Sunnici- jeden z trzech głównych ortodoksyjnych odłamów islamu (pozostałe to szyici i charydżyci) wierny ortodoksyjnej tradycji Sunny, uznający wszystkich kalifów do 1258 r. za prawowitych następców Mahometa. Stanowią oni 75-90% wszystkich muzułmanów. Sami siebie określają jako "ludzie tradycji i wspólnoty" Po upadku Kalifatu w 1924 r. sunnici stracili władzę zwierzchnią. Duże znaczenie wśród wielu sunnitów, głównie pochodzenia arabskiego, zdobył fundamentalistyczny ruch Wahhabitów (związany ze szkoła hanbalicką).
Dżihad (z języka arabskiego جهاد , ğihād – zmaganie, walka) – w kulturze islamu pojęcie pierwotnie oznaczające dokładanie starań i podejmowanie trudów w celu wzmocnienia wiary i islamu. W tradycji europejskiej termin ten często, choć nie do końca precyzyjnie, tłumaczy się jako „święta wojna”.W Koranie i muzułmańskiej tradycji dżihad oznacza wszelkie starania podejmowane w imię szerzenia i umacniania islamu: zarówno wewnętrzne zmagania wyznawcy, pokojowe propagowanie islamu, jak i nawracanie niewiernych.
Ilam (tamilski தமிழ் ஈழம Tamil Eelam) - to państwo, o którego utworzenie walczy organizacja Tamilskie Tygrysy. Jego stolicą ma być Trikunamalaja. Do 2009 około 30-40 proc. ziem, które według Tygrysów mają być częścią Ilamu, w tym stolica, pozostawały pod kontrolą rządu Sri Lanki. Pozostałe ziemie były przez tamilską ludność traktowane jak niepodległe państwo, którego przywódcą (prezydentem) kraju był Velupillai Prabhakaran. W wyniku lankijskiej ofensywy trwającej od 2006, której nasilenie nastąpiło w kwietniu i maju 2009, całość terenów Ilamu dostała się pod kontrolę rządu Sri Lanki (ostatnie oddziały tamilskie skapitulowały 16 maja).
Terytoria znajdujące się pod kontrolą Tamilskich Tygrysów de facto stanowiły odrębne państwo, a Ilam posiadał:
własny rząd i administrację
własną armię (siły lądowe, morskie i powietrzne)
własną policję
własne sądownictwo
własny system opieki zdrowotnej
własny system edukacyjny
własny system bankowy (Bank Tamilskiego Ilamu)
własny system pocztowy
własne radio (Głos Tygrysów) i telewizję (Narodowa Telewizja Tamilskiego Ilamu)
Wszystkie te organy i instytucje zostały zlikwidowane po klęsce Tamilskich Tygrysów w wojnie z armią lankijską.
Linia Brandta – podział na kraje bogatej północy i biednego południa
Żelazna kurtyna, potocznie podział Europy po II wojnie światowej na: niekomunistyczne państwa zachodnioeuropejskie i wschodnioeuropejskie pozostające w sferze wpływów Związku Radzieckiego, określenie narzuconej izolacji obszarów pozostających pod dominacją ZSRR od niekomunistycznego świata. Żelazna kurtyna uległa likwidacji po przemianach jesieni narodów 1989.
Po raz pierwszy określenie to pojawiło się w artykule J. Goebbelsa w “Das Reich” (1945), by następnie zostać przejęte przez prasę i polityków brytyjskich. Weszło powszechnie do użytku po przemówieniu W. Churchilla na Uniwersytecie w Fulton (1946): “Od Szczecina nad Bałtykiem po Triest nad Adriatykiem kontynent został rozcięty żelazną kurtyną”. Wystąpienie to jest traktowane jako początek zimnej wojny.
Kreole (ludność kreolska), słowo pochodzące z języka francuskiego (créole) ma obecnie 4 różne znaczenia:
1) Pierwotnie oznaczało mieszkańców Ameryki Łacińskiej i południowych stanów USA, białych potomków (bez domieszki krwi indiańskiej, czy murzyńskiej) imigrantów z Półwyspu Iberyjskiego i Francji, którzy wytworzyli własną odrębność kulturową w porównaniu ze świeżo napływającą na te tereny ludnością europejską. W tym znaczeniu Kreole to ludność miejscowa, zasiedzieli potomkowie kolonizatorów i imigrantów traktujący już ziemie na których mieszkają jako swoją ziemię rodzinną. Najsławniejszą Kreolką była cesarzowa Józefina.
Dzisiaj tą nazwą (Criollos) określa się ludność pochodzenia hiszpańskiego w Meksyku (w odróżnieniu od miejscowych metysów).
