Chiny w polityce międzynarodowej.
(Pierwsza wizyta Amerykanów w Chinach – sierpień 1784 r., „Cesarzowa Chin”).
Wojna domowa:
W lipcu 1946 r. armia Kuomintangu (KMT), licząca 4,3 mln żołnierzy rozpoczęła natarcie, likwidując “czerwone bazy" w środkowych i północnych Chinach,
18 marca 1947 r. padł Yenan, serce i symbol chińskiego komunizmu, a uciekający z bombardowanego miasta Mao cudem uszedł z życiem.
Katastrofa finansowa i będący jej następstwem spadek produkcji zraziły do Czanga wspierające go dotąd warstwy średnie. Źle opłacane wojsko dokonywało grabieży, co spowodowało spadek pozycji Kuomintagu w oczach chłopów.
Najlepsze siły rządowe skapitulowały l listopada 1948 r. w Mandżurii, którą Czang uważał za niezbędne centrum przemysłowe i klucz do Chin Północnych, a która okazała się strategicznym potrzaskiem. Przenikający aż do sztabu KMT komunistyczny wywiad uprzedzał wszelkie próby odzyskania inicjatywy.
W finalnej tzw. kampanii Hwai-Hai (styczeń 1949 r.) wojska komunistyczne, przeważające już liczbą i pędzące przed sobą jako żywe tarcze tłumy cywilnych uchodźców, rozbiły doszczętnie 39 dywizji KMT.
.31 stycznia 1949 r. padł Pekin; na wysuniętą przez Czanga propozycję rokowań odpowiedzią było żądanie bezwarunkowej kapitulacji i wydania “wojennych zbrodniarzy", których listę otwierali sam Czang i jego żona Soong May-ling.
l października 1949 r. Mao Tse-tung, jako przewodniczący Rady Państwowej, proklamował na placu Tiananmen w Pekinie powstanie Chińskiej Republiki Ludowej.
Czang ewakuował się na Tajwan. (Waszyngton popierał Czang Kaj-szeka, jednak ze względu na demobilizację wojsk, po kapitulacji Japonii, nie miał jak pomóc => „utrata Chin” to określenie Waszyngtonu na katastrofę, jaką była utrata sojusznika w Azji – dotychczasowy układ sił na Dalekim Wschodzie uległ zmianie – komunizm).
Rewolucja Stu Kwiatów:
Po zdobyciu władzy komuniści chińscy w przyspieszonym tempie podjęli próbę narzucenia krajowi radzieckiego modelu gospodarczego.
pierwszy plan gospodarczy (1950-1953), realizowany kosztem wsi, doprowadził do budowy podstaw przemysłu ciężkiego.
“niech zakwitnie sto kwiatów, niechaj spiera się sto szkół" - W maju 1956 r., po latach brutalnych prześladowań inteligencji i intelektualistów, Mao wezwał ich do swobodnej wymiany myśli i nieskrępowanej krytyki (później nazwano ich „szkodliwymi chwastami”).
do 1957 r. zakończono kolektywizację rolnictwa.
Wielki Skok:
Plan forsownej industrializacji, zwany Wielkim Skokiem (1958-1961) miał wprowadzić Chiny wprost do komunizmu.
roczny wzrost gospodarczy wynieść miał 25%
Symbolem Wielkiego Skoku stał się wytop żelaza w prymitywnych dymarkach. Środki na ten cel uzyskano z nakładów przeznaczonych na konsumpcję, oświatę i służbę zdrowia.
Mimo buńczucznych komunikatów o “sukcesach" Wielkiego Skoku (całkowicie notabene sfałszowanych) — rezultat okazał się katastrofą. Produkcja w przemyśle ciężkim spadła o 23%, rolna o 28%, całość zaś zamknęła się liczbą co najmniej 20 milionów (!) ofiar, które nie wytrzymały przesiedleń, represji i głodu.
Izolacja Pekinu na arenie międzynarodowej była spowodowana:
nieobecnością Chińskiej Republiki Ludowej w ONZ,
udziałem w wojnie koreańskiej,
aneksją Tybetu,
poparciem dla komunistycznej partyzantki w Wietnamie, na Malajach i Filipinach.
