Łac. femina, czyli kobieta. Feminizm oznacza ruchy, ideologię i doktrynę koncentrujące się wokół problemu równości kobiet i mężczyzn. Sama nazwa pojawiła się dopiero w XX w. Dojrzałe kształty ideologii wyłaniają się dopiero w latach 60 - tych XX w. i jest ona wciąż w fazie rozwoju. Przenika do innych ideologii: liberalizmu, pacyfizmu, socjalizmu.
Istota feminizmu: pogląd, że kobiety są dyskryminowane jedynie ze względu na swoją płeć, co objawia się w manifestowaniu przewagi płci męskiej oraz patriarchalizmie, który tworzy ciasny gorset kulturowy.
Słowo seksizm w ideologii feminizmu używane było od lat 60 - tych. Można je ogólnie określić jako poniżanie i dyskryminowanie płci odmiennej przez płeć dominującą.
`Kwestia kobieca' a Feminizm
W ideologii feminizmu historia kobiet podkreśla, że to matriarchaty i matrycentryczne kultury już od 3000 r. p.n.e. położyły podwaliny pod późniejsze struktury patriarchatu.
Trzy koncepcje źródeł ideologii feminizmu:
Kwestia kobieca towarzyszyła zawsze istnieniu ludzi;
Nawet przed narodzinami ideologii(Rewolucja Francuska) w każdej epoce odzywały się głosy broniące kobiet;
Ideologia ukształtowała się w myśli oświecenia i skutkach rewolucji;
Można przyjąć, że właściwa forma ideologii rozwijała się od rewolucji w dwóch etapach: (1)od 1920 r. i (2)po 1960-tym. Wtedy mówiąc o czasach przedrewolucyjnych, mówilibyśmy nie o feminizmie, ale o kwestii kobiecej, czyli prehistorii feminizmu.
Greccy filozofowie byli starożytnymi szowinistami:
Eurypides mówił, że jeden mężczyzna wart jest więcej niż tysiące kobiet.
Demokryt „Dać się owładnąć kobiecie jest dla mężczyzny największą hańbą”.
Sokrates „Zrównana w prawach z mężczyzną kobieta staje się natychmiast jego zwierzchnikiem” [Panowie najwyraźniej nie bali się więc niższości kobiet, ale ich wyższości intelektualnej i biologicznej nad nimi]
Trzeba oddać sprawiedliwość, że pojawiali się mężczyźni odważni, jak Platon, dostrzegający racjonalność przynajmniej częściowego równouprawnienia kobiet. Zapewne nie dla dobra ich samych a raczej państwa, więc nie zagłębiajmy się w motywy jego postępowania;)
W starożytnej Sparcie dostrzegano zalety kobiet. Dziewczynki były uczone przez państwo patriotyzmu, sztuki obronnej i ćwiczeń fizycznych. To doprowadziło do tego, że w epoce hellenistycznej kobiety garnęły się do nauki, pojawiły się emancypantki, które walczyły o dostęp do studiów zastrzeżonych tylko dla mężczyzn.
Średniowiecze to jeden z brzydszych okresów w historii cywilizacji europejskiej. Dominujące patriarchaty wyrzuciły kobiety poza porządek stanowy, odsuwając od urzędów publicznych a Kościół oskarżał je o wygnanie z Raju.
Średniowiecze było epoką siły i barbarzyństwa stąd większe kłopoty kobiet, gdyż te dwa przymioty niewątpliwie należą do mężczyzn. Słynny debil Tomasz z Akwinu twierdził, że kobieta z natury jest głupsza, powinna towarzyszyć mężowi jak pies. Średniowiecze wzmacniało mizoginizm(łac. misco - nienawidzę, gyne - kobieta), wymyśliło pasy cnoty(przydałoby się faceta w taki zakuć, na rok przynajmniej) oraz rozpowszechniło uroczą bajkę do poduszki Malleus Maleficarum czyli „Młot na czarownice”(1487). Procesy czarownic zaczęły wygasać dopiero w XVIII w.
Okres procesów to też jednak okres walki kobiet. W 1405 r. Christine de Pizan, uważana za pierwszą feministkę, wydała „Księgę o Mieście kobiet”, Maria de Jars de Gournay w 1622 r. „Równość mężczyzn i kobiet”.
Sprawiedliwość znowu oddajemy trubadurom, którzy tworzyli kult kobiet i obdarzali je miłością dworską;)
Sufrażystki(łac. suffragium - głos wyborczy) walczyły o równouprawnienie płci szczególnie w kwestii głosowania.
Podwaliny pod to położyło oświecenie, np. Jean Antonie de Condorcete w 1790 r. Opublikował ` Nadanie kobietom pełnego obywatelstwa'. Sama rewolucja głosząca równość i wolność, wszystko pięknie, ale w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela przyznawała prawo wyłącznie mężczyznom! Wtedy Olimpia de Ganges opublikowała Deklarację Praw Kobiety i Obywatelki, zrównując w prawach kobiety i mężczyzn. Mówiła: „Jeśli kobiety mają prawo wstępowania na szafot, to powinny też mieć prawo do wstępowania na trybunę polityczną”.
Podły Napoleon(z kompleksem niższości) w swoim kodeksie z 1804 r. znowu jednak faworyzował mężczyzn.
