Hedonizm – pogląd etyczny, według którego przyjemność jest najwyższym dobrem, celem życia i naczelnym motywem działania człowieka

Utylitaryzm – pogląd etyczny, według którego pożytek jednostki lub społeczeństwa są najwyższym celem ludzkiego postępowania

System wartości – wywiera istotny wpływ na stosunki społeczne w danej grupie oraz na wybór celów grupowych. Jednak bardzo często uznawanie przez kogoś pewnej wartości wcale nie wpływa na postępowanie tej osoby. Samo uznanie uczciwości za wartość dodatnia nie wystarcza, trzeba bowiem być uczciwym.

Normy społeczne – nakazy i zakazy dotyczące zachowania człowieka. Spotykamy się z nimi od urodzenia. Określają one np. sposób naszego postępowania w rodzinie. Podlegają im również zasady zachowania obowiązujące w szkole czy w grupie. Normy są też czynnikiem regulującym stosunki między obywatelem i państwem. Normy dzielą się na:
Normy prawne – są ustanowione lub uznane za obowiązujące przez państwo. Najczęściej upoważnionym do stanowienia norm prawnych jest parlament. W zależności od systemu politycznego takie upoważnienie może otrzymać głowa państwa, rząd lub samorząd terytorialny. Inne organy władzy państwowej są upoważnione do egzekwowania norm prawnych i stosowania sankcji wobec tych, którzy ich nie przestrzegają.
Normy religijne – maja ograniczony zasięg i dotyczą osób danego wyznania. Najczęściej przyjmuje się że ustanowił je Bóg. Mogą być również uznane za obowiązujące przez dany kościół. Często normy religijne zwłaszcza te określające stosunki między ludźmi, traktowane są jako normy moralne, W kościele katolickim i prawosławnym za nieprzestrzeganie norm religijnym grozi w szczególnych wypadkach klątwa.
Normy moralne(etyczne) – mogą mieć one charakter absolutny, oznacza to bezwzględny nakaz lub zakaz określonego zachowania, czego przykładem jest norma zakazująca mówienia nieprawdy. Jednak ta sama norma może w niektórych wypadkach przestać obowiązywać, jak choćby zasada prawdomówności w odniesieniu do przesłuchiwanego jeńca wojennego. Normy etyczne nie tylko dotyczą postępowania jednostki, ale mogą dotyczyć całych grup społecznych. Ich nieprzestrzeganie nie pociąga za sobą właściwie żadnych skutków. Człowiek postępujący nieetycznie jest co najwyżej izolowany w swoim środowisku.
Normy obyczajowe – dotyczą pewnych nawyków zachowania się w danej zbiorowości. Na ogół regulują nasze postępowanie związane z codziennymi kontaktami z innymi ludźmi. Normy obyczajowe związane są również z pewnymi rytuałami charakterystycznymi dla danej zbiorowości np. wesele, chrzciny. Regulują także sposób zachowania się, a nawet ubiór stosowny do określonych sytuacji. Człowiek zachowujący się nieobyczajnie może się narazić na izolację w swoim środowisku i ośmieszenie.

Postawy są elementem osobowości, wyznają gotowość jednostki do określonego zachowania się w względem innych ludzi, grup społecznych i innych elementów rzeczywistości.

