Cukrzyca przeżuwaczy (Diabetes mellitus bovis) 29-02-2012
Łączone są z wirusami BVD-MD i IBR/IPV. Ponieważ wirus BVD może powodować reakcje zapalne w licznych organach w tym w trzustce.
W Polsce nie ma udokumentowanej cukrzycy. Ale terenowi donoszą o ketonemii, ketonurii i wysokich poziomach glukozy we krwi.
Gdy jest ketoza mamy hipoglikemię. Ale są teraz przypadki, że w stadach są wysokie poziomy ketozy, ale również jest wysoki poziom cukru.
Nie opłaca się tego leczyć.
Istota choroby polega na zaburzeniu metabolizmu węglowodanów, które w stanach niedoboru insuliny upośledzają wykorzystanie glukozy.
Choroba przebiega z:
Hiperglikemia
Glikozurią
Zaburzeniem gospodarki wodno-elektrolitowe
Kwasica ketonowa – powikłanie
Wyróżnia się 3 typy cukrzycy:
Typ I Cechuje niedobór endogennej insuliny i nieodpowiednia reakcja na hiperglikemię
Typ II Przebiega z normalną wysoką zawartością insuliny, ale z brakiem reakcji na obciążenie glukozą
Typ III Cechuje normalna zawartość insuliny, normalna lub opóźniona reakcja insuliny i opóźniony powrót glukozy do normy
5-25-30-40 µu/litr
Anergia trzustki gdy aktywność jest 1-5 µu/litr
50-60<x µu/litr – nadczynność trzustki, np. przy insulinomie
U bydła nie potwierdzono związku cukrzycy typu I z cechą dziedziczności.
Główną przyczyną choroby jest osłabienie zdolności wydzielniczej komórek β-trzustki, spowodowane stanami zapalnymi i nowotworami narządu.
W następstwie dochodzi do hipoinsulinemii i osłabienia zdolności utleniania i wykorzystania glukozy.
W rozwoju cukrzycy bydła istotne znaczenie mają błędy żywieniowe, polegające na nadmiernej podaży węglowodanów powodującej:
Otłuszczenie zwierząt
Przeciążenie i dysfunkcję komórek β-trzustki produkujących insulinę
Badania immunohistochemiczne trzustki wykazały, że do wystąpienia cukrzycy usposabia m.in. choroba błon śluzowych (BVD-MD);
Najczęstsza przyczyny cukrzycy jest niedobór insuliny (hipoinsulinemia) oraz obecność jej antagonistów jakimi są:
Hormony sterydowe (glikokortykoidy)
Hormon wzrostu (STH)
Hormon tarczycy (tyroksyna)
Nadmiar tych związków może być przyczyną cukrzycy, nawet w okresie normalnej produkcji insuliny.
Rola insuliny polega na:
Nasileniu procesy utleniania glukozy i jej wnikanie do komórek
Spowolnieniu procesów glukogenezy i zablokowaniu procesów glukoneogenezy w wątrobie
Szybkim wnikaniu aminokwasów, glikozydów i potasu do komórek
Aktywacji enzymów
Stymulacji syntezy białek
Antagoniści insuliny są hormonami lipolitycznymi
W stanach chronicznego przeciążenia komórek beta wysp trzustki i narastającej hipoinsulinemii dochodzi do osłabienia utylizacji glukozy i hiperglikemii prowadzącej do zaniku produkcji insuliny
Zawartość glukozy przekracza próg nerkowy, powodują obecność w filtracie kłębuszkowym (do 10 mmol na litr jest prawidłowo jak przekracza tą wartość – wykrywamy ją w moczu) większej ilości niż wynoszą możliwości jej resorpcji
Staje się to przyczyną glikozurii (0,5-3g/l)
Wydalana glukoza wiąże wodę, powodując:
Wielomocz (poliuria – PU)
Odwodnienie organizmu (dehydratatio)
Wydalanie z moczem dużych ilości Na i K prowadząc do kwasicy metabolicznej
We krwi stwierdza się:
Hiperglikemię (<8mmol/l jak u bydła przejdzie 10mmol/litr
Ketonemię (>5mg %)
Około 4-5 mmol/lit glukozy we krwi to dobre zaopatrzenie organizmu w cukier
W stanach zapalnych trzustki stwierdza się:
Leukocytozę obojętnochłonną z przesunięciem obrazu w lewo
Postępującą hemolizę krwinek czerwonych
Objawy cukrzycy:
Zwierzęta są wychudzone, pomimo utrzymującego się apetytu (PF)
Spada masa
Spada wydajność mleczna
Sierść matowa – zwierzę chorujące na cukrzyce zawsze ma problemy z włosem, sierść matowa, wypada itd. (to ma największe znaczenie u psa!)
