14. Niedopowiedzenie i niedookreślenie - określ różnicę pojęć
Każde dzieło literackie jest ze swej natury niekompletne, co znaczy, że zawiera nieskończoną ilość miejsc niedookreślenia. Roman Ingarden nazywa tekst „szkieletem”, który czytelnik konkretyzuje według własnych doświadczeń i umiejętności. Miejsca niedookreślenia mogą jednak pojawić się w tekście jako element świadomej strategii dyskursywnej, która ma zachęcić czytelnika do aktywnego udziału w aktualizowaniu tekstu. Takie niedopowiedzenia, które można nazwać strategicznymi, są podstawowym źródłem napięcia, jakie tworzy się w procesie czytania. Mogą one pojawiać się na różnych poziomach utworu: językowym, narracyjnym oraz znaczeniowym.
Niedookreślenie zachodzi we 4 warstwach: -1) brzmień językowych: zapis graficzny nie oddaje niuansów wymowy - 2)znaczeń i sensów: wieloznaczność nazw, zjawisko presupozycji - 3)przedmiotów przedstawionych
4)schematów wyglądowych ------ wyobrażenia czytelnika
SCHEMATYCZNOŚĆ DZIEŁA LITERACKIEGO
- postacie przedstawiane są przez szkic kilkoma rysami, są niedookreślone;
- s. 21 niedookreślenie jakości uczuciowej nie tylko więc istnieje w utworze, ale nawet jest doniosłe dla jego artystycznej dynamiczności;
- dochodzić może do pomieszania podmiotu lirycznego z „autorem” jako sprawcą utworu. Niedopełnienie podmiotu lirycznego jest cechą strukturalną utworu i odgrywa rolę artystyczną;
- wielostronne niedookreślenie przedmiotów jest zmienne dla utworów (nie zależy od ich długości);
- schematyczność - płynie z dysproporcji między językowymi środkami przedstawienia a tym, co ma być w dziele przedstawione. Płynie też z warunków percepcji estetycznej dzieła sztuki literackiej;
- zaznaczenie indywidualności przedmiotu -1) określenie czasu i miejsca, imię własne, 2) l. poj. czasowników, czynności jednorazowe. Ale każdy przedmiot ma pewne właściwości strukturalne, np. posiadanie nieskończonej mnogości cech. Każde z określeń jest ustalone, ale nie jest niezdecydowane (każdy przedmiot indywidualny podpada pod zasadę wyłączonego środka).
Dzieło literackie jest niedookreślone = schematyczne, bo:
- dzieło nieschematyczne musiałoby być nieskończenie długie, a warunki percepcji i techniczne uniemożliwiają konkretyzację takiego.
Schematyczność (niedookreślenie) pojawia się też w poszczególnych wyglądach. To, co występuje przy czytaniu - to nie schematy wyglądów a konkretne wyglądy.
Wg Ingardena:
Niedopowiedzenie - luki, „wyrwa” pomiędzy członami sensu, które mogą występować pomiędzy zdaniami lub w obrębie samego zdania. Uważa się je za błąd sensu dzieła.
Niedookreslenie- jest to brak doprecyzowania pewnych informacji, luka myślowa artysty. Jest to informacja, której artysta celowo lub podświadomie nie przedstawi odbiorcy, aby on sam musiał „dowyobrażać” pewne rzeczy, sam tworzy obrazy, których nie przedstawił mu twórca.