1. Plan Daltoński.

• Helena Parkhurst

Plan Daltoński – polega na metodzie indywidualnej pracy uczniów, a więc zrywa z tradycyjnym, sztywnym klasowo – lekcyjnym systemem nauczania. Założycielka chciała aby nauczanie masowe w klasie zastąpić samodzielnym uczeniem się dzieci w szkole, by pozwolić dzieciom uczyć się we własnym tempie, pobudzić do współpracy, zastosować indywidualne sprawdzanie wyników pracy u każdego ucznia przez nauczyciela.

Krytyka tradycyjnego systemu nauczania odnosi się do:

- nauka w szkole, która odbywa się w godzinach rannych oraz samodzielna praca ucznia w domu z polecenia nauczyciela

- zbyt dużo zagadnień do zrealizowania podczas trwania pojedynczej lekcji

- częsta zmiana lekcji powoduje, że uczniowie musza się przystosowywać do nowego tematu i nauczyciela, a nauczyciel do nowej grupy

- zbyt liczne klasy

- nadmierna dyscyplina, nie dostrzeganie indywidualności ucznia

- zadawanie prac domowych nie jest sprzyjającym czynnikiem, ponieważ nie każdy uczeń posiada w domu własny kąt do nauki, często prace zadawane są po wyczerpującym dniu w szkole, mniej zdolni uczniowie korzystają z pomocy dorosłych lub co gorsze odpisują od kolegów

Założenia systemu daltońskiego;

- współpraca między nauczycielem i uczniem

- zasada wolności i samodzielności

- praca samodzielna dotąd wykonywana w domu odbywa się w szkole pod okiem nauczyciela, a zajęcia domowe podejmują uczniowie zgodnie ze swoimi chęciami, a wyniki nie są poddawane kontroli nauczyciela

- w związku z usunięciem pracy domowej czas lekcji wydłużył się, gdyż nie tracono go na jej zadawanie

- zastosowanie przydziału – miesięcznego programu mającego charakter instrukcji wskazującej co uczniowie mają opracować, w jaki sposób i z jakich źródeł mają korzystać, były dopasowane do uzdolnień poszczególnych uczniów, podzielono je na maksymalne, średnie i minimalne

- konferencje lekcyjne – spotkania ucznia bądź grupki uczniów z nauczycielem, uczniowie na konferencję przychodzą sami z własnej woli lub też zwoływane są przez kierownika pracowni na podstawie obserwacji pracy ucznia, w odróżnieniu do tradycyjnej lekcji na konferencjach nauczyciel czyli kierownik jest postacią bierną, aktywnością wykazują się uczniowie, to oni stawiają pytania na które odpowiada nauczyciel, on sugeruje odpowiedź lub też wywołuje dyskusje, na konferencjach uczniowie nie są oceniani

- samodzielna praca uczniów, która odbywała się w pracowniach; każda pracowania przeznaczona była do innego przedmiotu, na drzwiach znajdował się numer pracowni i nazwa przedmiotu, zajęcia trwały w najlepszych godzinach dnia, jeżeli klasy byli liczne pracownie były dublowane, każda pracowania była urządzona w taki sposób by uczeń mógł się czuć w niej swobodnie, każdy uczeń miał swoją szafkę i półkę, kierownikiem pracowni był nauczyciel, kierownik wypożycza uczniom materiały i ich obserwuje, uczeń wchodzi do pracowni bez żadnego przymusu, zajmuje dowolne miejsce i wybiera ten przedmiot który chce, sam dostosowuje tempo nauki, pod koniec zajęć uczeń musi zanotować jaką część przydziału wykonał i oddaje kierownikowi wypożyczone materiały pomocnicze

- kiedy uczeń zrealizował swój przydział oddawał do kontroli nauczycielowi, ten sprawdzał prace pisemne, dopytywał, żądał objaśnień, kiedy praca została przyjęta odznaczano to w rubryce sprawdziany i uczeń dostawał promocje do następnej klasy

Plan Daltoński zyskał popularność dlatego, że umożliwiał dostosowanie tempa nauki do rzeczywistych możliwości ucznia, wdrażał dziecko do polegania na sobie, budził inicjatywę i samodzielność, zarówno w działaniu jak i myśleniu, wyrabiał poczucie odpowiedzialności za wykonanie podjętego działania, zmuszał do poszukiwania najlepszych i najprostszych metod pracy.

2. . Celestyn Freinet.

W swojej koncepcji uważał, że celem pedagogiki powinno być tworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju dziecka. Opracował własną metodą nauczania początkowego eliminując podręczniki szkolne i tradycyjne sposoby prowadzenia zajęć. Metoda ta wykorzystywała swobodną ekspresję, aktywność i twórcze działanie dziecka. Oparł ją na pracy- zabawie, która najbardziej odpowiada potrzebom dzieci. Uważał, że ówczesna metodyka stosowana w szkole tłumi i ogranicza potrzebę komunikowania się z innymi, wyrażania siebie, ujawniania własnych zainteresowań i poglądów narzucając uczniom treści i formy niezgodne z ich życiem i zainteresowaniami, z ich pragnieniem dokonywania samodzielnych poszukiwań i samodzielnego działania.

Trzy podstawowe zasady koncepcji:

a) konieczność organizowania dzieciom szerokich kontaktów ze środowiskiem przyrodniczym, społecznym i kulturalnym w celu rozwinięcia zainteresowań i umożliwienia dzieciom swobodnej ekspresji

b) wychowanie przez samodzielną, lecz ukierunkowaną przez nauczyciela pracę

c) wspólne formy pracy wychowawczej i dydaktycznej

Podstawowe elementy pedagogiki Freineta:

1. Swobodna ekspresja

2. Metody naturalne

3. Wychowanie przez prace

4. Spółdzielcze formy samorządności uczniów

Cechy charakterystyczne koncepcji Freineta:

- indywidualne tempo pracy

- odrzucenie oceny na rzecz dyplomów i sprawności intelektualnej bądź manualnej

- rozwój samorządności czyli pracy w małych grupach, która stanowi podstawę wychowania, jedną z jej form była tzw. spółdzielnia szkolna

- dzieci organizują wszystkie dziedziny i rodzaje działalności w szkole

- pracują w pracowniach, wyposażonych w materiały pomocnicze i kształcące, dostępnych w każdej chwili

- uczniowie sami określają zadania do wykonania w określonym tygodniu, na koniec tygodnia następuje samoocena i ocena pracy

- wychowawca ma inspirować, pomagać i regulować

Techniki pracy:

a) technika swobodnego tekstu:

- ma na celu kształcenie umiejętności poprawnego wypowiadania swoich myśli, wrażeń i przeżyć

• Najpierw nauczyciel ustala z uczniami temat wypracowania. Następnie dzieci piszą indywidualnie tekst na kartkach. W małych grupach dzieci prezentują swoje teksty i wybierają ich zdaniem najlepszy. Autor wybranego tekstu czyta głośno swój tekst na forum klasy, a jeżeli klasa jest mała liczebnie wszystkie dzieci prezentują swoje prace. Uczniowie głosują który tekst najbardziej im się podobał i uzasadniają swój wybór. Wybrany tekst jest przepisany na tablicy. Tekst jest poprawiany językowo, poprawiane są błędy ortograficzne, gramatyczne, interpunkcyjne. Dzięki temu uczniowie powtarzają zasady pisowni. Test jest wzbogacany. Dodawane są określenia, wyrazy bliskoznaczne i metafory. Zdania są skracane lub rozwijane. Autor tekstu musi wyrazić zgodę na dokonywanie zmian. Pozostałe teksty nauczyciel poprawia i omawia z uczniami. Teksty te mogą być wykorzystywane w korespondencji między szkolnej lub gazetce szkolnej.

b) fiszki auto kreatywne:

- są to kartoniki z zadaniami dla uczniów i kartoniki z prawidłowymi odpowiedziami, zadania mogą dotyczyć wiadomości gramatycznych lub tematyki lekcji, każdy uczeń pracuje samodzielnie, bierze jedno zadanie i wykonuje je w specjalnym zeszycie, po wykonaniu zadania uczeń odnosi zadanie i bierze kartonik z poprawną odpowiedzią, uczeń sam sprawdza poprawność zadania, poprawia błędy, jest to nauka samokontroli, nauczyciel nie ocenia i nie kontroluje uczniów

c)korespondencja międzyszkolna:

- uczniowie korespondują z rówieśnikami z innej szkoły, obejmuje ona głównie listy, dzieci poznają zasady kompozycyjne pisania listów, oprócz tego dzieci mogą wysyłać jeszcze rysunki, gazetki szkolne i klasowe, ciekawe teksty, krzyżówki, rebusy, zagadki

d) swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna:

- stanowi ona punkt wyjścia nauczania różnych przedmiotów szkolnych, akt twórczy ma charakter indywidualny ale omawiany jest w grupie, swobodna ekspresja pozwala nauczycielowi lepiej poznać ucznia, zrozumieć go i pomóc mu , gdy zachodzi taka potrzeba, dzięki swobodnej ekspresji przestaje istnieć rozdźwięk między tym co dziecko chce wyrazić, a co wyraża pod presją, że "tak trzeba, tak wypada"

e)gazetka szkolna:

- zawiera wybrane teksty dzieci, zarówno dotyczące poszczególnej klasy lub całej społeczności, tworzona jest przez dzieci, zamieszczane są w niej teksty pisane na lekcjach

f)doświadczenia poszukujące:

- jest to droga do samodzielnego zgłębiania matematyki, przyrody, historii czy geografii, ma ona charakter wielokrotnych prób uwieńczonych sukcesem, pozostawiają one w świadomości dziecka doznane wrażenia zmysłowe i drogę posługiwania się nimi w sposób celowy i zamierzony

Pedagogika Freineta polegała na wychowania prospospołecznym, umiejętności dostosowania się do nowych warunków i wymagań, samodzielności i powiązanie własnych działań z pracą dla innych. Pedagogika Freineta jest dziś odkrywana jako przyjazna dla uczniów,. Dalej szeroki możliwości indywidualizowania potrzeb i możliwości dziecka. Okazuje dzieciom głęboki szacunek, zrozumienie ich potrzeb, dążeń i zainteresowań, dostosowanie zajęć do życia dziecka. Stwarza warunki swobodnego rozwoju dziecka, wypowiadania się, wyrażania swoich przeżyć w formie żywego słowa, tańca, muzykowania. Inspirowanie ekspresji dziecka tak by rozwijała ona sferę emocjonalną i poznawczą.