2) Później zaczęto określać tą nazwą ludność pochodzenia mieszanego: europejsko-tubylczego (czyli indiańskiego lub murzyńskiego) np. Crioulos (mulaci w Angoli, Mozambiku i innych byłych koloniach portugalskich w Afryce), a także wszystkich ciemnoskórych w Brazylii.
Na Alasce Kreole to potomkowie miejscowych Indian i Europejczyków (głównie Rosjan).
Na wyspach Réunion i Mauritius Kreolami nazywane są osoby o nieokreślonej, mieszanej przynależności „rasowej”.
We Francji Kreolami nazywa się ciemnoskórych imigrantów z departamentów zamorskich (głównie: Martynika i Gwadelupa).
3) Kreolami nazywa się w USA ludność stanu Luizjana, niezależnie od koloru skóry. Najczęściej to określenie stosuje się do osób mówiących językiem francuskim albo związanych z kulturą i tradycją francuską lub hiszpańską (odrębną lokalną grupą francuskojęzyczną są „Cajuns”). Kreolem nazywa się często każdego mieszkańca Nowego Orleanu.
4) Na Małych i Wielkich Antylach Kreolem nazywa się każdego, niezależnie od koloru skóry i języka, kto jest rodowitym mieszkańcem tego regionu.
Maghreb (z arabskiego zachód) – określenie stosowane przez Arabów w stosunku do regionu północno-zachodniej Afryki, powstałe w czasie ekspansji arabskiej w średniowieczu. Nazwa ta przyjęła się również w językach europejskich i odnosi się obecnie do Maroka, Algierii, Tunezji, czasem także Libii.
Maszrek - z arab. wschód - nazwa wspólna krajów pn.-wsch. Afryki - Libia, Egipt i Sudan.
Lewant - pochodzące z języka włoskiego określenie krajów leżących na wschodnim, azjatyckim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Granice wyznaczają: Morze Śródziemne, Taurus, Mezopotamia, pustynie Półwyspu Arabskiego i Morze Czerwone. Obszar ten obejmuje takie dzisiejsze państwa jak: Syria, Jordania, Liban, Izrael oraz Autonomia Palestyńska. W szerszym znaczeniu do Lewantu zalicza się również Azję Mniejszą (Turcja) i Egipt.
azjatyckie tygrysy, ekon. potoczna nazwa grupy państw w Azji Południowo-Wschodniej, które na przełomie lat 80. i 90. XX w. uzyskiwały najwyższe na świecie tempo wzrostu; 1985–94 kraje te w światowym rankingu zajmowały pięć pierwszych miejsc i uzyskały następujący średni roczny procentowy wzrost realnego PKB: Chiny 9,4%, Tajlandia 9,4%, Korea Południowa 8,7%, Singapur 8,2%, Malezja 7,5%; na dalszych miejscach, też z bardzo wysokimi stopami wzrostu, znalazły się: Hongkong 6,7%, Tajwan 6,2%, Indonezja 6,5%, Makau 6,2%, Wietnam 6,1%; tak szybki rozwój krajów tego regionu, w połączeniu z potęgą gospodarczą Japonii (druga, po USA, pod względem wielkości PKB gospodarka świata), skłaniał niektórych autorów do formułowania tezy, że centrum cywilizacyjne przesuwa się z obrzeży Atlantyku do basenu Oceanu Spokojnego; azjatycki kryzys finansowy końca lat 90. pokazał, że nawet po bardzo długich okresach prosperity przychodzi recesja i że także azjatyckie tygrysy nie są przed nią zabezpieczone.
Półwysep Somalijski, zwany także Rogiem Afryki, to półwysep o powierzchni wynoszącej ok. 750 000 km² (piąty pod względem powierzchni półwysep na świecie), położony we wschodniej Afryce, między Zatoką Adeńską a Oceanem Indyjskim. Na półwyspie położone jest terytorium Somalii oraz częściowo Etiopii.
Termin "Róg Afryki" jest czasami używany odnośnie znacznie większego obszaru, obejmującego swym zasięgiem terytoria państw Erytrei, Dżibuti, Etiopii oraz Somalii. Tak definiowany, liczy ok. 2 mln km² powierzchni i prawie 90 mln mieszkańców.
Rzeźba powierzchni Półwyspu Somalijskiego jest zróżnicowana, jednak w większości przeważają góry przechodzące w wyżyny, jedynie na południowym krańcu półwyspu da się zauważyć niziny. Półwysep pokrywają sawanny, suche lasy i roślinność pustynna.
Bliski Wschód - nazwa stosowana do obszaru obejmującego kraje płd.-zach. Azji od Afganistanu po Turcję i Liban oraz pn.-wsch. Afryki - Egipt i Sudan.
