POZYTYWIZM

POZYTYWIZM

POCZĄTEK EPOKI: od upadku powstania styczniowego (1864), a także filozofii na świecie. Termin ten wziął się od tytułu rozprawy francuskiego filozofa Augusta Comte'a – „Kurs filozofii pozytywnej”.

August Comte, Karol Darwin

Karol Marks, Richard Wagner

KONIEC EPOKI: w Polsce: do lat 90. XIX w.

realizm, zwany również epoką powieści, trwa poza Polską praktycznie od lat 50. do 80. XIX wieku.

Światopogląd: naukowy – SCJENTYZM (przejawy widoczne są praktycznie w każdej dziedzinie ludzkiej refleksji)

- wpływ filozofów:

August Comte: Kurs filozofii pozytywnej (filozof postulował, by nauka zajęła się przedmiotami dającymi się poddać doświadczeniu empirycznemu, czyli – ostatecznie – fizycznym. Jej ustalenia miały służyć realnemu polepszeniu życia człowieka (trzeba pamiętać, że pozytywizm to epoka wynalazków), nie zaś budowaniu spekulatywnych systemów metafizycznych, które niczemu nie służą)

Herbert Spencer (świat ludzki nie jest niczym innym, tylko przejawem świata przyrody, organicyzm)

Hipolit Taine: Filozofia sztuki (twórca determinizmu; sformułował wyznaczniki, wg których próbowano badać dzieła literackie: wszystko, co było związane z sensem tekstu, jego metaforyką i aspektem duchowym – nie poddawało się ścisłej interpretacji; skoncentrowano się na osobie autora i badano jego twórczość jako przejaw środowiska, rasy i momentu (zarówno z etapem rozwoju intelektualnego twórcy, jak i momentem historycznym, w którym żył)

- UTYLITARYZM (na użyteczność podejmowanych działań i ich wyników, refleksja naukowa, ale także sztuka, muszą przynosić wymierne efekty, które wpłyną na polepszenie ludzkiej egzystencji. Żeby jednak tak się stało, nauki humanistyczne oraz sztuka muszą podporządkować się wymogom ścisłości, charakterystycznym dla nauk przyrodniczych. Tylko wtedy możliwe jest obiektywne „zmierzenie” ich osiągnięć; H. Spencer)

- EWOLUCJONIZM związany z pojawieniem się teorii ewolucji Karola Darwina (teoria dotycząca rozwoju gatunków naturalnych, który miał się dokonywać na prawach doboru naturalnego (reprodukcja dokonuje się za sprawą najsilniejszych osobników, z czego wynika, że następnemu pokoleniu przekazywane są geny najwartościowsze, tzn. takie, które najlepiej służą przetrwaniu w konkretnych warunkach) oraz walki o byt. Te dwie zasady skutkują wyeliminowaniem najsłabszych genów. Można zatem wyciągnąć z tego wniosek, że w przyrodzie lepsze wypiera gorsze)

Te odkrycia Darwina przenoszono na obszar kultury i nauki: nie jest tak, że każda epoka wypracowuje swoją specyficzną tradycję o wartości porównywalnej do tradycji epok następnych, bowiem, zgodnie z tymi poglądami, każdy następny okres jest bardziej dojrzały.

- nowa dyscyplina naukowa: socjologia (ogromny wpływ na sztukę epoki, w której od artystów wymagano aby poprzez swoją twórczość dokonywali diagnozy panujących stosunków społecznych, warunków bytowych i przyczyniali się do zwiększenia wiedzy na temat człowieka)

- ORGANICYZM (przekonanie, iż wszelkie twory społeczne mają charakter organizmu, a poszczególne instytucja działają na zasadzie organów. Żeby cały system był „zdrowy”, trzeba dbać o jednoczesny rozwój wszystkich instytucji i wszystkich warstw społecznych, ponieważ problemy w jednej sferze wpływają na kondycję całego organizmu społecznego; H. Spencer)

Polska

Po upadku powstania styczniowego próbowano zmienić styl walki z zaborcami. Starania o niepodległość nie były już jednoznacznie kojarzone z organizowaniem czynu zbrojnego czy z działalnością spiskową, mającą doprowadzić do bezpośredniej walki z wojskami trzech wrogich mocarstw. Pomysły romantyków zostały zdyskredytowane, ponieważ do tej pory nie przyniosły żadnych efektów, poza represjami i zsyłkami.

Gł. założenie: jeśli Polacy chcą w przyszłości walczyć z zaborcami i być dla nich godnymi przeciwnikami, najpierw muszą uczynić swój kraj silniejszym gospodarczo i podnieść poziom wykształcenia.

- praca organiczna (miała na celu doprowadzenie wszystkich trzech zaborów do mniej więcej tego samego poziomu rozwoju kulturalnego i gospodarczego. Najbardziej bowiem rozwinięty gospodarczo był zabór pruski, najbiedniejszym i zacofanym, chociaż najmniej poddawanym represjom – zabór austriacki)

- praca u podstaw (wyrażała przekonanie o konieczności kształcenia ludu, tak, by stał się on bardziej świadomy i potrafił śmiało przedstawiać swoje problemy i potrzeby. Chodziło też o to, by wciągnąć chłopów w pracę na rzecz odzyskania niepodległości. Praca u podstaw była prawdziwą misją nowej warstwy inteligenckiej, wywodzącej się przede wszystkim z mieszczaństwa)

- asymilacja Żydów (którzy nie do końca byli zjednoczeni ze społeczeństwem polskim, co skutkowało tym, iż organizm społeczny był rozbity. W rzeczywistości chodziło także o asymilację innych mniejszości narodowych i próbę ich pozyskania dla sprawy niepodległości)

- emancypacja kobiet, które coraz częściej próbowały zabierać głos w sprawach publicznych

Georges Bizet

Muzyka jest różnorodna i trudno ją ująć w jakieś ogólniejsze ramy

- dramat muzyczny Ryszard Wagner (Tristan i Izolda, cykl Pierścień Nibelunga)

- stulecie opery. Powstają wówczas najwspanialsze dzieła Georges Bizeta (Carmen), Giuseppe Verdiego (Aida). To muzyka monumentalna, wzniosła, eksponująca potęgę uczucia – możemy powiedzieć, że zachowuje swój romantyczny charakter. Nic w tym dziwnego, ponieważ nie mamy jako takiego pozytywizmu czy realizmu w muzyce, zachowuje więc ona swoją ciągłość. Prawdziwą rewolucję przyniesie dopiero przełom wieku XIX i XX, kiedy kulturę muzyczną zainspiruje impresjonizm.

