Rozumienie Kultury:

• Kultura jako stan umysłu dążącego do doskonałości (tradycja romantyczna)

• Kultura jako stan, stopień zaawansowania rozwoju danego społeczeństwa (tożsame z cywilizacją)

• Kultura jako kolektywny zespół wiedzy i umiejętności, pewna cecha społeczeństwa

• Kultura (kultury) jako całościowy sposób życia ludzi.

Tradycja romantyczna:

• Samuel Coleridge (1772-1834): dążenie do doskonałości duchowej, wyzwolenie z ograniczeń. Opozycja: kultura duchowa i postęp technologiczny. Klerk: strażnik kultury, jej „ogrodnik”.

Thomas Carlyle (1795-1881): wiek technologii, pieniędzy i rutyny. Mechanizacja człowieka. Hasło odnowy kultury, wyzwolenie ducha. Konieczność edukacji niższych warstw społecznych.

• Matthew Arnold (1822-1888) Kultura: „jest studium doskonałości”. Krytykował filistrów, współczesnych barbarzyńców (przedsiębiorców). Edukacja: nie jest służebnica rynku, ale ma wspomagać rozwój kulturalny. Krzewienie kultury: nie tylko dla elit.

Kultura a cywilizacja:

• francuska: cywilizacja; to progresja, kumulacja, utożsamiana z rozumem. przeciwieństwo barbarzyństwa. Kultura to cywilizacja: walka z tradycją, przesadami, rozum oświeceniowy

• niemiecka: kultura to nie jest cywilizacja, ale duch- sztuka, indywidualny geniusz, emocje. Cywilizacja- objawy zewnętrzne a kultura: wewnętrzne własności. Humboldt: dzikie plemiona mogły mieć cywilizacje, ale nie kulturę. Cywilizacja zagraża człowieczeństwu (np. A. Weber, Elias) Cywilizacja:

Braudel: rozciągnięta na dużym obszarze, duża populacja, cechuje się „długim trwaniem”).

Huntington: cywilizacja to superkultura-jedna kultura się rozszerzyła i objęła inne. Aby powstała konieczne: pismo, miasto, władza polityczna, wspólna religia.

Cywilizacje:

• Philip Bagby: egipska, babilońska, chińska, indyjska, klasyczna (Grecja, Rzym),peruwiańska (Inkowie), środkowoamerykańska (Aztekowie, Toltekowie, Majowie), bliskowschodnia (islam), zachodnia.

• Samuel Huntington: sumeryjska, egipska, chińska, indyjska, klasyczna, środkowoamerykańska, muzułmańska, chrześcijańska. Obecnie istnieją: chińska, japońska, hinduistyczna, islamska, prawosławna, zachodnia, latynoamerykańska.

Kultura a natura:

„Człowiek nie posiada natury, ale historię” (Ortega y Gasset)

Kultura a natura”

• Kod kulturowy = kod genetyczny?

• Czy różnice kulturowe są determinowane biologicznie?

• Problem rasizmu

Kultura a natura:

• Naturalizm, redukcjonizm

• Kultura jako kontynuacja (Dawkins, socjobiologia)

• Kultura jako opozycja (Freud)

• Antynaturalizm (Znaniecki, Geertz, Schneider)

• Holizm (próba godzenia) (Barker)

Krytyka naturalizmy (Znaniecki):

• Zjawiska biologiczne maja inną naturę niż zjawiska kulturowe.

• Zjawiska kulturowe są zawsze czyjeś, są wytworem świadomości, są komuś dane (współczynnik humanistyczny)

• Nie ma przedkulturalnych początków kultury (to rzeczywistość nieludzka)

• Nie ma także determinizmu: zjawisko kulturowe wyjaśniamy przez inne zjawisko kulturowe

Kultura a natura:

David Schneider:

badanie systemów pokrewieństwa na Japie:

pokrewieństwo i rodzina to wytwór symboliczny.

Symbole mogą nie być zakotwiczone w świecie

realnym.

Barker (holizm)

• kultura wpływa na funkcjonowanie biologiczne i odwrotnie

• ciało: jest w interakcji ze środowiskiem, wyposażenie genetyczne nie determinuje

• nie można oddzielić natury od kultury i należy porzucić te opozycje.