Daleki Wschód - region we wsch. Azji obejmujący część Rosji, Chin oraz Koreę, Japonię i Filipiny.
Nadmorski Kraj, Primorskij Kraj, jednostka administracyjna na południowy-wschód azjatyckiej części Rosji, na Dalekim Wschodzie, nad Morzem Japońskim, przy granicy z Chinami i Koreą Południową. Powierzchnia 165,9 tys. km2. 2287 tys. mieszkańców (1994), w tym ok. 80% stanowi ludność miejska. Stolica Władywostok.
Większą część zajmują tereny górzyste (łańcuch Sichote Aliń, wysokość do 1855 m n.p.m.), niewielkie niziny tylko w dolinie rzeki Ussuri i nad jeziorem Chanka. Klimat umiarkowany chłodny, w odmianie monsunowej. Większa część rzek należy do dorzecza Ussuri, poza tym liczne, krótkie rzeki uchodzą bezpośrednio do Morza Japońskiego (największa Razdolna). Na południowym-zachodzie jezioro Chanka.
Około 70% powierzchni zajmują lasy; eksploatacja złóż węgla kamiennego (Zagłębie Partizanskie) i brunatnego, nadto wydobycie rud cynku, ołowiu, cyny i złota. Hutnictwo metali nieżelaznych. Rozwinięty przemysł maszynowy, elektrotechniczny, metalowy, chemiczny, drzewny, materiałów budowlanych, odzieżowy, obuwniczy i spożywczy (przetwórstwo ryb). Uprawa pszenicy, ryżu, owsa, soi, słonecznika, buraków cukrowych, roslin pastewnych i warzyw. Hodowla bydła i zwierzat futerkowych. Dużą rolę odgrywa rybołówstwo. Rozwinięty handel z Japonią.
Przez obszar Nadmorskiego Kraju biegnie trasa Kolei Transsyberyjskiej. Główne miasta spełniaja role najważniejszych portów morskich - Władywostok, Nachodka.
Nord Stream - konsorcjum niemieckich firm E.ON i BASF oraz rosyjskiego Gazpromu, będące operatorem planowanego Gazociągu Północnego.
South Stream - spółka powołana w czerwcu 2007 roku przez Gazprom i włoski koncern ENI, której zadaniem jest budowa 900-kilometrowego Gazociągu Południowego po dnie Morza Czarnego.Gazociąg o przepustowości 30 mld m³ połączy bezpośrednio wybrzeża Rosji i Bułgarii. Gazprom planuje przesyłać południowym szlakiem przez Serbię lub Rumunię gaz ziemny na Węgry i do Austrii (I nitka) oraz do Grecji i do Włoch (II nitka)
Pieriestrojka (ros. przebudowa) - potoczna nazwa procesu przekształceń systemu komunistycznego w ZSRR w latach 1985-1991. Początkowo pierestrojka wraz z hasłami głasnosti (ros. jawności) i uskorienia (ros. przyspieszenia) stanowiły symbol nowego kursu politycznego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR). Został on zapoczątkowany przez Michaiła Gorbaczowa w 1985 po objęciu przezeń stanowiska sekretarza generalnego Komitetu Centralnego KPZR. Podstawowe zasady pierestrojki określił Gorbaczow w książce pt.: Przebudowa i nowe myślenie dla naszego kraju i dla całego świata, opublikowanej w 1988.
Jej istotą była modernizacja gospodarki, częściowe jej urynkowienie, zwiększanie swobód obywatelskich i ocieplenie stosunków z państwami zachodnimi. Pieriestrojka stała się katalizatorem świadomości narodowej w republikach radzieckich, w pierwszym rzędzie bałtyckich i zakaukaskich, doprowadzając do rozpadu ZSRR i systemu komunistycznego.
Dywersyfikacja - wprowadzenie nowych, dotychczas niewytwarzanych wyrobów (usług), realizowanych z wykorzystaniem dotychczasowych lub odmiennych technologii, zaspokajających inne potrzeby niż wyroby (usługi) obecne.
Dywersyfikacja może dotyczyć:
produktów i usług
rynków zbytu
technologii
dostawców
odbiorców
źródeł finansowania
bazy B+R
struktury działalności (produkcji)
inwestycji (portfel inwestycyjny)
Ostflucht (niem. ucieczka ze wschodu) - termin określający zjawisko migracji ze wschodu Niemiec (Rzeszy) na bardziej zamożne tereny zachodnie.
W drugiej połowie XIX wieku ludność ówczesnej wschodniej części Rzeszy (Prusy Wschodnie, Prusy Zachodnie, Prowincja Poznańska, Śląsk) zaczęła migrować do ośrodków przemysłowych w zachodnich Niemczech (Zagłębie Ruhry, Berlin). Określany mianem Ostflucht proces nasilił się na przełomie wieków i dotyczył nie tylko Niemców, ale także rdzennych Polaków zamieszkujących ziemie zaboru pruskiego.
