_____________________________________ _____Jana Bąkowská (I wet.stac. 2014 -1a)_____


ANATOMIA wykład 6.

UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY

układ krwionośny - sistema sanguiferum (animalis)

- jest układem zamkniętym, co oznacza, że krew (sanguis) krąży w systemie naczyń
krwionośnych a serce (cor) jest centrum, pompą, która wymusza nieustanny obieg
krwi
- krew z wyjątkiem pewnych sytuacji pływa tylko w zamknięciu
- układ ten wraz z układem limfatycznym (sistema lymphaticum) tworzą układ
krążenia (sistema circulatorium)

- sytuacje, w których nie można jednoznacznie nazwać układu krwionośnego
układem zamkniętym : - pękanie naczyń krwionośnych w jajnikach (podczas
dojrzewania komórki jajowej (oocysty), komórka jajowa
dojrzewa w tzw. pęcherzyku dojrzałym jajnikowym, gdy
komórka już jest dojrzała, pęcherzyk pęka - następuje
małe wykrwawienie i w tym miejscu powstaje tzw. ciałko
czerwone (corpus rubrum), czyli skrzep, który w ciągu
dalszego cyklicznego rozwoju przekształca się w ciałko
żółte i następnie w bliznę, jajo wypływa
na zewnątrz jajnika i jest wychwytywany przez strzępki lejka
jajowodu i przedostaje się do jajowodu, gdzie może się
spotkać z plemnikiem i może nastąpić zapłodnienie)

- krwawienia menstruacyjne połączone z fizjologicznym
pękaniem naczyń krwionośnych

















SKŁAD KRWI

- 55% osocze (główny element składowy)
- 45% krwinki = elementy morfotyczne

elementy morfotyczne

- ten składnik krwi nazywany jest też hematokrytem i ma duże zastosowanie kliniczne
(powinien oscylować koło 45%)

krwinki czerwone (erytrocyty) - norma: 4,5-5,5 mln/mm3 (u człowieka)
- nie posiadają jądra komórkowego oraz licznych
organelli komórkowych

krwinki białe (leukocyty) - norma: 4-9 tys/mm3
- leukocyty ziarniste, bezziarniste, limfocyty….
- odpowiadają za odpowiedź immunologiczną

płytki krwi (trombocyty) - norma: 150-350 tys/mm3
- fragmenty ich komórkowych prekursorów czyli
megakariocytów
- odpowiadają za krzepnięcie krwi



zakrzep - powstawanie aglomeracji zlepionych czerwonych ciałek krwi wewnątrz
naczyń
- zakrzepowe zapalenie naczyń krwionośnych

skrzep - na zewnątrz naczyń krwionośnych


FUNKCJE KRWI

- dzięki hemoglobinie erytrocytów krew może rozprowadzać po organizmie tlen a
odprowadzać do płuc dwutlenek węgla
- rozprowadza substancje odżywcze oraz witaminy i hormony
- odprowadza do narządów wydalniczych (nerki, gruczoły potowe) i wątroby
substancje zbędne bądź szkodliwe
- transportuje komórki krwi z miejsc hemocytogenezy (szpiku kostnego, gruczołów
limfatycznych) do ośrodkowego układu krwionośnego
- zapewnia możliwość regulacji termicznej
- zapewnia możliwość regulacji ciśnienia wewnątrz organizmu
- bierze udział w procesach krzepnięcia
- stanowi ważny czynnik w utrzymaniu homeostazy
- buforuje (zapewnia w pewnych granicach stałe ph 7,4)
- gospodarka glukozą, lipidami i innymi substancjami pochodzącymi z białek
- bierze udział w obronie organizmu
NACZYNIA KRWIONOŚNE

- wszystkie naczynia posiadają śródbłonek (endothelium ) - nabłonek
jednowarstwowy płaski, najbardziej wewnętrzna warstwa

1) Naczynia tętnicze

tętnice (arteriae) - największe naczynia tętnicze
- jest to każde naczynie prowadzące krew z serca na obwód bez
względu na to czy jest to krew utlenowana czy nieutlenowana