3. Maria Montessorii.

Pedagogika Marii Montesorii pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania. Daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego; wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność.

Cechy pedagogiki:

- rozwijanie samodzielności i wiarę we własne siły

- wypracowanie szacunku do porządku i pracy

- wypracowanie zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej

- osiąganie długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem

- samokontrola, a nie zewnętrzny przymus

- brak kar i nagród

- wzajemna pomoc bez rywalizacji

- szacunek do pracy innych

- rozwijanie indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy

- spontaniczna samodyscyplina

- nauczanie wielozmysłowe

- otoczenie w którym przebywa dziecko musi być dla niego przyjazne, sprawiało że dziecko czuje się w nim szczęśliwe i radosne, szybko i chętnie się uczy

- polaryzacja uwagi- zjawisko głębokiego i długotrwałego zainteresowania dziecka jednym przedmiotem lub czynnością w celu dokonywania odkryć na drodze głębokich osobistych przeżyć

- absorbująca psychika- chłonny umysł, umożliwia okolicznościowe uczenie się dziecka już we wczesnym okresie życia dzięki niej dziecko rejestruje w podświadomości wielskie informacje docierające z otoczenia, jest to mimowolne i nie wymaga wysiłku, powstaje w świadomości dziecka

Wrażliwe okresy:
a) od narodzin do 6r.ż wrażliwość na język mówiony i pisany, ruch, zachowania społeczne i porządek, dziecko ze stanu nieświadomości przechodzi w stan świadomego budowania swojej osobowości
b) od 7 do 12r.ż coraz większa rola świadomości, wrażliwość na moralność, sprawiedliwość, uczucia religijne, wzrasta zainteresowanie światem roślin i zwierząt, zwiększa się podatność na zdobywanie wiedzy
c) od 13 do 18r.ż wrażliwość na godność osobistą, odpowiedzialność i wiara w siebie, czas oddalenia się od rodziców, poszukiwania wartości, sensu życia

Zadania pedagogiki:

•    uczenie poprzez działanie - wiedza oraz praktyczne umiejętności zdobywane są poprzez własną aktywność dzieci, która zachodzi w odpowiednim środowisku wychowawczym przy udziale nauczycieli Montessori
•    samodzielność - dotyczy ona zarówno wyboru rodzaju, miejsca, czasu jak i formy pracy przy jednoczesnym zachowaniu określonych reguł społecznych; dzieci rozwijają swoje indywidualne zdolności oraz uczą się realnie oceniać swoje umiejętności
•    koncentracja - dla wyćwiczenia dokładności i wytrwałości dzieci wykorzystywane są określone rodzaje ćwiczeń
•    lekcja ciszy - dzieci uczą się w trakcie cichych zajęć indywidualnych oraz grupowych
•    porządek - dzieci przestrzegają zasady porządku w swoim otoczeniu i działaniu
•    społeczne reguły - dzieci w różnym wieku są łączone w grupy, co sprzyja wymianie ich wzajemnych umiejętności, ponadto uczą się one przestrzegać pewnych reguł, takich jak: nie rań innych, nie niszcz czy nie przeszkadzaj innym

•    obserwacja - stanowi ona klucz dorosłych do świata dziecka; wychowawca powinien z pełnym szacunkiem i uwagą obserwować postępy oraz trudności dziecka; być jego przewodnikiem
•    indywidualny tok rozwoju - każde dziecko musi być przyjęte w serdeczny sposób, znaleźć odpowiednią uwagę i opiekę ze strony nauczyciela; dzieci pracuję w swoim tempie według własnych możliwości

Cechy materiału Marii Maontesorii:

- prostota, precyzja i estetyka wykonania,

- uwzględnienie zasady stopniowania trudności,

- dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka,

- logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych,

- konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów,

- ograniczenie - dany rodzaj występuje tylko raz, w jednym egzemplarzu

Można go podzielić na pięć kategorii:

1. materiał do ćwiczeń z praktycznego życia - związany z samoobsługą, troską o środowisko, zwyczajami i normami społecznymi.

2. materiał sensoryczny - rozwijający poznanie zmysłowe, służy pobudzaniu aktywności umysłowej.

3. materiały do nauki języka, matematyki, kultury i innych dziedzin wiedzy.

4. materiały artystyczne związane z ekspresją muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka.

5. materiały religijne, np. przedstawiające przypowieści biblijne.

4 .Jan Bosko.

System prewencyjny, metoda wychowawcza, która nie jest oparta na stosowaniu przymusu, lecz odwołuje się do potencjału dobra i rozumu, jakie wychowanek nosi w swoim wnętrzu. Wychowawca, w pełni szanując wolną wolę młodego człowieka, staje się jemu bliski, by towarzyszyć mu na drodze autentycznego wzrastania. System zapobiegawczy polega na uprzedzaniu czynów podopiecznego tak, aby nie doprowadzić do zrobienia przez niego czegoś niewłaściwego

Trzy podstawowe zasady wychowania:

1. rozumu – ujawnia się jako autentyczne otwarcie na osobowy dialog z wychowankiem w trosce o jego rozwój i dobro, przejawia się to w okazywaniu szacunku wychowankowi podczas prowadzenia z nim rozmowy

2. religii – wychowanie to droga modlitwy, liturgii i życia sakramentalnego, ważne jest respektowanie autonomii wychowanków i nie zmuszanie do praktyk religijnych, wychowanek sam musi dostrzec zawarte w praktykach religijnych wartości i się z nimi utożsamiał

3. miłości – wyrobienie takiej postawy wychowawcy, którą charakteryzuje troska o rozwój wychowanka, pragnienie jego dobra, nauczyciela powinna cechować zasada asystencji czyli uczestnictwo we wszystkich zajęciach wychowanków; w nauce, pracy, wypoczynku, sporcie czy zabawach, nie chodzi tu o nadzór tylko właściwie rozumianą obecność wychowawcy wśród wychowanków

Trzy kategorie wychowanków:

1. młodzież dobra – potrzebują opieki ogólnej

2. młodzież normalna – potrzebuje troski i zaangażowania, częstych upomnień i zachęt do pracy nad sobą

3. młodzież trudna i zepsuta – wymagają szczególnej troski, by zmienić ich postawę należy zmienić ich przeszłość, rodzinę, doświadczenia wady, należy im okazywać więcej serca, wyrozumiałości, cierpliwości, poświęcać czas, wzmacniać dobre postępowanie nagrodami

Zasady:

- to ogólne normy postępowania i realizowania go w celu wysokiej skuteczności

- wychowawcy postępują według następujących zasad:

• obecności pedagogicznej (asystencji), personalizacji, miłości, twórczości, programacji, formacji, integralności, ciągłości, młodzieżowości, prewencji, wspólnotowości, autoedukacji, indywidualizacji, stopniowości, zróżnicowania, rozumowości, religijności, rekreacji, wolności, odpowiedzialności, karności, praktyczności, pedagogizacji, profilaktyki, kompetencji

1. Zasada asystencji:

- obecność wychowawcy w procesie kształcenia młodzieży, obejmuje zarówno nauczycieli jak i rodziców, wychowawca pomaga, wspiera, chroni, służy, przewodniczy,

- wyrażała się w pozytywnym działaniu ze strony wychowawców ukierunkowujących wychowanka na dobro

- zmierzała do tego by wychowankowie nie byli sami przy rozwiązywaniu swoich problemów

- wychowawcy dbali o duchowy i fizyczny rozwój wychowanka ucząc go mądrego i roztropnego patrzenia na życie

- aspekt nadzoru i kontroli

2. Zasada profilaktyki:

- polega na zapobieganiu złu i promocji dobra

- ma na celu najpełniejsze urzeczywistnienie osobowe każdego wychowanka, który staje się

wartościowym i pozytywnym członkiem społeczeństwa

- wychowania młodzieży jest konieczne

- usuwa ze środowiska wychowanka wszystkie przeszkody, które mogą wywołać spadek jego

wewnętrznego dynamizmu

3. Zasada personalizmu:

- stwarzanie pozytywnych uwarunkowań dla aktualizacji pokładów potencjalności tkwiących w

Wychowanku

- poszukiwania autentycznego dobra wychowanków, ich dynamiczny i integralny rozwój,

odnalezienie miejsca w rzeczywistości społecznej, urzeczywistnienie sensu życia

4. Zasada młodzieżowości:

- zakreśla obszar przedmiotu, ogólnych praw rządzących wiekiem młodzieńczym człowieka

5. Zasada socjalizacji:

- proces włączania wychowanka w kulturę środowiska społecznego i pełnienia określonych ról społecznych

- chroni wychowanków od destrukcyjnego wpływu wykolejonej młodzieży, szkodliwych działań, włóczęgostwa, przestępczości, dewiacji społecznej

-wybitną cechą jest wspólnotowość

6. Zasada autoedukacji:

- nie polega wyłącznie na rekreacji, zabawie, rozrywkach, lecz charakteryzuje się głównie troską o integralny rozwój osoby, który dokonuje się przez ustawiczny wysiłek formacyjny ze strony wychowawców

- wprowadzenie młodzieży w proces edukacji polegało na czterech etapach:

a) opierał się na ogólnoludzkim celu człowieka „bycia dobrym”

b) przygotowanie wychowanka do życia w społeczeństwie

c) motywowanie młodych do wyrastania

d)odkrycie swojego miejsca w życiu, fundamentalnej opcji życiowej

7. Zasada kompetencji:

- im pełniejszym samo urzeczywistnieniem osobowym odznacza się wychowawca, tym jego kompetencji wychowawcze są bardziej adekwatne do posługiwania się systemem prewencyjnym