Naturalizm :

Dawkins „samolubny gen”

Teoria memów (R. Brodi, S. Blackmore):mem to instrukcje zachowań przechowywane w mózgach i przekazywane poprzez naśladownictwo; mempleksy

Wilson (socjobiologia)

Strukturalizm (Edgar Morin, Ilia Prigogine)

Geneza kultury:

• środek przystosowania się człowieka do środowiska, skuteczny środek walki o byt (Hobbes, Herder, Plechanow, Kelles-Krauz, Harris)

• zaspakajanie potrzeb (Malinowski)

• opanowanie popędów człowieka (Freud)

• genezą jest zabawa (Homo ludens Johanna Huzinga)

• naśladownictwo (Rene Girard)

• Z wad człowieka i jego ułomności np. z lenistwa, pragnienia władzy /Rousseau/

Def. Osobowości::„ układ stosunkowo stałych cech i mechanizmów wewnętrznych, które są zdeterminowane czynnikami biologicznymi, społeczno-kulturowymi i indywidualnymi, a które współregulują zachowanie się człowieka w aspektach emocjonalnych, intelektualnych, wolicjonalnych i behawioralnych

Najczęściej wymieniane składniki osobowości:

• Wartości

• Zainteresowania, pewne nastawienia poznawcze

• wzory zachowań: ustalony, normatywnie uregulowany sposób działania i myślenia

• Postawy

• Potrzeby

• Temperament

• Zdolności

• Inteligencja

• Cele życiowe

• Charakter

• Obraz świata i własnej osoby.

Postawa:

• Thomas i Znaniecki: indywidualny odpowiednik wartości, które mają charakter społeczny.

• S. Nowak: postawa to względnie trwałe dyspozycje do reagowania, oceniania i zachowania wobec danego obiektu.

• Trzy komponenty postawy: poznawczy, afektywno-oceniający i behawioralny.

TYPY OSOBOWOSCI A KULTURA:

• Kluckohn: każdy człowiek jest pod pewnymi względami jak wszyscy inni ludzie, jak niektórzy ludzie i jak żaden inny człowiek.

• Psychologia indywidualna (np. Adler): każda jednostka niepowtarzalna.

• Osobowości charakterystyczne dla określonych kultur: psychokulturalizm :

• A. Kardiner: koncepcja „osobowości podstawowych”

• Linton „osobowość modalna”: to najczęściej statystycznie występująca osobowość w danej społeczności.

• Charakter narodowy (Golka, 2007, s.107) to system wartości, przekonań, wzorów zachowań stosunkowo wyraźnie widoczny i przedstawicieli danego narodu i wyróżniający ich wśród innych narodów.

PRZYKLADY TYPOLOGII:

• Hipokrates: flegmatyk, choleryk, melancholik, sangwinik.

• Galen : astenik, pyknik, dysplastyk, atletyk.

• Jung: introwertyk i ekstawertyk.

• Pawłow: typ artysty (bezpośrednio odbierający rzeczywistość) i myśliciel (rzeczywistość znaków).

• F. Znaniecki: ludzie dobrze wychowani, ludzie pracy, ludzie zabawy, ludzie zboczeńcy (nadnormalni i podnormalni).

• David Riesman („Samotny tłum”):

• człowiek sterowany tradycją

• człowiek wewnątrzsterowny

• człowiek zewnątrzsterowny

Neurotyczna osobowość wg Karen Horney:

• wyidealizowany obrazu siebie

• pogoń za wielkością

• gwałtowne reakcje na niepowodzenia

• nieautentyczność uczuć, zagubienie „ja”

• tyrania powinności lub wycofanie

• lęk i napięcie

• nieakceptowanie realnego „ja”

• brak pewności siebie

• tłumienie emocji

• ogromna potrzeba bycia kochanym, akceptowanym, miłość pasożytnicza. „Kiedy własne pragnienia są uśpione, cudze musza zająć ich miejsce”.

• chęć roztopienia się w silnym

• wiecznie niezadowolony z siebie

Osobowość narcystyczna wg Christophera Lasha:

• brak satysfakcji z życia

• poczucie bezsensu, pustki i depresja

• oscylacja: poczucie samotności przy niezdolności do utrzymania trwałych relacji społecznych

• szukanie silnych osób, które podniosą samoocenę

• tłumienie i nieujawnianie uczuć

• płytkość emocjonalnych relacji, lęk przed emocjonalnym zaangażowaniem

• rozwiązłość seksualna

• dewaluacja innych, brak ciekawości świata

• samoocena zależy od aprobaty innych

• manipulacja, eksploatowanie innych.

TOŻSAMOŚC:

• synonim: identyczność od łacińskiego idem (podobieństwo i ciągłość). Ang. : identity. Do nauk społecznych: XIX w. ( James).

• Definicje:

• relacja z samym sobą i światem zewnętrznym

• jest to samookreślenie się, określenie cech swej podmiotowości.

• to odpowiedź na pytanie kim jestem?