- tętniczki (arteriolae)
- naczynia tętniczne przedwłosowate (arteriae precapilares)
- kapilary tętniczne

a) tętnice typu sprężystego (arteriae elastice) - średnica ok. 1cm

b) tętnice typu mięśniowego (arteriae musculares) - śr. < 1cm

tętniczki (arteriole) - średnica ok. 100μm

kapilary (naczynia włosowate/włośniczki) - średnica 7-9μm
- mają bardzo specyficzną budowę
- posiadają tylko błonę wewnętrzną
- są jedyną warstwą tego rodzaju naczyń
krwionośnych
- następuje w nich łatwe przenikanie
elementów krwi niezbędnych do
prawidłowego funkcjonowania prawie
wszystkich tkanek
- na tym poziomie następuje przenikanie z
krwi do prawie wszystkich tkanek i
narządów tego wszystkiego czego one
potrzebują do życia i rozwoju


- każda z tych form naczyń tętniczych posiada nieco inną budowę swoich ścian











- wszystkie tętnice zawierają trzy (w różnym stopniu rozwinięte) warstwy

a. błona wewnętrzna (tunica intima) - utworzona przez komórki śródbłonka
(endothelium) spoczywające na warstwie
włókien kolagenowych i leżącej jeszcze
bardziej odśrodkowo blaszce sprężystej
wewnętrznej zbudowanej z włókien
elastycznych

b. błona środkowa (tunica media) - utworzona przez warstwę komórek mięśni
gładkich i leżącą odśrodkowo blaszkę sprężystą
zewnętrzną

c. przydanka (błona zewnętrzna) (tunica adventitia) - luźna tkanka łączna z
licznymi, podłużnymi
włóknami kolagenowymi i
elastycznymi

- nie do wszystkich tkanek dociera krew: chrząstki stawowe, rogówka, soczewka,
nabłonek
- te tkanki są odżywiane na innych zasadach

2) Naczynia żylne

Żyły (venae)

żyłki (venule)

naczynia przedwłosowate żylne

kapilary żylne - przez ich ściany przenikają z tkanek położonych zewnętrznie wszystkie
zbędne produkty przemiany materii


tętnice ->tętniczki-> kapilary tętniczne-> naczynia włosowate-> kapilary żylne-> żyłki-> żyły


aorta - główne naczynie krwionośne
- odchodzi od lewej komory serca
- dzieli się na coraz dro niejsze naczynia krwionośne

- krew wraca do prawego przedsionka 2 głównymi naczyniami żylnymi:

a. żyła czcza przednia (vena cava cranialis)
b. żyła czcza tylna (vena cava caudalis)



połączenia naczyń

anastomoza (anastomosis arterio-venosis)
- połączenie między tętnicą a żyłą (z pominięciem naczyń włosowatych)
- proste (simplex) - w skórze właściwej
- w płucach
- w nerkach
- w jajnikach
- w łożysku
- kłębkowe (lomeruloformis) - w skórze dłoni, warg i małżowiny usznej

zatoki jamiste (lacune cavernose) - połączenie miedzy tętniczkami
przedwłosowatymi a żyłkami przedwłosowatymi
- w niektórych narządach rozrodczych (prącie i
łechtaczka)

sieci dziwne/cudowne (retae mirabile)

a. sieć dziwna żylno żylna (retae mirabile venae-venosum)
- w wątrobie

b. sieć dziwna tętniczo-tętnicza (retae mirabile arterio-arteriosum)
- w nerkach


co to znaczy sieć dziwna? - to pytanie pojawia się na egzaminie

- normalne jest tak że kapilary tętnicze przechodzą w żylne
- tutaj jest inaczej, dlatego że do wątroby dopływa krew dwoma różnymi naczyniami
a odprowadzana jest jednym
- pierwszym naczyniem doprowadzającym jest tętnica wątrobowa,
(doprowadzająca tzw. krew odżywczą), która dzieli się na coraz drobniejsze
naczynia aż do kapilar, które przechodzą w kapilary żylne
- drugim naczyniem jest żyła wrotna (vena portae) także się rozgałęzia, ale prowadzi
krew gł. z jelit i żołądka (w tej krwi znajdują się substancje będące efektem
trawienia węglowodanów tłuszczów i białek, czyli aminokwasy, kw. tłuszczowe,
proste cukry) i dzieli się w końcu na kapilary żylne
- krew wydostaje się za pomocą żyły wątrobowej wychodzącej z wątroby

- żyła wątrobowa składa się z naczyń krwionośnych powstających z dwóch źródeł -
kapilarów będących efektem podziałów żyły wrotnej i kapilarów będących
podziałem tętnicy wątrobowej






SERCE (cor)