- dobrzy są wychowankowie gdy jest dobry wychowawca

- wychowawca powinien być wyposażony w mądrość pedagogiczną, zdolną tworzyć środowisko, przeżycia, symbole, zaangażowanie do odkrycia i witalnej asymilacji wielkich wartości

8. Zasada zróżnicowania, indywidualności, stopniowości:

- szanuje naturalne prawa rozwojowe i stopniowość człowieka

- kryterium jest wiek, poziom intelektualny, emocjonalny, moralny

- indywidualne podejście do każdego wychowanka

- przewodnictwo w autoedukacji wychowanka

9. Zasada odpowiedzialności:

- pociąga za sobą wzrost lub pomniejszenie przeżywania wartości siebie

- sprawca czynu odpowiada za czyn i jego skutki

- nie ma wychowania bez wprowadzenia wychowanka w istotę odpowiedzialności

- wolna decyzja wychowanka

- kara musi być proporcjonalna do popełnionego czynu

- kara naturalna i psychologiczna

10. Zasada ciągłości i integracji:

- z jednej strony domaga się rozpoznania stopnia rozwoju każdej osoby i dostosowania do niego działań pedagogicznych

- nadania procesowi wychowawczemu stałości w czasie

- zachowanie tej samej linii pedagogicznej w odniesieniu do celu, metody, środków i interwencji

pedagogicznej

11. Zasada twórczości i programacji:

- polega na zdolności i dyspozycyjności wychowawcy do szukania prawdy, życia w prawdzie, działaniu w prawdzie i prowadzeniu wychowanka do autentycznego życia osobowego

- twórczość wychowawcy jest wielkoaspektowa

- cztery strefy pedagogiczne:

a) podnoszenie kwalifikacji pedagogicznych

b) odnowa i uaktualnienie pedagogiczne

c) odnowienie osób, dzieł, struktur, metod, działań

d)poprzednie są bez niej bezowocnym kontynuowaniem

5. Janusz Korczak – Henryk Goldszmit.

Podstawowe założenia pedagogiki Korczaka:

- dziecku należy się szacunek, powinno być traktowane jako podmiot, gdyż rozwija się dzięki własnej aktywności

- wychowanie powinno być traktowane jako proces oparty na partnerstwie

- dziecko powinno mieć zapewnione prawo do opieki

- całe społeczeństwo dorosłych powinno być odpowiedzialne za warunki życia dziecka

- powinno się poszukiwać i pogłębiać wiedzę o dziecku

- wszelkie techniki zastosowane w działaniach pedagogicznych powinny wynikać z założeń danego systemu opiekuńczo – wychowawczego

Janusz Korczak uważany jest za człowieka, który jako jeden z pierwszych zapoczątkował walkę o prawa dziecka. Bardzo często podkreślał fakt, że dziecko, żyjąc w świecie dorosłych, jest od nich uzależnione, a tym samym wskazywał, że pozycja dziecka jest nieporównywalnie gorsza od pozycji dorosłego. W związku z tym wskazywał potrzebę uznania dziecka za w pełni wartościowego człowieka już od momentu narodzin.

Apel do wychowawców, by zatroszczyli się o prawa dziecka:
- prawo do szacunku (dla niewiedzy, dla smutku, niepowodzeń i łez, dla misterium poprawy, dla młodego wysiłku i ufności, dla pracy poznania, dla tajemnic i wahań ciężkiej pracy wzrostu, dla własnych słabości),
- prawo do miłości (do piersi matki, atmosfery ciepła i troskliwości) i przyjaźni,
- prawo do tajemnicy (tajemnicy osoby, jak i własnych spraw, przeżyć i doznań),
- prawo do samostanowienia (prawo antytezy, prawo do oporu, do protestu, do upominania się i do żądania, do wypowiadania własnych myśli, do życia własnym wysiłkiem i własną aktywnością),
- prawo do własności (siebie – do samoposiadania i do swoich rzeczy),
- prawo do własnego rozwoju i dojrzewania,
- prawo do ruchu, do zabawy, do pracy i badania,
- prawo do sprawiedliwości w życiu

Metody wychowawcze:

- sąd koleżeński z kodeksem przebaczania, Korczak stworzył go z myślą, by:

• −usunąć zależność dziecka od woli i humoru wychowawcy,
  −wprowadzić zasady, normy, które obowiązywały w życiu gromady i regulowały atmosferę zakładu,
  −zainteresować wychowanka własnym postępowaniem,
  −obudzić refleksję nad swoimi czynami,
  −uczyć samokrytycyzmu i tolerancji wobec drugiego człowieka,
  −kształtować mocny fundament wzorowej postawy etycznej wychowanka

• Funkcje sędziów w Sądzie Koleżeńskim pełniły same dzieci. Sąd miał prawo sądzenia nie tylko dzieci, ale i dorosłych. Miało to ogromne znaczenie wychowawcze i zmieniło pozycję wychowanka w procesie wychowania.

- rada samorządowa- organ wybieralny, obradujący raz w tygodniu w składzie 10 wychowanków i wychowawca. W skład rady mogły wejść osoby o wysokim statusie a ponadto byli poddawani plebiscytowi ogólnemu. Nie mogli więc wejść do niej wychowankowie sprawiający trudności. A praca w samorządzie mogła mieć dla nich wychowawcze znaczenie. Do podstawowych zadań rady należało:
−zaspokojenie licznych potrzeb współmieszkańców poprzez wysłuchanie próśb,
−rozważanie pretensji, projektów i inicjowanie nowych przedsięwzięć,
−regulowanie współżycia jednostki z jednostką, jednostki z grupą i układanie współpracy z dorosłymi,
−konstytuowanie postanowień, które były wprowadzone jako przepisy
Taki zakres zadań i funkcji samorządu był dużym krokiem na przód w rozbudowie samorządności. Rada zaczęła podejmować prace mające już walor profilaktyki wychowawczej. Zaczęła zaspokajać rzeczywiste potrzeby samorządnego życia. Korczak znalazł rozwiązanie wielu zagadnień ściśle związanych z aktywizacją i uspołecznieniem wychowanków.

- Sejm Dziecięcy jako najwyższej instancji Samorządu, Rada stała się organem wykonawczym. Do zadań Sejmu Dziecięcego należało m. in. zatwierdzanie lub odrzucanie praw wydawanych przez Radę Samorządową, a także uchwalanie ważniejszych świąt i wydarzeń w życiu zakładu

Formy oddziaływań wychowawczych:

-wpisywanie się do księgi podziękowań i przeprosin
-kategorie obywatelskie
-kategorie czystości
-nagradzanie w postaci pamiątkowych pocztówek
-pełnienie dyżurów
-plebiscyt życzliwości i niechęci
-gazetka

Dobry wychowawca – opiekun musi spełnić przede wszystkim podstawowy wymóg, jakim jest poznanie samego siebie:
-bądź sobą – szukaj własnej drogi,
-poznaj siebie – zanim zechcesz dzieci poznać,
-zdaj sobie sprawę z tego, do czego sam jesteś zdolny – zanim dzieciom poczniesz wykreślać zakres ich praw i obowiązków,
-ze wszystkich sam jesteś dzieckiem, które musisz poznać, wychować i wykształcić przede wszystkim.

Najbardziej znane powieści adresowane do dzieci:  Mośki, Joski i Srule (1910), Jóźki, Jaśki i Franki (1911); dylogia o Królu Maciusiu Król Maciuś I (1923, zekranizowana w 1958), Król Maciuś na wyspie bezludnej (1923); Bankructwo małego Dżeka (1924), Kiedy znów będę mały (1925)
Pozostałe: debiut w prasie (1986); Dzieci ulicy (1901); współpraca z tygodnikiem głos (1903-1905 – na łamach tygodnika ukazuje się w odcinkach powieść Dziecko salonu 1904); Koszałki opałki (1905); Momenty wychowawcze, cz. I Jak kochać dziecko, Dziecko w rodzinie (1919); cz. II i III Jak kochać dzieci (1920), szkice poetyckie Sam na sam z Bogiem. Modlitwa tych, którzy się nie modlą (1922);
broszura Prawo dziecka do szacunku (1929); Prawidła życia. Pedagogika dla młodzieży i dorosłych (1930); Pamiętnik (1942)
Po śmierci Janusza Korczaka ukazały się między innymi:
•    Wybór pism pedagogicznych (tom 1-2, 1957-1958)
•    Wybór pism (tom 1-4, 1957-1958)
•    Pisma wybrane (tom 1-4, 1978)
•    Dzieła wszystkie (publikowane od 1992, z zaplanowanych 16 tomów ukazało się 12)

6. John Dewey.

System pedagogiczny oparty na instrumentalizmie, który polegał na rozumieniu doświadczenia jako istoty prawdy – prawdziwe jest to co sprawdza się w działaniu jako prawdziwe. Doświadczenie jest źródłem zdobywania i weryfikowania wiedzy.