Wielki Trek (afr. Groot Trek, ang. Great Trek) – migracja zewnętrzna części Burów z Kolonii Przylądkowej na wschód i północny wschód południowej Afryki w latach 30. i 40. XIX wieku. Spowodowana prowadzoną przez Brytyjczyków dyskryminacyjną polityką.
Koncepcja wirtualnej wody - umożliwiaj wyliczenie, ile wody wykorzystuje się przy produkcji rozmaitych artykułów - od filiżanki kawy po hamburgera.
Górski Karabach (oficjalna nazwa w języku ormiańskim Lerrnajin Gharabagh - Լեռնային Ղարաբաղ czasem używana jest nazwa Arcach - Արցախ , azer. Dağlıq Qarabağ - górski czarny ogród) to ormiańska enklawa będąca przedmiotem sporu pomiędzy Armenią a Azerbejdżanem. Obecnie obszar kontrolowany jest przez miejscowych Ormian wspieranych przez Republikę Armenii.
Górski Karabach zajmuje powierzchnię około 4500 km² (de facto pod kontrolą Ormian znajduje się obszar o powierzchni 14 000 km²), w 1990 zamieszkany był przez około 200 tysięcy ludzi, 76% obywateli stanowili Ormianie, 23% Azerowie, pozostały procent stanowili Rosjanie i Kurdowie. Stolicą regionu jest Stepanakert (po azersku Xankəndi), a drugim większym miastem Szusza.
Osetia Południowa - rejon w północnej Gruzji obejmujący tereny istniejącego do 1991 roku Południowoosetyjskiego Obwodu Autonomicznego, wchodzącego w skład ówczesnej Gruzińskiej SRR. Zajmuje powierzchnię 3,9 tys. km².
Zgodnie z prawem międzynarodowym Osetia Południowa stanowi integralną część Gruzji. W 1991 lokalne władze utworzyły Republikę Południowej Osetii, która ogłosiła niepodległość, chcąc uniezależnić się od Gruzji i połączyć z sąsiednią Osetią Północną. Republika ta jest de facto niepodległa, stanowi państwo nieuznawane pozostające w silnej zależności od Rosji. Jej niepodległość uznają jedynie Rosja (od 26 sierpnia 2008), Nikaragua (od 5 września 2008), Wenezuela (od 10 września 2009), Autonomia Palestyńska, Abchazja i Naddniestrze.
Władze Republiki Południowej Osetii do czasu wojny z Gruzją w sierpniu 2008, nie sprawowały kontroli nad całym obszarem dawnego Południowoosetyjskiego Obwodu Autonomicznego – obszary zamieszkane w większości przez Gruzinów pozostawały pod kontrolą władz Gruzji, która na tych terenach powołała w kwietniu 2007 własne władze osetyjskie: tymczasową Administrację Południowej Osetii (gruz.: სამხრეთ ოსეთის ადმინისტრაცია – trl.: Samkhret’ Oset’is Administrats'ia, trb.: Samchret Oseti Administracia). Obecnie władze osetyjskie kontrolują cały obszar kraju. Gruzja oficjalnie uważa ten teren za znajdujący się pod okupacją rosyjską.
Naddniestrze (Pridniestrowie, oficjalnie Naddniestrzańska Republika Mołdawska lub Mołdawska Republika Naddniestrza; mołd. Република Молдовеняскэ Нистрянэ, Republica Moldovenească Nistreană, Stânga Nistrului, ros. Приднестровская Молдавская Республика, ukr. Придністровська Молдавська Республіка) – region autonomiczny Republiki Mołdawii. De facto od 2 września 1990 niepodległy, na arenie międzynarodowej uznawany jedynie przez Abchazję i Osetię Południową. Obejmuje znajdujące się na lewym brzegu Dniestru tereny republiki oraz prawobrzeżne miasto Bendery (Tighina). Jest to pas ziemi o długości około 200 km i średniej szerokości około 12-15 km.
Talweg - linia najgłębszego koryta będąca podstawą do wytyczenia linii granicznej na rzekach żeglownych
Linia Kármána — umowna granica pomiędzy atmosferą Ziemi i przestrzenią kosmiczną przebiegająca na wysokości 100 km (62,1 mili) n.p.m.[1] Powyższa definicja została przyjęta przez Międzynarodową Federację Lotniczą (FAI), która zajmuje m.in. się ustalaniem norm w aeronautyce i astronautyce.
