DIAGNOSTYKA PSYCHOPEDAGOGICZNA 15W

Pojęcie i proces diagnozy

Diagnoza (z gr)- rozróżnianie, osądzanie

Diagnoza w medycynie np. choroby

Diagnoza w innych obszarach (S. Ziemski)- diagnoza ma charakter społeczny- psychopatologia, pedagogika

Diagnozowanie jako czynność złożona (doświadczenie i rozumowanie)

Szerokie ujęcia diagnozy:

„diagnoza stanowi każdy proces, w wyniku którego uzyskuje się nowe informacje o rzeczywistości lub jej fragmentach będących przedmiotem poznania” (Pytka, 1986)

„stawianie diagnozy jest czynnością skomplikowaną wymagającą wielu umiejętności i kompetencji, gdyż na podstawie zewnętrznych, obserwowalnych przejawów (symptomów) wnioskuje się o stanie wewnętrznym (nieobserwowalnym bezpośrednio) badanej rzeczywistości-osoby i jej funkcji psychicznych, instytucji, społeczności czy też o ukrytych atrybucji pewnych zjawisk” (Marynowicz- Hetka,1987)

Diagnoza w naukach praktycznych (A. Podgórecki)

• Opis

• Ocena

• Konkluzja synonimy diagnozy lub elementy

• Tłumaczenie-odwołuje się do doświadczeń dziecka diagnozy

• Postulowanie

• Stawianie hipotez

Psychologiczna precyzja?

• Diagnoza, diagnostyka, psychodiagnostyka

• Metoda w psychologii- sposób stwierdzenia wyodrębnienia faktów, zjawisk i panujących miedzy nimi związków

• „W psychodiagnostyce najważniejsze wymaganie stawiane metodzie to postulat obiektywności, trafności i rzetelności ” (Konduś, 1984)

• W badaniach empirycznych- heurystyka i weryfikacja

Diagnostyka w pedagogice

• Diagnostyka (rodzaj postępowania pedagogicznego kategoriach metodologicznych)

• Metodologia badań pedagogicznych jest nauką o zasadach i sposobach postępowania badawczego zalecanych i stosowanych w pedagogice

Diagnozowanie- aktywne poszukiwanie danych… .po coś- celowość

Celem diagnozy pedagogicznej jest opis, wyjaśnienie, przewidywanie przebiegu zjawisk oraz kierowanie nimi. Zjawiska należy opisywać takimi, jakimi one są, a nie takimi, jakimi być powinny lub spodziewamy się, że będą. (Lisowska, 2003, str.21)

Struktura diagnozy rozwiniętej (źródło: S. Ziemski,1973)

Identyfikacyjna

Genetyczna Znaczenia Fazy

Prognostyczna

Opis czynności diagnosty

Rodzaje diagnozy:

• Diagnoza (ze względu na cel poznania)

Poznawcza Decyzyjna

„jak jest?” Co zrobić, aby było tak, jak być powinno?

Zgodność faktów z teorią Zgodność faktu z tym, co wiemy (nie tylko teoria)

Typologiczna? Przypadków, środowiska

Te diagnozy są uzupełniające, diagnoza decyzyjna uzupełnia diagnozę poznawczą.

• Diagnoza (ze względu na możliwości rozwojowe i osiągnięcia ucznia)

Pozytywna Negatywna

Mocne strony ucznia Słabe strony ucznia

Co potrafi uczeń? Czego dziecko nie umie

Diagnoza możliwości, potencjału dziecka

• Diagnoza (ze względu na przedmiot/specjalistę- interdyscyplinarna)

• Medyczna- lekarza, pielęgniarki, ratownicy, medyczni; stan funkcjonowania naszego organizmu (fizycznie)

• Społeczna- pracownik socjalny; dotyczy środowiska, otoczenia i relacje dziecka z tym środowiskiem

• Psychologiczna- psycholog, terapeuci; funkcjonowanie psychospołeczne, o charakterze poznawczym i emocjonalnym

• Pedagogiczna- pedagog, nauczyciel; proces uczenia się

Obszary diagnozy w subdyscyplinach pedagogiki:

1. Diagnoza o charakterze kliniczno- wychowawcza

• Koncepcje personalistyczne i humanistyczne i Nowe Wychowanie

• Nurt skoncentrowany na dziecku: „Niekiedy objaw pozornie drobny i bez znaczenia mówi o wielkim prawie, pozornie oderwany szczegół wiąże się u dna z ważnym zagadnieniem” (Korczak)

• Preferowane metody: obserwacja, rozmowa, eksperyment

1. Pedagogika społeczna

• Relacje człowiek- otoczenie (grupy)

• Środowisko jako źródło rozwoju i zagrożeń

• Podstawowe założenia diagnostyki społecznej (Radlińska)

