KPC

Doręczenie

• Przez organy postępowania uczestnikom (art. 131 i następne) i innym np. świadkom, biegłym

• Do organów pisma są wnoszone

• Normy z procesu stosowane są również w innych postępowaniach

Wniesienie pisma

• Biuro podawcze/sekretariat

• Operator pocztowy

• Moment wniesienia z chwilą nadania pisma u operatora pocztowego art. 165 §2

Skutki nieprawidłowego doręczenia

• Nieważność postępowania – pozbawienie prawa do obrony

Umorzenie z art. 355 – zbędne lub niedopuszczalne rozstrzygnięcie

Art. 386 §2 uchyla zaskarżony wyrok np. nieważny, znosi postepowanie i przekazuje do ponownego rozpoznania. Nieważność postępowania, nie orzeczenia!

Doręczenia

• Przez operatora pocztowego wyłonionego w przetargu publicznym do rąk własnych adresata

• W sekretariacie sądu

• W miejscu pracy osobie upoważnionej do odbioru

• Bezpośrednio do rąk adresata gdzie się go zastanie

Awizo – w przypadku nieobecności. 7 dni na odbiór, powtórne awizo i kolejne 7 dni. Po 14 dniach domniemanie doręczenia – brak przepisu, ale wyrok SN z 1971 r.

Odmowa przyjęcia – adnotacja do sądu, uznaje się za datę doręczenia zgodnie z art.. 139 §2

1135 cudzoziemiec będący stroną otrzymuje w I pismie informację o obowiązku wyznaczenia pełnomocnika w Polsce, jeśli tego nie zrobi pozostawia się pismo w aktach sprawy.

Doręczenie zastępcze art. 138 – jeśli nie są przeciwnikami adresata

• Dorosłemu domownikowi

• Administracji domu

• Dozorcy

• Sołtysowi

Domownik odebrał, ale nie przekazał pisma

• 7 dni na przywrócenie terminu

• Jeśli nieskuteczne to wystąpienie o doręczenie pisma skutecznie

Art. 479 dot wzywania na rozprawę w zw. Z prawem ubezpieczeń społecznych, pominiecie doręczeń – zmiana po 8 wrzesnia – jedne przepisy o doręczeniach

Udział prokuratora

• Jest obligatoryjny przy ubezwłasnowolnieniu

Dopuszczalność drogi sądowej ma charakter przesłanki procesowej

• Branej przez sąd pod uwagę z urzędu na każdym etapie postępowania

• Bezwzględnie pozytywna

Nieważność postepowania art. 379, pkt 4 nieważność jeśli sąd wyłączony z mocy ustawy

Referendarz sądowy

• 8 września rozszerzenie kompetencji

• Urzędnik sądowy wspomagający pracę sądu

• Nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości (tylko sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości)

• W zakresie przyznanych kompetencji na uprawnienia sądu – wydaje orzeczenia

• Nakazy zapłaty w post. Upominawczym zwykłym i EPU

Nakaz zapłaty – rozstrzygnięcie merytoryczne, do którego stosuje się przepisy o wyrokach

Postępowanie nakazowe - tylko sąd!

Funkcje referendarza

• Rozpoznaje wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnictwa z urzędu

• Ustalanie opłat sądowych

• Rozpoznaje wnioski o umorzenie/ rozłożenie na raty kosztów zasądzonych na rzecz sP

• Stwierdza prawomocność orzeczeń (prawomocne – nie przysługuje żaden śr. Zaskarżenia)

• 130 kpc i następne – wzywa powoda do uzupełnienia braków formalnych pozwu

• Może wydać zarządzenie o zwrocie pozwu

• NP. dokonuje wpisów w księdze wieczystej i wykreślenia

• Rejestrowe np. z wyłączeniem prowadzenia rozpraw

• Czynności w spr. Spadkowych, wyjątki

  • Prowadzenie rozprawy

  • Przesłuchanie świadków testamentu ustnego

  • Zabezpieczenie spadku

• Egzekucyjne

  • Przed nowelizacją – nadaje klauzule wykonalności (post. Klauzulowe) na tytule egzekucyjnym 777

Badamy czy wierzyciel jest uprawniony, czy jest tytuł egzekucyjny, czy nadaje się do egzekucji i czy jest dłużnik.

• Do egzekucji szczególnie orzeczenia zasądzające, pieniężne, niepieniężne

• Nie może nadać klauzuli na następcę prawnego

• Rozstrzyga zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej

• Wyłączenie 759¹ §1

Zaskarżalność rozstrzygnięć referendarza sądowego

• Procesowe: 398²² , 398²³ – stosowane w pozostałych postępowaniach

• egzekucyjne – 767^3a

• nieprocesowe - 518¹

Środek zaskarżenia

• skarga na orzeczenie, w zależności od tego czy dotyczyła:

  • decyzja upada – traci moc, sąd wydaje orzeczenie

  • decyzja nie upada – sąd rozpoznaje skargę jako zażelenie jako II instancja

• skarga do sądu, w którym pracuje referendarz (rejonowy, okręgowy)

• w sądzie apelacyjnym i najwyższym, nie na referendarza

• jeśli skarga od nakazu to – sprzeciw

• wyłączenie referendarza – zasady i tryb jak dla sądu

• o wyłączenie do sądu, w którym pracuje

Strony postępowania

• dwustronność w procesowym – powód i pozwany

• może wystąpić wielopodmiotowość po obu stronach = współuczestnictwo procesowe

• NP. jednolite pojęcie uczestników postępowania, każdy wnioskodawca jest uczestnikiem

• Postępowanie NP. z urzędu może nie być wnioskodawcy np. rodzina, a są uczestnicy

• Uczestnicy ze stanu faktycznego sprawy

• Uczestnikiem NP. jest każdy, kto ma interes prawny we wzięciu udziału w postepowaniu sądowym

Przymioty stron postępowania

• Zdolność sądowa

• Zdolność procesowa

• Legitymacja procesowa

• Współuczestnictwo

• Następstwo procesowe

Przekształcenie podmiotowe

• Zmiana pozwanego

• Zmiana powoda

Interwencja główna, uboczna, przypozwanie

Zastępstwo procesowe

• Pełnomocnik procesowy

• Przedstawiciel ustawowy

Znaczenie stron

• Materialne – strona materialna często pokrywa się ze stroną w zn. formalnym

• Formalne – powodem formalnie jest podmiot poszukujący przed sądem własnych praw podmiotowych lub cudzych praw podmiotowych

  • Jeżeli własnych podmiotowych – jest strona materialną

  • Prokurator (str. Formalna) wytacza powództwo na rzecz osoby (st. Materialna)

  • Kurator spadku, wykonawca testamentu, zarządca egzekucji nieruchomości

  • Pozwany (formalny) przeciw któremu skierowano roszczenia ochrony praw podmiotowych

Zdolność sądowa art. 64

• Do bycia strona w procesie

• Pokrywa się ze zdolnością prawną

• Każdy kto ma zdolność prawną ma zdolność sądową, nie każdy kto ma zdolność sądową ma zdolność prawną

Zdolnośc prawna art. 8 KC

• Osoba fizyczna i prawna

• Podmiot i jednostka niebędąca osobą prawna, a posiadająca zdolność prawną

• Podmioty działające na podstawie przepisów dotyczących określonych praw i obowiązków związanych z pewną wydzieloną masą majątkową

  • Syndyk

  • Kurator spadku

  • Zarządca w egzekucji nieruchomości

• Podmioty, którym przepisy szczególne przyznają samodzielna samodzielną pozycje w postępowaniu sądowym

• Osoba fizyczna – od urodzenia do śmierci

• Osoba prawna – ustawa stanowi kto, metoda normatywna + SP

• Samorządy, organy samorządów studenckich, pracownicza kasa zapomogowo-pożyczkowa

• Komitet rodzicielski nie ma zd. Sądowej

• Wszystkie podmioty które mogą pozywać, zaciągać zobowiązania i być pozywane np. wspólnota mieszkaniowa tylko w zakresie zarządu nieruchomością wspólną

Zdolnośc sądowa na podstawie przep. Szczególnych

• Pracodawca

• Rada pracownicza przedsiębiorstwa państwowego

• Prezesi urzędów, od których decyzji przysługują odwołania

Brak zdolności sądowej = przeszkoda procesowa

• Pierwotny – występująca strona nie ma zdolności sądowej i nie może jej nabyć

  • Odrzucenie pozwu, przysługuje zażalenie (jeśli są odmawia odrzucenia również przysługuje zażalenie)

• Następczy – strona nie ma zdolności, ale może ją uzyskać

  • Tylko o podmiotu nie będącego osoba fizyczną

  • Śmierci strony w toku postępowania nie uznajemy jako niezdolności sądowej – zawieszamy i czekamy na następcę. Jeśli nie ma następcy umarzamy postępowanie po 1 roku.