Naturalizacja (fr. naturalisation) – nabycie przez cudzoziemca obywatelstwa państwa, na terytorium którego się osiedlił. Naturalizacja najczęściej dotyczy imigrantów przybywających z przyczyn ekonomicznych, ale także uchodźców uciekających ze swojego kraju w obawie przed prześladowaniem oraz współmałżonków. Naturalizacja jest dobrowolna, a proces naturalizacyjny wszczynany na wniosek osoby zainteresowanej uzyskaniem obywatelstwa.
Naturalizacja następuje na podstawie decyzji administracyjnej uprawnionego organu państwa, po spełnieniu określonych warunków (np. zamieszkiwania przez określony czas na terytorium państwa).
Readmisja (z łacińskiego re – na nowo, powtórnie; admisio – dopuszczenie, dostęp), odsyłanie nielegalnych imigrantów do kraju, z którego przybyli na terytorium danego państwa lub, jeżeli są uchodźcami, do pierwszego bezpiecznego kraju, na którego terenie pozostawali po ucieczce z kraju rodzimego. Zasady postępowania w tej sprawie regulują umowy międzynarodowe zawierane między państwami (tzw. umowy o readmisji).
Państwo Środka, Czungkuo, Zhongguo, dawna nazwa Chin, używana także współcześnie. Powstała przed okresem odkryć geograficznych, kiedy uważano, że Chiny położone są centralnie w stosunku do "czterech mórz".
Wielkie Jabłko – określenie używane wobec Nowego Jorku. Określenia tego po raz pierwszy użył Edward S. Martin w książce Podróżnik w Nowym Jorku – wtedy miało znaczenie pejoratywne (Nowy Jork wysysał soki z Ameryki). W latach 30. i 40. Wielkie Jabłko za sprawą muzyków jazzowych stało się synonimem sukcesu.
Guantánamo - miasto w południowo-wschodniej części Kuby, stolica prowincji Guantánamo. Zamieszkuje je 208 tysięcy ludzi, z których większość zatrudniona jest przy uprawie trzciny cukrowej i bawełny.
Apartheid, system ścisłej segregacji rasowej, stworzony w oparciu o doktrynę głoszącą ustawowe i kulturowe oddzielenie ras i odrębność ich rozwoju, noszący w praktyce cechy rasizmu. Opracowany przez grupę afrykanerskich uczonych z uniwersytetu w Stellenbosch, ogłoszony w 1948 przez D.F. Malana. 1948–1991 stanowił podstawę polityki władz Republiki Południowej Afryki sankcjonującej absolutną supremację ludności białej (ok. 13% społeczeństwa) nad czarnymi, Azjatami i koloredami (ludność mieszana).
Apartheid przyniósł administracyjny podział społeczeństwa południowoafrykańskiego na grupy rasowe i etniczne, które zostały od siebie oddzielone, wyznaczono im osobne miejsca do zamieszkania i pracy. Najmniejsze odstępstwa od obowiązującej segregacji rasowej były surowo karane, samą krytykę systemu uznawano za przestępstwo przeciwko państwu, a ingerencja państwa w sferę życia prywatnego osiągała stopień charakterystyczny dla ustrojów totalitarnych.
Rasizm, dyskryminacja rasowa (z fr. le racisme od la race – ród, rasa, grupa spokrewnionych) – pseudonaukowa ideologia oraz wypływające z niej zachowania przyjmujące założenie wyższości niektórych ras ludzi nad innymi. Przetrwanie tych "wyższych" ras staje się wartością nadrzędną i z racji swej wyższości dążą do dominowania nad rasami "niższymi"[2]. Rasizm opiera się na przekonaniu, że różnice w wyglądzie ludzi niosą za sobą niezbywalne różnice osobowościowe i intelektualne (ten pogląd znany jest w jęz. ang. jako racialism[3]).
Rasizm został potępiony przez UNESCO (1961, 1964) oraz Zgromadzenie Ogólne ONZ (Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948), a także wiele innych organizacji międzynarodowych.
Rasizm nigdy nie był ideologią jednolitą, zmieniał się i ewoluował, toteż nie istnieje modelowy wzór rasizmu – jego istotę można badać wyłącznie poprzez historię.
Etnocentryzm - stawianie własnego narodu lub grupy etnicznej w centrum zainteresowania i wywyższanie go ponad inne. Działania takie mogą doprowadzić do nacjonalizmu czy izolacjonizmu. Pogląd ten manifestuje się w działalności jednostek czy organizacji, które koncentrują się wokół własnego narodu i zwracaniem uwagi na interesy jedynie własnej grupy etnicznej.
Wyrazem etnocentryzmu jest nauczanie szkolne nastawione wyłącznie na problematykę własnego państwa, nierzadko własnego narodu, z pominięciem innych narodów czy też prowadzenie polityki międzynarodowej zgodnie tylko z własnymi interesami narodowymi. Z drugiej strony zdrowy etnocentryzm wynika z powinności wobec własnego narodu i państwa, może być rozumiany jako postawa patriotyczna.
