Komunikacja- technika przewozu ludzi i ładunków oraz przekazywania informacji(łączność)

Znaczenia potoczne: a)komunikacja-medium transportowe „czynne” (osoba jako podmiot, pasażer-miejska komunikacja zbiorowa) b) transport- medium „bierne” (ładunek, osoba niepodmiotowa- transport żołnierzy)

Planowanie- czynność, decyzje ukierunkowane na dalszą perspektywę czasową z zamierzoną realizacją np. za kilkanaście lat. Rozwiązania inżynierskie ogólnie zarysowanie. Dlaczego planujemy? – pokazanie do czego chcemy dojść w zakresie rozwoju infrastruktury komunikacyjnej, rezerwacja terenu pod obiekty

Funkcje Komunikacji- funkcja fizjologiczna( struktura mieszkaniowa) – funkcja produkcyjna(wraz z przygotowaniem tego procesu np. edukacja)(zespoły przemysłowe, biurowe, edukacyjne) – funkcja konsumpcji dóbr(zespoły handlowo-usługowe, obiekty kultury)- funkcje rekreacji (zespoły wypoczynkowe, kompleksy sportowe).

Transport jako system: System- zbiór elementów i relacji między nimi (w tym pomiędzy cechami elementów) zachowujący się celowo

Superrelacyjność- spójność(koherentność)

Podsystemy- wyodrębnione części – dekompozycja systemu

Właściwości obiektu badań systemowych: -wielka złożoność –bogactwo cech – różnorodność zasad – zmienność stanów – niepewność działania – wielostronność uwarunkowana

Wielkie systemy- występująca sprzeczność celów i zadań podsystemów

System transportowy- zbiór urządzeń, instytucji i użytkowników umożliwiających przemieszczanie osób i ładunków oraz czynności do osiągnięcia tego celu (załadunek) w tym manipulacyjnych (np. opłaty)

Cel ogólny transportu- umożliwienie przemieszczania osób i ładunków

Cele cząstkowe ( w sposób: )- sprawny, ekonomiczny, bezpieczny, oszczędzający zasoby środowiska naturalnego i cywilizacyjnego (zwłaszcza kulturowego).

Interdyscyplinarność transportu : -technika(inżynieria) –ekonomia(usługi) –planowanie przestrzenne(urbanistyka) –geografia(transportu) –prawo(transportowe) –polityka –psychologia- ekologia –ergonomia- zarządzanie

Poziomy zarządzania systemem: a)programowanie rozwoju (poziom polityczno-strategiczny). Budowanie strategii rozwoju transportu. Daje efekty w odległym czasie

b)planowanie rozwoju(osadzenie w przestrzeni, tj. zagospodarowanie terenu)

c)Projektowanie(pełne konstrukcyjne zdefiniowanie obiektu-> geometryczno wytrzymałościowe)

d)wykonawstwo –budowa, modernizacja

e)eksploatacja- utrzymanie nawierzchni i taboru, sterowanie ruchem.

Ujęcia systemowe(w tym transportu)

-morfologiczne (jak system jest zbudowany)

-funkcjonalne- (jak system działa)

-Behawioralne- jak system się zachowuje

Potoczny gałęziowy podział transportu:

-drogowy –kolejowy- wodny –lotniczy –rurociągowy

Rodzaje infrastruktury transportu:

-liniowa (drogi, linie kolejowe, korytarze powietrzne)

-Punktowa (dworce ,stacje, parkingi, porty morskie i lotnicze)

Podział funkcjonalny transportu:- w ujęciu systemowym: wyodrębnione grupy elementów pełniących określoną jednorodną funkcje tj. podsystemy

a)Infrastruktura ruchu- geometria i nośność form budowlanych w przestrzeni ruchu (osmoza przestrzenna) np. drogi samochodowe, linia kolejowa, gazociąg

b)Infrastruktura obsługi- geometria i nośność form budowlanych urządzeń obsługi (procesów nie będących ruchem) np. dworzec, przystanek

c)Podsystem obiektów ruchomych- obiekt mający zdolność ruchu (piesi, rowery)