Pojawia się PU i PD
Odwodnienie i elastyczność skóry
Osłabienie motoryki przedżołądków
W stanach bardziej zaawansowanych stwierdza się:
Zaćmę, zmętnienie i wrzody rogówki
Nieżyt dróg oddechowych
Intoksykacja OUN związkami ketonowymi i odwodnienie organizmu są głównymi czynnikami wywołującymi śpiączkę ketonową (coma diabeticum) z tachykardią i hipotermią
Śpiączka jest powodowana przez kwasicę ketonową, bo jony wodorowe mogą łatwo przenikać do mózgu i go uszkadzać!
Badania histopatologiczne:
Nacieczenie trzustki komórkami mononuklearnymi
Zmniejsza się liczba i wielkość wysepek trzustki
Badanie immunohistochemiczne:
Wzrost liczby komórek A (alfa) wysp trzustki
Zmniejszenie liczby komórek beta wysp trzustki
Degranulację i wakuolizację cytoplazmy
„pyknozę” jąder komórkowych
Zmiany sekcyjne:
Pokrywają się ze zmianami wywołanymi przez choroby towarzyszące,
Zwyrodnienie tłuszczowe wątroby
Martwica tkanki jamy brzusznej
Diagnostyka :
Przebieg choroby zwykle jest przewlekły
Rokowanie
Niekorzystne lub złe. Niekiedy dochodzi do nagłego zejścia
Rozpoznanie
Objawy wychudzenia, PU, PD, PF pozwalają rozpoznać cukrzycę
Cukrzycę potwierdzają:
Hiperglikemia > 60mg%
Glikozuria
Ketonemia > 5mg%
Test tolerancji glukozy
Test tolerancji glukozy (5-20%)
Podaje się i.v. 0,5-1g glukozę/kg mc i określa jej zawartośc we krwi po 0,5; 10; 20; 30; 45; 60; 90 i 120 minutach
U zwierząt zdrowych powrót do normy następuje do 75 minut
W stanach niskiej koncentracji insuliny w surowicy (norma 4,83 +/- 1,40 µU/l), stwierdza się:
Wzrost zawartości glukagonu (norma 79 +/- 18,8 µU/l)
Fruktozoaminy ((norma 207 +/- 10,7 µU/l)
Glukonowanej Hb A1 (GHbA1 norma 8,17 +/- 0,46%)
Diagnostyka różnicowa
Silny stres
Moczówka prosta (z PD, PU i niskim cwł, moczu 1000-1002)
Hipoglikemii powysiłkowej (bez ketozy i szybko przemija)
Przy cukrzycy 1,028-1,030 wzrasta!
Rokowanie – ostrożne lub złe
Leczenie. Zwykle nieskuteczne
Stan krów chorych wymaga ciągłego podawania insuliny (s.c., nie i.v. bo za szybko by wiązała cukier! Jednocześnie nie można podawać doustnie) i kontroli zawartości cukru we krwi
Cenne osobniki można utrzymać przy życiu przez krótki okres stosując
Insulinę w dawkach 1-5 IU/kg mc., 1-2x24 godz (IU- jednostki międzynarodowe)
Nie winno podawać się więcej niż 2,5 do 3 IU/kg, bo jeżeli przekroczymy dawkę 5 IU to nagle tak spadnie pozom cukru, a organizm zrobi tak wielką mobilizację energetyczną organizmu (Somorgy?? Pierwszy to wymyślił) i mamy podwyższony poziom cukru we krwi
Stosujemy insuliny naturalne
lente – działają 24 godziny ta jest dostępna na rynku
Semi lente 12 godzin
Ultra lente 36
Insulina krystaliczna – 8 do 12 godzin
Stałą kontrolę zawartości glukozy we krwi
Dietę węglowodanową – odciążającą dobrej jakości siano
Podsumowanie
PF,PD,PU + utrata masy
U bydła zdarza się rzadko
Leczenie w większości nie ma sensu
Nie przekraczać 3UI/kg m.c. insuliny
Diagnostyka biochemiczna chorób okresu przejściowego bydła
3 tyg przed porodem i 3 tyg po porodzie. Okres w którym pojawiają się najczęściej objawy chorobowe u bydła. Okres newralgiczny
Kliniczne mastitis – 16,5 %
Zapalenie racic – 14%
Zatrzymanie łożyska – 7,8%
Zaleganie okołoporodowe - 5%
Zapalenie macicy – 4,6%
LPT – 3,5%
Kliniczna ketoza – 7-15%
Subkliniczna ketoza – 15-43%
Przyczyny chorób
Czynniki osobnicze:
Intensywność przemian metabolicznych
Aktywność hormonalna
Czynniki managementu (np. przegęszczenie)
Czynniki środowiskowe:
Ekspozycje na patogeny