Szkoła Deweya:

- hasło „uczenie się przez działanie”

- powstała na wzór samowystarczalnego gospodarstwa domowego, gdzie dzieci wykonywały różne zajęcia rzemieślnicze i gospodarcze

- nacisk na aktywność praktyczną i manualną

- pobudzanie wrodzonych zdolności dzieci, zainteresowań, wzbogacanie doświadczeń, samodzielna praca

- nie było lekcji ani przedmiotów, ośrodkiem był problem, który napotkało dziecko w codziennym życiu i jego rozwiązanie które miało doprowadzić do nabywania wiadomości, dlatego zadaniem szkoły było stwarzanie sytuacji, które byłyby źródłem owych problemów

Dewey wyodrębnił etapy myślenia prowadzące do rozwiązania problemu:

1. Odczucie trudności.

2. Określenie trudności – sformułowanie problemu.

3. Szukanie rozwiązań – formułowanie hipotez.

4. Wyprowadzenie drogą rozumowania wniosków z rozwiązań – logiczna weryfikacja hipotez.

5. Dalsze obserwacje prowadzące do przyjęcia lub odrzucenia hipotezy – empiryczna weryfikacja hipotezy.

7. Rudolf Steiner

Szkoła typu – Waldorf:
- prywatna , niezależna od systemu szkół państwowych, ich programów
- dla dzieci robotników i urzędników fabryki (Waldorf – Astoria)
- radykalna forma kształcenia nauczycieli kurs z zakresu wiedzy ogólnej o człowieku, dydaktyki i metodyki nauczania, wiedzy o charakterze ćwiczeń językowych

Pedagogika ukierunkowana na tworzenie społeczeństwa przyszłości, które wyróżnia trzy sfery życia:
a) duchowo – kulturową - aby mogła zaistnieć niezbędna jest wolność , wychowawca musiał stworzyć warunki do rozwijania zdolności i zainteresowań
b) gospodarczą - młode pokolenie powinno mieć możliwość wykształcenia swojej niezależnej gospodarki wolnej od wpływów politycznych i militarnych państwa
c)  prawno – polityczną - instytucje kształcenia i nauk badawczych są wolne bez względu na granice między państwami -> konsekwencja autonomii gospodarczej

Idea wolności:
- od urodzenia człowiek powinien dorastać w wolności od żądań władzy i życia gospodarczego

- stworzenie jednostce szansy, by rozwinęła swoje zdolności, swoją indywidualność i zainteresowanie
- tworzenie wolnych szkół powszechnych, średnich i uniwersytetów finansowanych przez fundacje, kwesty społeczne i indywidualne, tworząc wolne korporacje, które będą decydowały o planach, treściach i metodach kształcenia
- szkoły – niezależne, samorządne, pozbawione hierarchicznej struktury

Etapy rozwoju człowieka:
1.    Ciało fizyczne (flegmatyk)– do 7 r. ż., jest najniższym elementem ludzkiego bytu, składa się z nieograniczonych substancji, podlega prawom fizyczno – materialnym. W tej fazie życia dziecko nieświadomie przyjmuje, że świat jest dobry. Wychowawcy powinni troszczyć się o „właściwe” otoczenie dziecka (pogodne oblicze wychowawcy, zdrowe wyżywienie, właściwy ubiór, dźwięczne piosenki, swobodne zabawy itp.).
2.    Ciało eteryczne(sangwinik) – do 7 do 14 r.ż, chce iść do szkoły, chce się uczyć ale tylko w określony sposób.  Ciało to jest nośnikiem takich czynności duchowych jak: temperament, ciekawość, przyzwyczajenie, pamięć. Potrzebuje „autorytetu dlatego potrzebny jest do wszystkich przedmiotów od 1 do 8 klasy jeden nauczyciel – wychowawca.
3.    Ciało astralne(choleryk) – od 14 do 21 r.ż, Rodzi się wraz z okresem dojrzewania w sferze seksualnej. Sfera ta jest nośnikiem delikatnych doznań, odczuć, rozkoszy, bólu, cierpienia, pożądania, popędów. Młodzież ta powinna mieć prawo stawiania wszelkich pytań.
4.    Ciało ja (melancholik)– od 21 do 28 r.ż, znajduje się w zewnętrznej powłoce, jest poznawalne dzięki intuicji. Człowiek jest istotą, która sama kształtuje swój los i pewnie panuje nad otoczeniem. Może w sposób odpowiedzialny wybrać sobie zawód i założyć rodzinę. Budzi się wolna wola, pozazmysłowe moce. Jest to faza samowychowania.

Siedem wskazań:
1.    Szukaj wzmocnień dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Wyżej od zdrowia uczeń powinien stawiać tylko obowiązek, nigdy zaś korzyść.
2.    Czuj się członkiem wszechświata i jako istota ludzka miej poczucie odpowiedzialności za wszystko co się dzieje.
3.    Każdy powinien dojść do przekonania, że jego myśli, uczucia maja dla świata jednakowe znaczenie, podobnie jak i jego czyny. Zgubna jest nienawiść wobec bliźniego czy stosowanie przemocy.
4.    Własny byt ludzki nie tworzy się za zewnątrz, lecz wewnątrz nas. Ten, kto nabędzie takiego przekonania, będzie tez potrafił rozpoznać swoje obowiązki.
5.    Bądź stały w podejmowaniu decyzji. Nic nie powinno odwieść cię od podjętej decyzji poza rozpoznaniem, że się pomylił.
6.    Mniej poczucie wdzięczności za wszystko, co otrzymujesz. Trzeba też wiedzieć, że nasza jaźń jest darem wszechświata.
7.    W swojej postawie wobec życia stale bierz pod uwagę powyższe warunki.

Skutki/efekty szkół waldorfskich:
- uczniowie nie boją się szkoły ani nauczyciela
-zainteresowanie uczniów światem i własnym rozwojem
- uczniowie przyjaźnie nastawieni do świata, cechuje ich partnerstwo
- nauczyciel odwiedza domy uczniów aby mieć dobry kontakt z rodzicami
- całotygodniowe konsultacje rodzic-nauczyciel

- nauczyciel rozbudza zainteresowania, stymuluje do współdziałania, pomaga się usamodzielnić

8. Gregory Kerscheinsteiner.

1. Zasady wychowania.

   a)zasada całości

   b)zasada aktualności

   c)zasada autorytetu

   d)zasada wolności

   e) zasada samodzielności

   f) zasada czynności

   g)zasada uspołecznienia

   h)zasada indywidualizacji

a) zasada całości;

zasada całości wymaga, aby proces kształcenia nie ograniczał się do rozwijania pewnych tylko stron psychicznego i duchowego życia jednostki, ale uwzględniając jej indywidualność, zwracał się do całej duchowej istoty

b) zasada aktualności;

wymaga, aby czynność wychowawcza dążyła do jak najpełniejszego rozwoju jednostki, w każdym jej okresie życia, nie tracąc przy tym z oczu jej przyszłych możliwości rozwojowych

c)zasada autorytetu;

kładzie nacisk na to, aby przyswojenie sobie przez jednostkę wartości kulturalnych odbywało się na mocy autorytetu wewnętrznego, będącego wynikiem miłości, wdzięczności, czci i podziwu, a nie na mocy zewnętrznego nacisku i przymusu, zadaniem procesu kształcenia powinno być budzenie szacunku dla wartości osobistych przez wczesne autorytatywne wprowadzenie wychowanka w zwyczaje i czynności kulturalne, których istota polega właśnie na swym szacunku, należy wychowanka uczynić jak najwcześniej członkiem wspólnoty wartości by rozwinąć w nim taką postawę psychiczną, która przydatna będzie dla urzeczywistnienia idei wartości

d) zasada wolności;

wymaga aby wychowankowi dać jak najwcześniej możność samookreślania swego działania wśród różnorodnych i odpowiednio dobranych stosunków życiowych, eksperymentalne uczenie się jest konsekwencją zasady wolności

e) zasada samodzielności;

punktem wyjścia wszelkich czynności kształcących powinna być wewnętrzna istota wychowanka

f) zasada czynności;

wymaga aby we wszelkiej pracy związanej z kształceniem się nie tylko sam jej przebieg, ale także ukończone dzieło poddane było starannej samoocenie wychowanka, tylko pod tym warunkiem może on uniknąć dyletantyzmu i poznawszy własne siły nabrać ochoty do nowych i trudniejszych przedsięwzięć

g) zasada uspołecznienia;

żąda aby wychowanek, zdobywając wartości kulturalne, nie tylko dochodził przy pomocy swych czynności do swego własnego moralnego samopoznania, ale także skierował swoją działalność ku umoralnieniu społeczeństwa, samorząd szkolny jest najodpowiedniejszym środkiem do rozbudzenia i wzmocnienia w młodzieży sumienia społecznego, odwagi moralnej, uczynności i życzliwości oraz pouczenia jej o wzajemnej zależności pod względem moralnym jednostki i społeczeństwa

h)zasada indywidualizacji;

orzeka, iż indywidualna struktura duchowa dobra kulturalnego i indywidualna struktura duchowa wychowanka muszą się w całości lub w części pokrywać, jeśli dobro kulturalne ma być dobrem kształcącym

2.Istota wykształcenia obywatelskiego i społecznego.

Państwo jest najwyższą organizacją społeczną, przedstawiającą i urzeczywistniającą porządek zbiorowego życia kierującą współżyciem ludzi z sobą, umożliwiając im doskonalenie własnej osobowości. Najważniejsze jest dobro wewnętrzne i zewnętrzne człowieka, które ściśle ze sobą współdziałają.

Użyteczny obywatel to ten kto zna swoją pracę i pracę swego narodu i posiada wolę i siłę do jej wykonania. Praca jest podstawowym warunkiem wychowania pożytecznego obywateli, urabia państwo usposobionych osobowości.

Przysposobienie użytecznych obywateli obejmuje trzy zasady:

1. szkoła powinna przygotować do zawodu albowiem nikt nie może być użytecznym obywatelem państwa, kto w nim nie pełni jakiejś pracy, służącej bezpośrednio lub pośrednio celem organizacji państwowej

2. szkoła powinna przyzwyczajać uczniów upatrywania w swym zawodzie funkcji wykonawczej nie tylko dla zdobycia warunków utrzymania, ale i dla służenia celom ogółu. Pod tym jedynie warunkiem możliwe jest umoralnienie zawodu

3. szkoła publiczna winna wreszcie budzić w wychowanku siły i skłonności do rozwijania państwa w kierunku ideału moralnej społeczności

Indywidualność czyli charakter biologiczny określony jest jako wrodzony kompleks sił psychicznych, wyrażającym się w swoistym sposobie reagowania; właściwy charakter natomiast jest stałością woli, określoną jednoznacznie przez niezmiennie stosowane przez nas zasady, cztery siły, które umożliwiają wykształcenie wartościowego i etycznego człowieka to siła woli, jasności sądu, wrażliwości i wzruszalności.

Szkoła pracy oparta jest przede wszystkim na pracy rękodzielniczej, zawodowej. Każda szkoła początkowa posiadać powinna jakieś miejsce przeznaczone do wykonywania pracy ręcznej; ogrody, kuchnie szkole, laboratoria, szwalnie, aby można było w nich systematycznie rozwijać skłonności do zajęć ręcznych i przyzwyczajać wychowanka do coraz bardziej starannego, uczciwego, sumiennego i przemyślanego wykonywania czynności składowych pracy ręcznej.