  • Na umorzenie przysługuje zażalenie

• Usuwalny – stroną jest podmiot nieistniejący

  • Nieżyjąca osoba fizyczna

  • Jednostka organizacyjna, która nie powstała

  • Odrzucenie pozwu, przysługuje zażalenie (jeśli są odmawia odrzucenia również przysługuje zażalenie)

• Nieusuwalny – nie można stosować art. 70 kpc

  • Zniesienie postepowania z udziałem podmiotu bez zdolności sądowej.

Art. 70 kpc – termin do usunięcia braku zdolności sądowej, jeżeli upłynie bezskutecznie to sąd wydaje postanowienie o odrzuceniu pozwu.

Jeśli jest niezdolność sądowa, a sąd wyda wyrok – nieważność postępowania.

• Apelacja, okazuje się że strona nie ma zdolności sądowej

  • Sąd II instancji uchyla wyrok

  • Znosi postępowanie I instancji

  • Odrzuca pozew

Zdolność procesowa art. 65 kpc

• Do czynności procesowych

• Odpowiednikiem jest zdolność do czynności prawnych

• Osobiście lub przez pełnomocnika

• Zdolność procesowa podmiotów nie fizycznych zawsze jest pełna

• Pełna zdolność – pełnoletni, nieubezwłasnowolnieni

• Częściowa – ubezwłasnowolnieni częściowo, 13 – 18 rż.

Brak zdolności procesowej

• Ubezwłasnowolnieni całkowicie

• Osoby do 13 rż.

• 202 kpc – sąd bierze z urzędu

• Pierwotny lub zastępczy, może dotyczyć powoda lub pozwanego

• Pierwotny brak zdolności procesowej powoda

  • Postanowienie sądu o tymczasowym dopuszczeniu powoda do udział w sprawie

  • Wyznacza przedstawicielowi ustawowemu powoda odpowiedni termin do udziału w sprawie i ewentualnie zatwierdzenia czynności procesowych dokonanych przez powoda pod rygorem odrzucenia pozwu

  • Brak przedstawiciela – zwraca się o ustanowienie do właściwego sądu

• Pierwotny brak zd. Procesowej pozwanego fizycznego

  • 130 kpc powodowi termin do wskazania osoby i adresu przedstawiciela ustawowego pozwanego pod rygorem zwrotu pozwu (do momentu dostarczenia odpisu pozwu)

  • W toku pod rygorem zawieszenia postępowania postępowania art. 177 §1 pkt 6

• Następczy brak zd. Procesowej

  • Sąd wydaje postanowienie o zawieszeniu postępowania 174 §1 pkt 1

Braki formalne pisma procesowego

Art. 130 kpc przewodniczący sądu

• Wzywa do udzielenia braków formalnych w ciągu 7 dni

• Wskazuje braki formalne

• Po bezskutecznym upływie terminu wydaje zarządzenia o zwrocie pisma

• Od zarządzenia przysługuje zarządzenie jeśli zwrot dotyczy pozwu i pisma rozpoczynającego wszczynającego postępowanie

126 kpc warunki pisma procesowego – każe pismo musi spełnić

• Oznaczenie sądu (+wydział)

• Nazwy stron i ich przedstawicieli ustawowych i ich pełnomocników

• Oświadczenia i dowody

• Podpisy powoda, przedstawiciela ustawowego i pełnomocnika

• Lista załączników

• Wartość przedmiotu sporu

• Pismo wszczynające postępowanie

  • Adresy i miejsce zamieszkania stron pełnomocników

  • PESEL powoda lub wnioskodawcy

Legitymacja procesowa

Uprawnienie konkretnego podmiotu do występowania z konkretnym roszczeniem przeciwko konkretnemu podmiotowi.

• Wypływa z przedmiotu procesu zgodnego z warunkiem materialno-prawnym

• Czynna – powód

• Bierna –pozwany

• Sąd ocenia przesłankę legitymacji w chwili orzekania, jeżeli przesłanka nie zachodzi w każdym przypadku ODDALI POWÓDZTWO - bez względu na to, po której stronie zachodzi

• Może mieć charakter grupowy, względny, bezwzględny

  • Kilka podmiotów występuje w charakterze strony, każdy z tych podmiotów może, ale nie musi – względna

  • Bezwzględna – kilka podmiotów jako strona, ale każdy z tych podmiotów musi wziąć udział w postępowaniu – związek ze współuczestnictwem koniecznym

Współuczestnictwo

Gdy po którejś ze stron występuje

• Czynny – powód, bierny – pozwany

• Materialne

  • Art. 72 §1 pkt 1 kpc przedmiot sporu stanowią prawa lub obowiązki, które dla współuczestników materialnych są wspólne, oparte na tej samej podstawi faktycznej i prawnej

  • Występuje jeden przedmiot sporu niezależni e od ilości współuczestników

  • Wynika najczęściej z zobowiązań solidarnych :

    • Niepodzielnych

    • Odpowiedzialności insolidum

    • Współwłasność

    • Małżeńska wspólność majątkowa

    • Spółka cywilna

  • Przepisy nie przewidują żadnych warunków procesowych (jak przy formalnych)

  • Ma wpływ na zakres kognicji II instancji, który rozpoznając apelację złożoną przez jednego ze współuczestników, gdy prawa lub obowiązki są wspólne, może ją rozpoznać też na rzecz tego współuczestnika, który apelacji nie składał – 378 kpc

  • Współuczestnicy mają profesjonalnego pełnomocnika – to gdy wygrają 98 § 1 kpc uzyskają zwrot kosztów jednego pełnomocnictwa

• Formalne:

  • Przedmiotem sporu są roszczenia lub zobowiązanie, które dla współuczestników formalnych są jednego rodzaju i jednocześnie są oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej

  • Roszczenie / zobowiązanie współuczestników formalnych nie pozostają w związku materialnym

  • Występuje przy dochodzeniu świadczeń podzielnych

  • Przedmiotów sporu jest tylu ilu współuczestników

  • Powód musi uiścić opłatę od każdego z roszczeń

  • Przepisy nakładają wymagania procesowe do złożenia współuczestnictwa formalnego

  • Właściwość sądu musi być uzasadniona dla wszystkich roszczeń z osobna jak i wspólnie – nie możemy połączyć roszczeń, co do których są różne właściwości sądu

  • Jeśli kilku pozywamy o jakąś kwotę i po zsumowaniu właściwym byłby sąd okręgowy – nie możemy zrobić współuczestnictwa, sąd rozdzieli sprawy i skieruje do rozpatrzenia sądom właściwym

Art. 398 §1 kpc skarga kasacyjna 50 000,00 zł

• Konieczne

  • Związane z legitymacją procesową, grupową, bezwzględną

  • Kwalifikowana postać współuczestnictwa materialnego art. 72 §2 kpc

  • Istota: muszą brać udział podmioty objęte współuczestnictwem koniecznym, jeśli nie – sąd zawiadamia i wzywa do wzięcia udziału art. 195 kpc

  • Brak legitymacji – sąd zawsze oddala

Wynika z:

1. Istoty stosunku prawnego dotyczącej

   1. Osoby 3-cie o unieważnienie małżeństwa o unieważnienie małżeństwa przeciwko obojgu małżonkom

   2. Przeciwko współwłaścicielom dotyczące prawa współwłasności

   3. Sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym – należy powołać wszystkie osoby, które są ujawnione w księdze wieczystej oraz te, które nie zostały ujawnione, a wnosiły o ich ujawnienie

   4. O ukształtowanie stosunku prawnego, które należy wytoczyć przeciwko wszystkim podmiotom danego, przekształconego stosunku prawnego – uznanie umowy za bezskuteczną art. 59 kpc

2. Z ustawy

   1. Powództwo os. 3 o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji jeżeli dłużnik zaprzecza praw powoda art. 841 §2 kpc – przeciwko wierzycielowi i dłużnikowi

   2. Powództwo o rozwiązanie spółki cywilnej przez sąd art. 874 kpc

   3. Oświadczenia niepodzielne 381 §2 KC

   4. Powództwo prokuratora przeciwko wszystkim osobom będącym stronami stosunku prawnego dotyczącego powództwa

   5. Powództwo prokuratora o unieważnienie małżeństwa art. 448 kpc

• Jednolite

  • Gdy z istoty stosunku spornego lub przepisu ustawy wynika, że wyrok ma niepodzielnie dotyczyć wszystkich współuczestników

  • Wyrok musi zawierać jednolite rozstrzygnięcie w stosunku do wszystkich współuczestników