• Podtypy: diagnoza indywidualnych przypadków, grup społecznych, społeczności lokalnej (Kamiński)

• Preferowane metody: obserwacja, wywiad środowiskowy, socjometria

• Przedstawiciele: Kawula, Marynowicz- Hetka

1. Pedagogika szkolna- diagnoza w edukacji

• Dydaktyka, praktyka szkolna, opieka

• Dualizm diagnozy (szkolna i poradniana)

• Niebezpieczeństwo uznawania za naturalne zachowań szkodliwych

• Diagnozowanie a ocenianie

Uwikłanie systemowe diagnozy:

• System pomocowy

• Wielość problemów w edukacji= wielość form diagnozy (wychowawcza, dydaktyczna, umiejętność czytania, rozwojowa, środowiskowa…)

• Diagnozowanie w kontekście pedagogicznym to „rozpoznanie, ocena wybranych aspektów funkcjonowania dziecka- ucznia, poszukiwanie źródła nieprawidłowości, ustalanie zastanego stanu i prognozowanie kierunku oddziaływań zmierzających do pożądanych zmian.”

Inne modele diagnozy:

• Diagnoza psychologiczno- psychiatryczno- kliniczna

• Diagnoza o orientacji rozwojowej

• Diagnoza wychowawcza

• Elementy wspólne modeli (rodzaje czynności- schemat działania). Zmieniają się treści

Założenie teoretyczno-metodologiczne diagnozy w pedagogice

Kryteria rozróżnienia	Podejście aktuarialne (psychometryczne)	Podejście kliniczne
Osobowość/psychika	Zlepek cech, właściwości, Osobowość -identyczny dla wszystkich ludzi układ osobowości	Osobowość to indywidualne, funkcjonalne układ cech osobowości
Czym się różnią ludzie?	Nasilenie cech	Nie tylko natężeniem tych cech, ale samymi cechami
Norma	Wyznaczone poprzez ilość	Wynika z teorii
Cel	Określenie (w jakim stopniu jesteśmy normalni) poziomu natężenia cech	Ustalenie i znalezienie indywidualnych cech, jak skonstruowana jest psychika
Zbieranie danych	Odwołanie do narzędzi, zbieranie informacji za pomocą narzędzi, które możemy zbadać każdego człowieka	Odwołanie do narzędzi indywidualnych, wystandaryzowanych Stosujemy standardowe narzędzia ale w niestandardowy sposób
Zakres danych	Specyficzne dane	Indywidualne dane
Operacje stosowane w diagnozie	Ściśle określone,	Nieokreślone
Stosowane narzędzia	Narzędzia wystandaryzowane	Narzędzia niestandardowe
Prognozowanie	Odwołanie do tablic statystycznych	Odwołujemy się do wiedzy, teorii, którą mamy i własnego doświadczenia klinicznego
Postawa i kwalifikacje diagnosty	Postawa jest standaryzowana, umie aplikować narzędzia	Nie musimy być specjalistami od testów itp., ale musimy być specjalistami od rozwoju psychicznego człowieka, postawa zindywidualna do każdego człowieka

Modele diagnozy klinicznej

	Model nozologiczny	Model funkcjonalny	Model psychospołeczny
Cel	Przyporządkowanie objawów do jednostki nozologicznej (rodzaj zaburzeń)	Mechanizm funkcjonowania psychicznego, nie tylko objawy, wyjaśnić dlaczego tak się dzieje	Wypracowanie wspólnej diagnozy dla wielu odbiorców
Odbiorca diagnozy	Instytucje, rzadziej osoba, którą diagnozujemy	Sama osoba diagnozowana	Sama osoba diagnozowana i jej otoczenie, instytucje
Typowe instytucje	Szpitale, wojsko, poradnie psychologiczno-pedagogiczne	Gabinety terapeutyczne, rozwojowe, szkoła	Szkoła, ośrodki terapeutyczne, resocjalizacyjne
Aktywność diagnosty	Ma zebrać informacje o objawach, trudnościach i ma określić do jakiej jednostki nozologicznej należą objawy	Zgromadzenie informacji o objawach w celu zrozumienia jego zachowania, należy poszukać genezy	Zredefiniowanie problemu, diagnosta musi zbadać problem, wyjaśnić go i przekazać reszcie osób, negocjator
Relacje między diagnozą a terapią	Nie ma	Relacja ścisła, jest diagnostą i terapeutą (jedna osoba lub działają wspólnie)	Relacja ścisła, diagnosta nie musi być terapeutą, diagnosta będzie działał z terapeutą, sam nie oddziałuje na dziecko

Wykład 3, 20.10.14

Normalność i zdrowie.

Rodzaje norm:

-ilościowa – to czy ktoś jest daleko od wyniku, decyduje o jego normalności. Ustalamy średni wynik.