Postawy w życiu społecznym:
Uczciwość – Człowiek uczciwy to człowiek prawy , szanujący cudzą własność, niezdolny do oszustwa. Przejawem braku uczciwości jest zatem nieprzestrzeganie obowiązujących w danym społeczeństwie norm prawnych, poczynając od tych które zabraniają kierowcom parkowania w niedozwolonych miejscach, a kończąc na tych które chronią zdrowie i życie innych osób.
Korupcja - polega na nadużywaniu stanowisk publicznych dla osiągnięcia korzyści osobistych i jest jednym z najgroźniejszych przypadków patologii władzy. Przejawem korupcji jest miedzy innymi łapówkarstwo, czyli przekupywanie urzędników w celu uzyskania korzystniejszej decyzji. Innym przykładem nadużywania zajmowanego stanowiska jest płatna protekcja przy obsadzaniu stanowisk. W życiu publicznym szczególnie groźnym przykładem korupcji jest wykorzystywanie środków budżetowych dla osiągnięcia własnych korzyści oraz tak zwany handel wpływami. Korupcja jest szczególnie szkodliwa dla życia społecznego, ponieważ zagraża podstawowym prawom człowiek, np. narusza zasadę równości i destabilizuje instytucję państwa.
Odwaga cywilna – niezbędna w życiu prywatnym, jaki i publicznym. Dzięki niej człowiek potrafi się np. przyznać do błędu i ponieść jego konsekwencji. Cecha ta sprzyja zatem kształtowaniu odpowiedzialności za swoje postępowanie co jest szczególnie ważne w wypadku polityków. Odwaga cywilna to również odwaga mówienia prawdy, głoszenia własnych poglądów nawet gdy większość uważa inaczej, oraz postępowanie w zgodzie ze swoim sumieniem, a wbrew presji otoczenia.
Słowność – stanowi ona fundament uczciwości. Jest niezbędna każdemu, bez względu na wiek i rodzaj pełnionych ról społecznych. Dzięki niej człowiek staje się dla innych wiarygodny, to co mówi i robi, wzbudza zaufanie innych. Umiejętność dotrzymywania słowa, przestrzegania zawartych umów, porozumień czy obietnic zasługuje na powszechny szacunek, znacznie bowiem ułatwia współżycie
Prawdomówność – brak słowności zmusza do poszukiwania usprawiedliwień nie zawsze zgodnych z prawdą. Człowiek który kłamie postępuje nieuczciwie i okazuje zupełny brak szacunku wobec innych. Mówienie prawdy jest dowodem odwagi cywilnej i mądrości, pozwala uniknąć wielu kłopotów, które się zwykle pojawiają po zdemaskowaniu kłamstwa, jest to cecha bardzo ważna w życiu społecznym i politycznym.
Punktualność – nadal jednak istnieje dość duża tolerancja dla osób niepunktualnych. Osoby niepunktualne na co dzień bagatelizują tą cechę. Nie jest to słuszne, punktualność jest bowiem wyrazem szacunku dla czasu innych i elementarnym przejawem grzeczności. Każde spóźnienie dezorganizuje plany, utrudnia prawidłowe np. przeprowadzenie lekcji czy zebrania.

Solidarność międzyludzka – rodzi ona szczególny rodzaj więzi między ludźmi o wspólnych przekonaniach, działaniach, zachowaniach czy celach. Wymaga od członków danej grupy społecznej wzajemnej pomocy i odpowiedzialności. Jest to bardzo istotne w sytuacjach nadzwyczajnych.

Wrażliwość społeczna – jest szczególnym przejawem empatii, czyli umiejętności wczuwania się w stany psychiczne i położenie innych osób, zwłaszcza tych, które doświadczają poczucia krzywdy , wstydu, poniżenia. Człowiek wrażliwy potrafi współczuć, umie się emocjonalnie utożsamić z tymi, którzy znaleźli się w sytuacji wymagającej pomocy. Wrażliwość na problemy społeczne może mobilizować o większej aktywności politycznej , skłaniać do przeciwdziałania przyczynom tych problemów czy też zachęcić do uczestniczenia np. w akcjach charytatywnych.
Solidarność międzyludzka – rodzi ona szczególny rodzaj więzi między ludźmi o wspólnych przekonaniach, działaniach, zachowaniach czy celach. Wymaga od członków danej grupy społecznej wzajemnej pomocy i odpowiedzialności. Jest to bardzo istotne w sytuacjach nadzwyczajnych.

