REPUBLIKA POŁUDNIOWEJ AFRYKI to państwo w południowej Afryce nad O. Atlantyckim i O. Indyjskim. Mówiąc o konflikcie w RPA rozumiemy przez to konflikt rasowy pomiędzy ludnością białą a „kolorową” wyrażający się poprzez apartheid. Apartheid jest to system polityczny panujący w Południowej Afryce do połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku, narzucony przez jej białych mieszkańców. Opiera się na rasistowskiej doktrynie głoszącej ustawowe i kulturowe oddzielenie ras i odrębność ich rozwoju. Apartheid przyniósł administracyjny podział społeczeństwa południowoafrykańskiego na grupy rasowe i etniczne. Polityka apartheidu została wprowadzona w życie poprzez 2 etapy : w latach 1948 - 1963 tworzono podstawy prawne tego systemu – apartheid wpisano do konstytucji i określano w ustawach, a następnie do roku 1989 odbywała się tzw. bantustanizacja RPA, czyli wydzielenie autonomicznych terenów dla ludności czarnej. System segregacji rasowej objął praktycznie wszystkie dziedziny życia: edukację, kulturę, służbę zdrowia, przyznając pełnię praw obywatelskich jedynie białej ludności. Biali, którzy stanowili 10-14% ludności kraju, dominowali w życiu politycznym aż do 1994, dzięki pozbawieniu praw wyborczych czarnej większości (ok.75%). Do walki z dominacją białych i apartheidem służyła organizacja o nazwie Afrykański Kongres Narodowy (ANC). Została ona utworzona w 1912 r jako organizacja walcząca o zrównanie praw białej i czarnej ludności. Po 1948r. opowiadano się za pokojowymi rozwiązaniami problemów masowych, jednak w 1960 r. – po masakrze setek nieuzbrojonych demonstratorów w Sharpeville i zdelegalizowaniu ANC zmieniono formy walki o prawa ludności murzyńskiej. W połowie lat sześćdziesiątych zbrojne formacje ANC usiłowały, bez powodzenia, wywoływać zbrojne powstanie w RPA. Próby zakończyły się osądzeniem i skazaniem w 1963 r. na dożywotnie więzienie 8 aktywistów ANC m.in. Nelsona Mandeli. W 1966 r. apartheid został uznany przez zgromadzenie ogólne ONZ za zbrodnię przeciwko ludności. Prezydent W.F. de Klerk zapoczątkował proces głębokich reform wewnętrznych, polegających na stopniowej likwidacji systemu apartheidu. Po demontażu apartheidu w latach 1990–1994 przed elitami RPA stanął również problem, jak wielobarwną mozaikę odseparowanych od siebie ras, kultur i języków przekształcić w nowoczesny naród. W 1990 r. prezydent uwolnił Nelsona Mandelę, przywódcę ANC, oraz zniósł zakaz działalności Afrykańskiego Kongresu Narodowego. W 1991 r. Parlament zniósł ustawy apartheidu co otworzyło drogę do przekształcenia RPA w wielorasowe państwo demokratyczne. Definitywny kres istnienia apartheidu położyło jednak dopiero powszechne i równe wybory parlamentarne w 1994 r., w których zwyciężył ANC a Nelson Mandela został prezydentem. W 1996 r. weszła w życie nowa konstytucja RPA. Wprowadziła ona nową konstrukcję najwyższych władz, nowy podział administracyjny oraz podstawowe prawa obywatelskie dla wszystkich obywateli: poszanowanie zarówno praw jednostki, jak i kolektywnych praw grup etnicznych.	