Giuseppe Verdi

Literatura na świecie w II połowie XIX w.

- dominująca poetyka realizmu (twórcy dążą do wiernego przedstawienia rzeczywistości. Eliminuje się więc wszelkie elementy fantastyczne, powściągana jest wyobraźnia na rzecz dokładnej obserwacji. Pisarze zamieniają się w badaczy, a efekty owych prywatnych badań przedstawiają najczęściej w powieściach, które idealnie nadają się do tego, by diagnozować rzeczywistość. Żeby napisać książkę, nie wystarczy już tylko usiąść, wymyślić jakiś temat, popuścić wodze fantazji. Pisanie zamienia się w prawdziwą naukową pracę). Wg założeń realizmu, twórca powinien najpierw zebrać materiały, rozmawiać z ludźmi, by dowiedzieć się jak najwięcej o ich sytuacji. Powieść staje się prawdziwym studium człowieka i społeczeństwa. Najściślej założenia te realizował

Honoriusz Balzac, gigantyczny cykl powieściowy: Komedia ludzka

Gustave Flaubert: Pani Bovary

Charles Dickens

Lew Tołstoj: Wojna i pokój

Najczęściej przedstawiają oni swoich bohaterów na tle wielkiej panoramy społecznej i istotnych wydarzeń historycznych. Powieści stają się obszerne, ponieważ poruszane w nich problemy są drobiazgowo analizowane, a artyści dbają o to, by czytelnik otrzymał jak najwierniejszy obraz rzeczywistości. Na tym etapie nadal bardzo istotna jest jednak analiza psychologiczna bohaterów i odwzorowanie ich wewnętrznego świata (dobrym przykładem są tu genialne powieści

Fiodora Dostojewskiego

- Naturalizm (radykalizuje realizm, ponieważ w przypadku powieści naturalistycznych na pierwszy plan wysuwa się opis zewnętrznych zachowań człowieka jako przejawu drzemiących w nim zwierzęcy instynktów. Człowiek traktowany jest tutaj jako produkt środowiska, warunków, w jakich żyje. Najistotniejszymi kwestiami staje się dla niego zdobycie pożywienia, zaspokojenie potrzeb seksualnych, niewiele zostaje zaś miejsca na kształtowanie wnętrza); np.

Emil Zola: Germinal

najciekawszym zjawiskiem tego czasu był francuski teatr naturalistyczny zwany Teatrem Antoine'a od nazwiska jego twórcy André Antoine'a. Dążył on do osiągnięcia jak największej autentyczności, tak, by widz miał wrażenie, że ogląda rzeczywiste wydarzenia. Aktorzy zerwali z patosem i wzniosłymi deklamacjami. Gra miała być jak najbardziej naturalna.

Literatura pozytywizmu w Polsce

- Polscy pisarze chętnie przejmują nowe europejskie idee. Z racji trudnego położenia kraju, podporządkowują swoją twórczość bieżącym potrzebom. Niezwykle szybko rozwija się wówczas nowoczesna publicystyka, napędzając tym samy rozwój prasy, wśród której najważniejsze tytuły to: „Kurier Warszawski”,

„Kurier Codzienny”, „Prawda”, „Przegląd Tygodniowy”.

Na ich łamach publicyści (Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Aleksander Świętochowski, Piotr Chmielowski i wielu innych) zabierali głos w najważniejszych kwestiach społecznych i politycznych (choć jawne pisanie o tym było utrudnione z powodu zaborców) oraz propagowali pozytywistyczne idee.

- Powieść polska doczekała się własnej odmiany gatunkowej, jaką była powieść tendencyjna. W związku z panującym przekonaniem, iż literatura powinna być podporządkowana celom dydaktycznym, moralnym, oraz stanowić niemalże naukową diagnozę społeczeństwa, sformułowano kilka zasad, jakim powieściopisarstwo miało się podporządkować. Przede wszystkim narracja powinna takiej powieści być 3os., a narrator właściwe „przezroczysty”, tak, aby czytelnik nie odczuwał jego obecności. Opisywane zdarzenia muszą być typowe, charakterystyczne, zwracać uwagę na powtarzające się problemy. To samo dotyczyło bohatera. Wykluczono postaci ekscentryczne i zbyt oryginalne.

Powieść tendencyjna święciła triumfy w początkowej fazie pozytywizmu. Potem coraz większy schematyzm doprowadził do tego, że twórcy porzucili tę odmianę gatunkową. Przykładem powieści tendencyjnej jest

Eliza Orzeszkowa: Marta

- nowela pozytywistyczna: jej tematem były

problemy wsi Henryk Sienkiewicz: Szkice węglem,

asymilacja Żydów Maria Konopnicka: Mendel Gdański,

walka o niepodległość i trudny patriotyzm Eliza Orzeszkowa: Gloria victis, Henryka Sienkiewicza: Sachem

- Zarzucenie powieści tendencyjnej zaowocowało rozwojem wielkiej powieści realistycznej w Polsce, która odrzuciła cele propagandowe czy wychowawcze, a jej twórcy skupili się na obserwacji. Nie można nie wymienić tutaj takich dzieł jak: „Lalka” Bolesława Prusa,

„Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej,

„Rodzina Połanieckich” Henryka Sienkiewicza.