Sprawiedliwość to pojęcie bardzo istotne dla każdego człowieka. Wszyscy chcemy być sprawiedliwie traktowani- w rodzinie, w szkole, w społeczeństwie . Sami też pragniemy sprawiedliwe odnosić się do innych. W potocznym rozumieniu sprawiedliwość wiąże się z oceną, sądem czy możliwością dostępu do określonych dóbr. Bardzo trudno wyjaśnić czym jest sprawiedliwość- jest to powiem pojęcie niejednoznaczne. Definicje akcentują wiele jej aspektów, w zależności od zmieniających się warunków społeczno-historycznych pojawiają się różne koncepcje. Zawsze jednak jest to wartość pozytywna, wraz z równością i wolnością powszechnie uznawana za jedną z podstawowych dla życia społecznego. Jest ważną zasadą moralną. W prawie określa właściwość wyrokowania, a w polityce jest utożsamiana z podziałem dóbr materialnych według ustalonych zasad i kryteriów oraz z równością szans i uprawnień obywateli wobec prawa.

Teorie indywidualistyczne opierają się na założeniu, że społeczność jest zbiorem jednostek żyjących niezależnie od siebie i nawiązujących kontakty tylko wtedy, gdy są one obustronnie korzystne pod względem emocjonalnym, ekonomicznym i politycznym. Jednostki te rywalizują ze sobą, jednak zasadą podstawową jest przekonanie, że w imię własnych interesów i własnej wolności nie wolno krzywdzić innych.

Teorie wspólnotowe zakładają, że społeczność jest czymś więcej niż tylko sumą jednostek. Dobro społeczności jest nadrzędne wobec interesu jednostki, mającej obowiązek pomagać tym, którzy gorzej sobie radzą.

Sprawiedliwość jako uprawnienie to teoria, która kładzie nacisk na posiadanie dóbr. Określa się trzy podstawowe zasady sprawiedliwego społeczeństwa:

-sprawiedliwe pozyskanie (legalne nabycie dobra),

-sprawiedliwe przekazanie (legalna sprzedaż lub legalne oddanie dobra),

-dochodzenie praw ( możliwość odwołania się do odpowiednich instytucji, jeśli dobro jest nielegalnie pozyskane lub przekazane).

Istotą tej koncepcji jest więc przekonanie, że przestrzeganie prawa w zdobywaniu i gromadzeniu dóbr materialnych stanowi podstawę sprawiedliwości społecznej.

Sprawiedliwość jako równość szans to koncepcja zakładająca, że każdy powinien mieć te same możliwości rozwoju i działania. Podstawą umowy społecznej są dwie zasady – zasada wolności i zasada dyferencji (zróżnicowania). Zgodnie z zasadą wolności każdy może wybrać rodzaj życia, jeśli tylko nie szkodzi tym innym. Zasada dyferencji zakłada, że ludzie będą wyznaczali sobie w życiu różne cele , ponieważ są różni, mają odmienne zainteresowania, zdolności i aspiracje. Sprawiedliwe jest więc takie zorganizowanie społeczeństwa, by każda jednostka miała wolność wyboru własnej drogi życiowej.

Aborcja jest przedmiotem najpoważniejszych sporów etycznych współczesnego świata. Chodzi tu bowiem o ludzkie życie. Aborcja to przerwanie ciąży przez zabieg chirurgiczny lub w sposób farmakologiczny. W Polsce obowiązuje ustawa z 1993 roku ( z późniejszymi zmianami) o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach przerywania ciąży. Według niej prawo do życia podlega ochronie również w fazie płodowej. Dopuszcza się możliwość wykonania aborcji jedynie w szpitalu na pisemną prośbę kobiety, gdy :

-ciąża zagraża życiu lub zdrowiu matki,

-zdiagnozowano ciężkie upośledzenie płodu,

- ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (np. gwałtu).

Przeprowadzenie aborcji jest zabronione w momencie, gdy płód osiągnął zdolność do samodzielnego życia poza organizmem matki. Zmiany kodeksu karnego z 1997 roku wprowadziły odpowiedzialność karną za naruszenie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach przerywania ciąży.