Aktywistki w Wielkiej Brytanii działały już podczas Rewolucji Stanowej. Mary Astell w 1694 r. wydała `Poważne propozycje dla dam' a Sarah Scott w 1762 r. rozprawę `Gmach Tysiąclecia' choć one proponowały oddzielenie społeczności kobiecych od męskich. Nierealne i niepraktyczne. Mary Wollstonecraft wydała w 1789 r. dzieło `Windykacja Praw Kobiet' obwołane feministyczną deklaracją niepodległości. Harriet Taylor nawróciła swego męża Johna Stuarta Milla i oboje opowiadali się za równouprawnieniem. Sławna była też przywódczyni sufrażystek Emmeline Pankhurst(w roku jej śmierci 1928 kobiety w WB otrzymały prawa wyborcze).
Od poł. XIX w. głównym ośrodkiem feminizmu pozostają Stany Zjednoczone. Tutaj postulaty równouprawnienia łączyły się z walką o zniesienie niewolnictwa. Susan Anthony przyczyniła się do uchwalenia w 1920 r. poprawki do Konstytucji, przyznającej Amerykankom prawa wyborcze.
Aktywnie działały panie w Niemczech. Lily Braun wydała monografię `Kwestia kobieca, jej rozwój historyczny i strona gospodarcza' w 1901 r. a Alice Salomon była współzałożycielką w 1904 r. Międzynarodowego Kongresu Kobiet.
Działalność kobiet w Polsce
Z uwagi na zabory i zrywy niepodległościowe kobiety były elementem potrzebnym zarówno w domu jak na froncie, ale nie mogły organizować ruchów feministycznych z uwagi na represje, stąd działały najczęściej w pojedynkę, np. Klementyna Hoffmanowa, Maria Unicka, redaktorka kobiecego pisma Bluszcz. W latach 1840-50 uformowała się grupa Entuzjastek pod przewodnictwem Narcyzy Żmichowskiej domagająca się wszechstronnej emancypacji. Prawa wyborcze kobiety w Polsce otrzymały w 1919 r.
Najwcześniej prawo wyborcze zyskały kobiety w Nowej Zelandii(1893), Finlandii(1906), Norwegii(1913), Rosji Sowieckiej(1917), Niemczech i Polsce(1919), Wielkiej Brytanii(1928) i Hiszpanii(1931). Dopiero po II wojnie we Francji(1944), Belgii(1948) i Szwajcarii(1971). W krajach Trzeciego Świata kobiety na ogół otrzymywały prawa wyborcze wraz z odzyskiwaniem przez kraj niepodległości.
Po otrzymaniu prawa do głosowania nastąpił chwilowy zastój, ale okazało się, że samo prawo nie daje dużego pola do popisu na arenie politycznej. Stąd po II wojnie zaczęły się formować nowe koncepcje.
W Amerykańskim Ruchu Wyzwolenia Kobiet zaznaczyły się dwa nurty:
Radykalny(aby zrealizować postulaty feministyczne trzeba zmienić ustrój kapitalistyczny)
Reformistyczny(znalezienie miejsca kobietom w ramach już istniejących struktur politycznych)
To aktywistki ruchu wprowadziły do obiegu określenie męska szowinistyczna świnia.
Nurty feminizmu:
Liberalny - nawiązuje do ideologii liberalizmu i uchodzi za ten zracjonalizowany, akceptowany i skuteczny. Środkiem do celu: formalnej a potem faktycznej równości i wolności, ma być parlamentaryzm. Tutaj atrakcyjne są hasła praw natury, umowy społecznej, wolnego rynku.
Socjalistyczny - główna różnica to to, że socjalizm jest ideologią walki klas a feminizm walki płci. Dla feminizmu ma tu istotne znaczenie podział socjalizmu na:
Utopijny(równoprawnie obu płci, podział obowiązków domowych i publicznych między obie płcie)
Naukowy(dyskryminacja kobiet wynika z własności prywatnej)
Radykalny - datowany od ok. 1960 r. W prawie domaga się uprzywilejowania kobiet do mężczyzn, w polityce chce przekazania pełni władzy w ręce kobiet. W kwestii społecznej skupia się na idei wolności.
Idea feminizmu przesiąknięta jest ideą równości, jako główną ideą. Można wyróżnić tu różne rodzaje równości: biologiczną, prawną, polityczną i społeczną. Ważna jest także idea wolności, które w feminizmie oznacza swobodę podejmowania decyzji o sobie - swoim ciele i życiu. Kolejna idea - idea pacyfizmu(pacificus - pokojowy) czyli umiłowanie pokoju. Pacyfizm krzewił się wśród aktywistek brytyjskich i amerykańskich w XIX w., ale po wybuchu I wojny światowej podzieliły się one na te broniące pokoju i te opowiadające się za patriotyzmem uzasadniające celowość walki. Idea władzy wiąże się tu z panowaniem kobiet nad mężczyznami w zakresie społecznym, politycznym i seksualnym. Ta idea jest jednak właściwa raczej skrajnym ugrupowaniom feministycznym!
Arystoteles: „Co za różnica czy kobieta włada czy władcami rządzą kobiety”
Ignaś Krasicki w Myszeidzie: „Mimo tak wielkie płci naszej zalety, my rządzim światem a nami kobiety”