EKONOMIA

04.10.2011r

Ekonomia – termin wprowadził Arystoteles. Celem ekonomii jest poznanie rzeczywistości gospodarczej, opisanie jej i wyjaśnienie przyczyn , natury zjawisk oraz procesów zachodzących w gospodarce rynkowej, w których podmiotem jest człowiek.

Za podstawy ekonomii uważa się pytanie o sposób dokonywanie wyborów ekonomicznych przez uczestników życia gospodarczego oraz ich skutki w skali gospodarki

Makroekonomia – zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w gospodarce.

Mikroekonomia – zajmuje się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w poszczególnych obszarach gospodarki obserwowanych i wyjaśnianych z punktu widzenia działalności gospodarczej poszczególnych podmiotów gospodarczych, nabywców, konsumentów, sprzedawców i producentów

Ekonomia dzieli się na pozytywną i normatywną:

Ekonomia normatywna zajmuje się doradztwem.

• Jest często używana przez polityków

• Zaleca to co powinno się czynić

• Ocena rzeczywistości i postuluje jak powinno być i co zrobić aby było lepiej

Ekonomia pozytywna to część wiedzy ekonomicznej nie zawierającej sądów wartościujących.

• Objaśnia co jest, dlaczego i co z tego wynika

• Bada rzeczywiste działania gospodarcze

Wybór ekonomiczny i proces gospodarowania

Gospodarowanie - to produkcja dóbr i ich podział między ludzi. Ekonomia zajmuje się przede wszystkim badaniom: co? jak? dla kogo? wytwarza społeczeństwo.

Dobro – to wszystko co zaspokaja potrzeby.

Gospodarując ludzie i całe społeczeństwo zużywają zasoby, czyli dobra niezbędne do wytwarzania innych dóbr.

Celem gospodarczej działalności jest zaspokajanie potrzeb.

Dobra konsumpcyjne dzielimy wg kryteriów:

1. Z punktu widzenia czasu ich użytkowania:

Dobra trwałego użytku – których proces konsumpcji rozłożony jest w czasie np. domy, samochody.

Dobra nietrwałe – konsumowane w momencie zakupu np. lekarstwam środki czystości.

1. Z punktu widzenia rodzaje zaspokajanych przez nią potrzeb:

• Niezbędnych do egzystencji – dobra podstawowe

• Zaspokojające bardziej wyszukane potrzeby – dobra luksusowe

Potrzeby – subiektywne odczuwanie braku niezaspokojenia lub pożądanie określonych warunków lub rzeczy, które człowiek uwarza za niezbędne do utrzymania przy życiu, umożliwiają mu rozwój, realizowanie ról społecznych itp. Cechami potrzeb są indywidualizm i subiektywizm.

Podział potrzeb:

• Pierwotne (podstawowe, biologiczne) i wtórne (wyższe)

• Materialne i niematerialne

• Indywidualne i społeczne

• Potencjalne i efektywne

• Bieżące i przyszłe

• Jednorazowe i powtarzalne

Usługi i dobra

Cechy usług odróżniające od dóbr:

• Niematerialność

• Nietrawałość

• Nierozerwalność z osobą wyknawcy

• Związanie usługodawcy z usługobiorcą

• Współtworzenie przez usługobiorców i usługodawców

• Ciągłość świadczenia usług

• Podobieństwo usług

• Niemożliwość magazynowania

Klasyfikacja usług:

Przeznaczenie:

• Usługi produkcyjne

• Usługi konsumpcyjne

• Usługi ogólnospołeczne

Rodzaj wyniku pracy

• Usługi związane z rzeczami

• Usługi samoistne

Rodzaje dóbr:

Dobra konsumpcyjne i produkcyjne:

• Dobra konsumowane określa się jako dobra konsumpcyjne i wytwarza się je z dóbr.

Dobra ekonomiczne:

• Do ich wytworzenia trzeba użyć pracy ludzie i innych dóbr ekonomicznych i dóbr pierwotnych.

• Są dobrami dobrami rzadkimi, mogą być wytworzone w ograniczonej ilości.

Czynniki produkcji:

1. Praca – w tym wykształcenie, umiejętności zawodowe, doświadczenie itp.

2. Ziemia

3. Kapitał

4. Technologia – wytwarzania konkretnych produktów.

Czynniki wpływjące na produktywność pracy

• Edukacja

• Sposób zarządania

• Normy zwyczajowe

Rodzaje kapitałów:

• Pieniężny – to stojące do dysozycji firm środki finansowe umożliwiające zakup środków produkcji

• Rzeczowy – dzielimy na dwa rodzaje

1. Trwały – składający się z rzeczy zużywających się w procesie produkcji.

2. Obrotowy – dobra i usługi nie tylko zużywają się ale także ale zmieniają także swoja postać.

Technologia – obejmuje wszelką wiedzę teoretyczną i praktyczną wszelkie znane i stosowane w procesach produkcji metody wytwarzania.

18.10.2011

Mikroekonomia

Koszt alternatywny – w sytuacji ograniczoności zasobów i nieograniczoności potrzeb każde społeczeństwo stoi wobec konieczności dokonywania nieustannych wyborów.