- otoczone workiem osierdziowych (osierdzie - pericardium)

a. błona surowicza - nasierdzie (epicardium)/ blaszka trzewna (lamina visceralis
pericardii)
- bezpośrednio na sercu
- z nabłonka jednowarstwowego płąskiego
- w okolicy górnej się zagina i tworzy drugą blaszkę

b. blaszka ścienna surowicza (lamina parietalis pericardii)
- z nią zrośnięta jest cienka warstwa tkanki łącznej
(nazywa się to warstwa włóknista - stratum fibrosum)

c. cavum pericardii (jama osierdziowa) - między blaszką trzewną a ścienną
- ma płyn osierdziowy (liquor pericardii)
produkowany przez błony surowicze
- w przypadku stanów zapalnych
produkują więcej płynu niż normalnie i
on się zbiera w jamie osierdziowej

UNERWIENIE SERCA

- serce jest unerwione potrójnie

- zakończenia/receptory czuciowe (bólowe) (nocyceptory)
- istnienie tych receptorów umożliwia odczucie bólu i daje czas na odkrycie
przyczyny bólu i szybkie leczenie (w płucach ich nie ma)

układ autonomiczny/wegetatywny - niezależny od naszej woli

a. układ parasympatyczny - stanowią go zakończenia nerwu błędnego
- powoduje spowolnienie akcji serca
- zakończenia te nazywają się nervi departantes

b. układ sympatyczny - odgałęzienia od zwoju gwiaździstego(ganglion
stellatum)/zwój szyjno-piersiowy (ganglion
cervicothoracicus)
- przyspiesza akcję serca
- nervi accelerantes

- są to dwa źródła zaopatrzenia serca
- te układy działając na serce powodują, że serce skurcza się lub rozkurcza we
właściwej kolejności i czasie
- efektem tego są skurcze częstsze lub wolniejsze



układ bodźczy/przewodzący

- zgrupowanie specyficznie wykształconych/przekształconych komórek
mięśniowych, posiadających zdolność przewodzenia impulsów nerwowych
- zapewnia właściwą kolejność skurczów i rozkurczów poszczególnych części serca
- składa się z:

a. węzeł zatokowo-przedsionkowy (nudus sino-atrialis)

b. węzeł przedsionkowo-komorowy (nudus atrio-ventricularis)
- od tego węzła odchodzi pęczek Paladino-Hissa





































ELEMENTY SERCA

- podstawa (na górze), trzon i wierzchołek
- 2/3 serca znajduje się po stronie lewej
- 2 przedsionki (atrium) i 2 komory (ventricus)

przegroda międzyprzedsionkowa

- znajduje się w niej małe wgłębienie, tzw. dół owalny
- dół owalny (fossa ovalis) - pozostałość po otworze owalnym
- otwór istniejący w życiu prenatalnym
- dzięki temu otworowi krew częściowo po dostaniu się
do prawego przedsionka ma możliwość
bezpośredniego przejścia do przedsionka lewego
(nie musi wędrować przez płuca) - krążenie płodowe
- jeżeli się nie zamknie, to mamy wadę rozwojową

przegroda międzykomorowa

- od strony lewej i prawej komory są widoczne uwypuklenia mięśnia sercowego
(myocardium), czyli tzw. mięśnie brodawkowate (papillae/musculi papillares)
- na ich szczycie znajdują się przyczepy końcowe strun ścięgnistych (chorde
tympani) będące częścią płatów (zastawki trójdzielnej i dwudzielnej)

przegroda przedsionkowo-komorowa prawa i lewa
(septum atrioventricularis dexter et sinister)

- zbudowane są z pierścienia włóknistego (annulus fibrosus)
- pierścień ten jest częścią szkieletu włóknistego serca
- posiada otwory przedsionkowo-komorowe (lewy i prawy)
- od brzegów pierścieni odchodzą płatki (cuspis)
- po prawej trzy płatki
- po lewej dwa płatki
- przedłużeniem tych płatków są struny ścięgniste (chorde tympani)

prawa zastawka - zastawka trójdzielna (valva/valvula tricuspidalis)
lewa zastawka - zastawka dwudzielna (valva bicuspidalis/mitralis)

- zastawki uniemożliwiają podczas skurczu komór powrót krwi z komory do
przedsionków

zastawki półksiężycowate (valvae/valvule semilunares)

- znajdują się przy ujściu aorty z komory lewej i przy ujściu tętnicy płucnej/wspólnego
pnia tętnic płucnych z komory prawej
- mają trzy płatki - płatek półksiężycowaty lewy, prawy i pośredni
- na szczycie mają guzki (zapobiegają one przyklejaniu się płatków zastawki przy
przewodzeniu krwi z komór)
komora lewa - grube, dobrze rozwinięte myocardium
komora prawa - myocardium mniej rozbudowane

układ naczyniowy przewodzący przedsionkowo-komorowy:

