityczne działania są ulokowane na różnych i relatywnie autonomicznych szczeblach; zarządzanie wspólnymi problemami zależy od komunikacji między różnymi aktorami; na państwach członkowskich spoczywa obowiązek uwzględnienia zewnętrznych spraw i interesów, na prawie wspólnotowym – zadanie zagwarantowania, aby prawo krajowe państw członkowskich było zgodne z regułami wspólnotowymi.

  1. Omów zasadnicze dziedziny objęte kompleksową współzależnością integracyjną.

  1. Po stronie państw członkowskich

  1. Po stronie UE

  1. W dziedzinie bezpośredniej współzależności

  1. Wykaż powiązania między budową sprawnego państwa a możliwością pogłębiania (umacniania) integracji europejskiej


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Integracja europejska po II wojnie światowej, studia
Integracja europejska po II wojnie swiatowej, Materiały administracja
Geogrfie Procesy urbanizacyjne w Polsce po II wojnie swiatowej
Periodyzacja polskiej polityki zagranicznej po II wojnie światowej, Dyplomaca Europejska, 4 semestr,
Lekcja 125 Afryka po II wojnie światowej Procesy dekolonizacyjne na świecie
procesy gospodarcze po II wojnie światowej, procesy gospodarcze po II wojnie światowej
04 Procesy dekolonizacyjne po II Wojnie Światowej
Systemy walutowe po II wojnie światowej
Świat i Polska po II wojnie światowej
ZMIANY TERYTORIUM POLSKI PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
Gospodarka państw socjalistycznych po II wojnie światowej
Podział terytorialny kraju po II wojnie światowej
Osiągnięcia przemysłu chemicznego po II wojnie światowej
Gospodarka krajów socjalistycznych po II wojnie światowej, Opracowane zagadnienia
Kształtowanie się polskiej i żydowskiej wizji martyrologicznej po II wojnie światowej
ustalenie granic polski po ii wojnie światowej
Sprawa niemiecka po II wojnie światowej, Sprawa niemiecka po II wojnie światowej
4 Zmiany w strukturze etnicznej ziem polskich w czasie i po II wojnie światowej Kopiax

więcej podobnych podstron