- Obok utworów podejmujących aktualną tematykę rozwijała się również powieść historyczna (znaczna część twórczości Henryka Sienkiewicza)

- Pomimo tego, że w literaturze dominowała powieść, w jej cieniu powstawała także liryka. Za największego poetę epoki uznaje się

Adama Asnyka

ale wielkie zasługi na tym polu przypisuje się również

Marii Konopnickiej (znacznie wzbogaciła spektrum form wierszowych)

Najważniejsze wydarzenia historyczne

Świat

1842 – August Comte wydaje sześciotomowy Kurs filozofii pozytywnej

1853-1856 – Wojna krymska

1860 – Darwin publikuje rozprawę O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego

1863 – Zniesienie niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych

1867 – Powstanie monarchii Austro-Węgier

1870 – Wojna francusko-pruska

1871 – Zjednoczenie Niemiec. Otto Bismarck kanclerzem II Rzeszy

1871 – Komuna Paryska

1881 – Zamach na cara Aleksandra I

Polska

1863-1864 – Powstanie styczniowe, rozpoczęte 22/23 I, ostatnie walki na jesieni 1864 r.

1864 – stracenie ostatniego przywódcy powstania Romualda Traugutta na stokach cytadeli

1864 – Reforma uwłaszczeniowa w Królestwie Polskim

1871 – Początki tzw. Kulturkampfu – na ziemiach zaboru pruskiego

Sztuki plastyczne II połowy XIX w.

- malarstwo i rzeźba pozostają pod wielkim wpływem REALIZMU. Dąży się więc do zgodnego z rzeczywistością przedstawienia tematu, który najczęściej pochodzi z życia codziennego. Skutkuje to prezentacją ludzkiej pracy, bohaterami zaczynają być ludzie z niższych warstw społecznych. Przedstawiciele tego typu: malarstwa - Gustave Courbet: Kamieniarze

rzeźby - Constantin Meunier: Robotnik w hucie żelaza

W Polsce w tym duchu tworzą malarze

Aleksander Gierymski

Józef Chełmoński

Gustave Courbet: Kamieniarze

Constantin Meunier: Przemysł

Aleksander Gierymski: Żydówka z pomarańczami

Józef Chełmoński: Czwórka

Aleksander Gierymski: Katedra Amalfi

Claude Monet - Water-Lilies

August Renoir: Huśtawka

Impresjonizm (można powiedzieć, że tak naprawdę stanowił on radykalizację założeń realizmu, ponieważ impresjoniści twierdzili, że człowiek widzi raczej tak, jak przedstawiają to ich obrazy, nie zaś tak, jak to się wydawało realistom. Obrazy konstruowali z plam barwnych, nie posługując się konturami. Dążyli do uchwycenia konkretnej chwili w wyglądzie danej rzeczy, zwłaszcza przez mistrzowskie operowanie światłem). Najważniejsi przedstawiciele impresjonizmu to:

August Renoir

Claude Monet

Edgar Degas

W Polsce nawiązania do impresjonistów pojawią się dopiero w następnej epoce.

Claude Monet: Japoński mostek w Giverny, 1890

August Renoir: Wielkie kąpiące się

Claude Monet: Pani Monet w kostiumie japońskim

Edgar Degas: Primbalerina

Statua Wolności: wg projektu Frédérica Auguste'a Bartholdiego, Gustawa Eiffla (konstrukcja) i Richarda Morrisa Hunta (postument)

Architektura

w zasadzie panuje eklektyzm, co oznacza, że czerpie się z różnych stylów, jednak zasadniczym wyznacznikiem jest użyteczność budowli i wnętrz. Rozwija się budownictwo industrialne (przemysłowe) z prostymi stalowymi elementami.

Wieża Eiffla

Zbrodnia i kara - Dostojewskiego

Głównym bohaterem jest Raskolnikow, który na początku powieści popełnia morderstwo lichwiarki i jej siostry. Do zbrodni tej bardzo długo się przygotowuje. Nie chce popełnić najmniejszego błędu, mogącego świadczyć, że to on dokonał tej okrutnej zbrodni. Uważa, że zrobił dobrze, ponieważ taki pasożyt jak ona nie może żyć w społeczeństwie i żerować na biedzie innych. Po morderstwie ukrywa wszelkie dowody zbrodni. Jednak popełniony czyn tak go przytłacza, że ten choruje. Opiekują się nim lekarz i przyjaciel. Gdy Raskolnikow dochodzi do siebie spaceruje ulicami miasta. Podczas jednego ze spacerów poznaje Sonię, którą dotąd znał z opowiadań. Oddaje jej wszystkie pieniądze jakie ma. Tymczasem do jego domu przyjeżdża jego matka i siostra. Raskolnikow doprowadza do zerwania zaręczyn siostry z Łążynem, a ten w odwecie oskarża Sonię, z którą spotyka się Raskolnikow o kradzież pieniędzy. Jednak zostaje zdemaskowany i bardzo dużo traci w oczach siostry Raskolnikowa. Tymczasem główny bohater zostaje wezwany na komisariat by złożyć zeznanie. Uważa, że policja wie o jego zbrodni. Komisarz tymczasem nie rzuca na niego oskarżeń. Wszystko odbywa się w spokojnej atmosferze. Przeżywa popełnione morderstwo. Nie może sobie z tym wszystkim poradzić. Przyznaje się Sonii do tego co zrobił. Ta nakazuje mu przyznać się do winy. Ten ma mieszane uczucia. Dręczą go wyrzuty sumienia, policja zaczyna się koło niego coraz bardziej kręcić. Dopiero, gdy Sonia daje mu krzyżyk, a wiec symbol cierpienia, udaje się na komisariat i przyznaje się do winy. Zostaje łagodnie skazany, a mianowicie, na osiem lat zesłano go na Syberię. Wraz z nim jedzie też i Sonia. W kraju umiera jego matka, a siostra wychodzi za mąż za Razumichina.