Szkoła pracy:
a) przygotowanie do zawodu
b) przygotowanie do upatrywania w zawodzie funkcji służenia celom ogółu
c) budzenie siły i skłonności do rozwoju państwa w kierunku ideału moralnej społeczności

Siedem zasad:
1. porządek jest wynikiem powszechnej woli
2. człowiek nie może żyć tylko dla siebie i tylko z siebie, porządek społeczności ludzkiej nie jest nigdy idealny
3. przez ułomność matury ludzkiej można tylko zbliżyć się do ideału państwa kultury i prawa
4. doskonalenie wewnętrzne to najważniejsze dobra państwa służące idei humanizmu
5. państwo to system największych wartości
6. główną ideą życia jest posiadanie własnej pracy
7. wykształcenie zawodowe jest wstępem do wykształcenia ogólnego

9. Fryderyk Herbart

Szkoła Herbarta nazwana tradycyjną charakteryzuje się:

- konserwatyzmem i autokratyczne stosunki nauczyciel – uczeń

- surowa dyscyplina, nauczyciel steruje uczniami poprzez system karania i nagrodzenia

- bark samodzielności ucznia

- uczniowie motywowani są poprzez rywalizację

- kształcenie mało wychowawcze

- podział treści nauczania na przedmioty

- uczeń nie decydował o doborze treści, był pasywny, miał siedzieć cicho i tylko słuchać

- dominacja uczenia się pamięciowego

- uczniowie są zachęcani do nauki przez zewnętrzne motywy

- szkoła stanowi jedyny teren uczenia się (tylko praca domowa jest wykonywana poza nią)

Herbart wyróżnia 5 idei praktycznych, które razem wzięte określają ideał osobowości moralnej i najwyższy cel życia:
- wewnętrznej wolności duchowej,
- doskonałości,
- życzliwości,
- prawa,
- słuszności, czyli zadość uczynienia

Do realizacji celu wychowania służą:

- kierowanie dziećmi

- karność

- nauczanie

Najważniejszymi czynnikiem wychowania uznaje nauczanie wychowujące oparte na 4 stopniach formalnych;
- jasność,
- kojarzenie,
- system,
- metoda

System – to układ pewnych treści, elementów sprzężonych ze sobą i współdziałających przy realizacji określonych celów.

System pedagogiczny -pedagogia wykreowana przez pedagoga o orientacji instrumentalnej mająca charakter doktryny, w której możemy wyodrębnić trzy układy:
1)    Ideologiczny- pozwala zdefiniowanie celów działania
2)    Teoretyczny- teorie opisujące i wyjaśniające
3)    Praktyczny- dyrektywy praktycznego działania

Doktryną pedagogiczną nazywa się autorską koncepcję celowościowego i całościowego procesu edukacyjnego zawierającego:

- opis i uzasadnienie celów wynikających z konkretnej ideologii

- opis teorii naukowych

- dyrektywy praktycznego działania

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­

BIOGRAFIE

Celestyn Freinet
Celestyn Freinet urodził się 15 października 1896 roku we francuskiej wiosce Gars, w ubogiej rodzinie chłopskiej. Wykazywał zainteresowania naukami przyrodniczymi. Znalazło to później odzwierciedlenie w jego teoriach pedagogicznych. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia w Nicei, ale powołanie na front uniemożliwiło mu dalszą naukę. Jako inwalida wojenny, 20-letni Celestyn dostał posadę niewykwalifikowanego nauczyciela w wiejskiej szkole eksperymentalnej. Nie był przygotowany do zawodu nauczycielskiego, dlatego też postanawia opierać się na obserwacji swych uczniów, na poznawanie ich zainteresowań, na ich reakcjach i wypowiedziach. Przekonał się o nieefektywności szkoły tradycyjnej. Rozpoczął głębokie studia nad psychologią i pedagogiką. Zgłębiał teorię pedagogiczną Marii Montessori. Współpracował z Henrim Barbussem – redaktorem czasopisma "Clart". Zainteresował się ideałami socjalizmu i odbył podróż do Związku Radzieckiego i wraca zafascynowany tą pedagogiką. Pierwszą nowością, którą wprowadził w szkole było założenie w 1926 roku szkolnej drukarni. Umożliwiło mu to wprowadzenie następnych innowacyjnych technik nauczania. Nie zawsze jednak udaje mu się realizować swoje idee, gdyż napotyka sprzeciw rodziców i władz. W 1927 r. ukazała się jego książka "Drukarnia w szkole". Zdaniem Freineta, wydawanie gazetki szkolnej przekonuje uczniów do samodzielnego działania i nadaje temu działaniu sens. W 1934 roku założył prywatną szkołę, w której zaczął stosować nowe idee pedagogiczne. Celestyn Freinet uważał, że pedagogika nie jest czymś stałym, niezmiennym lecz jej celem powinno być tworzenie warunków dla rozwoju dziecka. Opracował własną metodę nauczania początkowego, eliminującą podręczniki szkolne i tradycyjne sposoby prowadzenia zajęć lekcyjnych. Metoda ta wykorzystywała swobodną ekspresję, aktywność i twórcze działanie dziecka. Oparł na pracy-zabawie, która najbardziej odpowiada potrzebom dzieci. Freinet uważał, że metodyka, którą się w szkole stosuje, "tłumi i ogranicza potrzeby komunikowania się z innymi, wyrażania siebie, ujawniania własnych zainteresowań i poglądów narzucając uczniom treści i formy niezgodne z ich życiem, zainteresowaniami, z ich pragnieniem dokonywania samodzielnych poszukiwań i samodzielnego działania". W złożonej i bardzo bogatej koncepcji pedagogicznej Freineta należy wyróżnić trzy podstawowe elementy:
- przekonanie o konieczności organizowania dzieciom szerokich kontaktów ze środowiskiem przyrodniczym, społecznym i kulturalnym w celu rozwinięcia zainteresowań i umożliwienia dzieciom swobodnej twórczości,
- przeświadczenie o zasadniczej wartości w rozwoju dziecka różnorodnych form ekspresji, czyli wychowywanie przez samodzielną, lecz ukierunkowaną przez opiekuna pracę,
- spółdzielcze formy pracy wychowawczej i dydaktycznej.
Odrzuca on ocenę, uwzględnia indywidualne tempo pracy. Inny jest sposób zdobywania wiedzy przez ucznia. Freinet szczególną uwagę zwracał na rozwój samorządności czyli pracę w małych grupach. Samorządność dzieci stanowi podstawę wychowania. Jej formą jest tzw. spółdzielnia szkolna. Dzieci organizują wszystkie dziedziny i rodzaje działalności w szkole. Pracują nie w klasach lecz w pracowniach wyposażonych w materiały i pomoce kształcące, odpowiednio poklasyfikowane i dostępne w każdej chwili. Uczniowie sami określają zadania do wykonania na cały tydzień, wyznaczają osoby odpowiedzialne, dokumentują pracę. Na koniec tygodnia następuje samoocena i ocena pracy. Ma ona charakter graficzny. Zamiast ocen dzieci uzyskują sprawności i dyplomy. Taki sposób oceniania wysiłków dzieci sprawia, że znika niezdrowa rywalizacja, a każde dziecko może zdobyć sprawność intelektualną lub manualną zgodnie ze swoim wyborem. Dlatego też inna jest rola nauczyciela w klasie. Musi on przezwyciężyć w sobie postawę dogmatyczną, autorytarną, narzucającą aby wejść między uczniów, by razem z nimi pracować i szukać rozwiązań. Wychowawca ma inspirować, regulować i pomagać. Techniki, które opracował Freinet są podstawą jego pedagogiki.
Technika swobodnego tekstu
Fiszki autokreatywne
Korespondencja międzyszkolna
Gazetka szkolna
Swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna
Stanowi ona punkt wyjścia nauczania różnych przedmiotów szkolnych. Akt twórczy ma charakter indywidualny ale omawiany jest w grupie. Swobodna ekspresja pozwala nauczycielowi lepiej poznać ucznia, zrozumieć go i pomóc mu , gdy zachodzi taka potrzeba. Dzięki swobodnej ekspresji przestaje istnieć rozdźwięk między tym co dziecko chce wyrazić, a co wyraża pod presją, że "tak trzeba, tak wypada".
Doświadczenia poszukujące
Stosowane są zwłaszcza w środowisku społeczno - przyrodniczym. Jest to droga do samodzielnego zgłębiania matematyki, przyrody, historii czy geografii. Ma ono charakter wielokrotnych prób uwieńczonych sukcesem. Pozostawiają one w świadomości dziecka doznane wrażenia zmysłowe i drogę posługiwania się nimi w sposób celowy i zamierzony. Jest to wychodzenie poza dostarczane informacje, działanie niekonwencjonalne i niestandardowe.
Technika swobodnego tekstu
Ma na celu kształcenie umiejętność poprawnego wypowiadania swoich myśli, wrażeń i przeżyć. Oto kolejność pracy:
Najpierw nauczyciel z uczniami ustala temat wypracowania.
Następnie dzieci piszą indywidualnie tekst na kartkach.
W małych grupach dzieci prezentują swoje teksty i wybierają ich zdaniem najlepszy.
Autor wybranego tekstu czyta głośno swój tekst na forum klasy.
Jeżeli klas jest mała liczebnie wszystkie dzieci prezentują swoje prace.
Uczniowie głosują, który tekst najbardziej im się podobał i uzasadniają swój wybór.
Wybrany tekst jest przepisany na tablicy.
Tekst jest poprawiany językowo, usuwane są błędy ortograficzne, gramatyczne, interpunkcyjne. Dzięki temu uczniowie powtarzają zasady pisowni.
Tekst jest wzbogacany. Dodawane są określenia, wyrazy bliskoznaczne, metafory. Zdania są skracane lub rozwijane.
Autor tekstu musi wyrazić zgodę na dokonanie zmian.
Pozostałe teksty nauczyciel poprawia i omawia z uczniami.