  • Czynności uczestnika działającego są wiążące wobec niedziałających

    • Czynności dyspozytywne – wymagana jest zgoda wszystkich współuczestników, np. zawarcie ugody, zrzeczenie się roszczenia, uznanie powództwa

  • Materialne jednolite:

    • Między spółką cywilną, a wspólnikami

    • Odpowiedzialność przez spółkę partnerską obciąża partnerów i spółkę

    • Między spółką komandytowo – akcyjną, a komplementariuszami

• Konkurencyjne

  • Na skutek przekształceń podmiotowych art. 194 § 1 i 2 kpc, 196 § 1 i 2, bądź na skutek interwencji głównej art. 75 kpc

  • Polega na występowaniu po stronie powodowej / pozwanej kliku podmiotów, które reprezentują sprzeczne interesy

Interwencja główna art. 75 kpc

Powództwo osoby trzeciej przeciwko obydwu stronom toczącego się procesu o ten sam przedmiot

• Zakres żądań nie może być szerszy niż żądanie z pierwotnego postępowania

• Niedopuszczalne w postępowaniu uproszczonym, art. 505⁴ kpc

• Musi zostać zachowanie współuczestnictwo

• Przy interwencji głównej powód i pozwany z pierwotnego pozwania nie są połączeni współuczestnictwem

• Powództwo o interwencje trzeba wytoczyć tam, gdzie jest postępowanie pierwotne

• Zgłaszamy do zamknięcia rozprawy przed sądem I instancji

Interwencja uboczna

Przystąpienie do toczącego się postępowania osoby trzeciej, która ma interes prawny, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść tej sprawy do której przystąpiła

• Samoistna – jeżeli z istoty stosunku prawnego wynika, że wyrok wydany w tej sprawie ma odnieść bezpośredni skutek prawny w stosunku między interwenientem, a przeciwnikiem strony do której interwenient przystąpił

  • Np. matka przystępuje do dziecka w sprawie o ustalenie ojcostwa

  • Niedopuszczalna w postępowaniu uproszczonym

  • Stosujemy przepisy o współuczestnictwie jednolitym

• Zwykła – interwenient = pomocnik strony do której przystąpił

• Zgłaszamy do zamknięcia rozprawy przed sądem II instancji

• Odżyje, gdy sąd otworzy postępowanie, zwróci do ponownego rozpatrzenia

• Zgłaszamy na piśmie

  • Określamy strony do której przystępujemy

  • Powołujemy interes prawny, nie musimy uprawdopodabniać – tylko jeśli ktoś zgłosi opozycję

• Opłata sądowa 1/5 pozwu

• Skutki:

  • Zarzut wadliwego prowadzenia przez samą stronę

  • Interwenient może na zgodę sądu wstąpić w miejsce strony

Opozycja

Pozbawienie interwenienta prawa do przystąpienia, może zgłosić pozwany i powód

• Nie później niż przy rozpoczęciu najbliższej rozprawy

• Sąd uwzględnia lub oddala – postanowienie jest zaskarżalne zażaleniem do II instancji, 394 § 1 pkt 3 kpc – tylko I instancji

Interwenient może dokonywać tylko czynności procesowych, nie może dyspozytywnych, tylko tych których może dokonywać strona, do której interwenient przystąpi.

Interwenient może wnieść apelację – termin taki sam jak strona

• Jeżeli na posiedzeniu II instancji sąd uzna opozycję to odrzuci wniesioną apelację

Czynności decyzyjne w postępowaniu cywilnym

Zarządzenia

• Wydaje przewodniczący sądu

• Wezwanie do usunięcia braków formalnych

• 398⁶ kpc – odrzucenie skargi

• Może wydawać referendarz art. 130⁵

• W nieprocesowym

Orzeczenia

1. Wyroki

   1. Wydaje sąd

   2. Akt jurysdykcyjny

   3. Merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy co do istoty, nie ma w nieprocesowym!

   4. Ustosunkowanie się sądu do powództwa: uwzględniające lub oddalające

   5. Treść: zasądzająca świadczenie, art. 189 kpc ustalająca istnienie / nieistnienie stosunku prawnego, kształtujące prawo lub stosunek prawny

   6. Skutki prawne: deklaratywne – stwierdzające prawo lub konstytutywne – prawotwórcze

   7. Zakres rozstrzygnięcia: pełne, częściowe, wstępne, końcowe, łączne, uzupełniające

   8. Sposób wydania: kontradyktoryjne, zaoczne

   9. Zasadność powództwa: legitymacja procesowa stron, interes prawny stron w uzyskaniu treści orzeczenia, niezupełny charakter roszczenia, sprzeczność powództwa z zasadami współżycia społecznego, zrzeczenie się roszczenia w uprzednio toczącym się procesie

2. Nakazy zapłaty – rozstrzygają sprawę

   1. Może wydać referendarz sądowy oprócz postępowania nakazowego ( art. 353¹, 497³ §3 kpc)

   2. Nie ma w nieprocesowym

3. Postanowienia

   1. Może wydawać referendarz np. o kosztach

   2. Postanowienia rozstrzygające kwestie procesowe wydaje sąd

   3. Rozstrzygnięcia kwestii merytorycznych w postępowaniu nieprocesowym

4. Uchwały sądu najwyższego, art. 390 §1 kpc

Rodzaje wyroków:

1. Pełny – o całości powództwa, wszystkich żądaniach

2. Częściowy – o części art. 317 kpc, może być uwzględniający lub oddalający. Nigdy nie rozstrzyga o kosztach postępowania.

   1. Sąd rozstrzyga w wyroku kończącym postepowanie w danej instancji

   2. Przysługuje apelacja

3. Wyrok wstępny – zawsze uwzględnia powództwo, co do samej zasady

   1. Najczęściej sporna zasada odpowiedzialności albo sporna zasada dochodzonego roszczenia

   2. Przysługuje apelacja

   3. Czekamy aż się uprawomocni by dalej prowadzić postępowanie

   4. Nie nadaje się do egzekucji

4. Wyrok końcowy – określa wysokość, nadaje się do egzekucji

5. Wyrok łączny – w przypadku połączenia kilku spraw do łącznego rozpoznania i rostrzygnięcia art. 219 kpc ( pozostają w związku, mogą być objęte jednym pozwem)

   1. Postanowienie o połączeniu spraw do wspólnego rozpoznania – sygnatura najwcześniejszej sprawy

   2. Ograniczenie postępowania dowodowego, ekonomika procesu

6. Wyrok uzupełniający

   1. Rektyfikacja orzeczeń 350- 352 kpc: sprostowanie, uzupełnienie, wykładnia wyroku

   2. Sprostowanie wyroku nie może dotyczyć kwestii merytorycznych, może nastąpić z urzędu, 2 tyg. Na złożenie wniosku od dnia ogłoszenia wyroku

   3. Uzupełnienie na wniosek

   4. Wykładnia autentyczna, sąd stosuje z urzędu, jeśli wątpliwości co do rozstrzygnięcia wymagają wykładni (najczęściej przy wykonywaniu organ egzekucyjny zwraca się o wykładnię)

   5. Uzupełnienie

      1. Sąd nie orzekł o całości żądania

      2. Nie orzekł o natychmiastowej wykonalności, a miał orzec na wniosek lub z urzędu

      3. Nie zamieścił dodatkowego orzeczenia, które miał zamieści z urzędu

   6. Orzeczenie o uzupełnieniu następuje w formie wyroku – przysługuje apelacja

      1. Uzupełnienie dotyczące kosztów postępowania lub natychmiastowej wykonalności to postanowienie

7. Kontradyktoryjny – wyrok oczny, obie strony biorą udział w postępowaniu

8. Wyrok zaoczny – pozwany jest bierny

   1. Jeżeli pozwany się nie stawi się na rozprawę lub stawi się nie bierze udziału 339 kpc

   2. Nie składał wyjaśnień, nie żądał prowadzenia rozprawy pod swoją nieobecność

   3. Sąd uznaje za prawdziwe okoliczności faktyczne w żądaniu powoda

   4. Zarówno uwzględniający jak i oddalający powództwo

   5. Wydawany po przeprowadzeniu rozprawy, podlega ogłoszeniu na posiedzeniu jawnym – sąd związany wyrokiem o momentu ogłoszenia

   6. Wyjątek: zastrzeżony wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym

      1. Wyznaczona rozprawa, ale nie wiemy czy pozwany został skutecznie poinformowany o terminie

      2. Posiedzenie niejawne, czekamy 2 tyg. na potwierdzenie

      3. Nie ogłaszamy, sąd związany od chwili podpisania sentencji

   7. doręczamy z urzędu obu stronom

   8. Od wyroku zaocznego:

      1. Pozwanemu służy sprzeciw – 2 tyg. Od dnia doręczenia wyroku, nie przysługuje wniosek o uzasadnienie wyroku zaocznego . Opłata ½ od sprzeciwu

      2. Powodowi przysługuje apelacja – 14 dni jeśli sąd oddalił powództwo w całości lub w części, 7 dni na wniosek o uzasadnienie

   9. Wniesienie sprzeciwu od wyroku zaocznego

      1. Sąd musi wyznaczyć rozprawę i rozpoznać sprzeciw

      2. Wyrok zaoczny nadal obowiązuje

      3. Sąd wydaje kolejny wyrok: utrzymuje w mocy wyrok zaoczny w całości lub w części albo uchyla wyrok zaoczny albo uchyla wyrok zaoczny i rozstrzyga o żądaniu

      4. Od wydanego wyroku przysługuje apelacja

Do sądów II istancji nie stosujemy przepisów o wyroku zaocznym, art. 430 infine w zw. z art. 441 kpc, 458 §1

Wyrok zaoczny może być wstępny, częściowy, łączny, uzupełniający

W postępowaniu nieprocesowym nie stosujemy wyroku zaocznego

Z urzędu rygor natychmiastowej wykonalności

Pouczamy o środkach zaskarżenia nawet profesjonalnego pełnomocnika!