Zmiany socjalne w stadzie
Temperatura otoczenia do 18 C(nawet podwyższenie o 1 stopień Celsjusza)
Gazy oborowe
Parametry biochemiczne a ryzyko chorób
Wolne kwasy tłuszczowe (WKT) – ich stężenie odzwierciedla stopień lipolizy tkanki tłuszczowej
Podwyższenie koncentracji – większe ryzyko wystąpienia stłuszczenia wątroby
WKT pow. 0,4 mmol/l surowicy u krów zasuszonych i pow. 0,6 mmol/l po porodzie – 4-5x wzrost ryzyka chorób okresu okołoporodowego
B-hydroksymaślan
Jest jednym ze związków ketonowych
Stężenie w granicach 1,4mmol/l-2,6 mol/l – ketoza podkliniczna
>2,6 mmol/l – ketoza kliniczna
Przed porodem fizjologiczne – 0,575 – 0,750 mmol/l
Wzrost po porodzie do 1,0-1,4 mmol/l – ryzyko wystąpienia zaburzeń
Poziom albumin i białka całkowitego
Przy zawartości >35g/l rzadko dochodzi do zaburzeń
Pod koniec zasuszenia zawartość <32,5g/l – trzykrotny wzrost ryzyka chorób
Odzwierciedla dostępność aminokwasów dla organizmu
Białko całkowite - <60g/l po wcieleniu skorelowane z występowaniem chorób okresu okołoporodowego.
Makroelementy
Ca < 2 mmol/l (przed i po porodzie) – czterokrotny wzrost ryzyka chorób
Na < 139 mmol/l i K >4,7 mmol/l – podobnie
Równowaga kwasowo-zasadowa i zmiany ilości płynów odgrywają dużą rolę w patogenezie…
Inne wskaźniki
Cholesterol - <1,9 mmol/l u krów zasuszonych i <2,6 mmol/l po wycieleniu związane z ryzykiem stłuszczenia wątroby
Wskaźnik WT: cholesterol >0,2 w zasuszeniu i >0,3 po porodzie skorelowany z chorobami okresu przejściowymi
Białko ostrej fazy – ceruloplazmina i haptoglobina najbardziej wiarygodne
Diagnostyka enzymatyczna
Diagnostyczny podział enzymów:
Enzymy sekrecyjne: wydzielane są np. do krążenia
Niewydolność narządu produkującego lub wydzielającego enzymy powoduje spadek ich aktywności
Należą do nich:
Esteraza cholinowa
Esteraza cholesterolowa
Transferaza glukuronylowa
Enzymy wskaźnikowe: Uwalniane po uszkodzeniu lub rozpadzie komórki
Spośród enzymów tej grupy najczęściej oznaczane są:
Aminotransferaza asparaginowa (AST)
Aminotransferaza alaninowa (ALT)
Dehydrogenaza mleczanowa LDH
Gamma glutamylotranspeptydaza (GGTP)
Kinaza keratynowa (CK)
Dehydrogenaza sorbitolowa (SDH)
Enzymy sekrecyjne
Produkowane przez gruczoły wydzielane są do:
Śliny
Przewodu pokarmowego
Płynu nasiennego
Ich obecność w surowicy świadczy i zaburzeniu procesu wydzielania, lub zniszczeniu struktury gruczołu
Spośród enzymów tej grupy najczęściej oznaczane są:
Fosfataza zasadowa ALP
Amylaza (a-amylaza)
Lipaza (LP)
5’nukleotydaza
Diagnostyka biochemiczna ketozy
Krew
Hiperketnemia > 5mg%
Hiperlipemia >600 µmol/l
Hipoglikemia <2,2 mmol/l
Hiperbilirubinemia > 0,5 mg%
Atywność AST >80U/l
Aktywność GGT > 30 U/l
Mocz
Ketonuria
Mleko
Podwyższona liczba kwasowa
Ketolaktacja
Interpretacja wynikw laboratoryjnych krów przy ketozie
| Stan kliniczny | Glukoza mmol/l | WKT µmol/l |
Związki ketonowe mg/100ml | Wyniki testu Rothera |
|---|---|---|---|---|
| Zdrowe | 2,2 – 4,5 | 300-600 | 2-5 | - |
Ketoza - subkliniczna -kliniczna |
1,65-2,2 <1,65 |
600-900 >900 |
5-15 >15 |
+ + |
Stłuszczenie wątroby u krów – zmiany biochemiczne
- wzrost WKT we krwi (< energii, > lipolizy)
- spadek TG i cholesterolu
- bilirubinemia i wzrost aktywności AST, GGTP, GLDH, LDH jest objawem destrukcji hepatocyta
Towarzyszy im:
- hipoglikemia i hipoalbuminemia
- hiperketonemia, hipomagnezemia, hipokalcemia
- leukopenia (3tys./ml)
- w powikłaniach bakteryjnych leukocytoza neutrofilia z przesunięciem obrazu w lewo.