d)Podsystem informacyjny- nośniki i treści informacji określające zasoby korzystania z systemu np. kodeks drogowy

e)Podsystem decyzyjny- kompetencje instytucji i osób oraz ich umiejętności w podejmowaniu decyzji rozwojowych i eksploatacyjnych np. zarząd dróg, kolei

f)Podsystem motywujący- zbiór uwarunkowań do odbywania podróży np. budżet miasta

Opis behawioralny systemu transportu: cechy będące przejawem istnienia i działania systemu. Ruch jest widoczny przez realizowanie podróży(przemieszczeń między źródłem a celem)

a)przestrzenno –chłonność -zapotrzebowania na przestrzeń

b)czasochłonność

c)materiałochłonność- zużycie materiałów

d)energochłonność

e)brachiacja- tendencja do realizacji przemieszczeń po najkrótszym, prostoliniowym połączeniu

f)losowość procesów ruchu

g)konfliktowość- subsystemowa –przestrzenno czasowe –środowiskowa – społeczna

Dokumenty określające planowany rozwój przestrzenny:

- koncepcja zagospodarowania przestrzennego kraju

-plan zagospodarowania przestrzennego województwa

-stadium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy(całego miasta)

- plan miejscowy zagospodarowania przestrzennego (np. osiedla)

Proces Planowania komunikacyjnego:

Stan istniejący -> model sieci ulic(podróży ruchu, kryteria i wskaźniki oceny) -> warianty rozwiązań -> ocena wariantów ->użytkownik-czas i jakość podróży zarządzający gminą-koszt budowy środowiska-> rozwiązanie finalne.

Podróż- przejazd ze źródła do celu składa się z sekwencji przemieszczeń

Przemieszczenie- etap podróży; realizowany w sposób jednorodny

Model podróży – matematyczny opis powstawania i rozkładu ruchu uwzględniający zależność od:

a)rodzaju i intensywności zainwestowania obszaru

b) wzajemnego rozmieszczenia obiektów generujących ruch

c) struktury i parametrów sieci drogowo-ulicznej

d) poziomu motoryzacji

e) rodzajów i oferty przewozowej komunikacji zbiorowej)

f) cechami grup użytkowników

Cele modelowania podróży

a)bezpośrednie –odwzorowanie matematyczne sieci oraz zachowań komunikacyjnych w stanie istniejącym – sporządzenie prognoz ruchu dla sieci i skrzyżowań

b)pośrednie- oceny wariantów rozwoju układu komunikacyjnego - ocena wpływu lokalizacji dużych inwestycji (np. hipermarketów) na funkcjonowanie układu komunikacyjnego –ocena rozwiązań organizacji ruchu

Ekstrapolacyjne(wskaźnikowe) modele podróży:

-stosowane dla dróg zamiejskich –wzrost proporcjonalnych do dochodu narodowego np. 10% wzrostu PKB przekłada się na 7% wzrostu ruchu – wskaźniki PKB zróżnicowane są dla podregionów

Zalety: -prostota –szybkość obliczeń Wady: - mała dokładność –nieprzydatne dla rozbudowanych układów komunikacyjnych

Syntetyczne modele podróży ( np. model czterostradowy)- Zalety: wnikają w istotę procesów podróży, dokładne odwzorowanie obecnych i przyszłych zachowań komunikacyjnych. Mogą uwzględnić każdą sytuację

Wady: - pracochłonność –skomplikowane – kosztowne – wymagają użycia profesjonalnego oprogramowania komputerowego

Rejon komunikacyjny – obszar charakteryzujący się możliwie jednorodnymi zachowaniami komunikacyjnymi np. osiedla

4-stadiowy model podróży: - potencjały ruchotwórcze - rozkład przestrzenny – podział zadań przewozowych – rozkład ruchu w sieciach komunikacyjnych

1. Potencjał ruchotwórczy: a)wytwarzający ruch (produkcja lub generacja) b) absorbujący ruch (atrakcja)

Model grawitacyjny: analogia do prawa powszechnego ciążenia :F=G*m₁*m₂/r²

2.Więźba ruchu: obrazuje kierunki (relacje) potrzeb komunikacyjnych nieskażone (nieodkształcone)

- wyraża zasadę brachiacji.