Eutanazja jest również przedmiotem sporu, w którym chodzi o istotną wartość, jaką jest życie człowieka, tyle że w tym wypadku u jego schyłku. Eutanazja jest to skrócenie życia człowieka ciężko choremu, cierpiącemu, który nie ma szans na wyzdrowienie i prosi o przyśpieszenie śmierci. Taką decyzję mogą też podjąć w imieniu nieprzytomnego chorego rodzina lub lekarz. W polskim prawie eutanazja jest zabroniona, ale od niedawna dopuszcza ją prawodawstwo holenderskie i belgijskie. Jej zwolennicy uważają, że człowiek jest wolny i może decydować również w momencie swojej śmierci.

Prawa jednostki gwarantowane są w ramach międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka, na który składają się ratyfikowane przez państwa konwencje (np. międzynarodowe pakty praw człowieka) oraz organizacje międzynarodowe, takie jak Organizacja Narodów Zjednoczonych, czy organizacje pozarządowe, jak choćby „Amnesty International”. Gwarancje przestrzegania praw człowieka zawierają również konstytucje państw demokratycznych. Jednak prawne gwarancje ochrony praw jednostki nie wystarczają. Zbyt często mamy obecnie do czynienia z ich łamaniem.

Zjawisko korupcji narusza ono równe prawo każdego człowieka do zajmowania stanowisk publicznych, zatrudnienia, opieki zdrowotnej, oświaty. Jest przykładem nieprzestrzegania norm prawnych i etycznych zarówno przez osobę, która wręcza korzyści, jak i tę, która je przyjmuję lub wręcz ich żąda.

Nietolerancja łamanie praw człowieka. Tolerancja ( wytrzymywać, znosić) polega na świadomym uznawaniu prawa innych ludzi do wyznawania wiary, posiadania poglądów politycznych i wyboru stylu życia. Nietolerancja polega więc na ograniczeniu praw i represjonowaniu osób, które wyznają inna wiarę, mają odmienne poglądy polityczne, reprezentują nieakceptowane przez większość preferencje seksualne, a nawet tych, którzy inaczej się ubierają lub słuchają innej muzyki.

Etyczny aspekt ochrony środowiska. Środowisko naturalne chronią umowy i konwencje międzynarodowe oraz właściwe przepisy prawa lokalnego. Jednak mimo pewnego postępu stan ochrony naszego środowiska naturalnego nadal pozostawia wiele do życzenia. Skuteczność ochrony w znacznym stopniu zależy od naszych postaw w stosunku do natury. Zwolennicy postawy ekologicznej opowiadają się za traktowaniem środowiska naturalnego jako harmonijnej całości.

Prawa zwierząt-to bardzo istotny problem etyczny współczesnej cywilizacji. Często humanitarne przepisy pozostają jedynie teorią, a ich naruszenie nie jest stanowczo piętnowane ani przez prawo, ani przez opinię społeczeństwa. Najczęściej prawa zwierząt są łamane w następujących okolicznościach:

-warunki hodowli, transportu i uboju zwierząt w celach spożywczych oraz dla uzyskania futra;

-wykorzystywanie zwierząt do eksperymentów medycznych;

-wykorzystywanie zwierząt do testowania kosmetyków i innych produktów;

-polowanie, hodowla oraz tresura zwierząt dla celów rozrywkowych;

-znęcanie się nad zwierzętami (głodzenie, bicie, zniewalanie).

