Temat: KULTURA ORGANIZACYJNA W ORGANIZACJI
Rozważając zagadnienie czy jednostka znajduje się w organizacji, czy też jest wręcz przeciwnie muszę powiedzieć, że tek naprawdę obie możliwości są prawdziwe. Otóż rozpatrując organizację w sensie atrybutowym, czyli jako firmę, przedsiębiorstwo to jednostka jest jej częścią obok takich elementów jak cele, zadania, środki materialne i finansowe. Z drugiej zaś strony to przecież jednostki tworzą organizację a ta z kolei nierozerwalnie związana jest z kulturą.
Kultura organizacyjna w dzisiejszych przedsiębiorstwach odgrywa coraz większą rolę. Dostrzeżono bowiem, że otwartość na klienta, życzliwość w kontaktach pracowniczych, wytwarzanie wspólnych wartości etycznych i moralnych akceptowanych przez wszystkich pracowników, stałe podnoszenie jakości wyrobu, okazywanie szacunku starszym, zasłużonym dla firmy pracownikom to cechy charakteryzujące firmy rozwijające się , dobrze radzące sobie w trudnych warunkach rynkowych.
Czym więc jest kultura organizacyjna? To osobowość konkretnego przedsiębiorstwa. Przejawia się w zachowaniach i reakcjach jednostek, w ich sądach i postawach, w sposobie rozwiązywania problemów, zorganizowania hal produkcyjnych i biur, w wyposażeniu
i estetyce wnętrz. Można powiedzieć, że kultura jest wszechobecna, bowiem jest częścią każdego menedżera, sztabowca, pracownika wykonawczego i jest nieodłącznym elementem stosunków międzyludzkich.
Kulturę można analizować na dwóch podstawowych poziomach. Najbardziej widocznym poziomem kultury są tzw. artefakty, czyli to co widzimy na pierwszy rzut oka. Jest to np. architektura, wystrój biur, ubiór pracowników, ich sposób poruszania się i mówienia.
Drugim jest poziom norm i wartości, czyli tego, co pracownicy uważają za właściwe, ważne
i pożądane. Na tym poziomie poznajemy co tak naprawdę jest ważne dla pracowników organizacji.
Jak wiadomo w każdej organizacji rozumianej w sensie atrybutowym występuje organizacja formalna i nieformalna. Organizacja formalna jest układem stosunków oficjalnych wyznaczonych przepisami, regulaminami, statutami, dzięki czemu określa i legalizuje wszystkie działania i zachowania pracownicze. Organizacja nieformalna składa się
z siatki osobistych i społecznych stosunków, które nie są określone przez regulaminy czy też inne przepisy. Jest ona zestawem zasad o charakterze zwyczajowym, których przestrzegają pracownicy wchodzący w skład firmy. Strukturę organizacji nieformalnej tworzą : zwyczajowy kodeks postępowania , nieformalny lider obdarzony autorytetem moralnym przez grupę, system wartości wyznaczających cel działania grupy oraz system sankcji regulujący zachowania członków zgodnie z intencjami całej grupy.
Organizacja nieformalna jest tożsama kulturze organizacyjnej i jest w głównej mierze kształtowana przez personel firmy. Organizacja nieformalna może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne znaczenie dla funkcjonowania firmy. Pozytywna rola związana jest
z uzupełnianiem formalnej organizacji w sferze społecznej kontroli wykonywania zadań, przyspieszania przepływy informacji czy kształtowania kultury miejsca pracy. Z kolei negatywne znaczenie organizacji nieformalnej związane jest z wykorzystywaniem wad i luk w organizacji formalnej dla realizacji prywatnych interesów pracowników, sprzecznych
z interesami właściciela.
Tak więc celem kadry kierowniczej powinno być kontrolowanie, analizowanie, a w razie potrzeby wpływanie na jakość istniejącej organizacji nieformalnej.
Moje kilkuletnie doświadczenia zawodowe związane są z firmą handlową zajmującą się sprzedażą hurtową. Jako pracownik najniższego szczebla, mogłem przyjrzeć się kulturze organizacyjnej występującej w magazynie.
Hurtownia zajmuje się sprzedażą zmechanizowanego sprzętu AGD, jak również sprzedażą części zamiennych. Praca w magazynie wymaga od pracownika pewnych predyspozycji. Tak więc zatrudniani są przede wszystkim młodzi mężczyźni, z reguły zaraz po szkołach, co jest podyktowane tym, że gro wykonywanych prac wymaga siły i sprawności fizycznej. Wychodzi się również z założenia, że praca związana z magazynowaniem nie wymaga szczególnych kwalifikacji i każdy po krótkim przeszkoleniu może z powodzeniem wykonywać powierzone mu zadania. Przy zatrudnianiu bierze się także pod uwagę względy ekonomiczne. Młody, niewykwalifikowany pracownik jest po prostu tani.
Jaki jest więc pracownik magazynu i jaka jest tworzona przez niego kultura?
Jak już wspomniałem jest to człowiek młody. Jego motywacja do podjęcia takiej pracy jest związana przede wszystkim z potrzebą podjęcia jakiejkolwiek pracy. Pracownik magazyny traktuje swoją prace jako etap przejściowy. Ciężka praca fizyczna, konieczność zostawania po godzinach, konieczność ponoszenia odpowiedzialności materialnej za ewentualne braki, i to wszystko za niską pensje nie zachęcają do wiązania się z tą pracą na dłużej. Przyczyną wysokiej fluktuacji jest także konieczność odbycia służby wojskowej, jak również wyższe aspiracje wśród pracowników kontynuujących naukę.