Robinson Crusoe" - Daniela Defoe

Książka rozpoczyna się od przybliżenia tytułowej postaci. Otóż mieszkał on w Anglii i sprzeciwił się swemu ojcu, który zabronił mu pływania na statku. Robinson uciekł z domu i zatrudnił się jako majtek na pewnym statku. Potem wyruszył statkiem do Afryki. Zdobył na tych wyprawach majątek i założył plantację w Brazylii.. Jednak z powodu braku rąk do pracy wyruszył do Afryki po niewolników. Szczęście jednak mu nie sprzyjało. Wielka burza rozbiła statek, a jego wyrzuciła na bezludna wyspę. Początki jego pobytu były dla niego bardzo trudne. Nie miał pożywienia, miejsca do spania. Trudno mu było te rzeczy znaleźć. Dopiero po kilku dniach rozpoczął poszukiwania, które przyniosły oczekiwany skutek. Znalazł owoce i grotę do spania. Zrobił sobie także kalendarz, by wiedzieć jaki jest dzień. Z czasem też nauczył się polować na zwierzęta, a także znalazł krzemień dzięki któremu mógł rozniecić ogień. Pewnego dnia bohater usłyszał huk. Okazało się, że rozbił się statek, na którym nie było żadnej żywej duszy, natomiast był pies i duże zapasy żywności. Po jakimś czasie zauważył szkielety niewolników Karaibów. Postanowił, że się na nich zemści. Pewnego dnia uratował z ich rąk chłopca, którego nazwał Piętaszkiem. Później Crusoe uratował też Don Juana i ojca Piętaszka., a także jakiegoś kapitana. W zwiększonej obsadzie postanowili, że zbudują łódź. Wyruszyli nią do Anglii, gdzie okazało się, że rodzice Robinsona zmarli. Główny bohater dowiedział się, że jego majątek w Brazylii znacznie się powiększył. Kiedy powrócili powrotem na wyspę zaatakowali ich Indianie, którzy jednak przegrali. W drodze do Anglii Karaibowie zabili Piętaszka. Robinson się wściekł i kazał ich wszystkich zabić. Sam Robinson zamieszkał w Anglii.

"Nad Niemnem" - Elizę Orzeszkową

Z kościoła wracają dwie kobiety, a mianowicie Justyna Orzelska i Marto Korczyńska. Zmierzają ku dworku państwa Korczyńskich, gdzie odbywają się imieniny Emilii. Na imieninach tych Zygmunt próbuje uwieść Justynę, z którą niegdyś łączyła go wielka miłość. Dziewczyna w między czasie wychodzi na spacer i spotyka Jana Bohatyrewicza. Spaceruje z nim, poznaje Anzelma i dowiaduje się o historii jego rodu. W końcu wraca do domu, z bukietem kwiatów od Jana. Po drodze spotyka chora Martę, która radzi jej bycie ostrożnym w stosunku do Bohatyrewiczów. W Bohatyrewiczach rozpoczynają się żniwa. Cała rodzina bierze się do pracy. Wieczorami dziewczyna uczy się mleć zboże. Wybiera się razem z Janem na spacer, podczas którego odwiedzają mogiłę powstańczą, nad którą pieczę sprawuje rodzina Bohatyrewiczów. Po powrocie do domu Justyna dowiaduje się, że Różyc chce ją poślubić. Ta jednak nie jest zainteresowana propozycją. Długo rozmawia też z Martą o powodach zerwania z Anzelmem. Tymczasem Zygmunt i Klotylda kłócą się coraz częściej. Kobieta wie, że mąż nie przestał kochać Justyny. Odbywa się wesele Elżuni Bohatyrowiczówny, podczas którego wiele osób się pogodzi skończy się wiele sporów. Zygmunt prosi Justynę, by ta został jego kochanką, ta odmawia. Benedykt kłóci się z synem. Witold nie może zrozumieć dlaczego ojciec źle traktuje chłopów. Wkrótce jednak godzą się, a Benedykt zmienia swe nastawienie do Bohatyrewiczów. Jan oświadcza się Justynie, a ta nie odmawia. Wszyscy im gratulują i popierają im decyzję. Marta chce się przenieść do Bohatyrowiczow razem z Justyną. Benedykt prosi, by została. Dziękuje jej za lata pracy i przekonał ją do zostania. Po tej rozmowie udaje się do chaty Anzelma, by się z nim pogodzić.

