Elżbieta Leśniak „Interwencja kryzysowa”
Historia interwencji kryzysowej:
- początki są związane z prewencją samobójstw, rozwojem psychiatrii środowiskowej i uruchomieniem doraźnej pomocy dla ofiar traumatycznych wydarzeń,
- 1948 rok Wiedeń ośrodek „dla zmęczonych życiem” E. Ringela
- 1953 r. Londyn ruch „Samaritans” pomoc dla osób po próbach samobójczych
-1958 r. Los Angeles ośrodek zapobiegania samobójstwom
- 1960 r. Międzynarodowe Stowarzyszenie Zapobiegania Samobójstwom (IASP)
- z czasem pomoc dla osób po próbach samobójczych przejęły ośrodki interwencji kryzysowej, gdyż te osoby wymagały dłużej pomocy psychoterapeutycznej
- do rozwoju interwencji kryzysowej przyczyniły się też ostre stany zaburzeń u żołnierzy podczas II wojny światowej
- przełomowy moment 1944r. badania Lindemanna nad reakcją żałoby u ludzi, którzy przeżyli śmierć bliskiej osoby w pożarze klubu - stały się one klasyczną pozycją dla interwencji kryzysowej i badań nad psychopatologicznymi następstwami traumatycznych wydarzeń.
Definicja interwencji kryzysowej:
Szerokie rozumienie interwencji kryzysowej zakłada, że jest to złożona działalność przebiegająca na płaszczyźnie psychologicznej, medycznej i środowiskowej:
- działania psychologiczne- mają na celu udzielenie wsparcia emocjonalnego osobie w kryzysie
- działania medyczne- dotyczą podawania leków, bądź umieszczenia w szpitalu w zależności od tego jak poważny jest stan psychiczny osoby
- działania środowiskowe- mobilizacja naturalnej grupy wsparcia, udzielenie pomocy socjalnej.
W węższym rozumieniu interwencja kryzysowa jest utożsamiana z krótkoterminową psychoterapią, skoncentrowaną na przeżyciach psychicznych osoby w kryzysie wywołanych wydarzeniem, które ten kryzys spowodowało - klika lub kilkanaście spotkań w krótkiej przestrzeni czasu 4-6 tygodni (Garfield, Bergin).
Celem interwencji kryzysowej jest odzyskanie przez osobę dotkniętą kryzysem zdolności do jego samodzielnego pokonania.
Nie każdą z form działania wobec osoby w kryzysie można uznać za interwencję kryzysową - np. jeśli osoba po próbie samobójczej zgłosi się do poradni zdrowia psychicznej i zostanie wobec niej podjęta długoterminowa psychoterapia związana z analizą problemów osobowościowych z częstotliwością spotkań raz na tydzień to nie jest to interwencja kryzysowa. Polega ona bowiem na objęciu wszystkich członków rodziny dotkniętych kryzysowym zdarzeniem, bezzwłocznie, a czas i częstotliwość spotkań dostosowane są do dynamiki zaburzeń w codziennym funkcjonowaniu.
Cele i charakterystyczne cechy interwencji kryzysowej:
Celem interwencji kryzysowej jest:
- złagodzenie objawów interwencji kryzysowej,
- przywrócenie równowagi psychicznej,
- zapobieganie przejściu ostrego kryzysu w stan chroniczny,
- przywrócenie umiejętności samodzielnego radzenia sobie.
Charakterystyczne cechy interwencji kryzysowej to:
- udzielanie pomocy jak najszybciej po wydarzeniu kryzysowym, szczególnie gdy wyczerpały się dotychczasowe sposoby radzenia sobie, a nie powstały jeszcze nowe - obniża to ryzyko powstanie nieprzystosowawczych sposobów radzenia sobie,
- koncentrowanie się na sytuacji i aktualnym problemie związanym z kryzysem z uwzględnieniem indywidualnej historii życia człowieka - analiza historii życia potrzebna jest dla zrozumienia natury i głębokości reakcji kryzysowej
- udzielenie emocjonalnego wsparcia dla zapewnienia poczucia bezpieczeństwa i wsparcia materialnego, by zapewnić realne bezpieczeństwo.
- intensywność kontaktów- częste, nawet codzienne.
działania interwencyjne trwają 6-10 tygodni - jeśli nie ustępują skutki kryzysu trzeba szkuać innej formy terapii.
- elastyczność oddziaływań pomagającego (od dyrektywnych do słuchających)
- mobilizowanie naturalnego systemu wsparcia dla osoby w kryzysie bądź zapewnienie wsparcia intytucji
- pomoc w sposób całościowy odpowiadająca potrzebom osoby w kryzysie.
Etapy interwencji kryzysowej:
Są trzy główne etapy: nawiązywanie kontaktu emocjonalnego, zbieranie informacji i rozwiązywanie problemów związanych z kryzysem.
Tworzenie kontaktu emocjonalnego i relacji terapeutycznej:
W kryzysie najlepszym sposobem nawiązania kontaktu i tworzenia więzi jest przyzwolenie, aby osoba zachowywała się tak jak chce i może i mówiła to co chce - to pomaga w uwolnieniu zbyt bolesnych wspomnień. Interweniujący powinien być empatyczny i cierpliwy, a zarazem skupiony i aktywny - ponieważ osoba potrzebuje zrozumienia i akceptacji.
Zbieranie informacji:
W pierwszym etapie interwencji konieczne jest zebranie info o czasie trwania objawów reakcji, okolicznościach ich wystąpienia, subiektywnie rozumianych źródłach kryzysu, znaczeniu jakie sama osoba nadaje kryzysowi i wpływie kryzysu na jej najbliższe otocznie. Ważne są tez pytania jak osoba radziła sobie wcześniej, jakie widzi opcje rozwiązania obecnego problemu i które przeciwności trzeba najpierw przezwyciężyć.