Pożytek z WR: - duże relacje potoków podróży wskazują na potrzebe budowy na tym kierunku wydajną trasy drogowej i/lub tramwajowe

3. Podział zadań przewozowych – określa jaki jest udział poszczególnych lokomocji w podróżach –charakterystyczny dla konkretnego miasta – bardzo wiele czynników wpływa – ważny z punktu wiedzenia polityki transportowej realizowanej przez miasto.
Podział potrzebny jest do a) podstaw wymiarowania sieci transportowej (gęstość i przepustowość sieci ulic) b) oddziaływania na zachowania komunikacyjne(wymuszenia ograniczające udział samochodów w podróżach)

Podział określa udziały oraz liczby podróży dokonywanych każdym środkiem transportu

4. Rozkład ruchu w sieci ulicznej – określa trasy wybrane przez użytkowników związane z realizacją podróży ze źródła do celu – wyznacza liczbę pojazdów/pasażerów obciążających dany odcinek sieci transportowej

Natężenie ruchu- liczba pojazdów przejeżdżających przez przekrój ulicy w jednostce czasu

Przepustowość- max liczba pojazdów, która może przejechać przez przekrój ulicy w jednostce czasu

Prędkość w ruchu swobodnym- średnia prędkość pojazdu w warunkach braku oddziaływania innych pojazdów

Model podróży- ma zastosowanie do opisu stanu istniejącego oraz dla każdego poszukiwanego horyzontu czasowego.

Prognozy ruchu- przewidywanie przyszłego natężeni ruchu na godzinę szczytu porannego lub popołudniowego –celem jest dostosowanie parametrów planowanych urządzeń komunikacyjnych .

Podział transportu ze względu na rodzaj ładunku – pasażerski – towarowy

Ze względu na sektor gospodarki – budowlany – zaopatrzeniowy – handlu –usług

Ze względu na dostępność – publiczny – prywatny – zakładowy
Centra logistyczne- mają znaczenie w integracji międzygałęziowej – połączeniu funkcji przeładunku, magazynowania i dystrybucji towarów. Funkcje dodatkowe: -pakowanie, funkcja celna ,ubezpieczenia, wynajem opakowań , obrót opakowaniami wielokrotnego użytku

Specyfika transportu miejskiego: -kryterium wyodrębniania –wielogałęziowy – wysoka intensywność kontaktów – dominacja podróży krótkich –dobowa cykliczność połączeń –nagromadzenie sytuacji konfliktowych –konieczność obsługi ruchu tranzytowego –deficyt miejsc parkingowych

Zakres stosowania środków komunikacji zbiorowej:

a)metro – dla miast większych niż 1mln mieszkańców, przy skoncentrowanych potokach

b)tramwaj- w miastach średnich i dużych, dla głównych powiązań

c)autobus- dla wszystkich miast, zarówno dla skoncentrowanych jak i rozproszonych relacji (dobór pojemność i częstotliwości kursowania)

Polityka transportowa: (tzw. Biała Księga Polityka Transportowa Unii Europejskiej). 12 wezwań:

- poprawa jakości transportu drogowego – rewitalizacja kolei –kontrolowanie wzrostu przewozów w transporcie lotniczym –promowanie transportu morskiego i wodnego –realny rozwój transportu modalnego –tworzenie sieci transeuropejskich –poprawa bezpieczeństwa ruchu –przyjęcie zasad efektywny opłat w transporcie –uznawanie praw i określenie obowiązków użytkowników transportu – rozwój transportu miejskiego wysokiej jakości – badania i technologie ukierunkowanie na ekologiczny i efektywny rozwój transportu –zarządzanie efektami globalizacji

Korytarze- mieści się w nich wiele środków lokomocji. W korytarzach powinny się znajdować wielomodalne środki komunikacyjne

Ograniczamy ruch samochodowy ponieważ:

- nieefektywnie wykorzystuje deficytową przestrzeń komunikacyjną

- utrudnia funkcjonowanie innych środków lokomocji

-stwarza zagrożenie wypadkowe i środowiskowe

-degraduje przestrzeń publiczną

- so 10x większe zajęcie powierzchni niż komunikacja zbiorowa

Kreowanie zrównoważonego systemu transportowego w aspektach:

1. Wewnętrznym: zapewnienie strukturze gałęziowej systemu stanu równowagi

2. Zewnętrznym: utrzymanie harmonii z otoczeniem

Transport zbiorowy- instrumenty:

-integracja przestrzenna, funkcjonalna –taryfowa systemu –odnowa torowisk –wprowadzenie priorytetów w ruchu

Układ drogowy i organizacja ruchu- instrumenty:

-zahamowanie degradacji powierzchni i obiektów –systemy sterowania ruchem –poprawa wydajności infrastruktury –selektywna rozbudowa sieci ulic
Polityka finansowo-ekonomiczna i fiskalna:

-budżety wieloletnie –rachunek efektywności ekonomicznej –obciążenia fiskalne użytkownika samochodu –zmiana proporcji nakładów finansowych na budowę/remont

Ochrona środowiska – instrumenty: -zwiększenie udziału komunikacji zbiorowej oraz ruchu niezmotoryzowanego –analiza oddziaływania na środowisko –przenoszenie stanów zatłoczenia na obszary o mniejszej wrażliwości –promowanie pojazdów czystych ekologicznie

Planowanie rozwoju miasta- instrumenty: -przeciwdziałanie dekoncentracji osadnictwa –rozwój osadnictwa w powiązaniu z koleją –zbilansowanie oferty miejsc pracy z liczbą zawodowo-czynnych mieszkańców.

Ogólne priorytety inwestycyjne –inwestowanie w transport zbiorowy, w ruch niezmotoryzowany wyprzedzająco w stosunku do dróg –bardziej-miękkie środki technologie niż ciężka infrastruktura budowlana(węzły wielopoziomowe) – rozwój układu drogowo ulicznego od zewnątrz do wewnątrz

Zagrożenia dla polityki zrównoważonego rozwoju: -rezygnacja z zarządzania popytem – złe przygotowanie i niewłaściwe zarządzanie inwestycją -niespójność z polityką przestrzenną w tym lokalizacyjną

Zakres problematyki komunikacyjnej w dokumentach planistycznych: dzieli się na szczeble

1. Kraj – Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju, ściśle powiązana z Narodowym planem rozwoju. Cel zawarty w rządowych dokumentach strategicznych, zasada zrównoważonego ruchu z uwarunkowaniami przyrodniczymi, kulturowymi, społecznymi, ekonomicznymi. Koncepcja określa rozmieszczenie obiektów o znaczeniu międzynarodowym(autostrada, linie kolejowe)

2. Województwo – Strategia Rozwoju województwa. Plan zagospodarowania przestrzennego woj. STR określa cele rozwoju województwa – rozwiązania realizujące cele –działania priorytetowe. Służy realizacji KPZK i NPR. Osiągniecie stanu zrównoważonego gałęziowo transportu, ograniczenie transportu ładunków samochodowych. Budowa nowych dróg , obwodnic.

3. Gmina (bez powiatu) – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Strategia Rozwoju gminy i polityka transportowa gminy. Studium uwzględnia uwarunkowania wynikające z dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania, uzbrojenia terenu, potrzeb i możliwości rozwoju gminy

Zakres studium transportowego miasta: a) diagnoza stanu istniejącego – obciążenie istniejącej sieci drogowo ulicznej –sytuacja parkingowa –stan komunikacji miejskiej –ocena mocnych i słabych stron stanu istniejącego.

Wskaźnik motoryzacji- Liczba samochodów osobowych na 1000 mieszkańców. W_m [P/1000]. Zależy od czynników demograficznych, społecznych i gospodarczych.

Warianty stanu planowanego: -sieć drogowa uliczna –sieć parkingów raz z parkingami strategicznymi oraz strefą ograniczonego parkowania –sieć komunikacji zbiorowej –sieć ścieżek rowerowych i pieszych.