Czynniki kształtujące ład społeczny

Prawo – zapewnia zespół norm i reguł, które umożliwiają funkcjonowania zbiorowości. prawo ustala miedzy innymi zasady dotyczące sposobów rozwiązywania konfliktów pomiędzy pracownikami a pracodawcą. Próby rozstrzygania ich na zasadzie samowoli mogą prowadzić do poważnych zakłóceń ładu społecznego

Moralność – Jest zjawiskiem społecznym regulującym wszystkie relacje pomiędzy jednostkami, jednostką a grupą oraz pomiędzy grupami społecznymi w danej zbiorowości. Wyznacza hierarchie dóbr podstawowych tj. życie, godność, wolność, możliwość samorealizacji, wygoda i dostatek. Dla ładu społecznego ważne jest, czy na szczycie tej hierarchii będzie godność człowieka, czy dążenie do zaspokajania własnych potrzeb za wszelką cenę.

Religia – uznawana na element stabilizujący życie społeczne zarówno przez ludzi wierzących jak i ateistów. religia odgrywa istotną rolę w ingerowaniu społeczeństwa. Wyznacza również jednoznaczną hierarchię wartości najistotniejszych dla ładu społecznego.

Tradycja - rozumiana jako zbiór norm postępowania, wartości oraz ideałów a także obyczajów i zwyczajów charakterystycznych dla danej zbiorowości, jest również ważnym czynnikiem kształtującym lad społeczny. Ważna dla Polaków wartość, jaką jest niepodległość państwa, potrafiła jednoczyć naród i pozwalała zapomnieć o konfliktach wewnętrznych.

Wbrew pozorom pojęcie ładu społecznego nie jest jednoznaczne. Okazuje się, że można je rozumieć w dwojaki sposób.

Według funkcjonalistycznej teorii ładu społecznego, której zwolennikami byli między innymi amerykańscy socjolodzy Talcott Parsons i Robert King Merton, społeczeństwa zawsze zmierzają do osiągnięcia wewnętrznej równowagi. W ujęciu tej teorii społeczeństwo jest samoregulującym systemem dążącym do równowagi i harmonii. Wszelkie zmiany są jedynie przechodzeniem od jednego ładu do drugiego.

Całkiem odmienne stanowisko zajmują zwolennicy teorii konfliktu społecznego. Ich zdaniem ład jest pewnym nieosiągalnym ideałem. Zakładają, że wewnątrz społeczeństwa dominują przede wszystkim sprzeczności, ścieranie się interesów poszczególnych klas, warstw i grup społecznych. Ład społeczny jest jedynie chwiejną równowagi. Zwolennikami tej teorii był między innymi Karol Marks.