Przejawem etnocentryzmu jest stosowanie określania położenia innych krajów ze swojego punktu widzenia np. dla Polaków Irak to Bliski Wschód, ale dla Hindusów to raczej Bliski Zachód. Jaskrawym przykładem etnocentryzmu są Chiny, czyli dla Chińczyków "Państwo Środka" (por. sinocentryzm).
Etnocentryzm jest to afirmacyjny stosunek do własnej kultury, jednocześnie deprecjonujący inne.
Bizonia - nazwa połączonej brytyjskiej i amerykańskiej strefy okupacyjnej w okupowanych Niemczech po II wojnie światowej. Powstała 1 stycznia 1947 roku, gdy do okupacyjnej strefy amerykańskiej przyłączono strefę brytyjską i powstałemu terytorium nadano nazwę Bizonia.
Trizonia – poszerzona strefa powstała po dołączeniu w kwietniu 1949 roku francuskiej strefy okupacyjnej w Niemczech do Bizonii, czyli połączonych stref amerykańskiej i angielskiej. Miało to na celu ujednolicenie gospodarki. We wrześniu 1949 roku z Trizonii powstała Republika Federalna Niemiec (RFN).
Akcja "Wisła" (Operacja "Wisła") – akcja militarna[1] wymierzona w struktury Ukraińskiej Powstańczej Armii i Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, oraz przesiedleńcza dokonana w celu usunięcia wybranych grup ludnościowych, m.in. Ukraińców, Bojków, Dolinian i Łemków, jak również rodzin mieszanych polsko-ukraińskich, głównie z terenów Polski południowo-wschodniej (Rzeszowszczyzna i Lubelszczyzna), głównie na tzw. Ziemie Odzyskane, która miała miejsce w dwa lata po zakończeniu II wojny światowej. Przeprowadzona została przez formacje wojskowe Rzeczpospolitej Polskiej (Ludowe Wojsko Polskie), policyjne (Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Milicję Obywatelską, Wojska Ochrony Pogranicza, Ochotniczą Rezerwę Milicji Obywatelskiej), jak i jej agendy cywilne (Państwowy Urząd Repatriacyjny).
Organizacja Narodów i Ludów Niereprezentowanych (ang. Unrepresented Nations and Peoples Organisation, UNPO) - organizacja międzynarodowa powstała 11 lutego 1991, której członkami są rdzenne społeczności (np. Aborygeni australijscy), narody okupowane (np. Tybet, Czeczenia), mniejszości narodowe (np. mniejszość węgierska w Rumunii), a także kraje de facto niepodległe, nie mające jednak swego przedstawicielstwa w ciałach takich jak ONZ (np. Tajwan). Celem organizacji jest ochrona praw człowieka, prawa do zachowania własnej tożsamości narodowej i kulturalnej, a także do samostanowienia, ochrona środowiska oraz poszukiwanie pokojowych rozwiązań konfliktów na tle narodowościowym.
Organizacja liczy 57 członków ze wszystkich kontynentów. Cele reprezentowanych społeczności (w zależności od konkretnego narodu) są różne - od autonomii kulturalnej, zachowania języka, prawa do tradycyjnego sposobu życia, aż do pełnej niepodległości. Kilku dawnych członków UNPO jest obecnie państwami niepodległymi: Armenia, Estonia, Gruzja, Łotwa, Palau i Timor Wschodni.
Siedziba UNPO znajduje się w Hadze (Holandia).
Polemologia (gr. πóλεμος - wojna, bój, bitwa, walka) to obszar badań nad wojnami. Studium zajmuje się wyjaśnianiem przyczyn, źródeł, uwarunkowań wojen i konfliktów zbrojnych.
Głównym założeniem metodologicznym tej dyscypliny naukowej jest głęboka wiara w to, iż poznanie wojny (konfliktów) wiedzie bezpośrednio do poznania pokoju. Zalicza się do Badań nad Pokojem (Peace Research), a jej zadaniem jest badanie rytmów wojowniczości. Badania polemologiczne opierają się na wielu dziedzinach między innymi demografii, ekonomii, socjologii, etnografii czy stosunkach międzynarodowych.
Szowinizm - na ogół skrajna postać nacjonalizmu. Wyrażenie pochodzi od nazwiska Chauvin, anegdotycznej postaci żołnierza napoleońskiego z komedii Eugene'a Scribe'a; bohater tej opowieści był fanatycznie i naiwnie oddany Napoleonowi.