Pod pojęciem kosztu alternatywnego będziemy rozumieć najkorzystniejszą ze wszystkich możliwość wykorzystania ograniczonych zasobów, z której musimy zrezygnować.

Koszt alternatywny powstaje tylko wówczas gdy czynniki produkcji są mobilne.

Krzywa Możliwości Produkcyjnych PPF – production Possibility Frontier jest krzywą, która pokazuje alternatywne kombinacje dwóch dóbr (x,y) który kraj może wyprodukować wykorzystując w pełni wszystkie swoje zasoby i używając najlepszej dostępnej w danym momencie technologii.

Technologia jest bardzo ważna ! Zwiększa możliwości danego państwa.

Rynek – całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunki, w jakich one przebiegają. Podaż i popyt stanowią dwie strony rynku. W zależności od ilości uczestników rynku zarówno po stronie popytu jak i podaży wyróżnić różne formy rynku.

Typowe informacyjne instrumenty wyboru są :

• ceny

• pieniądz

• stopa procentowa

• kursy walut

• dywidenda

• kredyt

• koszty produkcji

Klasyfikacja wg przedmiotu obrotu :

• Rynek dóbr konsumpcyjnych

• Rynki czynników produkcji :

• Rynek pracy

• Rynek kapitału

• Rynek ziemi

Podział wg zasięgu :

• rynek lokalny

• rynek regionalny

• rynek krajowy

• rynek międzynarodowy

• rynek światowy

Struktura rynku to określona konfiguracja sprzedawców i nabywców oraz odpowiadające jej prawa zachowań.

Rozróżniamy następujące struktury rynku :

• konkurencja doskonała

• konkurencja monopolistyczna

• oligopol

• monopol

Rynek sprzedawcy (podaży) i rynek nabywcy (popytu)

Podaż Popyt	Bardzo dużo	Kilku	Jeden
Bardzo duża	Doskonała konkurencja	Oligopol podażowy	Monopol podażowy
Kilku	Oligopol popytowy	Dwustronny oligopol	Ograniczony monopol podażowy
Jeden	Monopol popytowy (monopson)	Ograniczony monopol popytowy	Dwustronny monopol

Podział rynków w kraju

• rynki doskonałe

• rynki niedoskonałe

Przedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej nie ma praktycznie żadnego wpływu na cenie produktu. Może sprzedawać w każdej chwili dowolna ilość produktu po danej cenie rynkowej.

Monopolista - jest jedynym dostawca określonego produktu na danym rynku. Sam ustala cenę ale musi liczyć się z tym ze po wyższej cenie sprzeda mniejsza ilość

Bariery powodujące powstanie monopolu

• eksploatacja rzadko występujących surowców (uran)

• patent lub prawa autorskie

• wyłączność geograficzna produkcji(monopol terytorialny)

• znak firmowy

• skala produkcji uniemożliwiająca konkurencje

Rodzaje zrzeszeń monopolistycznych :

• Poole i ringi

• Kartel

• Syndykat

• Trust

• Koncert

• Konglomerat

• Holding

Przedsiębiorstwa tworzą poole lub ringi w celu zrealizowania konkretnego przedsięwzięcia i osiągnięcia korzyści ekonomicznych o charakterze monopolistycznym.

Firmy wchodzące w skład poolu lub ringu ustalają np.:

• wspólna politykę cenowa

• dzielą zadania produkcyjne

• rynki zbytu

Umowy kartelowe dotyczą wspólnej polityki :

• Ustalania cen

• Podziału i rynków zbytu (wyznaczania kwot rynkowych)

• Koordynacji planów inwestycyjnych przedsiębiorstw

Zasadniczym celem umowy kartelowej jest ograniczenie wzajemnej konkurencji oraz podział osiąganych zysków monopolowych.

Syndykat powstaje w wyniku umowy przedsiębiorstw, które ustalają wspólną politykę sprzedaży lub zakupu produktów. Kontroluje również rozmiary podaży wyznaczając poszczególnym przedsiębiorstwom odpowiednie limity produkcyjne.

Trust jest nowym przedsiębiorstwem, powstałym zamiast samodzielnie istniejących dotychczas firm. Przedsiębiorstwa wchodzące w skład trustu tracą swa niezależność ekonomiczna i prawna.

Koncern jest zespołem odrębnie działających przedsiębiorstw, należących do wspólnego właściciela.

Celem dywersyfikacji jest nie tylko osiąganie zysków z dodatkowych dziedzin lecz również rozłożenie ryzyka na większa

Holding jest przedsiębiorstwem( najczęściej spółka akcyjna), które poprzez posiadane akcje innych przedsiębiorstw sprawuje kontrole nad nimi.