Elementy ładu społecznego

Współpraca – umiejętność podejmowania działań zmierzających do wspólnego celu. Często warunkiem skutecznej współpracy jest konieczność dokonania podziału zadań w danej zbiorowości. Podział w jakiś sposób ogranicza swobodę jednostki. Jednak perspektywa osiągnięcia obustronnej korzyści łagodzi te niedostatki.
Konsensus – porozumienie osiągnięte w wyniku dyskusji, zwykle wymagające kompromisów.
Hierarchia wartości – każde społeczeństwo określa w jakiś sposób co jest dobre co jest złe co ładne a co brzydkie. Wartości tworzą w miarę spójny system, przekazywany przez rodzinę, szkołę i instytucje społeczne. Nie są oczywiście stałe. Zmieniają się te które są związane z ocenami estetycznymi czy dotyczące przydatności.
Równowaga społeczna – stan względnej stabilności wzorów społecznych istniejących w danej zbiorowości.
Porządek społeczny – stan harmonijnego funkcjonowania jednostek, grup i instytucji społecznych, nie jest zakłócany przez żądne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne.
Instytucja – nazwa ta może się odnosić między innymi do grupy osób, którym powierzono ważne dla funkcjonowania zbiorowości zadania, np. do grupy młodzieży powołanej do pilnowania porządku w czasie dyskoteki. Instytucja może również oznaczać organizację całego zespołu zadań, które w imieniu grupy wykonują jej przedstawiciele.
Funkcje Instytucji - Zaspokajanie potrzeb członków zbiorowości i realizacja celów grupowych.- takie instytucje jak szkoła zaspokajają potrzeby rozwoju i zdobycia odpowiednich kwalifikacji zawodowych. Instytucje związane ze służbą zdrowia czynią zadość potrzebom zdrowotnym. Instytucje społeczne umożliwiają zbiorowością osiąganie ich celów, czego przykładem w szkole jest tzw. Trójka klasowa. -Funkcja regulacyjna – instytucje społeczne regulują stosunki w grupie, między innymi skłaniając jej członków do wypełnienia powierzonych im ról społecznych i wykonywania zadańko instytucji pełniących tę funkcję zaliczamy min, policję, prokuraturę itp.
- Funkcja integracyjna – Inwestycje społeczne integrują daną zbiorowość. Instytucje oświatowe (przedszkola szkoły) integrują młodzież i ich rodziców wokół problemów związanych z edukacją. - zapewnienie ciągłości zbiorowości – instytucje społeczne są względnie trwałe. Zmieniają się jedynie osoby, które w ich ramach działają. Co roku do szkoły przychodzą nowi uczniowie, a inni kończą w niej naukę. I to powoduje ciągłość.
Czynniki skuteczności struktury
- precyzyjne określenie celów oraz zakresu wykonywanych funkcji i działań – jeżeli np. społeczność klasy szkolnej nie określi ściśle, czym ma się zajmować gospodarz klasy, to albo nie będzie się niczym zajmował albo zacznie ingerować w sprawy wszystkich uczniów
- Racjonalny podział pracy oraz sprawna organizacja – trudno osiągnąć jakiekolwiek cele w instytucji, w której panuje bałagan - stopień depersonalizacji – skuteczność instytucji w znacznej mierze zależy od tego w jakim stopniu jest ona utożsamiana z osobami tam pracującymi, nadmierne powiązanie instytucji z interesami ludzi w niej zatrudnionych sprzyja korupcji i powoduje utratę zaufania w oczach społeczeństwa. - prestiż – skuteczność danej instytucji w dużym stopniu zależy od prestiżu i uznania jakie ma zbiorowość, dotyczy to szczególnie tych które dysponują sankcjami i pełnią funkcję regulacyjną.
Rodzaje instytucji
- Ekonomiczne – do których zaliczamy wszystkie te które zajmują się produkcją i dystrybucją dóbr i usług oraz obrotem pieniędzy
- polityczne – czyli instytucje których podstawowym celem jest zdobywanie, utrzymanie i sprawowanie władzy(partie polityczne)
- wychowawcze – których podstawowym celem jest zaspokajanie potrzeb członków zbiorowości należą do nich placówki oświaty jak również rodzina i ośrodki kulturalne
- socjalne – to instytucje nieformalne nazwane także społecznymi zaliczymy do nich zjawiska życia społecznego jak również stowarzyszenia fundacje środowisko lokalne
- religijne – które w wielu społeczeństwach stają się instytucjami dominującymi i wywierają duży wpływ na stosunki społeczne, instytucje religijne określają stosunek wiernych do przedmiotów kultu religijnego, obejmują również zachowania rytualne.
Sposoby zwalczania problemu ubóstwa i bezrobocia
- System opieki społecznej – opera się na działalności takich placówek jak gminne i miejskie ośrodki opieki społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie. Zajmują się one min oceną problemu ubóstwa, bezdomności, patologii społecznych na swoim terenie oraz organizowaniem zapomogi najbardziej potrzebującym
. - programy aktywne – min roboty publiczne. Pożyczki na tworzenie małych przedsiębiorstw biorąc pod uwagę zjawisko bezrobocia strukturalnego za najskuteczniejsze należy uznać programy polegające na szkoleniu i przekwalifikowaniu tych którzy nie mogą znaleźć zatrudnienia w swoim zawodzie .
-programy pasywne – czyli zasiłki dla bezrobotnych świadczenia przedemerytalne, oraz wcześniejsze emerytury. Łagodzą one skutki, ale nie rozwiązują samego problemu.