RWANDA to państwo położone w Afryce Środkowej, zamieszkiwane przez trzy plemiona: Hutu, Tutsi i Pigmeje Twa. Zdecydowaną większość populacji, bo aż około 80% stanowią członkowie plemienia Hutu. Przyczyną konfliktu i tragicznych wydarzeń z 1994 r. była wrogość pomiędzy Hutu a Tutsi. Jej początków można upatrywać już w wieku XIX. W 1885r., w wyniku „wyścigu o Afrykę”, Rwanda i Burundi stały się posiadłością kolonialną Niemiec. Państwo Niemieckie nie miało w planach kolonizacji tych obszarów i wyznaczyło do zarządzania terenem rodzimych mieszkańców, wywodzących się z ówcześnie rządzących Tutsi. Ta decyzja zaostrzyła podziały pomiędzy Tutsi i Hutu. Po I wojnie światowej Rwanda stała się protektoratem Belgii, której zarządzanie tylko utrwaliło nienawiść etniczną. Oba ludy różniły się od siebie także pod względem ekonomicznym. Podczas gdy Hutu są głównie ludem rolniczym, Tutsi trudnią się pasterstwem. Niezależnie jednak od genezy, zróżnicowanie na grupy etniczne czy kulturowe było, i nadal jest, głęboko zakorzenione w umysłach Rwandyjczyków. Gdy Rwanda odzyskała niepodległość w 1962 roku, w wyniku wyborów Hutu uzyskali władzę w większości regionów. Już w latach 60. rozpoczęły się pogromy ludności Tutsi. W odpowiedzi na nie, w Rwandzie ustanowiono co prawda misję ONZ, jednak uzyskała ona tylko status obserwatora. Nie miała możliwości, aby interweniować. Punktem zapalnym ludobójstwa w 1994 r. był zamach na samolot, na pokładzie którego znajdowali się prezydent Rwandy – Juvenal Habyariman i prezydent Burundi – Cyprien Ntaryamir. Samolot został zestrzelony w Kigali, a obaj prezydenci zginęli w katastrofie. Tego samego wieczoru rozpoczęto rzeź wśród opozycji, zarówno wśród członków plemienia Tutsi, jak i umiarkowanych Hutu. Zwykłych obywateli nakłaniano publicznie do mordowania sąsiadów. Większość ofiar zginęła w miejscu zamieszkania z rąk swoich najbliższych sąsiadów od maczet używanych przez bojówki. W czasie trwania konfliktu Rada Bezpieczeństwa wydawała rezolucje, które kolejno pozwalały uczestnikom misji ONZ na zwiększenie kontyngentów wojska czy używanie siły w samoobronie. W końcu, bez jakiejkolwiek interwencji, wycofano siły pokojowe z rejonu konfliktu. Stany Zjednoczone, podobnie jak Francja, Chiny i Rosja, odmówiły pomocy i dostaw, nie chcąc ingerować w konflikt rwandyjski. Walki pomiędzy Hutu i Tutsi trwające ponad trzy miesiące zakończyły się w lipcu 1994 r. zwycięstwem oddziałów Ruandyjskiego Frontu Patriotycznego. Liczbę ofiar tego ludobójstwa szacuje się na ok. 800 tys., przede wszystkim Tutsi oraz ok. 2 mln uciekinierów przede wszystkim Hutu, którzy znaleźli schronienie głównie w Kongu i Tanzanii. Zakończenie wojny domowej nie oznaczało jednak zaprzestania walk etnicznych. Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy został utworzony na podstawie rezolucji 955 Rady Bezpieczeństwa jego celem jest zbadania i rozliczenia zbrodni popełnionych w Rwandzie podczas masowego ludobójstwa.
KUBA Bunt przeciwko dyktaturze F. Batisty został wzniecony w 1956 r. przez młodego adwokata F. Castro, który już w 1953 próbował nieskutecznie obalić dyktaturę na Kubie. Po pierwszych niepowodzeniach rewolucjonistów w 1956 uzyskali oni pomoc emigracji i poparcie studentów z Hawany, dzięki czemu w 1958 partyzantka (Armia Powstańcza) zaczęła zdobywać na Kubie przewagę. W rozwijaniu rewolucji Castro był wspierany przez argentyńskiego rewolucjonistę Che Gevara. W obliczu nieuchronnej klęski polityczne otoczenie dyktatora próbowało na początku 1959 przeprowadzić zamach pałacowy i przejąć władzę. Batista został obalony, lecz powstała junta nie uzyskała przewagi nad wojskimi F. Castro, doszło więc do porozumienia obu stron, na mocy którego prezydentem został M. Urrutia a w II 1959 Castro objął