W tej technice występują wszystkie rodzaje ćwiczeń: w mówieniu, pisaniu, pisaniu z pamięci, czytaniu głośnym i cichym ze zrozumieniem, słownikowe, gramatyczne, ortograficzne, nauki o języku, wiedzy o literaturze. Teksty te mogą być wykorzystane w korespondencji międzyszkolnej lub w gazetkach.
Korespondencja międzyszkolna
Uczniowie korespondują z rówieśnikami z innej szkoły. Obejmuje ona głównie LISTY. Dzieci poznają zasady kompozycyjne pisania listów, ,używania wielkiej litery w zwrotach grzecznościowych, zwroty i wyrażenia grzecznościowe. Oprócz tego dzieci mogą wysyłać rysunki, gazetki szkolne i klasowe oraz ciekawe teksty własne, krzyżówki, rebusy, zagadki.
Fiszki autokreatywne
Są to kartoniki z zadaniami dla uczniów i kartoniki z prawidłowymi odpowiedziami. Zadania mogą dotyczyć wiadomości gramatycznych lub tematyki lekcji. Każdy uczeń pracuje samodzielnie, bierze jedno zadanie i wykonuje je w specjalnym zeszycie. Po wykonaniu zadania uczeń odnosi zadanie i bierze kartonik z prawidłową odpowiedzią. Uczeń sam sprawdza poprawność wykonania, poprawia błędy. Jest to nauka samokontroli. Nauczyciel nie ocenia i nie kontroluje uczniów. Fiszki można wielokrotnie wykorzystywać, wzbogacać, zmieniać przykłady.
Pedagogika Freineta znalazła szybko zwolenników nie tylko we Francji. Zainicjowany przez Freineta ruch na rzecz nowoczesnej metody skupił nauczycieli z przeszło 40 krajów. W Polsce twórcą ruchu Freineta jest dr Halina Semenowicz, tłumaczka jego dzieł, niestrudzona propagatorka idei szkoły i technik Freineta.
Freinet zmarł w 1966 roku, przeżywszy 70 lat. Zostawił po sobie liczący się w dziejach wychowania i myśli pedagogicznej ważny i niekwestionowany dorobek. Dziś, bardziej jeszcze niż kiedykolwiek potrzebne jest wychowanie prospołeczne, umiejętność dostosowywania się do nowych warunków i wymagań, samodzielność i powiązanie własnych działań z pracą dla innych. Pedagogika Celestyna Freineta jest dzisiaj odkrywana na nowo jako przyjazna dla uczniów we współczesnej szkole
Założenia pedagogiki Freineta można wykorzystać również z powodzeniem w pracy z zuchami. Myślę, że z tego źródła korzystali już liczni zuchmistrze i wychowawcy. Szczególnie dostosowanie metody Freineta do zadań rewindykacyjnych daje daleko idące możliwości indywidualizowania potrzeb i możliwości dzieci. Ponadto pedagogika Freineta staje się bliska przez wyraźne podobieństwo z poglądami Janusza Korczaka i Aleksandra Kamińskiego. Okazywanie dzieciom głębokiego szacunku i zrozumienia wobec ich potrzeb, dążeń i zainteresowań, dostosowywanie zajęć do życia dziecka cechowało wychowanie wymienionych wielkich przyjaciół dzieci. Pedagogika Freineta może być nie tyle alternatywą, co uzupełnieniem metody zuchowej, inspiracją drużynowych do twórczych rozwiązań wielu problemów wychowawczych. Wykorzystanie zdolności i talentu zuchów wymaga jednak indywidualizacji pracy gromady. Stwarzanie sposobności do swobodnego wypowiadania swoich przeżyć w formie żywego słowa, tańca, swobodnego muzykowania, wyrażania ich przez malarstwo, wreszcie inspirowania ekspresji dziecka tak, aby służyła ona rozwojowi emocjonalnemu, poznawczemu - to najważniejsze postulaty Freineta. To niemal gotowy program indywidualnych sprawności i gwiazdek zuchowych. Warto zatem, aby drużynowy chciał być uczniem Freineta.

Jan Bosko

Salezjański system wychowania wymaga odpowiedniego przygotowania nauczycieli, zarówno osób duchownych, jak i świeckich. System ten odznacza się jednolitym postępowaniem bez względu na to, w jakim kraju i w jakim środowisku salezjanie podejmują działalność. Z tego powodu można by dostrzec pewną unifikację w kształceniu nauczycieli, z którą nie wszyscy się godzą. Mimo tego osiągnięcia salezjańskich nauczycieli stanowią nieustanną inspirację dla wielu wychowawców.

Dzieje się tak dlatego, że w myśl założeń Jana Bosko w każdym przypadku zostaje zachowana tożsamość każdego nauczyciela podejmującego pracę w szkolnictwie salezjańskim. Świadomie realizują oni wskazania pedagogiki opartej na wzorach wypracowanych przez założyciela zakonu, która z czasem staje się ich własną metodą. Te zasady stosują nie tylko w szkole, ale żyją nimi na co dzień, choć według własnych potrzeb i własnych możliwości. Przypatrzmy się więc postulatom wielkiego pedagoga, założyciela zakonu salezjanów, ogłoszonego świętym ojca Jana Bosko.

Jan Bosko był Włochem; urodził się w 1815 roku w biednej chłopskiej rodzinie piemonckiej; zmarł w Turynie w roku 1888. Po stracie ojca wychowywała go matka, która nauczyła go pracowitości, odpowiedzialności, a szczególnie pobożności. Naukę czerpał z każdej chwili swego życia, z każdego wydarzenia, nieraz przykrego czy trudnego, z każdego spotkania z drugim człowiekiem, a także ze spotkania z Bogiem. Można sądzić, że jego pedagogia, która obecnie stanowi podstawę kształcenia nauczycieli salezjańskich, powstawała w ciągu całego życia świętego.

Był rozczarowany postępowaniem nauczycieli już w seminarium. Nie podobało mu się, że celowo utrzymywali dystans w stosunku do uczniów; unikali kontaktów i przebywania wśród nich. Przełożeni przyjmowali na rozmowy alumnów zaledwie dwa razy w roku. Odbywali swoje lekcje i więcej w szkole ich nie widziano. Wydawało się niemożliwe, aby zwrócić się do nich o jakąś radę. Nie dziwi więc, że nie tacy nauczyciele są dziś stawiani za wzór w kształceniu nauczycieli salezjańskich.

Według Jana Bosko wychowanie wymaga szczególnej postawy wychowawcy i całego zestawu sposobów i poczynań opartych na przekonaniach płynących z rozumu, religii i dobroci; kształcenie odbywa się przez słowo, pismo, naukę, zabawę, sport, wspólne podróże i spotkania. Rozum, jedna z trzech podstawowych zasad wychowania, ujawnia się jako autentyczne otwarcie na osobowy dialog z wychowankiem w trosce o jego rozwój i dobro. Przejawia się to w okazywaniu szacunku wychowankowi podczas prowadzenia z nim rozmowy. Szczególne zastosowanie znajduje w czasie konfliktów grupowych. W takich sytuacjach, w myśl wskazań Jana Bosko, należy dokładnie i w miarę obiektywnie zbadać źródło konfliktów i doprowadzić do porozumienia stron. Gdy zaś podłożem konfliktu staje się przemęczenie nauką, staje się wskazane poświęcenie więcej czasu rozrywce.

Niezbędny jest też umiar w stosowaniu kar; ksiądz Bosko uważał, że należy wykluczyć kary fizyczne jako upokarzające wychowanka i poniżające wychowawcę. Zastosowanie jakiejś kary może nastąpić dopiero po wyczerpaniu innych środków. Ale i wtedy należy wybrać odpowiedni moment dla wychowanka, dając mu możliwość refleksji, a sobie samemu czas na dojście do równowagi.

Druga zasada odnosi się do religii; wychowanie według Jana Bosko to droga modlitwy, liturgii i życia sakramentalnego. Nie dziwi więc fakt, że w kształceniu nauczycieli salezjańskich w Europie i na świecie właśnie taka formuła jest realizowana. Jeśli jednak chodzi o wychowanków, to ważne jest respektowanie ich autonomii i niezmuszanie do praktyk religijnych. Rzecz polega na tym, aby wychowanek sam dostrzegał zawarte w praktykach religijnych wartości i z nimi się utożsamiał.

I wreszcie trzecia zasada Jana Bosko, znajdująca zastosowanie w kształceniu jego następców, to zasada miłości (dobroci), w której chodzi o wyrobienie postawy wychowawcy, którą charakteryzuje troska o rozwój wychowanka, pragnienie jego dobra, zarówno ludzkiego, jak i Bożego. Wychowując młodego człowieka, trzeba zawsze widzieć w nim dobro i ukierunkowywać go w ten sposób, żeby sam rozwijał w sobie potencjalne możliwości likwidacji zła.

Szczególne miejsce w wychowaniu zajmuje asystencja. Jest to działalność nie zawsze znana nauczycielom lub zastępowana tzw. dyżurami. Asystencja tymczasem to aktywne uczestnictwo we wszystkich zajęciach wychowanków: w nauce, pracy, wypoczynku, sporcie oraz zabawach. Nie chodzi tu o nadzór, ale właściwie rozumianą obecność wychowawcy wśród wychowanków. W czasie obecności ważną rolę odgrywają swobodne rozmowy indywidualne, w których należy unikać stylu formalistycznego, zachowywać dyskrecję i prowadzić ciągłą formację sumienia.

Taka forma obecności wychowawcy uniemożliwia łamanie regulaminu przez wychowanków lub popełnianie wszelkiego rodzaju występków. Wychowawca powinien się interesować problemami młodzieży, starać się poznać jej zapatrywania, uczestniczyć w jej rozmowach, wskazywać dobre cele i drogi do ich osiągnięcia. Odpowiednio rozumiana asystencja wychowawcza może być też okazją do poznania wychowanków.

