SKAŁY OSADOWE

Skały osadowe powstają poprzez nagromadzanie i osadzanie starszych skał poddanych wcześniej erozji (wietrzeniu), jak również resztek roślinnych i zwierzęcych. Mogą też tworzyć się w wyniku wytrącania z roztworów wodnych.

Głównymi procesami uczestniczącymi w genezie tych skał są:

• wietrzenie

• transport

• sedymentacja

• diageneza

Procesy te, stanowiące etapy rozwoju skał osadowych następują po sobie w określonej kolejności, bądź też mogą się wzajemnie zazębiać. Nie wszystkie skały osadowe przechodziły w swym rozwoju wszystkie wymienione etapy.

• okruchowe

• ilaste

• chemiczne

• biogeniczne (organogeniczne)

Minerały skałotwórcze skał osadowych :

• Minerały allogeniczne- minerały, które zostały przetransportowane do środowiska sedymentacji, pochodzą z rozkruszenia skał starszych , są to przeważnie minerały skał magmowych odporne na wietrzenie chemiczne.

• Minerały autigeniczne – minerały powstałe w miejscu tworzenia się skały osadowej.

Minerały allogeniczne

• Kwarc,

• Skalenie potasowe,

• Kwaśne plagioklazy,

• Muskowit,

• Minerały ciężkie, składniki akcesoryczne skał magmowych (gęstość >3g/cm³) : cyrkon, granaty, turmalin, rutyl , monacyt, ilmenit, magnetyt, złoto rodzimy i inne.

Minerały autigeniczne (chemiczne)

• Grupa SiO₂ (opal, chalcedon, kwarc).

• Węglany (kalcyt, dolomit, syderyt, magnezyt).

• Fosforany (apatyt).

• Ewaporaty (siarczany: gips, anhydryt, chlorki: sól kamienna, sylwin sole K-Mg ).

• Minerały ilaste.

Grupa SiO2:

• Opal SiO₂ * nH₂O – minerał bezpostaciowy nie tworzy kryształów.

• Chalcedon SiO₂ – tworzy kryształy niewielkich rozmiarów.

• Kwarc SiO_{2 .}

Opal – bezpostaciowy (1-21% H₂O)

Forma występowania: tworzy nacieki , naskorupienia , skupienia bezkształtne.

Barwa: bezbarwny(halit), mleczny(o. mleczny), żółte, czerwone, niebieskie.

Przełam: muszlowy, przezroczysty lub prześwitujący.

Połysk: tłusty, szklisty.

Twardość: 5,5-6

Gęstość: 2-2,2 g/cm³

Chalcedon - skrytokrystaliczny

Forma występowania skupienia : kuliste, nerkowate, naskorupienia

Barwa : bezbarwna, szara , żółta , zielony (chryzopraz), czerwona (karneol), brunatna, czarna, wielobarwny (agat)

Połysk tłusty , matowy

Twardość 6

Gęstość 2,55-2,63 g/cm³

Węglany :

• Kalcyt CaCO₃

• Aragonit CaCO₃

• Dolomit CaMg(CO₃)₂

• Syderyt FeCO₃

Kalcyt – układ trygonalny

Pokrój romboedryczny lub słupkowy

Forma występowania skupienia zbite, ziarniste, nacieki (stalaktyty, stalagmity) szczotki krystaliczne

Barwa bezbarwny, biały , żółty , różowy

Rysa biała

Twardość 3

Gęstość 2,6-2,8 g/cm³

Doskonała łupliwość w 3 kierunkach reaguje z HCl

Aragonit- układ rombowy

Pokrój tabliczkowy lub igiełkowy

Formy występowania skupienia pręcikowe, igiełkowe, naskorupienia, nacieki

Barwa bezbarwny, szary, żółty

Połysk szklisty, przezroczysty

Twardość 3,5-4

Gęstość 2,95 g/cm³

Łupliwość prawie niewidoczna reaguje z HCl

Nietrwały , szybko przekrystalizuje w kalcyt

Dolomit – układ trygonalny

Forma występowania kryształy romboedryczne , skupienia ziarniste i zbite

Barwa biała szara żółta brunatna

Rysa biała

Połysk szklisty lub perłowy

Twardość 3,5-4

Gęstość 2,9-3,1g/cm3

Reaguje z kwasem solnym po sproszkowaniu

Syderyt – układ trygonalny

Pokrój romboedryczny , rzadko zauważalny

Forma występowania skupienia drobnokrystaliczne lub zbite

Barwa żółty świeży przełam , brunatna stan zwietrzały

Rysa biała

Połysk szklisty perłowy

Przeświecający do nieprzezroczystego

Twardość 3,5- 4,5

Gęstość 3,7 -3,9

Sproszkowany reaguje z hcl