"Ludzie Bezdomni" - Stefana Żeromskiego

Głównym bohaterem powieści jest Tomasz Judym. Jest on lekarzem. Ukończył studia dzięki pomocy finansowej, jaką otrzymał od ciotki. Na początku powieści odbywa praktyki w Paryżu, gdzie poznaje trzy kobiety, turystki z Polski. Wspólnie z nimi zwiedzają miasto. Po roku wraca do Warszawy, a pierwsze kroki kieruje do brata, który mieszka w nędznej dzielnicy i pracuje w fabryce cygar. Tam poznaje ciężkie warunki życia oraz pracy, Jest przerażony tym co widzi. Kilka miesięcy później wygłasza odczyt wśród lekarzy, którzy zostaje przyjęty ostrą krytyką. Twierdzi, że lekarz powinien przede wszystkim leczyć ludzi, a nie patrzeć na ich status materialny. Jego prywatna praktyka lekarska za sprawą tego odczytu nie przynosi zysków. Wówczas to doktor proponuje mu posadę w uzdrowisku w Cisach. Judym przyjmuje tę ofertę pracy. Po przyjeździe zwiedza okolicę. Z czasem zakłada także szpital dla ubogich. Toczy walkę o osuszenie stawów rybnych. Uważa, że takie rozwiązanie poprawiło by sytuację zdrowotną najuboższej części społeczeństwa, żyjącej w okolicy. Tymczasem brat jego wyjeżdża za pracą do Szwajcarii, a później do niego dojeżdża jego żona. Judym oświadcza się Joasi, w której zakochał się od pierwszego spojrzenia. Po kłótni z zarządcami uzdrowiska o zanieczyszczenie wody pitnej wyjeżdża z Cisów i udaje się do Sosnowca, gdzie ma zostać lekarzem fabrycznym. Tuż za nim do miasta przyjeżdża Joasia, która chce wziąć ostatecznie ślub i pracować razem z nim. Judym jednak odtrąca ją. Uważa, że jeżeli ożeni się z nią to nie będzie mógł się już tak poświecić pracy jak teraz. Scena ta jest przyrównywana do rozdartej sosny. Judym kocha Joasię, ale też chce pomagać ludziom. Chce być z nią, ale wybrał pomoc innym.

Lalka - Bolesław Prus

Głównym wątkiem powieści tej to Stanisław Wokulski zubożały szlachcic kupiec i jego miłość do Izabeli Łęckiej, która był arystokratką. Otóż Wokulski cały swój majątek zgromadził podczas rosyjsko tureckiej wojny. Natomiast akcja tej powieści rozpoczęła się, wtedy, gdy wraca on do Warszawy, wtedy też otwarcie ubiega się on o względy panny Łęckiej swojej ukochanej. Lecz niestety jest ona kobietą bardzo niezdolną do głębszych uczuć oraz ich odczuwania, dla nie liczą jedynie pieniądze jak również luksusy. Łęcka jest oddać się w ręce bogatego oraz starego arystokraty. Natomiast za nic nie myśli o własnym małżeństwie z Wokulskim, ponieważ uważa go za człowieka, który pochodzi z niższej warstwy społecznej. Ich miłosna historia miłosna natomiast się kończy wielką katastrofą. Otóż Wokulski w tajemniczych okolicznościach znika, niektórzy myślą iż z miłości do łęckiej popełnił samobójstwo. Natomiast łęcka wstępuje do klasztoru. Natomiast powieść ta oraz jej akcja rozgrywa się w latach siedemdziesiątych, a nawet przy ich końcu, w wieku dziewiętnastym. Bolesław Prus w swojej powieści opisał trzech idealistów oraz ich sylwetki, opisał takich ludzi którzy własne Zycie podporządkowywali pewnej idei. Czyli Rzeckiego, podporządkowywali oni na idealistę pracy, był on sumiennym człowiekiem. Wokulski, idealista miłości, przez co wszystko podporządkowywał miłości do kobiety. Ochocki, był idealista nauki, poświęcał się własnym doświadczeniom, chciał on zbudować przede wszystkim bardzo dobrą latającą maszynę.

Rozdziobią nas kruki, wrony - Stefan Żeromski

Głównym bohaterem noweli jest Andrzej Borycki, który nosi pseudonim Szymon Winrych. Akcja rozpoczyna się, kiedy Borycki jesiennym, bladym świtem idzie polną drogą, poganiając ciągnące wóz konie. Jest zmarznięty, przemoczony, wędruje już trzeci dzień. Ma zamiar dotrzeć do Nasielska. Ma przy sobie tylko pustą butelkę po wypitej wódce. Na wozie, ukryta pod gałęziami, znajduje się broń, którą Winrych chce dowieźć powstańcom z okolic Nasielska. Wyraża przekonanie, że chyba tylko on tak zawzięcie chce dopiąć celu, ponieważ męczy się w imię szczytnej sprawy. Latem było mu łatwiej, chociażby z powodu możliwości robienia częstszych postojów. W pewnej chwili na drodze zjawia się oddział wojsk rosyjskich - żołnierze jadą szybko, nie ma możliwości schronić się przed ich wzrokiem. Winrych próbuje uciekać, ale nie bardzo ma dokąd - ma przed sobą tylko drogę i opustoszałe jesienią pola. Ściga go grupa ułanów, po krótkiej pogoni jest przez nich otoczony. Rosjanie szybko orientują się, że na wozie znajduje się broń, a Winrych zasługuje z tego powodu na śmierć. Żołnierze ranią go za pomocą lanc, a konia uśmiercają kulą ze sztucera. Chcą znaleźć jakieś drogocenne przedmioty, ale Szymon nic takiego przy sobie nie ma, więc ze złości masakrują ciało butelką i odjeżdżają, zabierając jeszcze przydatną broń. Jeszcze żywy Winrych modli się i po tym umiera. Jeden koń jest już martwy, drugi szamoce się i łamie sobie nogę o koło wozu. Czas mija, pojawiają się zwabione zapachem krwi kruki i wrony. Dziobią leżące ciała i żywego jeszcze drugiego konia. Ukazane są drobiazgowo czynności ptaków, które wydziobują oczy, wyjadają mózg zmarłego Szymona. Po pewnym czasie drogą nadchodzi chłop z okolicznej wsi, zabiera ubrania Winrycha i jego buty, a także broń. Chce zabić drugiego konia za pomocą założonej mu na szyję pętli, ale nic z tego nie wychodzi. Wraca do domu, później znów przychodzi, by obedrzeć konia ze skóry, chce to samo zrobić z drugim. W międzyczasie grzebie trupa Winrycha i jego konia w wykopanym dole. Umierający koń jakby z żalem patrzy na zwłoki swego pana, nad jego głową krążą drapieżne ptaki.