W szerszym kontekście pojęcie to oznacza też wyolbrzymione, bezkrytyczne i niezreflektowane uczucie przywiązania do własnego gatunku, grupy społecznej, płci, narodu albo przywódcy oraz wyolbrzymianie ich zalet, a pomniejszanie lub negowanie ich wad, idące zazwyczaj w parze z równie przesadnym i nieuzasadnionym deprecjonowaniem innych oraz uznawaniem prawa do ich ujarzmiania.
Pojęcie to bywa używane jako synonim dyskryminacji danych grup
Ksenofobia (z greckiego ksenos – obcy, phobos – strach), wrogość, niechęć w stosunku do obcych. Wiąże się z nacjonalizmem, trudną sytuacją społeczno-gospodarczą lub zamierzoną polityką państwa, które dążąc do zyskania poparcia dla planów agresji, rozbudza takie nastroje. Przejawia się we wrogich zachowaniach wobec mniejszości narodowych, cudzoziemców lub narodów sąsiednich.
Baskonia, Kraj Basków, Vascongadas, País Vasco, Euzkadi, kraina historyczna i region autonomiczny, w północnej Hiszpanii, przy granicy z Francją, nad Zatoką Biskajską. Składa się z 3 prowincji: Álawa, Guipúzcoa i Vizcaya. Pow. 7,3 tys. km2. 2,1 mln mieszk. (1996), gł. Basków i Hiszpanów. Stolica Vitoria (Gasteiz); in. większe miasta: Bilbao, San Sebastián, Baracaldo. Zajmuje górzyste tereny we wsch. części Gór Kantabryjskich, z najwyższym szczytem regionu Aitzgorri (1544 m n.p.m.), opadające na pn. ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej.
Okinawa (jap. 沖縄本島, Okinawa hontō?) - japońska wyspa na Oceanie Spokojnym w archipelagu Wysp Okinawa będącym częścią archipelagu Wysp Ryūkyū, 1.084.253 mieszkańców (2006), pow. 1,3 tys. km², nizinna. W czasie II wojny światowej na Okinawie doszło do wielkiej operacji desantowej wojsk amerykańskich, która spotkała się z zaciętą obroną Japończyków. Jest to jedno z nielicznych miejsc w Japonii, gdzie były prowadzone lądowe działania wojenne.
Tak jak reszta Japonii Okinawa znalazła się pod okupacją, ale okupacja trwała tutaj dłużej niż na pozostałym obszarze kraju i wyspa wróciła pod zarząd Japonii dopiero w 1972 roku.
Po wojnie umieszczono tu amerykańskie bazy wojskowe. Do chwili obecnej użytkowana jest największa na Dalekim Wschodzie amerykańska lotnicza baza wojskowa Kadena. Stacjonowały tu amerykańskie samoloty zwiadu strategicznego SR-71 Black Bird i U-2. Z wyspy startowały superfortece B-52 do nalotów na Wietnam.
Talibowie (arab. talib - student, uczeń), nazwa skrajnego islamskiego ugrupowania afgańskiego, które powstało po upadku rządów komunistów w Afganistanie (1992). Wstępowali do niego Pasztunowie, sunniccy uczniowie medres, rozrzuconych na granicy pakistańsko-afgańskiej, wiążących edukację religijną z wychowaniem militarnym. Do szkół przyjmowano głównie sieroty, kształcąc je na fanatycznych wyznawców islamu. Wspierani przez Arabię Saudyjską i Pakistan.
Ugrupowanie zostało ukształtowane ostatecznie w 1994, kiedy wypowiedziało wojnę mudżahedinom, zwolennikom ówczesnego prezydenta B. Rabbaniego (obalony 1996). 1997 talibowie kontrolowali prawie 90% Afganistanu. Wielu lokalnych dowódców przyłączało się do talibów i swoimi oddziałami wzmacniali ich wojsko.
Stockholm International Peace Research Institute (ang. Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem) - instytut założony w 1966 roku przez szwedzki parlament dla uczczenia 150. rocznicy nieprzerwanego pokoju w Szwecji. Jego celem są badania naukowe nad kwestiami konfliktu i współpracy, by pomóc w zrozumieniu warunków potrzebnych dla pokojowego rozwiązania światowych konfliktów. SIPRI udostępnia informacje o rozwoju broni, wydatkach na zbrojenia w poszczególnych krajach, produkcji i sprzedaży broni przez różne kraje, o jej kontroli i rozbrojeniach, a także o konfliktach, zapobieganiu im i bezpieczeństwie regionalnym. Wyniki badań SIPRI publikowane są głównie w książkach, w raportach oraz innych publikacjach Instytutu, a także na jego stronie internetowej. Długoletnim szefem SIPRI (w latach 1991-2002) był polski dyplomata prof. Adam Daniel Rotfeld.