urząd premiera. Sprawując władzę Castro doprowadził do nacjonalizacji gospodarki, reformy rolnej bez odszkodowań i wprowadzenia komunistycznego systemu rządów. W polityce zagranicznej rewolucyjna Kuba znajdowała się w ścisłych stosunkach z ZSRR. Obawiając się możliwości rozprzestrzeniania przez kubańczyków ideologii rewolucyjnej w regionie, rząd USA podjął decyzję o przeprowadzeniu na kubie zamachu stanu. Mieli go dokonać przeszkoleni przez CIA emigranci kubańscy. Desant Kubańczyków w Zatoce Świń zakończył się w dalszym ciągu klęską, gdyż wojska Castro rozbiły i wyłapały żołnierzy kontrrewolucyjnych. Po klęsce inwazji w Zatoce Świń stosunki kubańsko-amerykańskie zaogniły się, a współpraca wojskowa Kuby z ZSRR się nasiliła. Castro, obawiając się kolejnych prób obalenia swojego reżimu, poprosił ZSRR o udostepnienie Kubie nowoczesnego uzbrojenia. Na Kubę zaczęli przybywać instruktorzy radzieccy oraz ekipy techniczne montujące nowoczesne instalacje rakietowe. Amerykańskie samoloty szpiegowskie wykryły 16 IX 1962 wyrzutnie radzieckich rakiet średniego zasięgu, które umożliwiały bezpośredni atak na terytorium USA. Aby uniemożliwić zamontowanie rakiet na wyrzutniach, Amerykanie ogłosili blokadę morską Kuby i zażądali od ZSRR zdemontowania instalacji i wycofania wojsk. ZSRR, USA i kuba ogłosiły stan najwyższej gotowości bojowej, obejmujący także siły atomowe – sytuacja realnie groziła wybuchem konfliktu jądrowego, zwłaszcza że ku Kubie odgrodzonej kordonem amerykańskich okrętów wojennych zmierzał radziecki konwój z rakietami. Po długich i bardzo nerwowych rozmowach przywódców obu państw (N. Chruszczow, J.F. Kennedy) Rosjanie zgodzili się na demontaż instalacji rakietowych i wycofanie z Kuby swoich „doradców wojskowych”, żądając w zamian amerykańskich gwarancji bezpieczeństwa dla Kuby i obietnicy nieinstalowania amerykańskich rakiet średniego zasięgu w Turcji.	NIKARAGUA W Latach 70. w Nikaragui doszło do kryzysu gospodarczego, który potęgowała wszechobecna korupcja systemu urzędniczego, co wywoływało powszechne niezadowolenie z rządów prawicy i narastanie napięć społecznych. W 1978 doszło do politycznego zabójstwa przywódcy lewicowej opozycji P.J. Chamorro Cardenala , które wywołało fale antyrządowych demonstracji, strajków i zamieszek i sprowokowało do intensyfikacji zbrojnych działań istniejącej od początku lat 60. partyzanckiego lewicowego Sandinowskiego Frontu Wyzwolenia Narodowego (FSLN). Protesty i demonstracje przerodziły się w krwawo stłumione powstanie. Z nową siłą powstanie odrodziło się w roku 1979 i jego wynikiem było obalenie dyktatury, utworzenie socjalistycznego Tymczasowego Rządu Odnowy Narodowej i szybkie nawiązanie ożywionych kontaktów z Kubą i ZSRR. Pod koniec lat 70. lewica nikaraguańska powołała do życia ruch sandinistowski stanowiący do początku lat 90. oparcie dla rządów komunistycznych i będący nieformalną strukturą władzy. Sandiniści ściśle podporządkowani byli FSLN i realizowali plan wprowadzenia systemu komunistycznego totalitaryzmu. Represje wobec opozycji, ograniczanie swobód obywatelskich oraz intensywna militaryzacja społeczeństwa doprowadziła do oporu społecznego i powstawania oddziałów antyrządowych (contras), mających swe bazy w Hondurasie i Kostaryce. Od 1985 krajem rządził prezydent, jeden z sandinistów D. Ortega Saavedara, który rozpoczął rozmowy ze zbrojną opozycją. Zaowocowały one w 1988 nietrwałym