Ksiądz Bosko wyróżniał trzy kategorie wśród wychowanków: młodzież dobra, normalna, trudna i zepsuta. Pierwsi potrzebują ze strony wychowawców opieki ogólnej. Druga grupa potrzebuje więcej troski i zaangażowania, częstych upomnień i zachęt do pracy nad sobą. Trzecia kategoria wymaga “mało słów, wielu czynów”. Wychowawcy mają ich otoczyć szczególną troską. By zmienić ich postawę, należy poznać ich przeszłość, rodzinę, doświadczenia, wady. Należy im także okazywać więcej serca, wyrozumiałości, cierpliwości, poświęcać czas, wzmacniać dobre postępowanie nagrodami.

 

Wszystkie te działania są elementami proponowanego przez Jana Bosko systemu prewencyjnego. Polega on na tym, że uczniów zaznajamia się ze statutem szkoły i innymi przepisami, a następnie roztacza się nad nimi taką opiekę, że znajdują się oni zawsze pod czujnym, ale dyskretnym okiem dyrektora lub nauczycieli, co jest równoznaczne ze stworzeniem wychowankom takiej sytuacji, która uniemożliwienia im popełnianie wykroczeń. System ten dla wychowanków jest łatwiejszy do zniesienia i w efekcie korzystniejszy aniżeli system represyjny, stosowany w niejednej szkole.

Z pewnością taki system sprawowania opieki nad wychowankami stawia przed wychowawcami nieznane gdzie indziej wymagania: całkowitego oddania wychowankom i poświęcania własnego czasu. A przecież nauczyciele mają własne rodziny, którym także muszą poświęcić czas i uwagę. W placówce salezjańskiej jest to możliwe dzięki właściwemu planowaniu zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych, w których wszyscy wychowawcy mają z wyprzedzeniem i po uzgodnieniu wyznaczone miejsce i czas.

W każdym procesie kształcenia istotną rolę przypisuje się celom. U Jana Bosko celem wychowania jest prawy obywatel i dobry chrześcijanin. Wydaje się jednak, że to cel nakreślony zbyt ogólnie. Ale kiedy podejmuje się jego realizację w konkretnym środowisku okazuje się, jak wiele w tej dziedzinie jest do zrobienia. Propozycje Jana Bosko, będące wyrazem chrześcijańskiego rozumienia formacji ludzkiej, są bowiem wyznaczane przez dość dokładnie określone cele, które możemy sformułować jako troskę o integralny – fizyczny, duchowy, moralny – rozwój młodego człowieka, zagwarantowanie mu podstawowego wykształcenia ułatwiającego wejście w życie zawodowe oraz przygotowanie do pełnienia ról społecznych w społeczeństwie i Kościele. Wprowadzają przy tym bardzo fundamentalną zasadę porządkującą kierunek oddziaływań wychowawczych: wskazanie pierwszeństwa wartości duchowych (religijnych) nad witalnymi.

Rozwijając wskazania Jana Bosko w wychowaniu, należy dążyć do dwóch celów:

• zapewnienia młodzieży warunków do zachowania atrybutów godności osoby ludzkiej,

• umożliwienia młodym ludziom rozwoju zmierzającego do zbawienia; jest to cel najwyższy i ostateczny. Dlatego wszelka nauka ma związek ze sprawami religii.

W kształceniu nieustannie korzysta się z pomocy Boga. I tak jak Jan Bosko uważał się za Jego pośrednika, tak też w szkole salezjańskiej powinni być traktowani wszyscy pracownicy. Święty życzył sobie, aby pośrednicy Boga byli jak on kapłanami, gdyż tych uważał za najdoskonalszych wychowawców, choćby dlatego, że byli oni szafarzami sakramentu pokuty. Nie dziwi więc fakt, że w salezjańskich placówkach poczesne funkcje pełnią księża salezjanie bądź siostry salezjanki. Z wieloma z nich młodzież obcuje również w czasie zajęć pozaszkolnych, a nawet podczas wakacji. Osoba świecka, korzystając z wytycznych i wskazówek, również może osiągnąć znakomite wyniki wychowawcze. Tak też się dzieje w placówkach salezjańskich w Europie i na świecie, w których jest zatrudniona większość pracowników świeckich. Poza sukcesami dydaktycznymi osiągają oni wysokie wyniki w sporcie, muzyce lub innych dyscyplinach. A oto kilka wskazań Jana Bosko dla nauczycieli, o których realizację dba się w placówkach salezjańskich:

• Trzeba budzić w młodzieży zaufanie; musi ona was lubić i chętnie do was przychodzić.

• Starajcie się natychmiast uspokajać kłótnie.

• Nie wpadajcie w złość, nawet gdyby było to usprawiedliwione. Wystrzegajcie się lodowatych uwag i słów, które ranią. Powiedzcie winnemu po prostu: Nie jestem z ciebie zadowolony.

• Nie wymagajcie dyscypliny dla dyscypliny, gdyż zabija to zapał i rozmach, hamuje spontaniczność. Musicie zachować równowagę między wolnością a usprawiedliwionym przymusem. Jest to sprawa taktu.

• Kiedy trzeba, prowokujcie do wybuchu wesołości; bez radości nic się nie udaje.

• Chciałabym jeszcze zwrócić uwagę, że Jan Bosko uważał sport za jeden z ważnych czynników wychowania osobowego. Sytuował go w młodzieńczym dynamizmie jako przejaw właściwie ukierunkowanej radości i wolności. Przypisywał mu rolę kondycyjno-rozwojową, relaksującą, a przede wszystkim integrująco-personalistyczną we właściwym procesie wychowawczym. Trudno więc myśleć o wszechstronnym procesie kształcenia nauczycieli, pomijając wychowanie fizyczne. Sport występuje na sali gimnastycznej, na boisku szkolnym, a także w trakcie rozgrywek i zawodów przygotowujących do zawodu nauczyciela. Również w trakcie jego wykonywania nauczyciele nie mogą zapominać o sportowym rozwoju.
  
  Istotnym elementem w stylu wychowawczym Jana Bosko była też radość. Chodziło mu o spontaniczną radość i żywotność, otwarte wyrażanie wobec innych stanu szczęśliwości i dobrych życzeń, okazywanie pogody ducha. W jego pojęciu młodzież z natury bywa wesoła, radosna, po części nieskrępowana. Dlatego też nauczyciel powinien uczniom zostawić dużo swobody, by mogli biegać, skakać, a nawet hałasować.
  
  W systemie wychowawczym Jana Bosko wielkie znaczenie miały śpiew i muzyka. Jego powiedzenie: “Dom salezjański bez muzyki jest jak dusza bez ciała” stanowiło punkt wyjściowy do zabiegania o rozwój osobowości wychowanków przez muzykę. Służy ona bowiem ogólnemu rozwojowi człowieka, zarówno fizycznemu, intelektualnemu, emocjonalnemu, jak i estetycznemu. Dlatego też muzyka towarzyszy codziennemu życiu w szkole salezjańskiej. Śpiewem i muzyką uświetnia się liturgie i akademie, wita i żegna gości, uprzyjemnia przerwy śródlekcyjne oraz wszelkie wycieczki i pielgrzymki. W szkołach funkcjonują chór szkolny i zespoły muzyczne. Nauczyciele salezjańscy pielęgnują tradycje muzyczne według myśli i pragnień swego założyciela.

•  

• Oddanie świętego Jana Bosko sprawom wychowania ma na celu pełne zbawienie młodzieży. Można to osiągnąć dzięki stworzeniu jej środowiska wychowawczego o rodzinnym klimacie, atmosferze optymizmu przepojonego twórczą i spontaniczną autoekspresją, rozumem i elastycznością, dyscypliną utrzymywaną w duchu miłości i wiary. Środowisko takie jest efektem stosunku wychowawczego, który pozwala młodzieży czuć, że jest kochana.

Obecnie w społeczeństwie przeżartym duchem konsumpcji, skrajnego erotyzmu oraz żądaniem absolutnej autonomii nauczyciele księdza Jana Bosko różnią się od innych nauczycieli. Nauczyciel salezjański żyje zgodnie ze wskazaniami Ewangelii, ma zdrowe podejście do spraw pieniądza, płci i wolności, odrzuca luksus, jest otwarty i delikatny w swoich zachowaniach i słowach, cechuje go poczucie dyscypliny i lojalność. Dla niego zawsze będzie sprzeczne z duchem salezjańskim stosowanie w życiu wykrętów, zimnych kalkulacji, ciągłe stawianie warunków i zgłaszanie zastrzeżeń, szukanie korzyści osobistych.

Takim wzorowym nauczycielem nie sposób stać się od razu. Święty z Turynu umiał wykorzystywać każdą chwilę, którą miał do dyspozycji. Nie zmarnował danego sobie czasu. Obecnie czynią to jego następcy w placówkach salezjańskich. Próbują, każdy w swoim zakresie, wykorzystać te chwile, które daje Bóg, próbują włączyć się w dzieło wychowania współczesnego młodego pokolenia. Czynią to w myśl słów księdza Jana Bosko, który pisał do wychowawców i rodziców: Pomóżmy młodzieży, aby byli uczciwymi obywatelami i dobrymi chrześcijanami. Nie wystarczy starać się, aby byli dobrymi fachowcami, jeżeli będą nieuczciwi, kłamliwi i egoistyczni. Zapewniam was, że wiele rzeczy zmieniłoby się, gdybyśmy pomagali im być szczerymi, uczciwymi, hojnymi, silnymi i dobrymi. Potem, jakikolwiek ciężar spocząłby na ich ramionach, nieśliby go z godnością i przydatnością społeczną.

System wychowania prewencyjnego – Jan Bosko.