Przypozwania art. 84 kpc

Celem jest zabezpieczenie interesu strony procesu na wypadek przyszłego procesu z osobą trzecią.

Osoba trzecia przypozwana może przystąpić do strony procesu w charakterze interwenienta ubocznego i pomagać w wygraniu procesu.

Zawiadomienie os. 3-ciej – nie może podnosić zarzutu art. 82 kpc : ,,Interwenient uboczny nie może w stosunku do strony, do której przystąpił, podnieść zarzutu, że sprawa została rozstrzygnięta błędnie albo że strona ta prowadziła proces wadliwie, chyba że stan sprawy w chwili przystąpienia interwenienta uniemożliwił mu korzystanie ze środków obrony albo że strona umyślnie lub przez niedbalstwo nie skorzystała ze środków, które nie były interwenientowi znane.’’

Jeśli osoba 3-cia przypozwana zgłasza interwencję uboczną przy stronie przypozywającej musi wykazać interes prawny

• Strona może zgłosić opozycję – interwenient musi uprawdopodobnić swój interes prawny

Wniosek o dokonanie przypozwania

• Jeżeli w razie niekorzystnego rozstrzygnięcia sprawy przysługiwałoby stronie roszczenie wobec osoby trzeciej albo os. 3-cia może wystąpić przeciwko stronie

Rozstrzygnięcie niekorzystne

• Oddalenie powództwa w całości lub w części – dla powoda

• Uznanie powództwa w całości lub w części – dla pozwanego

Przypozwanie jest fakultatywne, zależy od strony. Ciąży na stronie gdy:

• Art. 887 § 2 kpc

• Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych art. 20 ust. 2

• Art. 573 KC

• Art. 665 KC

• Art. 884 § 1 KC

Przypozwanie spełnia warunki art. 126 kpc i kolejne

• Ustne z zakresu prawa pracy, jeżeli pełnomocnik działa bez profesjonalnego pełnomocnika

Pełnomocnictwo procesowe

Zdolność postulacyjna - do dokonywania czynności procesowych bez potrzeby korzystania z pełnomocnika. Ograniczenia;

• Przyczyny faktyczne: ułomność np. głuchoniemy, nieznajomość języka

• Przyczyny prawne – obowiązek pełnomocnictwa profesjonalnego, przymus adwokacko radcowski, art. 81 ¹ przed Sądem Najwyższym

Reprezentacja

• Z ustawy gdy strona nie ma zdolności procesowej

• Z woli osób reprezentowanych

Prokuratoria generalna Skarbu Państwa

• Organ powołany do reprezentowania SP w różnych sprawach w zależności od rodzaju

• Radca prokuratorii generalnej SP

Rodzaje pełnomocnictwa procesowego

• Ogólne – do dokonywania wszelkich czynności procesowych we wszystkich sprawach mocodawcy

• Szczególne – do prowadzenia konkretnej sprawy art. 426 kpc, obowiązkowe w sprawach małżeńskich

• Do określonych czynności procesowych art. 88 kpc

Pełnomocnik do doręczeń – art. 1135 ⁵ kpc

• Doręczenia do pełnomocnika, wyjątek: wezwanie strony do osobistego wstawiennictwa

• Art. 133 §3 kpc organowi reprezentującemu SP

Mimo pełnomocnictwa strona może dokonywać czynności. Jeśli sprzeczność odwołuje pełnomocnika. Art. 175, 175¹, 426, 465, 585 §3, 691 kpc

Zakres pełnomocnictwa

• Jeżeli z treści pełnomocnictwa nie wynikają żadne ograniczenia to pełnomocnictwo z mocy prawa obejmuje umocowanie do wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych. W szczególności art. 91 kpc

• Pełnomocnictwo szczególne nie upoważnia do wniesienia skargi kasacyjnej i reprezentowania strony przed Sądem Najwyższym w tej sprawie

Substytucja

• Można wyłączyć w pełnomocnictwie

• Z zasady na mocy samego pełnomocnictwa

Profesjonalne

• Adwokat

• Radca prawny

• Rzecznik patentowy

• Radca prokuratorii generalnej SP

• Doradca restrukturazycyjny

Nieprofesjonalni – bliscy mocodawcy: rodzice, małżonek, rodzeństwo, wstępni, zstępni i przysposobieni.

Terminy

Ustalony w ustawie okres do czynności procesowej, wyrażony w dniach, tygodniach, miesiącach i latach.

Materialno - prawne

• Nieprzywracalne

• Art. 746 § 1 infine

Procesowe

1. Instrukcyjne

   • Dla organów postępowania, np. dla uzasadnień

   • Skuteczne po przekroczeniu

   • Przysługuje skarga na przewlekłość postępowania – trwającego postępowania, po wyczerpaniu środków krajowych możemy iść do strasburga, zadośćuczynienie od 2 000 do 20 000 zł

1. Ustawowe

   • Wynikające wprost z ustawy, czynność po terminie jest bezskuteczna

   • Zawite – nie może być przedłużane ani skracane

   • Uchybiony termin może być przywrócony

   • Najważniejsze terminy do wnoszenia środków zaskarżenia, np. 2 tygodnie na apelację

2. Sądowe

   • Wyznaczane przez organ sądowy, art. 130 § 1¹

   • Może być przedłużany i skracany, wydłużony jest na wniosek strony przed upływem terminu sądowego

   • Przywracalny

   • Termin sądowy do usunięcia braków formalnych apelacji – zawsze sądowy!

3. Umowne

   • Ustalone przez strony

   • Trwanie zawieszenia postępowania na wniosek stron od 3 msc do roku.

   • Czas trwania mediacji art. 183¹⁰`

Bieg terminu art. 164 kpc

• Od ogłoszenia postanowienia lub zarządzenia.

• Gdy doręczenie z urzędu od dnia doręczenia.

Zawieszenie postępowania

• Z zasady przerwanie biegów terminów, po wznowieniu biegną od początku (ustawowe)

• Wyjątki – zawieszenie w interesie lub z winy stron

  • Na zgodny wniosek stron

  • Niemożność nadania biegu sprawie

  • Niestawiennictwo stron

  • Terminy ustawowe biegną, terminy wstrzymane

Przywrócenie terminu, art. 167 i kolejne

• Tylko na wniosek

• Uchyla prawomocność, nadzwyczajny środek zaskarżenia

Warunki przywrócenia terminu

1. Formalne

   1. Uprawdopodobnienie okoliczności

   2. Ogólne warunki, art. 126 kpc

   3. Jednoczesne dokonanie czynności – brak formalny czynności jest brakiem formalnym wniosku

   4. BRAK – sąd wzywa do usunięcia braków formalnych

   5. Niespełnienie – zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku

2. Dopuszczalności

   1. Termin tygodniowy do złożenia wniosku (od ustania przyczyny)

   2. Rok od terminu dokonania czynności procesowej

   3. Przywracalny charakter terminu – przywracalne są krótkie, długie nie (powyżej roku)

   4. Legitymacja

   5. Ujemne skutki prawne dla wnioskodawcy

   6. Aktualność czynności art. 170 kpc

   7. Nie zachodzi – postanowienie o odrzuceniu wniosku – niezaskarżalne zażaleniem

3. Zasadności

   1. Brak winy wnioskodawcy

   2. Nie zachodzi –postanowienie o oddaleniu wniosku – przysługuje zażalenie

Postanowienie o przywróceniu terminu, jeśli spełnione są powyższe warunki – na to postanowienie przysługuje zażalenie.