Karol Dickens - "Opowieść wigilijna"

to utwór napisany przez Karola Dickensa. Główny bohater Ebenezer Scrooge to człowiek bardzo skąpy i niedobry. Jest bardzo bogaty, jednak nie chce dzielić się swym bogactwem z innymi, nawet z najbiedniejszymi, ani tym bardziej z rodziną. Jest niedobry w stosunku do innych. Nie uznaje świąt Bożego Narodzenia i swemu pracownikowi chce odjąć z wypłaty za ten dzień wolny. Żąda także wcześniejszego powrotu do pracy od swego pracownika. Kiedy wraca do domu zaczynają się dziać dziwne rzeczy. Pojawia się duch zmarłego wspólnika, który opowiada mu o losie jaki go spotkał po śmierci za to wszystko co zrobił za ziemskiego życia, a był on w zachowaniu identyczny jak Scrooge. Zapowiedział mu on przybycie trzech zjaw. I rzeczywiście tuż po pierwszej zjawia się duch przeszłości, który zabiera go do jego dzieciństwa. Ukazuje mu wszystkie piękne chwile, jakie spędził ze swą siostrą. Przypomina mu także rozstanie z narzeczoną, która zostawiła go, ponieważ wolał pieniądze niż miłość. I duch znika. Jednak zaraz po nim pojawia się kolejna zjawa, tym razem pokazuje mu teraźniejszość. Scrooge dowiaduje się o śmiertelnej chorobie synka pracownika. Widzi jak piękne są chwile spędzone z rodziną. Dostrzega, że święta nawet biednie spędzone są lepsze niż jakby ich w ogóle nie było. Duch pokazuje mu także wigilię osób z przytułka, którym Scrooge odmówił datku i znika. Pojawia się ostatni duch, a mianowicie duch przyszłości, który ukazuje mu śmierć małego synka swego pracownika. Żałobę w jego domu, a także samą śmierć Scrooga, który pozbawiony rodziny umiera w samotności, wśród biedaków, którzy go okradają. Główny bohater jest przerażony tą wizją, postanawia się zmienić. I chce zrobić to natychmiast. Święta jeszcze trwają i nie chce on stracić ani minuty.

Henryk Sienkiewicz - Latarnik

jest to nowela, której autorem jest Henryk Sienkiewicz. Akcja rozgrywa się w niewielkiej miejscowości o nazwie Aspinwall. Tam właśnie w nieznanych okolicznościach zaginął latarnik, więc władze potrzebowały jakiegoś zastępcy. Szybko się znalazł zastępca. Jeszcze tego samego dnia pojawił się u konsula starszy człowiek, który nazywał się Skawiński. Tułał się on po całym świecie. Był uczciwym człowiekiem. Na jego drodze stanęło wiele przeszkód i niepowodzeń, jednak nigdy się nie poddawał. Brał udział w wielu walkach, między innymi w Powstaniu listopadowym. Był też bardzo pomocny. Oddał dzieciom swój zapas chininy, gdy szalała febra. Nie obawiał się tego, że sam zachoruje. Nie było to dla niego ważne. Ważna była dla niego pomoc innym. Nie obawiał się bardzo wielu obowiązków, których niewypełnienie miało skutkować zwolnieniem z pracy. Mężczyzna był solidny, starannie wypełniał wszystkie swoje obowiązki. Przywykł do wyspy, kochał znajdująca się na niej przyrodę. Nie było mu już ciężko pokonywać setki stopni kilka razy dziennie. Na ląd schodził tylko w niedziele. Wówczas to szukał jakichkolwiek informacji o kraju, za którym bardzo tęsknił. Za Polską, swą ojczyzną. Pewnego dnia, jak co dzień przypłynęła łódka z pożywieniem. Jednak oprócz jedzenia były tam tez książki polskie. Bardzo się tym przejął i wzruszył. Zaczął czytać "Pana Tadeusza". Zapomniał przy lekturze tego utworu o całym świecie. Zapomniał nawet o swych obowiązkach. Po raz pierwszy latarnia się nie zapaliła. Po raz pierwszy nie zawisły na niej flagi. Latarnik nie wypełnił swych obowiązków i w nocy rozbiła się przez to łódź. Następnego dnia stracił posadę. Znowu stał się tułaczem. Opuszczał wyspę pochylony, ale bogatszy o książkę, która przyczyniła się do jego zwolnienia z pracy.

Bolesław Prus - "Katarynka"

to nowela napisana przez Bolesława Prusa. Głównym jej bohaterem jest pan Tomasz. W młodości był adwokatem, a zarazem bardzo wesołym i radosnym człowiekiem. Od zawsze był miłośnikiem sztuki. Bogato wyposażył dom, w którym spędzał samotnie długie wieczory. Nigdy nie znalazł żony, nie miał nikogo bliskiego przy sobie. Uwielbiał koncerty i wszystko to co było związane ze sztuką. Jedyne czego nie lubił, to gry katarynki. Zakazał nawet wchodzenia kataryniarzy na podwórko w jego kamienicy, a służba miała dopilnować, by ten zakaz był przestrzegany. Pewnego dnia wyglądając przez okno ujrzał niewidomą dziewczynkę. Była bardzo przygnębiona i smutna. Jej zachowanie się zmieniło się diametralnie , kiedy na podwórko przez przypadek wszedł kataryniarz. Dziewczynka zaczęła się cieszyć i tańczyć. Pan Tomasz postanowił uchylić ten zakaz. Kazał nawet im wchodzić, oby jak najczęściej. Chciał, by dziewczynka się cieszyła co dzień. Nie wiedział co zrobić, by jeszcze bardziej uszczęśliwić dziewczynkę. Pewnego dnia wpadł na pomysł, że znajdzie jej lekarza, który być może uzdrowi jej oczy. Zaczął szukać najlepszego okulisty. Nie patrzył na koszta. Chciał tylko sprawić przyjemność dziewczynce. Chciał jej pomóc, mimo iż była dla niego obcą osobą. Chciał zwalczyć u niej chorobę, która ją dotknęła. Pan Tomasz okazuje się bardzo bezinteresownym człowiekiem. Jego dobroć przesłania wszystko w tej opowieści. Należy z niego brać przykład. Jest to człowiek, którego w obecnych czasach raczej nie spotkamy. Mało kto jest tak szlachetnym człowiekiem. Mało kto potrafi pomóc innej, a tym bardziej obcej osobie, bez czerpania dla siebie korzyści z tej pomocy. Jest to przykład dla nas, jak powinniśmy postępować. Powinniśmy rozpowszechnić to zjawisko wśród nas.