Hagana (z hebrajskiego: "obrona"), żydowska organizacja zbrojna w Palestynie, zalążek izraelskiej armii. Założona została w 1920 dla obrony osadników żydowskich. Rozbudowana została w latach 1936-1938 w okresie gwałtownej imigracji Żydów do Palestyny. W 1931 nastąpił rozłam i wyłonił się Irgun. W 1941 utworzono oddziały szturmowe Palmah.
Od 1945 występowała przeciw władzy Brytyjczyków na rozkaz Ben Guriona, stosując siłę tylko do operacji wojskowych (w przeciwieństwie do terrorysty Menachema Begina, który wbrew dowództwu wysadził Hotel Króla Dawida). W końcu 1947 dysponowała siłami ok. 40 tys. żołnierzy na różnym poziomie wyszkolenia. Pod koniec następnego roku armia izraelska liczyła już 100 tys. dobrze wyszkolonych żołnierzy.
Puntland – autonomiczny region w północno-wschodniej Somalii, ze stolicą w Garoowe. W 1998 ogłosił niepodległość. Obecnie jednak władze Puntlandu nie zabiegają o uznanie międzynarodowe i uważają się za autonomiczną część Somalii.
Samuel Phillips Huntington (ur. 18 kwietnia 1927 w Nowym Jorku, zm. 24 grudnia 2008 na wyspie Martha's Vineyard w stanie Massachusetts) – politolog amerykański i wykładowca uniwersytecki, prezes Amerykańskiego Towarzystwa Nauk Politycznych (1986-1987), koordynator planowania w Radzie Bezpieczeństwa Narodowego USA (1977-1987), redaktor naczelny miesięcznika "Foreign Policy", dyrektor Centrum Spraw Międzynarodowych im. Johna Olina Uniwersytetu Harwardzkiego.
W 1993 Huntington opublikował w "Foreign Affairs" artykuł The Clash of Civilizations? (Zderzenie cywilizacji), w którym przeciwstawia się tezie Francisa Fukuyamy o końcu historii, który miałby nastąpić po upadku komunizmu. Huntington twierdzi, że politykę zdominują w przyszłości starcia między cywilizacjami. Przyszłe konflikty zbrojne będą się toczyć nie między państwami, ale między cywilizacjami. Źródłami konfliktów międzynarodowych staną się różnice kulturowe, wywodzące się z podziałów religijnych. Współczesny świat zmienia się w arenę walki i rywalizacji między ośmioma głównymi cywilizacjami. Rozwinięciem artykułu była wydana w 1996 książka The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order. Teoria Huntingtona znalazła wielu krytyków[1].
Hamas (arab. حماس, dosłownie "Zapał", "Entuzjazm", ale też akronim حركة المقاومة الاسلام Harakat al-Muqāwamah al-Islāmīja – Islamski Ruch Oporu) to radykalna islamska organizacja, która stała się aktywna we wczesnych etapach Intifady, działała w pierwszym rzędzie w Strefie Gazy, ale też na Zachodnim Brzegu. Przez większość państw zachodnich, w tym Unię Europejską[1] i Stany Zjednoczone[2], uznana jest za organizację terrorystyczną. Hamas grał największą rolę w gwałtownej fundamentalistycznej działalności wywrotowej zarówno przeciw Izraelczykom, jak i Arabom, którzy "odeszli z pola walki z syjonizmem" (gł. porozumienie pokojowe pomiędzy Egiptem a Izraelem w Camp David z 1978 r.) W jego początkowym okresie, ruch został zdominowany w pierwszym rzędzie przez ludzi identyfikowanych z Braterstwem Muzułmańskim.
Za swój podstawowy cel organizacja ta uważa zbudowanie państwa palestyńskiego rozciągającego się od Morza Śródziemnego do rzeki Jordan oraz zniszczenie Izraela.
Kaaba, al-Kaʿbah (z arab. sześcian, kostka) - świątynia i sanktuarium w Mekce, najważniejsze miejsce święte islamu.
Zimna wojna – stan napięcia oraz rywalizacji ideologicznej i politycznej pomiędzy Związkiem Radzieckim i autorytarnymi państwami socjalistycznymi uzależnionymi od ZSRR, a demokratycznymi państwami kapitalistycznymi pod przywództwem Stanów Zjednoczonych. Zimnej wojnie towarzyszył intensywny wyścig zbrojeń spowodowany permanentnym stanem wzajemnej nieufności oraz ideologicznymi założeniami komunizmu dążącego do rozszerzania zasięgu światowej rewolucji proletariackiej z jednej strony, z drugiej zaś, dążeniami krajów zachodnich do powstrzymywania rozszerzania się wpływów ZSRR na świecie.