Częściowe dochodzenie roszczeń

Powód może wytoczyć powództwo o część roszczenia (podzielność świadczeń z prawa materialnego). W kolejnym postępowaniu może dochodzić pozostałych części – nie ma powagi rzeczy osądzonej.

Odrzucenie pozwu

Instytucja formalno – procesowa, przypadki wynikają wprost z ustawy:

• Art. 199 kpc odrzucenie powództwa

• Art. 1099 kpc brak jurysdykcji krajowej

• Art. 1124 § 3 kpc odrzucenie przy nie złożeniu kaucji aktoryjnej przez powoda zagranicznego

• Art. 1165 §1 kpc zapis na sąd polubowny między stronami na wniosek pozwanego

• Art. 295 §2 i 486 §2 KSH nie złożenie kaucji przez wspólnika Sp. z o.o. S.A.

Postanowienie o odrzuceniu pozwu

• Sąd wydaje z urzędu

  • Na rozprawie

  • Na posiedzeniu niejawnym

• Można podnieść zarzut. Jeżeli zarzut podniesiony przez pozwanego, którego uwzględnienie może skutkować odrzuceniem pozwu – sąd musi się ustosunkować

  • Uwzględnienie – odrzucenie pozwu (przysługuje zażalenie)

  • Nieuwzględnieniem– postanowienie o odmówieniu odrzucenia pozwu (przysługuje zażalenie)

• Okoliczności odrzucenia ujawniają się w apelacji, sąd wydaje:

  • Orzeczenie uchylające wyrok bo pozew powinien być odrzucony

  • Postanowienie o odrzuceniu pozwu

• Od odrzucenia pozwu w II instancji przysługuje skarga kasacyjna art. 398 ¹ – nadzwyczajny środek zaskarżenia.

Zarzut lispendens pozwany może zgłosić w każdej chwili.

• Są bierze pod uwagę z urzędu jeśli zachodzi

• Między tymi samymi stronami o to samo, również jeśli odwrócimy strony procesowe, również gdy pojawią się następcy prawni

• Identyczność roszczenia – gdy identyczny jest przedmiot i podstawa sporu faktyczna i prawna

Res iudicata – powaga rzeczy osądzonej

• W sprawie osądzonej prawomocnym wyrokiem i w sprawie później wszczętej występuje identyczność stron i przedmiotu rozstrzygnięcia (zakres rozstrzygnięcia sądu, a nie żądania )

• Art. 351 §1 uzupełnienie wyroku jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania – 2 tyg. Od ogłoszenia wyroku. Jeśli termin uchybiony składamy nowy pozew o roszczenie nie rozstrzygnięte poprzednio.

• Jeśli powództwo oddalone w zw. Z art. 5 KC to nie ma powagi rzeczy osądzonej bo okoliczności współżycia społecznego zawsze mogą się zmienić

• Art.355 zawarcie ugody – sąd umarza postępowanie, zaskarżalne zażaleniem

  • Ugoda = umowa – nie ma wyroku więc nie ma powagi rzeczy osądzonej.

  • Res transacta powaga rzeczy ugodzonej – sąd oddala powództwo

• Wyroki uwzględniające i oddalające

• Nakazy zapłaty (przepisy o wyrokach)

• Nie korzystają postanowienia nawet kończące postępowanie w sprawie w postępowaniu nieprocesowym. Sąd jest związany prawomocnym postanowieniem merytorycznym

  • Bezwzględnie – uwzględnienie żądania

  • Względnie – oddalające wniosek, możliwość zmiany postanowienia jeśli nastąpi zmiana okoliczności sprawy art. 523 kpc

Cofnięcie pozwu

Oświadczenie woli powoda o rezygnacji z dalszego prowadzenia postępowania. Strony mają prawo decydować o czynnościach procesowych.

• Sąd umarza postępowanie, art. 355 kpc

• Przysługuje zażalenie

• Art. 203 – cofnięcie pozwu w postępowaniu procesowym, art. 512 w nieprocesowym

• Sąd najwyższy stwierdził, że cofnięcie można zastosować do postępowania egzekucyjnego – krakowiak uważa, że to bezsensu – bo wierzyciel składa wniosek o umorzenie.

Można cofnąć bez zezwolenia pozwanego do rozpoczęcia rozprawy. Początek rozprawy

• Wywołanie rozprawy

• Zabranie głosu przez powoda

• Gdy powód się nie stawił rozprawa zaczyna się z chwilą przedstawienia wniosków przez sędziego referenta

Jeżeli z cofnięciem pozwu składamy również zrzeczenie się roszczenia tj. skuteczne bez zgody pozwanego nawet po rozpoczęciu rozprawy. Cofnięcie można złożyć do uprawomocnienia

Cofnięcie po wydaniu wyroku, ale przed złożeniem wyroku, ale przed złożeniem zaskarżenia do II instancji

• Sąd I instancji uchyla wyrok postanowieniem i umarza postępowanie

Zgoda pozwanego

• Ustnie do protokołu

• Na piśmie – 2 tyg. Od doręczenia zawiadomienia o cofnięciu pozwu

Powód cofa po zaskarżeniu wyroku do II instancji

• Pozwany złożył apelację w sądzie I instancji

• Powód składa wniosek o cofnięcie

• Sąd I instancji przekazuje apelację wraz z pismem o cofnięciu do II instancji – ten uchyla i umarza, art. 386 §3

Wpłynęła apelacja do II instancji

• Powód cofa pozew

• Art. 386 §3

• Postanowienie o uchyleniu i umorzeniu postępowania

• Podczas rozprawy I instancji sąd umarz art. 355 kpc

• Na postanowienie sądu II instancji o uchyleniu i umorzeniu postępowania przysługuje skarga kasacyjna.

Zrzeczenie się roszczenia

Oświadczenie powoda o rezygnacji z przysługującemu mu roszczeniu przeciwko pozwanemu

• Nie jest czynnością procesową – jest materialno – prawną

• Prowadzi do uznania powództwa jako bezzasadnego – sąd wydaje wyrok o oddaleniu powództwa

• Jeśli powód stwierdzi dodatkowo, że cofa pozew to umarza postępowanie (umorzenie to czynność formalno procesowa)

• Zrzeczenie się roszczenia ma charakter uniwersalny – ponowne postępowanie, sąd oddala powództwo

Cofnięcie pozwu i zrzeczenie się roszczenia podlega kontroli sądów

• Zgodna z prawem

• Z zasadami współżycia społecznego

• Nie zmierza do obejścia prawa

• Z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych sąd bada czy czynność nie narusza interesu pracownika

Koszty procesu

• Powód zwraca pozwanemu bo przegrywa

• Przyczyną cofnięcia pozwu jest spełnienie dochodzonego świadczenia przez pozwanego – wygrywa powód, więc koszty zwraca pozwany

• Pozwany ma 2 tyg. Na złożenie wniosku o przyznanie kosztów postępowania – cofnięcie poza rozprawą, sąd nie rozstrzyga z urzędu mimo, że strona działa samodzielnie (bez profesjonalnego pełnomocnika)

Zawarcie ugody – umorzenie postępowania

• Rozstrzyganie jest zbędne

• Nie ma potrzeby cofnięcia pozwu

• Połowa kosztów sądowych zwracana powodowi, a resztę dzieli się zazwyczaj na pół

Kumulacja roszczeń

Roszczenie tego samego rodzaju można zgłosić w jednym pozwie, gdy:

• Roszczenia nadają się do tego samego trybu postępowania, proces/nie proces

• Kpc dopuszcza roszczenia z różnych trybów, art. 618 kpc – zniesienie wpółwłasności z wpisem do KW

• Zachowanie właściwości sądu ze względu na ogólną wartość dochodzonych roszczeń

• Ogólną wartość dochodzonych roszczeń

• Ten sam sąd właściwy miejscowo dla poszczególnych roszczeń

• Dodatkowy warunek: dla każdego ze skumulowanych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne obligatoryjnie

  • Odrębne obligatoryjne – prowadzone bez względu na wnioski powoda, np. orzeczenie władzy rodzicielskiej przy orzekaniu rozwodu

  • Odrębne fakultatywne – postępowanie nakazowe, wniosek wprost o postępowanie nakazowe

• Sąd właściwy dla każdego z połączonych roszczeń według właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu (nie połączymy niepieniężnego z pieniężny jeśli okręgowy jest właściwy)

Sąd w jednym postępowaniu rozpoznaje skumulowane roszczenia, możliwość wydania wyroku częściowego

Obrona pozwanego przeciwko dochodzonemu roszczeniu

• Może podjąć obronę

  • Zaprzeczać faktom powołanym przez powoda

  • Zgłosić własne okoliczności

  • Podnosić zarzuty merytoryczne podważające zasadność powództwa, procesowe uniemożliwiające prowadzenie postępowanie , np. niedopuszczalność drogi sądowej, niewłaściwe umocowanie pełnomocnika, naruszenie terminu procesowego, błędnie ustalona wartość sporu, powaga rzeczy osądzonej, brak zdolności procesowej.