Analiza systemu wsparcia społecznego
system wsparcia społecznego to ludzi i instytucje, które mogę służyć realną pomocą w zwykłych warunkach życia i w sytuacji psychologicznego i psychospołecznego kryzysu.
Osoba w kryzysie znajduje się w jednej z trzech możliwych sytuacji:
- posiada system wsparcia społecznego w pełni sprawny do udzielenia jej koniecznej pomocy,
- system wsparcia istnieje, jednakże musi być uaktywniony i staje się to jednym z zadań interwencji kryzysowej,
- system wsparcia nie istnieje, musi być dopiero zbudowany, chwilowo jedynym systemem wsparcia jest ośrodek interwencji kryzysowej, bądź inna instytucja.
Pytania pozwalające określić system wsparcia:
- liczba osób w rodzinie (im mniej tym gorzej),
- liczba osób w rodzinie zdolnych do niesienia pomocy,
- liczba osób w rodzinie zdolnych do niesienia pomocy i liczba tych którzy w danej chwili potzrebują tej pomocy.
Z wywiadu przeprowadzonego z osobą w kryzysie powinno również wynikać czy:
- są wokół niej ludzie, którzy mogą w tej chwili udzielić jej pomocy,
- czy kiedykolwiek korzystała z ich pomocy i czy umie o nią prosić,
- czy stan w jakim się obecnie znajduje pozwala jej na współpracę z nimi.
Rozwiązywanie problemów związanych z kryzysem
Często u źródeł kryzysu leżą inne przyczyny niż początkowo się wydaje osobie w kryzysie, dotarcie do nich jest bardzo istotne. Podstawowym jednak celem rozwiązywania problemów jest to aby stan psychiczny osoby poprawił się na tyle, aby mogła ona powrócić do swojego naturalnego środowiska.
Zapis interwencji
Ważną częścią interwencji jest czytelny i jasny zapis podjętych działań:
- w jakim stanie osoba była na początku,
- jak długo trwa stan kryzysu i jakie są jego źródła,
- jakie działania podjął dyżurny ośrodka,
- z jakimi instytucjami współpracowano i z jakim skutkiem,
- wspólne ustalenia na koniec spotkań,
- stan psychiczny osoby w momencie przerwania/zakończenia interwencji,
- dalsze plany współdziałania.
3 grupy ryzyka określające stopień reakcji kryzysowej:
Gr. 1. Osoby w ostrej fazie reakcji na kryzys, tło kryzysu zróżnicowane - potrzeba działań zabezpieczających (umieszczenie w szpitalu, natychmiastowa interwencja)
Gr. 2. Osoby o wysokim stopniu prawdopodobieństwa, że ich stan psychiczny przekształci się w pstry kryzys (nastąpiło spiętrzenie trudności) - potrzeba kontaktu póki nie znikną wskaźniki ryzyka
Gr. 3. Osoby u których sytuacja kryzysowa ma charakter przewlekły, bo posiadają stałe obciążenia - kalectwo itp., a także od lat tkwiące w patologicznych układach - potrzebują wsparcia, aby dokonać zmian.
Specyfika telefonicznej interwencji kryzysowej
Rozmowa telefoniczna może być interwencją lub wstępem do osobistego kontaktu. Może mieć postać:
- długiego monologu tej samej osoby powtarzającego się przez pewien czas w ciągu kolejnych dni czy nocy,
- niespokojnej, przerywanej rozmowy, ponawianej kilkakrotnie w ciągu tego samego dnia lub kilku kolejnych,
- ostrego gwałtownego odreagowania,
- prośby o wysłuchanie i udzielenie komentarza,
- prośby o poradę.
Prowadzenie interwencji tel. Polega na:
- aktywnym słuchaniu,
- okazywaniu zrozumienia i skupienia,
- otwartym dzieleniu się z osobą tym jak rozumiemy jej trudną sytuację i zagrożenia,
- unikaniu nacisków religijnych, politycznych i ideologicznych oraz przekonywania klienta do własnych poglądów.
Można pozwolić osobie zachować anonimowość chyba, że istnieje duże ryzyko próby samobójczej.
Rozmowa może mieć charakter mediacji pomiędzy skłóconymi stronami, jak też charakter psychoterapeutyczny, obniżający napięcie.
Osoby w kryzysie
Osoby w kryzysie różnią się znacznie między sobą sytuacją życiową, stopniem nasilenie objawów reakcji kryzysowej, posiadanym systemem wsparcia. „Idealne”, modelowe osoby w kryzysie rzadko zgłaszają się do ośrodków. Na ogół pomocy udziela sie osobom, których sytuacja życiowa jest bardzo trudna, a nierozwiązane problemy psychologiczne z przeszłości zagrażają pogłębieniem aktualnego kryzysu.
PUP, czyli podstawowe umiejętności pomagającego
Osoby zajmujące się interwencją kryzysową powinny mieć wiedzę na temat teorii kryzysu, stresu, psychopatologii, mech. Radzenia sobie i psychoterapii.
PUP:
- nawiązywanie kontaktu w okolicznościach b. trudnych psychologicznie,
- stawianie diagnozy osoby w kryzysie,
- podtrzymanie kontaktu jak długo trzeba,
- podkreślanie zasobów jednostki,
- nieuzależnianie od siebie osoby,
- współpraca z innymi instytucjami,
- odporność na niewiarę i umiejętność samo motywacji.