porozumieniem o zawieszeniu broni. Sytuacji nie zmieniły wybory przeprowadzone w 1990, w wyniku których prezydentem została umiarkowanie lewicowa V. Barrios de Chamorro. Nie udało jej się doprowadzić do pojednania narodowego i sytuacja w Nikaragui nadal jest daleka od stabilizacji. KANAŁ PANAMSKI Od 1903 r. USA uzyskały wieczysta dzierżawę strefy Kanału Panamskiego i prawo stacjonowania na terenie Panamy wojsk. Po II wojnie światowej stosunki między rządem Panamy, domagającym się pełni suwerenności dla swojego kraju nad strefą Kanału, a USA pogorszyły się, aż do zerwania stosunków dyplomatycznych w 1968, kiedy władzę objął gen. O. Torrijos Herrera. W 1973 Panama ponownie zażądała suwerenności w strefie Kanału i wycofania z jej terenu wojsk USA. Rokowania zakończyły się zawarciem traktatu w 1977, który ustalił warunki przekazania Panamie Kanału. Od 1983 władzę dyktatorską w Panamie sprawował gen. M. Noriega, którego gospodarczy program oszczędnościowy wywołał narastanie konfliktów między władzą a społeczeństwem. Dyktator popadł też w konflikt z USA (1987), które oskarżały go o popieranie przemytu narkotyków. Konflikt z USA doprowadził do amerykańskiej interwencji zbrojnej w Panamie (1989) i obalenia Noriegi, który został wywieziony do USA, osądzony i skazany (1992) na 40 lat więzienia za organizowanie handlu narkotykami i przywództwo w zorganizowanej grupie przestępczej.
AFGANISTAN to państwo w południowo-zachodniej Azji. W 1973 r. ostatniego króla Afganistanu obalił kierujący wojskowym zamachem stanu gen. M. Daud Khan, który sprawował odtąd rządy dyktatorskie. Jego dyktatura zakończyła się, kiedy w 1978 r. w wyniku tzw. rewolucji kwietniowej przeprowadzonej przez komunistyczną Ludowo-Demokratyczną Partię Afganistanu (L-DPA) z N.M. Tarakiem na czele. Daud Khan i jego stronnicy zostali zamordowani przez nowy reżim, do Afganistanu zaczęli napływać radzieccy „doradcy”, wśród których znaczną część stanowili Tadżycy. Tadżycy (37%) byli także jedna z dwóch największych grup etnicznych zamieszkujących Afganistan i rywalizowali z plemieniem Pasztunów (54%). Obejmowanie więc stanowisk przez przybywających z ZSRR Tadżyków spotkało się z niechęcią Pasztunów i wkrótce cały kraj ogarnęła wojna domowa, w trakcie której we IX 1979 dokonał się przewrót rządowy i władzę objął H. Amin (Pasztun), który niechętnie widział obecność radziecką w Afganistanie i dominację tedżycką. Rozwój sytuacji w Afganistanie doprowadził do sowieckiej interwencji wojskowej w XII 1979. Amin został zamordowany, a władzę objął akceptowany przez ZSRR B. Karmal. Wojskom radzieckim i ich afgańskim sojusznikom udało się opanować jedynie jedynie część kraju. Tereny górzyste pozostawały w rękach antyradzieckiej partyzantki, wśród której największą siłę stanowili mudżahedini. Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło rezolucję, która nakazywała wycofanie wojsk radzieckich z Afganistanu, a USA nałożyły na ZSRR sankcje gospodarcze. Mimo brutalnych metod i krwawego tłumienia wszelkich przejawów niezadowolenia nie udało się Rosjanom spacyfikować Afganistanu i stał się on dla ZSRR polem wielkiej przegranej wojny. Jednak dopiero zmiany zapoczątkowane przez Gorbaczowa pozwoliły na wycofanie wojsk okupacyjnych (II 1989). To jednak w niewielkim stopniu wpłynęło na stabilizację polityczną w Afganistanie, skłóceni bojownicy o wolność nie potrafili bowiem wypracować