  • Art. 222 Sąd nie uwzględnia zarzutu, który miałby prowadzić do odrzucenia – przysługuje zażalenie. Dopiero w uzasadnieniu sąd mówi dlaczego nie uwzględnił zarzutu

  • Zarzuty merytoryczne: zrzeczenie się roszczenia, przedawnienie, potrącenie.

  • Uwzględnienie – oddalenie powództwa

• Może uznać powództwo

  • Oświadczenie pozwanego potwierdzające zasadność powództwa w całości lub części

  • Godzi się na wyrok zasądzający świadczenie – zgodnie z żądaniem pozwu

  • Skuteczne uznanie powództwa – uznanie wszystkich okoliczności faktycznych przez pozwanego. Przyzanie okoliczności faktycznych stanowi dowód.

  • Sąd ocenia czy uznanie nie jest sprzeczne z prawem, z zasadami współżycia społecznego, nie jest obejściem prawa.

  • Sąd nie prowadzi postępowania dowodowego, wydaje wyrok z uznania powództwa. Wyjątek: 431, 458, 479¹ kpc.

  • Art. 333 §1 pkt 2

  • Sąd z urzędu nadaje rygor natychmiastowej wykonal ności wyrok można wykonać bez czekania na uprawomocnienie się, potrzebna klauzula wykonalności

  • Pozwany może żądać zwrotów kosztów procesu jeżeli nie dał powodu do wytoczenia powództwa – uznał je przed pierwszą czynnością procesową lub roszczenie nie stało się wymagalne

  • Odwołanie oświadczenia o uznaniu powództwa: można zgłosić do prawomocnego zakończenia postępowania ze względu na wadę oświadczenia woli

• Pozwany może być bierny – sąd może wydać wyrok zaoczny

Uznanie powództwa w postępowaniu rozwodowym, separacji – sąd ogranicza postępowanie dowodowe do przesłuchania stron jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci.

Powództwo wzajemne

Obrona pozwanego przed powództwem

Niedopuszczalne

• W sprawach o rozwód i separację

• Naruszenie posiadania

• Postępowanie nakazowe

• Postępowanie uproszczone - co do zasady dopuszczalne, ale tylko gdy roszczenie objęte powództwem wzajemnym nadaje się do rozpoznania w tym postępowaniu.

• Sąd wyłącza to powództwo do innego rozpoznania i rostrzygnięcia

Warunki dopuszczalności

• Roszczenie wzajemne pozostaje w związku z roszczeniem powoda

• Albo nadaje się do potrącenia z roszczeń powoda głównego

Powód główny – pozwany główny

Powód wzajemny – pozwany wzajemny

Potrącenie świadczenia 498 KC:

• Pieniężne lub rzeczy oznaczone co do gatunku

• Obie wierzytelności wymagalne i zaskarżalne

Powództwo wzajemne w zw. z powództwem głównym

• Dotyczy tego samego przedmiotu

• Tożsama podstawa faktyczna

Wytoczenie powództwa wzajemnego

• Z chwilą doręczenia pozwu

• Do zamknięcia pierwszej rozprawy – zakończenia pierwszego terminu

• W odpowiedzi na pozew

• W oddzielnym piśmie procesowym

• W sprzeciwie od wyroku zaocznego

• Warunki formalne art. 187 kpc, 126 i następne

• Opłata sądowa jak od normalnego pozwu

Możliwe 4 apelacje rozstrzygane oddzielnie:

• Od rozstrzygnięcia powództwa głównego

• Od rozstrzygnięcia powództwa wzajemnego

Pytania

Wszczęcie postępowania cywilnego

• Procesowe:

  • Pozew

  • Odwołanie od decyzji organu rentowego

  • Skarga od samorządowego kolegium odwoławczego

  • Zażalenie na decyzje notariusza o odmowie sporządzenia aktu notarialnego

• Nieprocesowe:

  • Na wniosek

  • Z urzędu

Zasady wyrokowania

Zażalenie poziome

Zasady podział sumy uzyskanej z egzekucji

Egzekucja z nieruchomości

Skarga na czynności komornika

Egzekucja z dżdżownic amerykańskich – prowadzona jest jak egzekucja z ruchomości z poszanowaniem prawa zwierząt

Skarga o uchylenie sądu polubownego

Odwołanie od zarządzeń przewodniczącego – szczególny środek zaskarżenia

Egzekucja z samochodu będącego taksówką – możliwa

Egzekucja świadczeń niepieniężnych przeciwko NBP, z ruchomości, nieruchomości - nie można, egzekucja z NBP albo organów Skarbu Państwa możliwa tylko z rachunku bankowego

Czy ugoda zawarta w formie aktu notarialnego jest tytułem egzekucyjnym? – tak, jeśli strony poddały się egzekucji z art. 777 kpc oraz jest nadana klauzula wykonalności

Ugoda przed mediatorem może być tytułem egzekucyjnym

Opłaty egzekucyjne 5,8,15% - kiedy się stosuje

Tytuły egzekucyjne, które nie wymagają klauzuli:

• Przy egzekucji z nieruchomości, postanowienie o przysądzeniu na własność

• Postanowienie komornika o kosztach

• Postanowienie komornika o nałożeniu grzywny

Zbiegi egzekucji

Etapy egzekucji z użytkowania wieczystego, z części ułamkowej nieruchomości

Sąd cywilny wiążą tylko wyroki skazującego sądu karnego, inne postanowienia nie. Sąd karny wiążą orzeczenia kształtujące orzeczenia sądu cywilnego.

Sąd okręgowy postanowieniem przekazuje do sądu rejonowego właściwego – przysługuje zaskarżenie bo od sądu wyższego szczebla do niższego

Właściwość miejscowa – pozwany musi podnieść zarzut niewłaściwości miejscowej przed wdaniem się w spór co do istoty, inaczej sąd mimo niewłaściwości miejscowej będzie prowadził sprawę. Sąd z urzędu bada właściwość rzeczową.

Zachowek rozstrzygany w zwykłym procesie

Koszty postępowania

Obejmują:

• Koszty sądowe

• Koszty strony/uczestnika

• Koszty pełnomocnika strony/uczestnika

Koszty sądowe – należne sądowi na rzecz Skarbu Państwa, opłaty sądowe przy wnoszeniu pisma procesowego do Sądu:

• Opłata stosunkowa – w sprawach majątkowych

  • Co do zasady 5% wartości sporu

  • Ułamkowa, np. w upominawczym ¾ wps

  • Nie niższa niż 30 zł, max 100 tys. Zł

• Opłata stała – ryczałt, np. 600 zł od pozwu o rozwód, separację

• Opłata podstawowa 30 zł

• Opłata tymczasowa – gdy nie możemy ustalić opłaty ponieważ nie określony był wps

• Uiszczenie opłaty:

  • Przelew

  • Znaczek opłaty sądowej, max. 1500 zł

  • W kasie sądowej

• Podmioty zwolnione z opłat, art. 95 ust. o kosztach, np. uprawniony do alimentacji

• Zwolnienie od opłat w postępowaniu rozpoznawczym rozciąga się na postępowanie egzekucyjne

• Wydatki:

  • Np. opinie biegłych – uczestnik/strona, która złożyła wniosek o wydanie opinii ma uiścić zaliczkę (jeżeli zwolniony z kosztów sądowych to płaci Skarb Państwa)

• Opłata kancelaryjna, art. 71 ustawy o kosztach

  • 6 zł / str odpisu, 12 zł jeżeli z tłumaczeniem

  • 1 zł / str kserokopii

Koszty pełnomocnika profesjonalnego

• Opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł na rzecz gminy

• Wynagrodzenie (do zakończenia postępowania w jednej instancji obliczane według daty wniesienia w związku z podwyższeniem stawek od 1 stycznia 2016

• Wydatki

• Dojazd do sądu

• Zwrot kosztów pełnomocnictwa tylko za jednego pełnomocnika bez względu na rzeczywistą ich ilość

Koszty pełnomocnika nieprofesjonalnego/uczestnika

• Zwrot utraconego zarobku w związku ze stawiennictwem w sądzie

• Zwrot kosztów dojazdu

Zasady ponoszenia kosztów postępowania

1. Odpowiedzialność za wynik procesu – strona przegrana zwraca stronie wygranej

2. Stosunkowe rozliczenie kosztów postępowania, gdy każda ze stron w części wygrała, a w części przegrała, a części te nie są tożsame. Obliczamy poniesione koszty oraz procentowo wygraną i w zależności od tego dzielimy te koszty między strony

3. Wzajemne zniesienie kosztów – koszty stron są takie same, strony wygrały po 50% - obowiązuje przy ugodzie

4. Celowe koszty, np. w egzekucji

5. Zasada słuszności – sąd może odstąpić od obciążenia przegranego kosztami postępowania powołując się np. na zasady współżycia społecznego

6. Zasada zawinienia, art. 103 ustawy o kosztach (odstępstwo od zasady odpowiedzialności za wynik procesu) – jeśli strona działała nielojalnie to można ją obciążyć mimo wygranie

7. Zasada unifikacji i koncentracji kosztów postępowania – sąd o kosztach orzeka globalnie w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie

W postępowaniu nieprocesowym każdy uczestnik ponosi koszty sam za siebie, nie ma zwrotu kosztów.