- składa się z dwóch skupisk (węzłów:

a. węzeł zatokowo-przedsionkowy (nodus sinuatrialis)
b. węzeł przedsionkowo-komorowy (n. atrioventricularis)
+ dwa pęczki Hisa (w przegrodzie międzykomorowej)


______________

niedomykalność - przy skurczu (np. komory lewej) część krwi wraca do przedsionka
lewego
- następuje zastój krwi w płucach
- następują obrzęki płuc
- część prawa nie potrafi przez obrzęki przeciskać krew do płuc
- bardzo częsta wada

zawał - niedokrwienie mięśnia sercowego
- następuje martwica
- przyczyny: - w naczyniach wieńcowych odkładają się osady
- serce może reagować na niektóre sytuacje (wystraszenie się)
skurczem naczyń wieńcowych (błyskawiczne zmniejszenie
ukrwienia mięśnie sercowego)

____________________

prędkość bicia serca wybranych gatunków:

Eq 24 skurcze na minutę
Bo 60-70 skurczów na minutę
owca 70-80 skurczów na minutę
Ca 70-120 skurczów na minutę
Su 60-80
kurczak 200-400 - ma cienkie nóżki, które mogłyby zamarznąć i odpaść
słoń 30
mysz 600

krążenie płodowe
- różni się od tego w okresie po urodzeniu- płuca nie pełnią takiej samej funkcji

- krew utleniona posiadająca nie tylko tlen ale wszystkie inne substancje, które się
przedostają poprzez łożysko z krwioobiegu matki (z naczyń macicznych matki do
naczyń łożyskowych które tworzą jedną żyłę/dwie żyły pępkowe -venae umbilitalis)

żyła/ żyły pępkowe prowadzą krew z substancjami potrzebnymi rozwijającemu się
płodowi oraz z tlenem, krew ta dostaje się przez otwór zwany pępkiem do wnętrza
jamy brzusznej płodu i zmierza w kierunku wątroby, omija ją, wlewając swoją
zawartość do żyły czczej(głównej) tylnej

- część krwi z żyły pępkowej łączy się z odgałęzieniem żyły wrotnej i wchodzi na teren
wątroby rozgałęziając się

- ta część krwi będąca efektem rozgałęziania się żyły pępkowej i żyły wrotnej, żyłą
wątrobową dochodzi także do żyły czczej tylnej

- żyła czcza tylna prowadzi krew utlenioną i częściowo nieutlenioną do przedsionka
prawego serca

- między przedsionkiem lewym i prawym znajduje się otwór owalny, a zatem część
krwi z przedsionka prawego dostaje się nim od razu do przedsionka lewego

- z komory prawej krew dostaje się do tętnicy płucnej, część krwi z tętnicy płucnej
dochodzi do płuc dostarczając im krew utlenioną(potrzebna do rozwoju narządów)

- ta część która dochodzi do płuc wraca z płuc do lewego przedsionka żyłami
płucnymi( w nim krew mieszana) trafia do komory lewej - z komory lewej trafia do
aorty

- przewód międzytętniczy (przewód Botalla) - łączy tętnice płucną z aortą –
przepływ krwi która nie dostaje się do płuc (z pominięciem serca i płuc)

- z aorty krew rozprowadzana jest tak jak w organizmie postnatalnym po czym wraca
z powrotem dwoma tętnicami pępkowymi do łożyska

żyła /żyły pępkowe + dwie tętnice pępkowe + moczownik -urachus (przewód łączący pęcherz moczowy płodu z workiem omoczniowym) = sznur pępowinowy

Po urodzeniu :

- zamiast otworu owalnego powstaje dół owalny- nie pozwalający na przepływ krwi z
przedsionka prawego do przedsionka lewego

- przewód który powala na ominięcie wątroby z żyły pępkowej do żyły czczej tylnej
(przewód Arancjusza) zamienia się w więzadło obłe wątrobowe(zanika)

- dwie tętnice pępkowe odprowadzające krew do łożyska zamieniają się w 2
więzadła obłe pęcherza moczowego (ligamentum teres vesisae urinariae sinister
et dexter)

- przewód Botalla zmienia się w więzadło międzytętnicze między tętnicą płucną a
aortą płucną