12. - Podejście akcjonistyczne, procesualne i marksistowskie w XX wiecznej filozofii kultury

W latach osiemdziesiątych XX gwałtownie wzrosło zainteresowanie relacjami zachodzącymi między strukturalnymi procesami i zdarzeniami historycznymi, co uwidoczniło się w wielu dyskusjach i debatach. Tymczasem rewolucja marksistowska z powodzeniem odwodziła wielu badaczy od zainteresowań funkcjonalizmem i strukturalizmem na korzyść marksizmu- teorii procesualnej, której podstawą są społeczne stosunki produkcji.

Materializm historyczny K.Marksa

Materializm historyczny jest szczytową postacią socjologii marksistowskiej, której fundament stanowiły myśli Saint-Simona i która stawia sobie za zadanie odkrycie sił motorycznych dziejów społeczeństwa i dąży do ustalenia praw rządzących tymi siłami a także ujawnienie sił, które skupiają społeczeństwa, powodują ich rozwój, rozkwit i upadek Engels powiedział, ze Marks odkrył prawo rozwoju dziejów ludzkości. Materializm wydzielił stosunki produkcji, jako strukturę społeczeństwa i umożliwił zastosowanie do tych stosunków ogólno naukowego kryterium powtarzalności, o którym subiektywiści sądzili, że nie da się on zastosować do socjologii. Materializm historyczny Marksa rozpatrywał ideowe motywy historycznej działalności ludzi oraz badał, co wywołuje te motywy, dostrzegał obiektywną prawidłowość w rozwoju stosunków społecznych, widział korzenie tych stosunków w stopniu rozwoju materialnej produkcji. Materializm dziejowy po raz pierwszy dał możliwość badania z przyrodniczo - historyczną ścisłością warunków społecznych życia mas i zmiany tych warunków Ludzie sami tworzą swoją historię. Materializm historyczny polegał na zbudowaniu materialistycznej ontologii społecznej, czyli teorii społeczeństwa, jego istoty i podstawowej struktury, na ustaleniu sił wywołujących zmiany i na wykryciu prawidłowości tych zmian, Podstawowym pojęciem marksistowskiej teorii społeczeństwa jest pojęcie formacji społeczno - ekonomicznej a podstawowym działem materializmu historycznego - teoria rozwoju społeczeństwa - obie są ściśle ze sobą powiązane.

Prekursorzy w socjologii: Max Weber i Georg Simmel

Simmel niemiecki filozof XIX/XX w. Przypisywał jednostce duże znaczenie, wprowadził pojęcie weichseloirkung (wzajemne oddziaływanie które zapowiadało rozwinietą niebawem teorie „daru”) Wg. niego społ istnieje wtedy, gdy dwoje lub więcej ludzi angażuję się we wzajemną interakcję i kiedy zachowanie jednej osoby jest postrzegane jako odp na zachowanie drugiej. Pojęcie opozycji strukturalnych, które sa raczej dynamiczne lub statyczne i które koncetruja się zarówno na jednostce jak i na społ

Max Webber był niemieckim ekonomistą. Czerpał od Simmela koncepcje typów idealnych naszych wypbrażeń pozwalających pojąc jak coś się dzieje. Są niezbędne aby zrozumiec konkretne zdarzenia, zachowania w systemie społecznym. Webber wniósł wkład w początki sporu o naturę rozumienia a jego opisu dot. Wartości obiektów i wyjaśniania przyczynowego.

Trzy dyskusje etnograficzne

Freidmann kontra Leach: Ekonomia polityczna Kaczinów.