Art. 79. Zwrot z urzędu wniesionej przez stronę opłaty

1. Sąd z urzędu zwraca stronie:

1)całą uiszczoną opłatę od:

a)pisma zwróconego wskutek braków formalnych,

b)pisma odrzuconego lub cofniętego, jeżeli odrzucenie lub cofnięcie nastąpiło przed wysłaniem odpisu pisma innym stronom, a w braku takich stron - przed wysłaniem zawiadomienia o terminie posiedzenia,

c)zażalenia na postanowienie w przedmiocie ukarania grzywną albo aresztem, zamiany grzywny na areszt albo w przedmiocie przymusowego sprowadzenia, jeżeli zażalenie zostało uwzględnione w całości,

d)zażalenia na postanowienie o przyznaniu wynagrodzenia biegłemu lub tłumaczowi, jeżeli zażalenie zostało uwzględnione w całości,

e)apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej w razie uwzględnienia środka zaskarżenia z powodu oczywistego naruszenia prawa i stwierdzenia tego naruszenia przez sąd odwoławczy lub Sąd Najwyższy,

f)skargi na orzeczenie referendarza sądowego, jeżeli została uwzględniona w sprawie, w której postępowanie

wszczęto z urzędu, a w pozostałych sprawach tylko w razie uwzględnienia skargi z powodu oczywistego naruszenia

prawa i stwierdzenia tego naruszenia przez sąd,

g)skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w razie jej uwzględnienia,

h) pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji oraz zarzutów od nakazu zapłaty, jeżeli postępowanie zakończyło się zawarciem ugody przed rozpoczęciem rozprawy przed sądem pierwszej instancji;

2)trzy czwarte uiszczonej opłaty od:

a) pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji oraz zarzutów od nakazu zapłaty, jeżeli w toku postępowania sądowego zawarto ugodę przed mediatorem po rozpoczęciu rozprawy,

b)skargi kasacyjnej lub skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nieprzyjętej do rozpoznania przez Sąd Najwyższy,

c)pozwu w postępowaniu upominawczym, jeżeli uprawomocnił się nakaz zapłaty,

d)pozwu w europejskim postępowaniu nakazowym, jeżeli uprawomocnił się europejski nakaz zapłaty;

3)połowę uiszczonej opłaty od:

a)pisma cofniętego przed rozpoczęciem posiedzenia, na które sprawa została skierowana,

b)pozwu o rozwód lub separację w razie orzeczenia rozwodu lub separacji na zgodny wniosek stron bez orzekania o winie - po uprawomocnieniu się wyroku, z zastrzeżeniem art. 26 stała opłata od pozwu w wysokości 600 zł ust. 2,

c) pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji oraz zarzutów od nakazu zapłaty, jeżeli postępowanie w pierwszej instancji zakończyło się zawarciem ugody sądowej po rozpoczęciu rozprawy,

d) pisma wszczynającego postępowanie w drugiej instancji, w której sprawa zakończyła się zawarciem ugody sądowej.

2. Poza wypadkami przewidzianymi w ust. 1 sąd z urzędu zwraca stronie całą uiszczoną opłatę od pozwu o rozwód lub separację albo wniosku o separację w razie cofnięcia pozwu lub wniosku na skutek pojednania się stron w pierwszej instancji. W razie pojednania się stron przed zakończeniem postępowania apelacyjnego, zwraca się połowę uiszczonej opłaty od apelacji.

Wydanie wyroku

Powinien być wydany na posiedzeniu, na którym zamknięto rozprawę – rozprawa odbywa się na posiedzeniu jawnym, zamyka ją przewodniczący (raz zamkniętą rozprawę otwiera sąd), sąd udaje się na naradę, która zawsze jest niejawna.

• Dyskusja nad stanem faktycznym i prawnym

• Głosowanie nad rozstrzygnięciem

• Głosowanie nad zasadniczymi motywami rozstrzygnięcia

• Spis sentencji wyroku

• W naradzie nie uczestniczy nikt poza składem orzekającym

Głosowanie – zasada starszeństwa, zawsze zaczyna najmłodszy stażem sędzia lub najmłodszy wiekiem ławnik

• Wyrok zapada większością głosów

• Votum separatum – sędzia może złożyć zdanie odrębne, jeżeli nie zgadza się ze zdaniem większości

  • Niezależnie od zgłoszenia jest zobowiązany podpisać się pod sentencją wyroku zaznaczając zakres votum separatum

  • Pisemne uzasadnienie zdania odrębnego musi być przedstawione przed podpisaniem uzasadnienia ogólnego

  • Ławnik może oświadczyć, że nie sporządzi uzasadnienia, wtedy przewodniczący wzywa do pomocy mu sędziego lub asesora

  • Sędzia zgłaszający zdanie odrębne nie musi sporządzać uzasadnienia wyroku

Sentencja wyroku, art. 325 kpc §94 i 95 regulamin urzędowania sądów powszechnych

• Orzeczenie musi być spisane maszynowo lub komputerowo (wyjątkowo odręcznie jeśli np. nastąpiła awaria prądu)

• Składa się z dwóch części:

  • Komparcyja – rubrum, część wstępna, na orzeczeniu znajduje się godło i w imieniu rzeczypospolitej polskiej

  • Sentencja – tenor, formuła, rozstrzygnięcie

    • Podpisane przez cały skład orzekający, brak pełnego podpisu = wyrok nieistniejący

    • Apelacja od wyroku nieistniejącego podlega odrzuceniu – nie ma substratu zaskarżenia, należy ponownie przeprowadzić postępowanie

Postanowienie nieistniejące – w przypadku, gdy przy wydawaniu postanowienia obligatoryjnie należy sporządzić uzasadnienie podpisy muszą być pod sentencją i pod uzasadnieniem, np. na posiedzeniu niejawnym postanowienie o odrzuceniu pozwu

Ogłoszenie wyroku

• Na posiedzeniu jawnym po zamknięciu rozprawy

• Ogłaszamy sentencję – ustane motywy rozstrzygnięcia

• Sąd jest związany wyrokiem od momentu ogłoszenia (jeśli nie ma ogłoszenia to po podpisaniu sentencji)

• Sąd ma obowiązek pouczyć strony działające bez profesjonalnego pełnomocnika(nawet jeśli strona jest adwokatem, radcą prawnym) o prawie, sposobie i terminie wniesienia środka zaskarżenia – brak pouczenia jest podstawą do przywrócenia terminu

• Strona bez pełnomocnika, pozbawiona wolności, nieobecna na ogłoszeniu – sąd obligatoryjnie doręcza urzędu odpis wyroku wraz z pisemnym pouczeniem

Art. 148 § 1 kpc od 8 września 2016 r. na posiedzeniu niejawnym można będzie wydawać wyroki kontradyktoryjne

Odroczenie ogłoszenia wyroku

• W sprawach zawiłych

• Tylko raz na czas 2 tygodni – termin instrukcyjny

• W szczególnej sytuacji jak za długo odroczony można wyrok zaskarżyć i będzie on uchylony ze względu na uniemożliwienie stronie obrony

• Sąd nie ma obowiązku zawiadamiać strony nieobecnej o dacie odroczenia ogłoszonego wyroku

• Wyrok ogłaszamy w takim składzie w jakiej sąd rozpoznawał w ostatniej części rozprawy

Uzasadnienie wyroku

• Z zasady na wniosek stron, termin 7 dni od ogłoszenia wyroku

• Bez uprzedniego wniosku o uzasadnienie jeśli wyrok zaskarżony w ustawowym terminie – apelacja wprost

• Bez uprzedniego wniosku o uzasadnienie jeśli strona złożyła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

• Wniosek o uzasadnienie przed wydaniem orzeczenia – sąd odrzuca postanowieniem

• Wygłoszenie i nagranie wyroku, ustne motywy rozstrzygnięcia, pouczenie strony bez pełnomocnika, ustne uzasadnienie