Bolesław Prus - "Kamizelka"

jest nowelą napisaną przez Bolesława Prusa. Utwór ten jest przepiękną historią starej kamizelki, która symbolizuje oddanie, dozgonną miłość i ogromne posłuszeństwo. Otóż w ubogiej dzielnicy mieszkało stare małżeństwo. Bardzo się kochali. To co ich łączyło, to była prawdziwa miłość, aż do grobowej deski. Prowadzili skromne, ale szczęśliwe życie. Niestety do czasu. Mąż bowiem zachorował na gruźlicę, a więc nieuleczalną wówczas chorobę. Gasł w oczach i niestety w niezwykłym tempie chudł. Kobieta, by mc poświęcić się opiece nad ukochanym zrezygnowała pracy. Chciała mu służyć zarówno w dzień jak i w nocy. Chciała być dla niego ostoją w każdej chwili, o każdej porze dnia i nocy. Niestety wisiały na mężczyźnie. Nawet jego ulubiona kamizelka. Mąż by ukryć to przed zoną codziennie przesuwał pasek kamizelki, tak by kobieta nie dostrzegła skutków choroby. Kobieta również chciała wesprzeć męża i w tajemnicy przed nim ucinała co wieczór ten pasek. Oszukiwali się wzajemnie, jednak robili to w dobrym znaczeniu. Robili to, by oszczędzić sobie zmartwień. Robili to wszystko w dobrej intencji i z miłości do siebie. Niestety mężczyzna wkrótce potem zmarł. Wdowa niestety bardzo zubożała przez leczenie męża, że musiała sprzedać bardzo dużo rzeczy, nawet tę kamizelkę. Symbol miłości, poświęcenia i oddania. Symbol okrutnej choroby, której nawet bezgraniczna miłość nie zdołała zwyciężyć. Ową kamizelkę kupił autor tego utworu, który mieszkał w pobliżu tej kochającej się pary. Nowela ta jest bardzo piękna. Opowiada o miłości, o zaufaniu i chorobie, z którą człowiek nie może wygrać. Powinna być dla nas przykładem niezmiernej, ogromnej miłości. Jej siły i mocy. Nie spotyka się teraz wielu przykładów tak ogromnej miłości, tak wielkiego oddania i poświęcenia.

Michał Bułhakow – Mistrz i Małgorzata

To powieść złożona z dwóch części, wzajemnie się przenikających. Można je określić również płaszczyznami. Jedna z nich dotyczy wydarzeń dziejących się w Moskwie, w teraźniejszości, są to lata dwudzieste XX wieku. Druga to ciąg wydarzeń z lokalizacją w Jerozolimie, w I wieku naszej ery, za czasów Chrystusa. Jest ona umiejscowiona jak obraz w obrazie, gdyż te wydarzenia rozgrywają się w powieści, którą pisze jeden z bohaterów - tytułowy Mistrz. Oprócz niego ważnymi postaciami są również Małgorzata, Woland, Azazello, Behemot czy Fagot. Tłem do rozgrywających się zdarzeń jest Moskwa, w której ludzie oszukują się nawzajem, są naciągaczami, żyją w ciągłej inwigilacji, ponieważ aktualnym ustrojem politycznym jest komunizm. Muszą uważać, bo wypowiedzenie pewnych słów w dowolnej sytuacji może stać się przyczyną na przykład uwięzienia. Pozostającym w takim utrapieniu ludziom z pomocą przybywa, co jest paradoksalne i absurdalne, diabeł - Woland. Wraz z towarzyszami, którymi są Azazello, Fagot, Hella i mówiący kot Behemot, pojawiają się w Moskwie, żeby "czynić dobro". Dzięki działaniom Wolanda i grupy mu towarzyszącej ludzie mogą odczuć znaczną poprawę jakości życia. Zadaniem diabła jest między innymi zmiana panującego chaosu w porządek, odszukanie kłamców i ukaranie ich, nagradzanie tych, którzy mówią prawdę i zachęcając ludzi do jej mówienia. Także Woland i świta są przyczyną, dla której tytułowi Mistrz i Małgorzata mogą znów być szczęśliwi w związku, ponieważ się kochają. Mistrz może bez przeszkody pisać swoją powieść, w której przedstawia dzieje Jeszui Ha-Nocri, dotyczące jego ostatnich chwil życia, procesu oraz śmierci na krzyżu. Jest to dzieło bardzo bogate w warstwę psychologiczną. Tymczasem "Mistrz i Małgorzata" określana jest różnie: jako alegoria, mennipea, utopia. Charakterystyczny jest fakt wymieszania fikcji literackiej z fantastyką.