porozumienia satysfakcjonującego wszystkie grupy etniczne, polityczne i religijne. W następnych latach okazuje się, że w wśród mudżahedinów nie ma zgodności co do dalszych losów kraju – grupa talibów zażądała wprowadzenia islamskiego prawa wyznaniowego (szariatu) i przekształceniu Afganistanu w państwo islamskie. W wojnie domowej stopniowo przewagę zdobywali talibowie i w 1996 przejęli władzę, realizując swój religijno-polityczny program. W 1997 zmieniono nazwę kraju na Islamski Emirat Afganistanu i zaczęto otwarte wspieranie islamskiego terroryzmu, co przyczyniło się do nałożenia na Afganistan sankcji ONZ i USA. Po atakach terrorystycznych w USA (11 X 2001) wojska tego kraju rozpoczęły w X 2001 zakończoną częściowym sukcesem, operację militarno-polityczną w Afganistanie przeciwko najsilniejszej organizacji terrorystycznej Al-Kaida i popierającym ją afgańskim talibom. Mimo formalnego stworzenia w XII 2001 koalicyjnego rządu tymczasowego w kraju ciągle występują lokalne starcia.	KOREA. Na konferencjo jałtańskiej mocarstwa ustaliły, że po zakończeniu wojny światowej północna część Korei będzie zajęta przez wojska ZSRR, a południowa USA, zaś docelowo obie części (linia podziału wzdłuż 38. równoleżnika) zostaną zjednoczone pod nadzorem ONZ. Jednak mimo starań tej organizacji zjednoczenie się nie powiodło – w VIII 1948 doszło do proklamowania na południu Demokratycznej Republiki Korei, a we IX 1948 proklamowano na północy Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną kierowaną przez komunistę Kim Ir Sena. Oba kraje nie utrzymywały ze sobą stosunków dyplomatycznych, a władze KRL-D pragnęły swój komunistyczny ustrój narzucić także Korei Południowej. 25 VI 1950 wojska KRL-D przekroczyły granicę z DRK i po dwóch dniach Korea Północna została przez RB ONZ uznana za agresora, jednocześnie organizacja postanowiła wysłać do Korei kontyngent ONZ. Po początkowych sukcesach wojsk komunistycznych siły ONZ doprowadziły do zepchnięcia wojsk KRL-D w rejon granicy chińskiej. Wówczas nieformalnie do wojny włączyły się Chiny, wysyłając kilkusettysięczną armię „ochotników”. To nieoczekiwane wsparcie spowodowało wycofanie się po zaciętych walkach wojsk ONZ w rejon 38. Równoleżnika. Niemal 2 lata trwała wojna pozycyjna w tym rejonie. W VI 1951 rozpoczęto wielokrotnie zrywane przez delegację KRL-D rozmowy rozejmowe zakończone podpisaniem porozumienia w Panmundżon (27 VII 1953). Na jego mocy postanowiono, że 5 państw (Polska, Czechosłowacja, Szwecja, Szwajcaria, Indie) będzie nadzorować przerwanie ognia i kontrolować utworzoną wzdłuż 38. równoleżnika strefę demarkacyjną (szer. 4 km). W wojnie zginęło ok. 4 mln ludzi. Korea Północna (KRL-D) będąca krajem komunistycznym, rządzonym przez krwawą dyktaturę Kim Ir Sena szybko popadła w kryzys ekonomiczny pogłębiający się z czasem i trwający do dziś. Po śmierci Kim Ir Sena w 1994 władzę objął jego syn, także sprawujący władze w sposób dyktatorski, kim Dzong Il. Korea Południowa wspierana gospodarczo i politycznie przez USA, zdecydowała się na demokratyczny system polityczny i wolnorynkową gospodarkę. W grudniu 2011 zmarł przywódca Korei Północnej Kim Dzong Il a władze przejął jego syn Kim Dzong Un. Stan napięcia między oboma krajami nadal trwa, przerywany jest chwilowo w okresach nasilającego się w KRL-D głodu, kiedy to władze komunistyczne usiłują uzyskać pomoc gospodarcza od społeczności międzynarodowej.