• Doręczenie uzasadnienia z odpisem do pełnomocnika strony jeśli ma – nawet jeśli sama wnosiła o uzasadnienie

Wniosek o uzasadnienie

• Może złożyć strona, interwenient główny i uboczny

• Pisemnie

• Ustnie w sprawach zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych i w postępowaniu uproszczonym, art. 505⁸ kpc

• Bez opłaty

• Wniesione po terminie podlega odrzuceniu , bo niedopuszczalne, przysługuje zażalenie

• Uzasadnienie doręczamy tej stronie, która złożyła wniosek, skuteczne doręczenie rozpoczyna bieg terminu na apelację

• Jeśli nie złożył wniosku to bieg do wniesienia apelacji biegnie po upływie terminu na wniosek o uzasadnienie ( 7 + 14 dni)

Art. 517 kpc – sąd nie doręcza postanowienia jeśli uczestnik zrzekł się doręczenia

Art. 519 kpc – termin do wniesienia środka odwoławczego służy od ogłoszenia postanowienia

Treść uzasadnienia

1. Część historyczna – kto złożył pozew, kiedy, o co, od kogo, stosunek pozwanego do powództwa, zdarzenia procesowe mające wpływ na zmianę postępowania

2. Ustalenia faktyczne

3. Rozważania prawne – sąd wskazuje podstawę prawną rozstrzygnięcia

4. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania

5. Sąd cywilny zawiera sentencję uzasadnienia wyroku karnego zgodnie z art. 11 kpc, ale nie jego ustalenia faktyczne

Sąd II instancji

• W części historycznej – co zaskarżone, kto apeluje, odpowiedź na apelację

• Nie musi prowadzić ustaleń faktycznych - ,,sąd podziela ustalenia faktyczne I instancji’’

Termin do sporządzenia uzasadnienia

• 2 tyg. Od daty wniosku o sporządzenie uzasadnienia (max 1 miesiąc)

• Uzasadnienie orzeczeń II instancji - 2 tyg.

• Uzasadnienie postanowienia po rozpoznaniu zażalenia - 1 tydzień

• Uzasadnienie orzeczeń sądu najwyższego – 1 miesiąc

Jeżeli sędzi sprawozdawca nie może sporządzić uzasadnienia przewodniczący może wyznaczyć innego sędziego ze składu orzekającego. Jeśli nie można wyznaczyć sędziego sprawozdawcy, strona może wnieść apelację mimo braku uzasadnienia. Wtedy sąd II instancji uchyli wyrok i przekaże do ponownego rozpatrzenia, ponieważ nie ma możliwości kontroli instancyjnej bez uzasadnienia wyroku.

Podpisy:

• Uzasadnienie podpisują wszyscy sędziowie składu orzekającego

• Jeśli któryś nie może podpisać czyni się wzmiankę o tym dlaczego nie podpisał

• Jeśli 1+2 ławników – podpisuje tylko sędzia przewodniczący (jeśli sędzia zmarł powinni uzasadnienie sporządzić ławnicy, jeśli się nie podejmą nie będzie uzasadnienia)

Postanowienia

• Wydawane gdy przepis kpc nie stanowi, że trzeba wydać wyrok lub nakaz zapłaty

• W kwestiach proceduralnych

• W postępowaniu nieprocesowym postanowienia merytoryczne

• Stosujemy przepisy o wyrokach np. o sprostowanie

• Postanowienie o kosztach może być zawarte w tenorze wyroku – przysługuje na nie zażalenie

• Postanowienie o rygorze natychmiastowej wykonalności w tenorze wyroku (w przypadku uznania powództwa, spraw o alimenty, wyroku zaocznym), gdy nadamy klauzulę wykonalności stanowi tytuł wykonawczy

• Postanowienia formalno-procesowe wydane na rozprawie w zależności od tego czy są zaskarżalne – spisane w odrębnym dokumencie, jeśli niezaskarżalne wpisane do protokołu. Uzasadnienie takiego postanowienia na wniosek w terminie 7 dni od ogłoszenia, zażalenie na postanowienie 7 dni od doręczenia postanowienia z uzasadnieniem

• Postanowienia na posiedzeniu niejawnym

  • Zaskarżalne, z urzędu wydawane uzasadnienie i z urzędu doręczane (ew. tez pouczenie strony) – 7 dnia na zażalenie od doręczenia

  • Na posiedzeniu niejawnym prowadzone są czynności procesowe tylko jeśli przepis wprost na to pozwala

  • Wiążą sąd od chwili podpisania

• Postanowienia ogłoszone wiążą sąd od momentu ogłoszenia

• Postanowienia kończące postępowanie w sprawie nie mogą być zmieniane ani uchylane przez sąd, któ®y wydał to postanowienie

  • Wyjątek: art. 395 §2

• Zmiana/uchylenie postanowień sądu wskutek zmiany okoliczności w przypadku postanowień niekończących postępowania w sprawie (nawet jeśli wcześniej wniesiono zażalenie)

• Nie stosujemy przepisów: art. 319 – 322, 333 – 338, 339 - 349, 358 – 360, 366 kpc

• Stosujemy przepisy: art. 324, 326 – 327, 350 – 353 kpc

• Dopuszczalne jest postanowienie częściowe lub łączne, niedopuszczalne jest wstęne!

Zasady wyrokowania

1. Aktualności orzeczeń – sąd bierze pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili wyrokowania, zamknięcia rozprawy – podstawy faktyczne i prawne

2. Zasada dyspozytywności – przedmiot pozostaje w ścisłym związku z przedmiotem procesu w granicach zgłoszonych przez żądanie w pozwie

   1. Konsekwencja: sąd nie wszczyna postępowania z urzędu, przedmiotem rozpoznania są żądania zgłoszone przez strony

3. Moratorium sędziowskie art. 320 kpc

   1. Zasada materialno-prawna, sąd może rozłożyć na raty zasądzone świadczenie lub wyznaczyć termin do wykonania wyroku zasądzającego wydanie nieruchomości lub opróżnienie lokalu

   2. Z urzędu, tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach np. natychmiastowe wykonanie wyroku byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

4. Zasądzenie odpowiedniej sumy wg oceny sądu art. 322 kpc

   1. Wyjątek od zasady, gdy wysokość roszczenia określona jest przez powoda art. 187 i 126

   2. Tylko w sprawach o naprawienie szkody art. 415 kc

   3. W sprawie o dochody/pożytki rzeczy lub prawa art. 53, 54 kc

   4. Zwrot bezpodstawnego wzbogacenia art. 405 kc

   5. Oświadczenie z umowy dożywocia art. 908 kc

   6. Gdy sąd mimo przeprowadzenia postępowania dowodowego nie jest w stanie określić szkody

5. Zastrzeżenie na rzecz pozwanego prawa powoływania się w toku egzekucji na ograniczenie odpowiedzialności art. 319, 837 kpc

   1. Do określonych przedmiotów

   2. Do wartości określonych przedmiotów

   3. Np. art. 532 kc, 1030 kc, 1031 §2 kc

Środki zaskarżenia

Służą uchyleniu albo zmianie orzeczenia sądu, referendarza sądowego, orzeczenia sądu polubownego, zarządzenia przewodniczącego, czynności komornika

Podział:

• Zwyczajne – odwoławcze

  • Apelacja

  • Zażalenie

  • Charakteryzują się dewolutywnością – przeniesienie sprawy do sądu wyższej instancji (wyjątek art. 395 kpc autokorekta)

  • Suspensywność – wstrzymanie uprawomocnienia się orzeczenia

• Szczególne

  • Sprzeciw od wyroku zaocznego

  • Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym

  • Sprzeciw od nakazu zapłaty w EPU

  • Sprzeciw od nakazu zapłaty w europejskim postępowaniu nakazowym

  • Zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym

  • Odwołanie do sądu od zarządzeń przewodniczącego art. 160 §1 i 226 kpc

  • Skarga na orzeczenie referendarza sądowego

  • Zażalenie do innego składu sądu II instancji – zażalenie poziome

  • Skarga na czynności komornika

  • Skarga na plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji przedsiębiorstwa lub przed. Rolnego

  • Skarga na udzielenie przybicia

  • Zarzuty na plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji

  • Skarga na plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji

  • Suspensywność - wstrzymanie uprawomocnienia się orzeczenia

• Nadzwyczajne środki zaskarżenia

  • Skarga kasacyjna!

  • Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

  • Skarga o wznowienie postępowania

  • Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego

  • Przysługują od orzeczeń prawomocnych

• Skarga na przewlekłość postępowania

Warunki dopuszczalności środków zaskarżenia