Zofia Nałkowska - "Granica"

jest utworem napisanym przez Zofię Nałkowska. Historia zaczyna się od śmierci prezydenta miasta, Zenona Ziemkiewicza. Mieszkańcy rozpowiadają plotki o zmarłym. W utworze poznajemy wszystko co jego dotyczy ze szczegółami. Zenon pochodzi z niewielkiej miejscowości. Wszystko było dobrze, dopóki nie wyjechał na studia do Paryża. Po powrocie dostrzega wszystko w zupełnie innym świetle. Matka zajmuje się gospodarstwem, podczas, gdy jego ojciec ją notorycznie zdradza. Chłopak nie chce popełnić jego błędów. Poznaje Elżbietę, w której się zakochuje, jednak wie, że nie darzy ona go tym samym uczuciem. Na imieninach u Cecylii Elżbieta odkrywa, że Awaczewicz jest kochankiem jej nauczycielki. Traci odtąd wiarę w mężczyzn. Postanawia, ze nigdy nie wyjdzie za mąż. Zenon tymczasem wrócił do Boleborzy, gdzie poznał Justynę Bogutównę, która została jego kochanką. Po powrocie do miasta spotyka się z Elżbietą. Rodzi się w nich miłość. Niestety musi on wrócić do Paryża, by ukończyć studia. W tym samym czasie Biecka przejmuje kamienicę, a Justyna wraz z umierającą matką przeprowadza się do Warszawy. Kiedy Ziemkiewicz wraca do kraju zaręcza się z Elżbietą, ale także odnawia romans z Justyna. Dziewczyna zachodzi w ciążę. Zenon każe jej ją usunąć, a tymczasem zostaje wybrany na prezydenta. Przyznaje się Bieckiej do romansu, a ta pakuje się i jedzie do matki. Po pewnym czasie wraca i bierze ślub z Ziemkiewiczem. Wkrótce Elżbieta zaszła w ciążę. W mieście wybuchły zamieszki spowodowane pogarszającymi się warunkami bytu. Tymczasem u Justyny zaczęła się rozwijać choroba psychiczna. Obarczała winą za wszystko Zenona. Postanowiła się zemścić na nim i polała go kwasem. W wyniku tego został on niewidomy. Nie mógł się z tym pogodzić i popełnił samobójstwo.

Władysław Reymont - Chłopi

to utwór napisany przez Władysława Reymonta. Jest podzielony na cztery tomy, a nazwa każdego to jedna z pór roku. Jak zwykle na jesieni Agata wyrusza na żebry. Jest to jej coroczny zwyczaj. Tymczasem na polu Macieja Boryny odbywają się wykopki ziemniaków. Ludzie przy pracy plotkują, gdy tymczasem do Hanki przybiega Józka i informuje ją, że krowa jest chora. Gospodarz jest zły, gdy się o tym dowiaduje i postanawia dobić zwierze. Następnego dnia Boryna musi udać się na rozprawę do sądu, gdzie toczy się rozprawa między nim, a byłą pracownicą, która oskarża go o niezapłacenie jej za pracę i wyrzucenie jej wraz z dzieckiem. Po drodze do domu zabiera ze sobą Dominikową i proponuje jej, że poślubi jej córkę. Parobek Kuba przynosi księdzu kuropatwy, za co otrzymuje zapłatę. Tak się nią ucieszył, że podczas mszy siada w miejscu zarezerwowanym dla gospodarzy. Wszyscy są oburzeni jego zachowaniem. Tymczasem w domu Boryny wybucha kłótnia między ojcem, a synem. Antek za swą pracę na roli chce części gruntów. Mieszkańcy wsi o tej porze roku wybierają się na jarmark. Również jedzie tam Maciej. Podczas jarmarku Boryna kupuje Jagnie prezent, jedwabną chustę. Towarzyszy jej podczas zakupów. Dziewczyna zjawia się również na krojeniu kapusty w domu przyszłego męża. Ma nadzieję, że spotka tam jego syna. I rzeczywiście tak się dzieje. Ten odprowadza ją potem nawet do domu. Dominikowa wyraża zgodę na zamążpójście córki. W domu Borynów wybucha kłótnia, ponownie o ziemię, jednak Antkowi głównie chodziło o Jagnę, do czego oczywiście się nie przyznał .Był o nią zazdrosny. Chłopak zostaje wraz z rodziną przepędzony z chaty. Udają się do ojca Hanki. Wesele Boryny i Jagny jest bardzo wystawne. Wszyscy się bawią a tym czasem w stajni wykrwawia się Kuba. Odrąbuje sobie nogę i umiera.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pozytywizm
PEDAGOGIKA POZYTYWISTYCZNA
Systemy teoretyczne socjologii naturalistycznej – pozytywizm, ewolucjonizm, marksizm, socjologizm pp
Pozytywne nastawienie Jak uzyskac utrzymac lub odzyskac swoje MOJO mojopo
Hasła i tendencje epoki w publicystyce i nowelistyce pozytywizmu, DLA MATURZYSTÓW, Pozytywizm
Psychologia pozytywna, II semestr, Skrypty
Heryk Sienkiewicz - Sachem - treść, 7. Pozytywizm
Pozytywizm i Młoda POLska zagadnienia dla maturzystów, Matura, Polski, ZAgadnienia z epok
gwiazda w grupie jest dziewczyna z numerem 3 uzyskała ona 6 wyborowa pozytywnych
Nowelki i hasła pozytywistyczne, Szkoła, Język polski, Wypracowania
J. Czapiński - Psychologia pozytywna cz. I, Psychologia, współczesne problemy psychologii
pozytywistyczna nowelistyka, Filologia polska UWM, Pozytywizm
B. Prus - CIENIE, pozytywizm(2)
czy jesteś pozytywnie zakręcona, psychotesty dla nastolatek
Pozytywizm(1), Filologia polska, -Literaturoznawstwo-, ~ opisy okresów literackich
Pozytywizm - charakterystyka epoki, DLA MATURZYSTÓW, Pozytywizm
staff, Polonistyka, II rok, HLP, 2. Pozytywizm i Młoda Polska
liryka młodopolska, Młoda Polska I Pozytywizm

więcej podobnych podstron