Socjalizacja i kontrola społeczna” - Sztompka

# Występujące w społeczeństwie procesy są różnorodne, a wśród nich istnieją takie – procesy życia codziennego - które musza być spełnione, aby społeczeństwo mogło trwać (np. urodzenie i wychowywanie dzieci, dostarczanie środków do życia). Inny stopień dynamiki charakteryzuje natomiast procesy historyczne ◊ zmianie ulegają składniki społeczeństwa, kultura, struktury społeczne (wzrost / rozwój społeczeństwa)

# Skąd ludzie uzyskują wiedzę, przekonania, umiejętności, reguły, normy, które później realizują w swoich działaniach????
odpowiedź nr 1 – behawioryzm, socjobiologia - to sprawa genetyki i biologii ◊ ludzie dziedziczą pewne ludzkie impulsy, sposoby zachowań (natura ludzka)
odpowiedź nr 2 – SOCJALIZACJA ◊ ludzie nabywają je od społeczeństwa, w którym się urodzili i wychowali; aby stać się pełnowartościowymi członkami społeczeństwa, muszą się tego nauczyć
◊ nowi członkowie uczą się od starych; świadomość / tożsamość kształtowana przez innych

SOCJALIZACJA – proces, dzięki któremu jednostka wdraża się do sposobu swojej grupy i społeczeństwa przez uczenie się reguł i idei zawartych w kulturze
• odbywa się na kilku poziomach:
1) najbardziej ogólny – uzyskanie minimum kulturowego – tych kompetencji i umiejętności niezbędnych dla społecznej egzystencji (np. umiejętność porozumiewania się)
2) wejście do konkretnej kultury – np. opanowania języka polskiego
3) opanowanie konkretnych ról społecznych
• kompetencja jednokulturowa (przyswojenie idei, norm … charakterystycznej tylko dla 1 kultury) lub wielokulturowa (potrzebna np. emigrantom)

I faza procesu socjalizacji: INTERNALIZACJA kultury / kulturowe kształtowanie osobowości – wyselekcjonowanie elementy kultury oddziałują bezpośrednio na osobowość ludzi, zostają przyswojone przez jednostki; przekształcają się w prywatne / indywidualne przekonania, poglądy ◊ kształtują się postawy
trzy konstrukcje oddziaływania kultury na osobowość:
(1) (kierunek behawiorystyczny) OSOBOWOŚĆ to wyuczony repertuar zachowań, przez które jednostka reaguje na płynące z otoczenia bodźce
◊ podstawowy mechanizm socjalizacji to instrumentalne uczenie się – dobór repertuaru zachowań w oparciu o efekty zachowań wcześniejszych
(2) (teoria psychoanalityczna) OSOBOWOŚĆ to suma ideologicznie wyznaczonych i genetycznie nabytych potrzeb / popędów (‘id’) oraz ‘superego’ w którym odbijają się naciski zewnętrzne
◊ socjalizacja to proces, poprzez który kultura internacjonalizuje się w ‘superego’
(3) (socjologicznie) wszystko, co czyni człowiek, wywodzi się z kontaktów i interakcji z innymi ludźmi; od społeczeństwa nabywamy treści myślenia, wiedzę, wzory, informacje, ale też samą zdolność uczenia się

II faza: EKSTERNALIZACJA – przejawianie się zinternalizowanych w osobowości treści kulturowych w działaniach
 ostatecznym efektem socjalizacji są określone działania

Odmiany socjalizacji:
a) socjalizacja początkowa – dokonuje się w rodzinie i innych grupach pierwotnych; jednostka zostaje po raz pierwszy wprowadzona w świat wzorów, reguł, oczekiwań społecznych + uczy się podstaw społecznego współżycia
b) socjalizacja permanentna – socjalizacja towarzyszy człowiekowi przez całe życie; proces internalizowania coraz to nowych wzorów kulturowych, z którymi człowiek styka się przez całe życie
c) resocjalizacja i akulturacja – eliminacja głęboko zinternalizowanych wzorów kulturowych i wpojenie wzorów przeciwstawnych
d) socjalizacja polityczna
e) kontrsocjalizacja ◊ wdrożenie do ról dewiacyjnych i przestępczych – uczenie się wzorów, norm i wartości sprzecznych z dominującymi w społeczeństwie
f) socjalizacja odwrotna – w warunkach szybkiej zmiany kulturowej młode pokolenie stara się wdrożyć tradycjonalnie nastawione starsze pokolenie do nowych wzorów kulturowych
g) socjalizacja antycypująca – internalizowanie wzorów grupy, do której się nie należy ale pragnie się należeć

Efekty socjalizacji:
a) kontrola społeczna (PRAWO – rządowa kontrola społeczna [Donald Black, USA]; wg pozostałych prawo to 1 z mechanizmów kontroli społecznej)
b) dewiacje i konformizm
c) transmisja kultury
d) tworzenie ładu i porządku społecznego

• sytuacja idealna: ludzie w maksymalnym stopniu internalizują wzory swej kultury i sami chcą postępować tak, jak wymaga od nich kultura
• częstsza sytuacja: ludzie nie mają ochoty stosować się do wymagań normatywnych, ale mimo to działają zgodnie z nimi bo działa jakaś wewnętrzna kontrola
• sytuacja mniej korzystna: ludzie dostosowują się bo boją się sankcji

Słabe ogniwa socjalizacji:
• w okresach szybkich zmian społecznych kultura może popadać w anomię (dezorganizacji i chaosu)
• antynomia normatywna – sprzeczne wzajemnie reguły
• ambiwalencja normatywna – niezgodność oczekiwań dyktowanych przez 1 i te samą regułę
• konflikt w obrębie 1 roli
• konflikt ról
• 3 powody zaburzeń procesu socjalizacji:
1) utrata skuteczności przez agendy socjalizacji (np przez rodzinę z powodu kryzysu rodzinnego) + powstawanie środowisk kontrkulturowych
2) osobowość socjalizowanych jednostek – różna podatność na wpływy kulturowe
3) gdy nie wytworzył się spontaniczny i bezrefleksyjny konformizm ani poczucie obowiązku – decydująca staje się skuteczność społecznych sankcji ◊ KONTROLA SPOŁECZNA, będąca swoistą korektą nie w pełni udanej socjalizacji; ale akt dewiacyjny musi być wykryty i musi być znany sprawca

Granice kontroli społecznej – nadmierne i zbyt pochopne stosowanie kar może prowadzić do dysfunkcjonalnych konsekwencji
◊ sankcje rozproszone – spontaniczne i nieformalne metody nacisku i karania stosowane przez grupy, do których jednostka należy
◊ teoria stygmatyzacji – trwałe przypisanie jednostce tożsamości dewianta / przestępcy przez ciążące na niej znamię karalności

Dobre rady:
• unikanie antynomii w obrębie prawa
• dążenie do zgodności prawa ze społecznymi odczuciami moralnymi, obyczajami i zwyczajami
• umacnianie agend socjalizujących
• ograniczenie wpływów kontrkultury