• jest procesualna

• jest tworem danej kultury, konstruktem społecznym

PYTANIA:

• Czy są jakieś tożsamości nieświadome?

• Jak tworzone są tożsamości?

• Kto bierze udział w tworzeniu tożsamości?

• Jakie są typy tożsamości?

• Jaka jest relacja tożsamości i działania?

• TOZSAMOSC JEDNOSTKOWA:
  Tożsamość jednostkowa: to poczucie własnego siebie, poczucie odrębności od innych (Ricoeur, Erickson), własnej niepowtarzalności, spójności, integralności.

• Składniki: cechy biologiczne, fizyczne, biograficzne, samoocena, temperament, zainteresowania, wzory zachowania, obraz świata, wiedza o potrzebach własnych, o cechach osobowości, reakcjach obronnych.

TYOŻSAMOŚĆ SPOŁECZNAA:

• Cechy, jakie przypisują jednostce inni ludzie, konstrukt innych, narzucany, przekształcany w toku interakcji.

• Zależy od struktury społecznej - zmiana struktury-zmiana tożsamości.

• Jednostka może nie akceptować pewnych elementów tożsamości (np. pochodzenia społecznego, płeć) i chce o nich zapomnieć lub je eliminować.

TOŻSAMOSC ZBIOROWA:

• Kolektywna, grupowa: dotyczy grup.

• Jest poczuciem „my”, wobec siebie i innych na zewnątrz.

• Jest odbiciem życia społecznego grupy: jej relacji, interesów, celów.

• Bellah: „wspólnota pamięci”: posiadanie historii, społeczność zaangażowana w opowiadanie własnej historii, tworzy narrację (np. o wybitnych jednostkach, przeszłych wydarzeniach).

• Przejawy świadomości: wspólna tradycja, genealogia, legendy, mity, historia, wierzenia religijne, ideologia, symbole, język, dorobek kulturalny, wspólny system wartości, relacje z innymi zbiorowościami.

• Problem: jak istnieje tożsamość zbiorowa?

STYLE ZYCIA:

• Siciński: zakres i forma codziennych zachowań jednostek lub grup specyficzna dla ich usytuowania społecznego

• Karczmarek: zachowania względnie niezależne, w mniejszym lub większym stopniu wewnętrznie motywowane, stanowiące wynik określonego wyboru z szerszego repertuaru możliwych w danej sytuacji zachowań.

• Golka: powiązany z położeniem społecznym oraz wyborami dokonywanymi przez jednostki Jest to pewna manifestacja: „chcę być tak, a nie inaczej widziany”.

Czynniki warunkujące możliwość wyboru określonego stylu życia:

• sytuacja społeczno-ekonomiczna społeczeństwa

• pochodzenie społeczne jednostki

• poziom wykształcenia

• dochody jednostki

• treści kultury masowej (jako źródło inspiracji)

SUBKULTURY:

• jako grupy mniejszościowe o charakterze dewiacyjnym

• jako kultury wszelkich grup odrębnych (podkreślanie ich odrębności od reszty społeczeństwa, zakłada, że społeczeństwo jest homogeniczne tez nieporozumienie)

• jako elementy składowe szerszej całości

Kontrkultura:

• Rewizja wartości i norm

• Przeciwstawienie wartościom materialnym, establishmentowi politycznemu, rasizmowi, seksizmowi, unifikacji, wojnie.

• Z czasem : komercjalizacja, treści przechodzą do kultury masowej, wchłonięte przez popkulturę.

Nowoplemiona:

Michel Maffesoli:

• zbiorowości odległe przestrzennie

• poczucie wspólnoty i tożsamości jest wynikiem nie wychowania i wspólnego przebywania, ale wskutek wspólnych zainteresowań, pomysłu na spędzanie wolnego czasu, wspólnych ideałów.

• członkowie na co dzień nie żyją czy pracują razem, fizycznie spotykają się okazjonalnie

• mają poczucie wspólnoty kulturowej

• integrują się niezależnie od wieku, pochodzenia społecznego

• powstają dzięki możliwościom globalnej komunikacji (telefon i Internet)

Przyczyny popularności sekt:

• poszukiwanie przez jednostkę nowych rozwiązań;

• są reakcją na masowość, anonimowość, proces sekularyzacji;

• urzekają siłą, prostota recept, entuzjazmem;

• proponują gotowe rozwiązania, dają bezpieczeństwo, poczucie więzi, obietnicę zbawienia;

• wynikają z przypuszczeń o upadku świata i nadchodzącej apokalipsie.

Niebezpieczeństwa sekt:

• silna władza przywódców

• manipulacja

• uzależnienie członków

• nieczystość finansowa

• rozbijanie rodzin i wspólnot