Monopole dzielimy na:

• naturalne- powstałe w skutek działania sil rynkowych

• państwowe- chronione ustawami. Monopole te są najczęściej pozostałościami państwowych przedsiębiorstw

Wyróżniamy dwa typy oligopolu :

• z porozumieniem

• bez porozumienia

Przedmiotem porozumień oligopolistycznych najczęściej są :

• wyznaczanie upustu cenowego

• ustalanie cen, wielkości produkcji

• wyznaczenie przywódcy cenowego

• ustalanie cen I wielkości produkcji poszczególnych przedsiębiorstw

• organizacja zaopatrzenia

• prowadzenie wspólnej działalności finansowej i inwestycyjnej

Rodzaje oligopoli

Ze względu na rodzaj produktu wyróżnia się:

• czysty oligopol – firmy wytwarzają jednorodny produkt

• zróżnicowany oligopol – firmy wytwarzają zróżnicowane produkty

Ze względu na budowę :

• oligopol symetryczny –firmy o zbliżonej wielkości

• oligopol asymetryczny – jedna lub kilka firm zajmuje pozycje dominującą

Przyczyny powstania oligopoli

• charakter technologii i związane z tym korzyści ze skali produkcji

• specyfika rynku

• sposoby dystrybucji

• metody promocji sprzedaży

Popyt zależność między ceną a nabywaną ilością nazywamy funkcją popytu lub krzywą popytu.

Prawo malejącego popytu – popyt rośnie gdy cena maleje.

Elastyczność popytu- jeżeli konsumenci silnie reagują na zmianę ceny to popyt nazywamy elastycznym. Reakcja nabywców jest słaba popyt nazywamy nieelastycznym.

Podaż – jest to ilość towarów i usług zaoferowanych do sprzedaży po danej cenie w danym okresie.

Funkcja podaży lub krzywa podaży nazywamy zależność miedzy cena rynkowa jakiegoś dobra a ta jego ilością, jaka są gotowi dostarczyć producenci

Podarz danego wyrobu zależy od:

• ceny produktu

• kosztów produkcji

• stosowanych technologii

• podatków

• przewidywanych cen

• ilości przedsiębiorstw w danej gałęzi

Cena równowagi ustala się przy tym poziomie, przy którym ilości dobra chętnie dostarczane równają się ilościom chętnie kupowanym. (punkt przecięcia krzywej podaży i popytu)

Czynniki wpływające na poziom cen :

• pozycja sprzedawcy

• podaż

• popyt konsumenta

• działalność państwa

Do powszechnie stosowanych instrumentów, wpływających na poziom cen należą :

• podatki

• cła

• kontyngenty importowe

• wyznaczanie cen maksymalnych lub minimalnych

Funkcje ceny :

• informacyjna – na podstawie tej funkcji konsumenci starają się wydać swoje dochody, tak aby najpełniej zaspokoić swoje potrzeby. Producentów informuje o stopniu rentowności wytwarzanych dóbr czy świadomych usług.

• rozdzielcza – za jej pośrednictwem sfera produkcji powiązana jest ze sferą konsumpcji

• dystrybucyjna lub bilansująca – ma miejsce w warunkach równowagi rynkowej. Za jej pomocą eliminuje się niesprawnych dostawców i niewypłacalnych odbiorców i preferuje się sprawne i wypłacalne podmioty rynkowe.

Klasyfikacja z punktu widzenia podmiotu je ustalającego :

• wolnorynkowe – powstają w wyniku funkcjonowaniu rynku

• administrowania – kształtowane są przez dominujące firmy lub monopole

• urzędowe – ustalane są przez organa państwowe lub publiczne

• transakcyjnych – dla poszczególnych transakcji międzynarodowych

MAKROEKONOMIA

Przedmiotem analiz makroekonomicznych są m.in. następujące zagadnienia:

• poziom bezrobocia

• stopa inflacji

• stopa wzrostu gospodarczego

• bilans eksportu i importu

Nowoczesna makroekonomia wychodzi z założenia ze wydatki i dochody w skali globalnej musza być sobie równe. Założenie ze podaż zależy od poziomu popytu, jest podstawą koncepcji.

Systemy gospodarcze :

• Gospodarka przedkapitalistyczna – gospodarka tradycyjna

• Gospodarka kapitalistyczna – gospodarka rynkowa

• Gospodarka socjalistyczna – gospodarka centralnie planowana (nakazowo-rozdzielcza)

Okrężny obieg dochodów.

Gospodarstwa domowe otrzymują dochodzy od pracodawców, od rządów w formie świadczeń socjalnych oraz z inwestycji (np. w papiery wartościowe). Uzyskane dochody gospodarstwa przeznaczają na konsumpcję dóbr i usług, na płatności podatkowe oraz na oszczędności.

Przedsiębiorstwa (firmy) czerpią dochody ze sprzedaży dóbr i usługgospodarstwom domowym, z inwestycji z subwencji rządowych. Przedsiębiorstwa wydają swoje dochody na płace pracowników, inwestycje, podział zysków i płatności podatków.

Rząd otrzymuje dochody z podatków, z działalności przedsiębiorstw państwowych (jeśli osiągają zyski) i z pożyczek. Rządy wydatkują swoje dochody kupując bezpośrednio dobra i usługi na pensje pracowników sfery budżetowej, przekazują pieniądze jako subsydia oraz spłacając pożyczki.