Średnie wartości wskaźników przemiany węglowodanowo-tłuszczowej i aktywności enzymów u krów z objawami stłuszczenia wątroby
| Glukoza (mmol) | WKT (mmol) |
Cholesterol (mmol/l) |
Triglic (mmol/l) | Ketony (mmol/l) | Bilirub. (µmol/l) | AST (U/I) | ALT (U/I) |
GGTP (U/l) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1,7 | 1,23 | 2,2 | 0,12 | 1,6 | 14,3 | 72,1 | 12,3 | 14,5 |
Apolipoproteina B100
Białko syntetyzowane w wątrobie
Bierze udział w transporcie trójglicerydów z wątroby do wymienia, jajników I kory nadnerczy
Rola w transporcie cholesterolu do tkanek
Spada stężenie w przypadku stłuszczenia wątroby (ok. 220 µg/ml surowicy przy stłuszczeniu, norma – ok. 243 µg/ml surowicy)
Dane literaturowe niejednoznaczne
Zaleganie poporodowe
Ca <1,5 mmol/l
iCa <0,53 mmol/l
Mg <0,75 mmol/l
P <1 mmol/l
Glukoza 5,39 mmol/l
Hct 24%
Hb 8,0 g/l
pH 7,475
pCO2 36,8 mmHg
TCO2 28 mmol/l
pO2 87 mmHg
HCO3- 27 mmol/l
BE 4 mmol/l
O2SAT 97%
Syndrom leżącej krowy:
Glukoza 8,3 mmol/l
Ca 2,5 mmol/l
P 1,23 mmol/l
Mg 0,91 mmol/l
Na 154 mmol/l
K 3,5 mmol/l
Cl 101 mmol/l
pH 7,31
CK 200U/l
- zmiany zaawansowane:
- Toksemia: leukocytoza
Wzrost BUN
Wzrost fibrynogenu
-CK > 1000 U/l – rokowanie złe
- wysoki poziom CK w kolejnych dwóch dniach – rokowanie ostrożne
- AST > 200 U/l – rokowanie ostrożne
- AST >500 U/l – rokowanie złe
Przemieszczenie trawieńca:
WKT, B-hydroksymaślan, AST, GGTP, haptoglobina
CL, K , insulina, cholesterol, glukoza,
Zasadowica metaboliczna – Aciduria
Przemieszczenie trawieńca:
Glukoza 3,3 mmol/l
Hct 28%
Hb 10 g/l
Na 126 mmol/l
K 3,4 mmol/l
Cl 81 mmol/l
pH 7,525
pCO2 53 mmHg
TCO2 45 mmol/l
HCO3- 44 mmol/l
BE 21 mmol/l
Krowy z obniżeniem stężenia Ca,K, Mg mają rokowanie ostrożne;
Podwyższona koncentracja surowiczego amyloidu A lub haptoglobiny (przy braku stanu zapalnego) wskazuje na towarzyszące stłuszczenie wątroby
Wysoka aktywność AST i koncentracja BUN – złe rokowanie pooperacyjne
Wysoka koncentracja glukozy (> 5,05 mmol/l) u krów padłych po operacji w porównaniu do krów, które wyzdrowiały (2,93mmol/l)
Wskaźniki prognostycznie niepomyślne przy przemieszczeniu trawieńca;’
Odwodnienie > 12%
Hiperglikemia > 6,6 mmol/l
Wysoka aktywność AP i wysokie stężenie kreatyniny
Hipochloremia – wysoka śmiertelność przy Cl < 79 mmol/l
Hipokaliemia < 3,3 mmol/l
Kwasica metaboliczna
Be < - 4