-społeczno – kulturowa – grupa odniesienia decyduje o tym, co jest normalne, a co nie. Normy ustalane przez grupy. Odnosi się do tego, co w danej grupie uznano za normalne, a co nie.

Normy prawne mają określone, z czym się będzie wiązało ich łamanie.

Normy moralne są bardziej rozmyte, często nie są spisane. Istnieją w danej grupie.

-teoretyczna – najrzadziej spotykany rodzaj, norma uznana w danej koncepcji/teorii człowieka.

Normalność – pewien stan, w którym dana osoba wypełnia określone normy.

Norma – kryterium, do którego się odnosimy.

Orientacja patogenetyczna – skupiona na poszukiwaniu zaburzeń.

-model patogenetyczny – etiopatogeneza, czyli nauka o przyczynach choroby, skąd się biorą itp.

-czynniki chorobotwórcze – co decyduje o wystąpieniu choroby.

*w związku przyczynowo – skutkowym z chorobą (złamania, choroby zakaźne itp.) (wieloczynnikowość – występuje wiele czynników jednocześnie)

*czynniki patomechaniczne (choroba wieloczynnikowo i spośród tych czynników wyróżniamy kilka grup)

Etiopatogenetyczne – czynniki główne, przyczyniające się do wystąpienia danej choroby, są konieczne, by pewne zaburzenie wystąpiło, np. wirus grypy.

Patoplastyczne – są powiązane najczęściej z jednostką, sprzyjają wystąpieniu danej choroby/zaburzenia, same w sobie nie wywołają zagrożenia.

Usposabiające – dotyczą stylu życia, wiążą się z nim, mamy do czynienia z takimi zachowaniami, które sprzyjają narażeniu na czynniki powyżej.

Wyzwalające

Psychopatologia:

- nauka o zaburzeniach psychicznych

*zaburzenia zachowania

*dysfunkcje psychiczne

*zaburzenia psychiczne

*zaburzenia fenomenów psychicznych

-trzy rodzaje fenomenów:

*kategorialne – zaburzenie jest jakościowo różne od czegoś normalnego

*dymensjonalne – coś jest nadmierne. Zachowanie zaburzone jest takie samo, istotą jest nadmiar. Odczuwanie emocji, np. depresja, smutek różni się ilościowo

*prototypowe – najważniejsze cechy zaburzenia. O wystąpieniu zaburzenia decyduje wystąpienie któregoś z jego elementów. Np. schizofrenia, bo rzadko jest tak, że występują wszystkie objawy naraz.

-objaw i sydrom

Objaw – symptom

Syndrom – zestaw różnych objawów

-psychopatologia jako psych. zaburzeń zachowania

*podejście przedmiotowe – poszukiwanie trudności na gruncie zachowań, interesuje nas to czy występują pewne objawy

-psychopatologia objawowa – z jakim mechanizmem objawowym mamy do czynienia

*mechanizmy przystosowawcze

*brak sprawności, deficyty, formalne uszkodzenia

-psychopatologia człowieka – podejście podmiotowe, staramy się zrozumieć trudności, jakie przeżywa dana jednostka

*cierpienie, trudności przystosowawcze

*zachowania nieprzewidywalne

*zachowania niekonwencjonalne

-znaczenie symptomatologii

*zaburzenia funkcji psychicznych (omamy, urojenia, zaburzenia pamięci, lęk)

*mechanizmy obronne – odruchowo stosowane sposoby obniżania napięcia

*zaburzenia struktur psychicznych – tożsamości, tendencje autodestrukcyjne, upośledzenie umysłowe

*patologia społeczna (asocjalne – w jaki sposób prowadzimy relacje z innymi ludźmi i antysocjalne zachowania, patologia instytucji)

Klasyfikacja chorób:

*ICD – 10 (klasyfikacja) – jak często pewne zachowanie musi zachodzić, by zostało uznane za zaburzenie, czym się zaburzenie charakteryzuje. Stosowane w europie.

*DSM – IV (wskazania diagnostyczne) stosowana w USA– zawiera wskazówki diagnotyczne – zaburzenie to zespół lub wzorzec zachowania powiązany z:

-dolegliwością

-upośledzeniem funkcji w jakimś obszarze życia

-utratą swobody

-zagrożeniem inwalidztwem

Te 4 warunki muszą wystąpić.

Orientacja salutogenetyczna:

Poszukiwanie przyczyny zdrowia, dlaczego dana osoba jest zdrowa, każdy z nas jest pomiędzy zdrowiem, a chorobą.