Antropologia funkcjonalistyczna w czasie gdy Leach pisał książkę zakładała istnienie stabilnej równowagi społecznej w obrębie jednego systemu społecznego. Leach zignorował to i skupił się na odmiennych porządkach strukturalnyh w ramach systemu pokrewieństw i polityki dwóch blisko związanych klanów z których jeden był egalitarny (gumlao), a drugoi stanowił jego hierarchiczną odmianę (gumsa). Wkraczał w nie trzeci hierarhichiczny system tajskojęzyczny Szanów. Gumsa- hipogamiczny- kobiety wychodza za maz za mężczyzn o niższym statusie. Szanowie- hipergamiczne- kobiety wychodzą za mąż za mężczyzn o wyższym statusie. W gumsie małżeństwo w kręgu a każdy mężczyzna okazuje szacunek swoim powinowatym. Ten system przekształca się w system gumsa w stosunku dominacji, ponieważ mężczyźni z grupy o wyższym statusie oddaja swoje siostry za żony członkom grup o statusie niższym. Oplata za zone przechodzi z rodzny pnan młodego do rodziny panny młodej.Mąż z grupy o większym statusie kończy wymianę z mniejszą liczbą zon ale z większym bogactwem. Zdaniem Leacha pokrewieństwo, klasy, historia i ideologia współdziałaja ze sobą w ramach złożonej całości. Friedmann z perspektywy marksizmu strukturalnego ponownie analizuje dane etnograficzne Leacha. Zwraca uwagę na czynniki ekologiczne które wywołują okresowe zmiany i przekształcenia struktury społecznej Kaczinów. Kładzie nacisk na relacje między gospodarką, pokrewieństwem a religiai dowodzi,że skutkiem nadwyżki produkcji jest świętowanie i gromadznie żon, co pociaga za soba wzrost prestiżu i rodzenie dzieci, a to wyzszą rangę prowadzącą ostatecznie do osiągnięcia poprzednio zajmowanej pozycji i większej nadwizki dóbr. Zamożna głowa rodu powinna organizować święta dla całej wsi, uważa się więc ja za posiadającą większy wpływ na świat duchów. Konsekwencją jest separacja rodu, ponieważ zaczyna być on uważany za „bliższy duchom”. W ten sposób gumlao przechodzi w gumsa.

Wilmsen kontra Leach- historia i etnografia pustyni Kalahari

Dyskusja dotyczące tego w jaki stopniu Buszmeni a Afryki Płd są częścią regionalnego lub globanego systemu gospodarczego. Lee zakłada, że zbieractwo jest podstawowym- wynikającym z tradycji sposobem życia. Przyjmuje za oczywisty fakt, że społeczeństwo Buszmenów jest uzyteczną jednostka analityczna pomimo obecności członków innych grup. Kładzie on nacisk na kulturową ciagość i integralność grup Buszmenów. Postrzega ich jako spadkobierców dawnej tubylczej wiedzy dotyczącej środowiska, technik łowieckich, praktyk pokrewieństwa, wierzeń religijnych. Wilmsen jako rewizjonista przenosi akcent na integrację południowoafrykańskiej struktury polityczno- gospodarczej pojmowanej jako całość.

 Obeyesekere kontra Sahlins: Śmierć kapitana Cooka

Gdy Kapitan Cook po raz pierwszy przybył na Hawaje, tubylcy potraktowali go bardzo przyjaźnie. Wg Sahlinsa było to spowodowane tym że obchodzili oni właśnie święto dobrego boga Lano, a Cooka aktowi właśnie jako tego boga który przybył na wyspę. Gdy Cook odpłynął, a po jakimś czasie był zmuszony powrócić na wyspę i liczył na dobre przyjęcie został przez Hawajan zabity. Sahlins tłumaczy to tym iż w tym czasie obchodzono na tej wyspie święto boga wojny, a Cook został potraktowany jako wróg (padł ofiarą mylnej interpretacji). Z kolei  Obeyesekere wyjaśnia to całe zdarzenie w zupełnie inny sposób: Hawajanie potraktowali Cooka jak zwykłego wodza gdy po powtórnym przybyciu zaczął się źle zachowywać (jego załoga złupiła wyspę) tubylcy należycie go ukarali.