To wszystko sprawia, że pracownicy nie często przejawiają inicjatywę ograniczając się tylko do rutynowych, często wykonywanych zadań. Trudniejsze prace ze spokojem zostawiają swoim starszym, bardziej doświadczonym kolegom. Nie przejawiają również między sobą tzw. „zdrowej rywalizacji”, która stymuluje rozwój dokładności, szybkości wykonywanych zadań.
Należy także wspomnieć, że pracownicy magazynu mają tendencję do wyrażania swojego niezadowolenia w stosunku do działań kierownictwa innych komórek organizacyjnych lub właściciela firmy. Najprawdopodobniej wynika to z tego, że pracownik magazynu dosyć mocno zamyka się w swojej kulturze dzieląc firmę na „my i oni”. Podział ten jest często wynikiem niskiej świadomości i rozumienia zasad działania firmy na rynku, tego, że zachodzące niekiedy w spokojnej pracy magazyniera zawirowania biorą się z konieczności przeprowadzania zmian. Bardzo widoczna jest także przepaść po między pracownikami
a właścicielem firmy. Jest ona związana oczywiście z mocno zakorzenioną świadomością
u obydwu stron o sprzeczności interesów. W rezultacie właściciel postrzegany jest jako sknera zbyt nisko opłacający swoich pracowników. Właściciel z kolei postrzega swoich podwładnych jako ludzi, którzy nie lubią pracy i będą jej unikać jeśli tylko nadarzy się okazja, w związku z czym muszą być przymuszani, kontrolowani, kierowani i stawiani w sytuacji zagrożenia aby wykonywali cele organizacji.
W takiej kulturze niebagatelną rolę odgrywa lider grupy, przełożony którego akceptują podwładni. Z reguły jest to osoba przewyższająca pozostałych pracowników stażem, nie koniecznie wiekiem. Jest to najprawdopodobniej związane z szacunkiem do starszych kolegów jaki część pracowników wyniosła odbywając służbę wojskową.
Jednak przede wszystkim będzie to osoba obdarzona cechami przywódcy. Nie bojąca się podejmowania decyzji. Sprawiedliwie rozdzielająca zadania, potrafiąca nagradzać i w razie potrzeby karać, potrafiąca występować w imieniu swoich podwładnych, umiejąca bronić ich interesów. Osoba przewyższająca swoich podwładnych inteligencją, umiejąca reagować w sytuacjach niestandardowych i oczywiście posiadająca odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności. Tacy ludzie są traktowani z szacunkiem, także dlatego, że zapewniają zwłaszcza nowym pracownikom poczucie bezpieczeństwa, i pomoc w adaptacji do nowych, wcześniej nieznanych warunków.
Lider, świadomy znaczenia kultury organizacji dla sukcesu firmy może na tę kulturę wpływać i ją kształtować.
Proces kształtowania odpowiadającej celom i założeniom firmy kultury powinien mieć swój początek już przy okazji rekrutacji i zatrudniania pracowników. Uważam że główny nacisk powinien być położony na jakość zatrudnionych pracowników a nie na ich ilość. Osoby zatrudniane do prac magazynowych powinny mieć już pewne doświadczenia w pracy zawodowej, nie koniecznie w branży. Chodzi tu przede wszystkim o ogólne orientowanie się pracownika w środowisku pracy. Ważne jest także zwrócenie uwagi na motywacje skłaniające pracowników do podjęcia pracy. Z doświadczenia wiem, że najlepiej współpracuje się z ludźmi, którzy posiadają własne rodziny, i dla których posiadanie pracy jest istotne ze względu na konieczność jej utrzymania.
Najprawdopodobniej najlepsza struktura zatrudnienia w magazynie była by związana ze stworzeniem kadry składającej się z ludzi z doświadczeniem zawodowym o ugruntowanych poglądach na życie, jak również z ludzi młodych dopiero wchodzących w świat pracy zawodowej. Taki układ zatrudnienia, z jednej strony dał by nowym pracownikom w punkt odniesienia, pozytywny wzór do naśladowania w postaci doświadczonej kadry, z drugiej zaś strony młoda kadra wnosiła by do kultury organizacji pewien dynamizm. Należy także powiedzieć, że zaletą młodej kadry jest łatwość przystosowywania się do zmian, które są nieodłącznym elementem rozwijającej się firmy.
Aby móc kształtować kulturę w pierwszym rzędzie pracownik powinien zapoznać się z misją i wartościami uznawanymi przez firmę. Proces ten powinien odbywać się poprzez służące temu celowi warsztaty, szkolenia i dyskusje. Natomiast w samym procesie pracy pracownik powinien poznać sens wykonywanej przez siebie zadań, jak również ich hierarchię ważności.
Niebagatelną rolę w procesie kształtowania odpowiedniej kultury ma także aspekt motywacyjny. Zadaniem lidera grupy jest wyróżnianie dobrych pracowników poprzez słowa uznania, które dają pracownikom wskazówki jakie postępowanie jest pożądane z punktu widzenia firmy. Także gratyfikacja finansowa odpowiednio rozdzielana podnosi morale pracowników. Nowi pracownicy prowadząc rozmowy ze swoimi starszymi kolegami dowiadują się jak w rzeczywistości wygląda w firmie droga finansowego awansu. Niskie zarobki i brak tego typu awansu wprowadzają w szeregach pracowniczych apatię i zniechęcenie.
Jak już na wstępie wspomniałem organizacja jest nierozerwalnie związana z kulturą. Tak więc każdy z nas nosi w sobie jakąś organizację. W grupie pracowniczej mamy więc do czynienia z wielością organizacji. Rolą lidera grupy jest umiejętne dostosowywanie tej mnogości organizacji do celów i zadań przedsiębiorstwa. Nie jest to zadanie łatwe ale konieczne bowiem we współczesnych organizacjach kultura ma niebagatelny wpływ na sukces lub porażką firmy
.