-model salutogenetyczny

*przyczyny zdrowia

*wymiar zdrowia i choroby

-główne założenia

*zdrowie to proces równoważenia zasobów i wymagań w toku radzenia sobie ze stresem

*skuteczność procesu określa poziom zdrowia

*czynniki wpływające na zdrowie:

Uogólnione zasoby odpornościowe

Stresory

Poczucie koherencji

SOC Antonovskiego

-uogólnione zasoby odpornościowe

Czynniki etiologii zdrowia

-poczucie koherencji:

*zrozumiałości (bodźce można zrozumieć)

*zaradności (mam dostęp do środków)

*sensowności (warto inwestować w życie)

-rozwój poczucia koherencji

*spójność, równowaga, udział w decyzjach

DIAGNOZA PSYCHOPEDAGOGICZNA- 3.11.2014

Etapy procesu diagnostycznego

1. Etapy diagnostycznego postępowania badawczego

• stawianie problemu przez diagnostę

• stawianie hipotez o wyjaśnieniach problemów

• weryfikacja problemu- problem badania

• interpretacja wyników i podejmowanie decyzji co do kontynuowania badania

• opracowanie wyniku diagnozy

• komunikowanie diagnozy

2. Sytuacja badania a problem diagnostyczny

• osoba skierowana na badanie- gotowy cel i problem- pedagog jako członek zespołu

• redefinicja problemu

• rola konsultanta- komunikacji porozumiewanie

• osoba dobrowolnie zgłaszająca sie na badanie

• diagnoza całościowa

• odpowiedzi na pytania szczegółowe (np. rozwój mowy, po przeformowaniu problemu i jego zoperacjonalizowaniu)

3. Stawianie i weryfikacja hipotez

• model teoretyczno- funkcjonalny

Zbudowanie teorii jednostki w oparciu o wiedzę o procesach, funkcjach(np. zachowanie agresywne).

• model empiryczno-korelacyjny

Nie tworzy się teorii jednostki, ale odpowiada na konkretne pytanie (czy uczeń osiągnął gotowość szkolną?)

• weryfikowanie hipotez

  • Dobór metody zgodnej z teorią

  • Decyzja o wyniku

  • Ograniczenie procesu (czas, diagnozowany, ekonomia).

4. Opracowanie wyniku diagnozy- orzeczenie a cel diagnozy

• Wycofanie z interakcji i analiza danych

• Elementy case study (perspektywa wyniku badania a perspektywa teoretyczno-metodologiczna)

• Znaczenie celu badania dla diagnozy

  • Zewnętrznie i wewnętrznie określony

  • Selekcja i interwencja

Diagnoza jako sytuacja społeczna

5. Wyznaczniki diagnozy:

• Indywidualny kontekst środowiskowy (osoba w środowisku)

• Sytuacja (podmiotowość, aktywność, otoczenie)

• Rodzaje sytuacji (egzystencjalne, behawioralne)

• Przedmiot analizy pedagogicznej (edukacja i wychowanie)

6. Diagnoza jako interakcja

• Interakcja, komunikacja, spotkanie

• Diagnoza interakcyjna a pomoc

• Współuczestnictwo osoby diagnozowanej (negocjowanie znaczeń, partnerstwo, interwencja sytuacyjna)

• Znaczenie psychologicznych koncepcji człowieka dla diagnozy

7. Łańcuch komunikacyjno- informacyjny

Stan

Samoświadomość, Samopoznanie

Wiedza i przekonania

Ekspresja

Wypowiedź

Badanie

Zachowanie diagnostyczne

Interpretacja

Informacja

Komunikowanie

Komunikat

8. Deformacje w spostrzeżeniu innych ludzi

• Efekt pierwszego wrażenia-pierwsza ocena modyfikuje kolejne spostrzeżenia

  • Efekt aureoli- pozytywne spostrzeżenie

  • Efekt diabelski- negatywne spostrzeżenie

• Błąd logiczny- nieprawidłowe interpretowanie przyczynowo-skutkowe

• Błąd atrybucji- przeczeniami uwarunkowania wewnętrzne a nie doceniamy uwarunkowania zewnętrzne, nie doceniam środowiska, dziecko tak się zachowuje bo jest złe- dziecko tak się zachowuje bo ktoś go podburza. Zdałam egzamin bo sie nauczyłam, ktoś zdał egzamin bo pytania były łatwe, bo ściągał

• Efekt Barnuma- wygłaszamy poprawny sąd, który pasuje do dużej liczby ludzi, np. horoskopy

9. Wpływ oczekiwań na percepcję innych ludzi

• Efekt Rosenthala- samospełniające się proroctwo

  • Efekt Galatei (Pigmaliona)- pozytywne oczekiwania

  • Efekt Golema (Liwy)- negatywne oczekiwania

• Zasada Rumpelstilzchen- magiczna moc nazywania, jeżeli znamy nazwę pojęcia coś zyskamy,

• Podsumowanie- trafnej spostrzegamy:

  • Kogo?; Jakie cechy?

  • Znaczenie błędów,

  • Emocjonalny dystans czy empatia?