Rewolucja kulturalna:
Kompromitująca klęska Wielkiego, groźba całkowitej utraty władzy na rzecz potężniejącej wewnątrzpartyjnej opozycji i być może także narastająca choroba psychiczna skłoniły Mao Tse-tunga do podjęcia rozprawy z przeciwnikami, znanej jako Wielka Proletariacka Rewolucja Kulturalna. Była ona ukoronowaniem walki partyjnych frakcji trwającej od czasu fiaska Wielkiego Skoku: pierwsza z nich, kierowana przez Liu Szao-tsi, dążyła przede wszystkim do wojskowej i technicznej modernizacji, rozwoju przemysłu i ścisłej kontroli partii nad krajem, gdy tymczasem druga, bliższa quasi-anarchistycznym fascynacjom samego wodza, głosiła prymat ideologii i “woli mas ludowych" również nad partią. Obie, co niezmiernie charakterystyczne, powoływały się na “myśl Mao Tse-tunga", której autor, ze względu na otaczający go kult, nie mógł być bezpośrednio atakowany.
“Rewolucja" rozpoczęła się jesienią 1965 r. szeregiem artykułów w prasie pekińskiej, po części pióra samego Mao,
Narzędziem stały się złożone z wyrostków oddziały Czerwonej Gwardii (tzw. hunwejbini), które chcąc zmieść ślady tzw. Czterech Starych (kultura, zwyczaje, poglądy i obyczaje) i urzeczywistnić utopijną ideę prawdziwie egalitarnego społeczeństwa, rozpoczęły szaleństwo palenia książek, niszczenia “feudalnych" zabytków sztuki i prześladowania “burżuazyjnych" jakoby uczonych,
„Czerwona Książeczka” - wyższość analfabetów nad intelektualistami, kult pracy fizycznej, podejmowanej nierzadko w “specjalnych instytucjach" (tzn. obozach koncentracyjnych) i wiarę, że hun-wejbini są typem “nowego człowieka", wychowanego przez socjalizm.
Wobec groźby całkowitego paraliżu państwa Mao, osiągnąwszy główne cele, rozkazał armii, będącej jedyną siłą, która nie uległa anarchii, poskromić bestialstwa hunwejbinów.
Konflikt radziecko-chiński, przyczyny:
różnice ideologiczne,
Chiny uważały, że nie zawdzięczają niczego Moskwie,
zbyt mała pomoc finansowa ZSRR dla Chin,
Pekin już w 1955 r. doprowadził do opuszczenia przez Rosjan wydzierżawionych im przez Czang Kaj-szeka baz w Dairenie i Porcie Artura,
ZSRR nie poparł Chin w sporze z Indiami,
za największy brak zaufania Chiny uznały fakt, iż Związek Radziecki nie przekazał sojusznikowi przyrzeczonej wcześniej technologii atomowej.
Kulminacją konfliktu stała się konfrontacja zbrojna w marcu 1969 r. nad rzeką Ussuri, gdzie wojska obu stron stoczyły — przy użyciu lotnictwa i broni pancernej — regularny bój o l km2 mielizny (w rejonie wyspy Damanskij, do której Chińczycy rościli pretensje).
Konflikt z ZSRR spowodował próbę nawiązania stosunków z USA – dyplomacja pingpongowa (wymianą wizyt mającą za pretekst kontakty sportowe). Rozmowy te doprowadziły ostatecznie do “szoku Nixona", jak nazwano uściśnięcie dłoni Mao Tse-tunga przez przybyłego do Pekinu 21 lutego 1972 r. prezydenta USA i, w konsekwencji, do ustanowienia w stolicach obu krajów “misji łącznikowych".
Rok wcześniej poparcie amerykańskie umożliwiło przyjęcie Chin do ONZ. W ten sposób położono kres długoletniej izolacji Pekinu na arenie międzynarodowej.
Cud gospodarczy na Tajwanie:
próba „wyzwolenia” Tajwanu przez ChRL (sierpień 1958 r. - artyleryjski ostrzał podległych Czang Kaj-szekowi wysp Ouemoy i Matsu) zakończyła się jednak fiaskiem
Tajwańska Republika Chińska, licząca ledwie 36 tysięcy km2, rządzona była w sposób autorytarny. Od 1949 r. obowiązywał stan wyjątkowy.
politycznemu autorytaryzmowi towarzyszyła całkowita wolność ekonomiczna, co przyniosło w rezultacie boom gospodarczy: w ciągu czternastu pierwszych lat rządów Czanga potrojeniu uległa produkcja przemysłowa, szybka reforma rolna
autor cudu, Czang Kaj-szek, wobec ChRL pozostał do końca nieprzejednany, a potęga gospodarcza jego reżimu pozwoliła mu przetrwać ciosy, jakimi były wykluczenie Tajwanu z ONZ w 1971 r. i rozpoczęcie przez administrację Nixona rokowań z Pekinem.