Pojęcie działalności gospodarczej w prawie polskim
I. Pojęcie działalności gospodarczej na gruncie u.s.d.g.
Pozytywne cechy działalności gospodarczej
Kryterium zarobkowego celu
Uchwała SN z 30.11.1992 r., III CZP 134/92, OSNC 1993, nr 5, poz. 79:
„Nie można jednak podzielić poglądu powoda, że jeśli działalność ta nie przynosi zysków, to przestaje być działalnością gospodarczą”.
Zarobkowy cel działalności gospodarczej zostaje zachowany także w przypadku:
podjęcia działalności z zamiarem przeznaczenia zysku na cele statutowe (fundacja, stowarzyszenie). Potwierdził to wyrok WSA w Białymstoku z 26.4.2006 r. (sygn. akt I SA/Bk 68/06): „bez znaczenia jest przy tym, że zyski z działalności gospodarczej prowadzonej przez fundację były przekazywane na realizację jej podstawowych celów statutowych. Przekazywanie wypracowanych dochodów na działalność charytatywną nie zmienia w żaden sposób charakteru prowadzonej działalności, w dalszym ciągu jest to działalność gospodarcza”
Uboczna działalność (nieprzynosząca głównego dochodu) jako działalność gospodarcza
Wyrok SN z 11.10.1996 r., III RN 4/96, OSNP 1997, nr 10, poz. 160:
„Należy ponadto zauważyć, że podlega zgłoszeniu do ewidencji, także taka działalność osoby fizycznej, która stanowi dodatkowe źródło jej dochodu (uboczne zajęcie zarobkowe). (…) Działalność uboczna, z istoty rzeczy prowadzona w niewielkim rozmiarze (bo stanowi dodatkowe źródło dochodu) jest zatem co do zasady kwalifikowana jako działalność gospodarcza, gdyż podlega wpisowi do ewidencji”.
Kryterium zorganizowanego charakteru
Wyrok NSA w Łodzi z 10.2.2003 r., I SA/Łd 603/01, ONSA 2004, nr 1, poz. 28:
Jej działalność ograniczyła się do czynności przygotowawczych, do uruchomienia produkcji wyrobów ciastkarskich, jak wynajęcie lokalu, (…), zakup środka trwałego lub wyposażenia. A samych tego rodzaju czynności nie można uznać za działalność gospodarczą, gdyż nie są one ani działalnością wytwórczą, ani handlową (…)”.
Kryterium ciągłości działalności gospodarczej
Stąd zachodzi potrzeba indywidualnego badania i uwzględniania „indywidualnych okoliczności występujących w konkretnej sprawie” (wyrok NSA w Warszawie z 28.1.1998 r., II SA 1426/97, LEX nr 43197). Stanowisko to potwierdzono także w wyroku NSA w Łodzi z 2.12.1994 r., SA/Łd 741/94, LEX nr 26531 gdzie uznano, że: „działalność gospodarcza to prawnie określona sytuacja, którą trzeba oceniać na podstawie zbadania konkretnych okoliczności faktycznych, wypełniających lub niewypełniających znamiona tejże działalności”.
Wyrok NSA w Warszawie z 14.7.2005 r., FSK 1971/04, LEX nr 173219:
„Przesłanki ciągłości nie można rozumieć jako procesu trwającego nieustannie, albowiem oznaczałoby to niemożność zawieszenia działalności gospodarczej czy zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej (…)”.
Wyrok SN z 21.2.2007 r., I CSK 450/06, LexPolonica nr 1209354:
„Czasowa, nawet wielomiesięczna przerwa w produkcji przedsiębiorstwa na skutek pożaru i dokonanie w tym czasie remontu budynku przedsiębiorstwa nie stanowi zaprzestania działalności gospodarczej. Okresowe przerwy w ruchu przedsiębiorstwa produkcyjnego mogą występować nie tylko z powodu pożaru czy różnego rodzaju awarii, ale także z innych przyczyn, np. ze względu na trudności ze zbytem wyprodukowanego towaru”.
Zarząd własnym majątkiem jako działalność gospodarcza
Odrębnym problemem jest to, czy wynajem mieszkań lub lokali stanowi działalność gospodarczą. Jest przy tym niesprawiedliwością, aby za działalność gospodarczą uznawać np. odpłatne świadczenie drobnych usług w zakresie napraw domowych, a odmawiać takiego charakteru działalności osób, które kupują budynki i lokale tylko po to, aby je odpłatnie wynajmować. Dlatego też WSA w Gdańsku w wyroku z 15.5.2006 r. (I SA/Gd 462/05) uznał, że profesjonalne wynajmowanie własnych nieruchomości jest taką samą działalnością, jak chociażby produkcja i sprzedaż określonych wyrobów.
Negatywne cechy działalności gospodarczej
Wyrok WSA w Warszawie z 25.5.2006 r. (sygn. akt VI SA/Wa 255/06)
„(…) Tak więc działalność polegająca na przetwórstwie warzyw i owoców jest działalnością gospodarczą wykonywana przez przedsiębiorcę”.
Wyrok ten ma szerokie znaczenie i nakazuje za działalność gospodarczą uznać wszelką działalność „okołorolniczą”, inną niż wskazana w art. 3 u.s.d.g.
Stosunkowo niewielki zakres wyłączeń, które dodatkowo interpretowane winny być w sposób zawężający, podkreśla wolę ustawodawcy do poddania regulacji ustawy jak największego zakresu aktywności gospodarczej, a także nietypowy i szczególny rodzaj wyłączonych działalności. Fakt ten podkreślono także w orzecznictwie, w świetle którego pojęcie działalności gospodarczej należy rozumieć szeroko (wyrok NSA z 6.11.1995 r., sygn. akt SA/Ka 767/95).
Działalność gospodarcza jako kategoria obiektywna
W wyroku NSA z 30.3.1994 r. (sygn. akt SA/Ł 224/93) przyjęto, że działalność gospodarcza jest faktem i kategorią obiektywną. W tym sensie nie ma i nie może mieć znaczenia, że określony podmiot gospodarczy prowadzący konkretną działalność nie ocenia jej (subiektywnie) jako działalności gospodarczej, nie nazywa jej tak i oświadcza, że jej nie prowadzi, bądź nie zgłasza obowiązku podatkowego.