1. Zasada wychowania:

- to ogólne normy postępowania i realizowania go w celu wysokiej skuteczności

- wychowawcy postępują według następujących zasad:

• obecności pedagogicznej (asystencji)

• personalizacji

• miłości

• twórczości

• programacji

• formacji

• integralności

• ciągłości

• młodzieżowości

• prewencji

• wspólnotowości

• autoedukacji

• indywidualizacji

• stopniowości

• zróżnicowania

• rozumowości

• religijności

• rekreacji

• wolności

• odpowiedzialności

• karności

• praktyczności

• pedagogizacji

• profilaktyki

• kompetencji

1. Zasada asystencji:

- obecność wychowawcy w procesie kształcenia młodzieży, obejmuje zarówno nauczycieli jak i rodziców, wychowawca pomaga, wspiera, chroni, służy, przewodniczy,

- wyrażała się w pozytywnym działaniu ze strony wychowawców ukierunkowujących wychowanka na dobro

- zmierzała do tego by wychowankowie nie byli sami przy rozwiązywaniu swoich problemów

- wychowawcy dbali o duchowy i fizyczny rozwój wychowanka ucząc go mądrego i roztropnego patrzenia na życie

- aspekt nadzoru i kontroli

2. Zasada profilaktyki:

- polega na zapobieganiu złu i promocji dobra

- ma na celu najpełniejsze urzeczywistnienie osobowe każdego wychowanka, który staje się

wartościowym i pozytywnym członkiem społeczeństwa

- wychowania młodzieży jest konieczne

- usuwa ze środowiska wychowanka wszystkie przeszkody, które mogą wywołać spadek jego

wewnętrznego dynamizmu

3. Zasada personalizmu:

- stwarzanie pozytywnych uwarunkowań dla aktualizacji pokładów potencjalności tkwiących w

Wychowanku

- poszukiwania autentycznego dobra wychowanków, ich dynamiczny i integralny rozwój,

odnalezienie miejsca w rzeczywistości społecznej, urzeczywistnienie sensu życia

4. Zasada młodzieżowości:

- zakreśla obszar przedmiotu, ogólnych praw rządzących wiekiem młodzieńczym człowieka

- wyróżnia cztery kategorie młodzieży

a) dobrzy – wzorowi

b) zwyczajni – przeciętni

c) trudni – bierni lub czynni

d) źli – bierni lub czynni

- troska o młodzież mogąca ulec wykolejeniu i demoralizacji, ubogą, opuszczoną, z rodzin rozbitych,

moralnie zagrożonych

5. Zasada socjalizacji:

- proces włączania wychowanka w kulturę środowiska społecznego i pełnienia określonych ról społecznych

- chroni wychowanków od destrukcyjnego wpływu wykolejonej młodzieży, szkodliwych działań, włóczęgostwa, przestępczości, dewiacji społecznej

-wybitną cechą jest wspólnotowość

6. Zasada autoedukacji:

- nie polega wyłącznie na rekreacji, zabawie, rozrywkach, lecz charakteryzuje się głównie troską o integralny rozwój osoby, który dokonuje się przez ustawiczny wysiłek formacyjny ze strony wychowawców

- wprowadzenie młodzieży w proces edukacji polegało na czterech etapach:

a) opierał się na ogólnoludzkim celu człowieka „bycia dobrym”

b) przygotowanie wychowanka do życia w społeczeństwie

c) motywowanie młodych do wyrastania

d)odkrycie swojego miejsca w życiu, fundamentalnej opcji życiowej

7. Zasada kompetencji:

- im pełniejszym samo urzeczywistnieniem osobowym odznacza się wychowawca, tym jego kompetencji wychowawcze są bardziej adekwatne do posługiwania się systemem prewencyjnym

- dobrzy są wychowankowie gdy jest dobry wychowawca

- wychowawca powinien być wyposażony w mądrość pedagogiczną, zdolną tworzyć środowisko, przeżycia, symbole, zaangażowanie do odkrycia i witalnej asymilacji wielkich wartości

8. Zasada zróżnicowania, indywidualności, stopniowości:

- szanuje naturalne prawa rozwojowe i stopniowość człowieka

- kryterium jest wiek, poziom intelektualny, emocjonalny, moralny

- indywidualne podejście do każdego wychowanka

- przewodnictwo w autoedukacji wychowanka

9. Zasada odpowiedzialności:

- pociąga za sobą wzrost lub pomniejszenie przeżywania wartości siebie

- sprawca czynu odpowiada za czyn i jego skutki

- nie ma wychowania bez wprowadzenia wychowanka w istotę odpowiedzialności

- wolna decyzja wychowanka

- kara musi być proporcjonalna do popełnionego czynu

- kara naturalna i psychologiczna

10. Zasada ciągłości i integracji:

- z jednej strony domaga się rozpoznania stopnia rozwoju każdej osoby i dostosowania do niego działań pedagogicznych

- nadania procesowi wychowawczemu stałości w czasie

- zachowanie tej samej linii pedagogicznej w odniesieniu do celu, metody, środków i interwencji

pedagogicznej

11. Zasada twórczości i programacji:

- polega na zdolności i dyspozycyjności wychowawcy do szukania prawdy, życia w prawdzie, działaniu w prawdzie i prowadzeniu wychowanka do autentycznego życia osobowego

- twórczość wychowawcy jest wielkoaspektowa

- cztery strefy pedagogiczne:

a) podnoszenie kwalifikacji pedagogicznych

b) odnowa i uaktualnienie pedagogiczne

c) odnowienie osób, dzieł, struktur, metod, działań

d)poprzednie są bez niej bezowocnym kontynuowaniem

Janusz Korczak:

1. Dzieciństwo i młodość.

Janusz Korczak właściwe Henryk Goldszmit urodził się 22 lipca 1878 lub 1879 roku w Warszawie. Jego ojciec Józef Goldszmit był znanym warszawskim adwokatem. . Matka, Cecylia z Gębickich, pochodziła z rodziny niezupełnie spolszczonej. W domu rodzinnym, oprócz rodziców i starszej siostry –Anny, mieszkała ukochana babcia Henryka- Emilia Gębicka. To jej pięcioletni Henryk zwierzał się ze swoich tajemnic i marzeń o lepszym świecie.

W ósmym roku życia rozpoczął naukę w szkole początkowej Augustyna Szmurły, gdzie panował surowy porządek. Tak głęboko przejął się stosowaną tam karą chłosty, że rodzice musieli zabrać go ze szkoły. Przebywając w domu i przygotowując się do pierwszej klasy gimnazjum, marzył o lepszym świecie, w którym nie będzie okrucieństwa i niesprawiedliwości. Marzenia te znalazły odbicie w Królu Maciusiu Pierwszym.

Główną pasją piętnastoletniego Henryka Goldszmita było czytanie książek, w tym czasie także marzył o założeniu pisma „Debiut”, w którym zamieszczałby prace odrzucane przez inne redakcje. Jako siedemnastolatek rozpoczął pisanie powieści „Samobójstwo”, której nie ukończył.

• Henryk Goldszmit uczęszczał do Gimnazjum Praskiego, w którym nauka odbywała się w języku rosyjskim. Henryk nie lubił szkoły, uczył się raczej średnio, natomiast interesował się literaturą, której poświęcał cały czas wolny.

• W roku 1898 zdał maturę i zapisał się na Wydział Lekarski Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Latem 1899 roku udał się w podróż śladami Pestalozziego, także był uczestnikiem Kongresu Syjonistycznego w Bazylei.

• Studia lekarskie zajęły Korczakowi sześć lat, gdyż pierwszy rok musiał powtórzyć. Prawdziwą atmosferę naukową odnalazł na Uniwersytecie Latającym, którego został słuchaczem. Jednocześnie stał się członkiem Towarzystwa Kolonii Letnich i Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego. W dalszym ciągu rozwijał się literacko. Pisał liczne artykuły i recenzje w tygodniku „Kolce” oraz jednocześnie współpracował z innymi czasopismami. W okresie studenckim powstała pierwsza powieść „Dzieci ulicy”. Korczak podjął pracę nauczycielską. Prowadził zajęcia na tajnej pensji Stefanii Sempołowskiej, również pracował w bezpłatnej czytelni dla biednych dzieci, natomiast sobotami w swoim mieszkaniu organizował zabawy dla najmłodszych.

1. Jako wychowawca na koloniach letnich.

• W latach 1900-1915 był aktywnym członkiem Towarzystwa Kolonii Letnich. W końcowej fazie studiów medycznych rozpoczął pracę na koloniach jako wychowawca. W 1904 i 1907 roku prowadził kolonie dla dzieci żydowskich w ośrodku wakacyjnym „Michałówka” w miejscowości Daniłowo-Błędnica (gubernia łomżyńska), w pobliżu stacji Małkinia, dla dzieci żydowskich. Nazwa kolonii pochodzi od imion synów Erlicha i Endelmana, ofiarodawców 14 morgów zalesionego gruntu, na którym wspomniane towarzystwo wybudowało własną kolonię.

• W 1921 roku dzięki staraniom Korczaka na ofiarowanym i zabudowanym terenie w Gocławku powstała kolonia letnia Domu Sierot pod nazwą „Różyczka”. W 1940 roku Korczak chcąc zapewnić bezpieczeństwo i spokój w czasie wojny zorganizował tam swoim wychowankom ostatnie kolonie letnie.

1. W służbie medyczno-pedagogicznej.

• W marcu 1905 roku Janusz Korczak otrzymał dyplom lekarza i podjął pracę w Warszawie w Szpitalu dla Dzieci im. Bersonów i Baumanów przy ulicy Śliskiej 51. W placówce tej znajdowało się 25 łóżek. Zobowiązany był do całodobowej opieki nad chorym oraz udzielania porad w ambulatorium przyszpitalnym. Warto dodać, że prowadził również bibliotekę.

• W latach 1905-1906 Korczak zdobywał doświadczenie jako lekarz wojskowy po powołaniu na front wojny rosyjsko- japońskiej.

• Dla pogłębienia wiedzy wybrał się na rok do Berlina (1907/1908) i na pół roku do Paryża (1910). Tam brał udział w wykładach z pediatrii i pedagogiki specjalnej. Przy okazji zwiedził szpitale dziecięce i zakłady zajmujące się terapią i edukacją dzieci. W 1911 roku przebywał miesiąc w Londynie zwiedzając szkoły i przytułki. W tym czasie postanowił definitywnie poświęcić się pracy z dziećmi i zrezygnował z założenia własnej rodziny.

• Korczak w ciągu siedmiu lat pracy w szpitalu (1905-1912) służył dzieciom jako lekarz, pedagog, i pisarz. Wytrwale popularyzował wiedzę pediatryczną. Aktywnie współpracował w tym czasie z pismami: „Krytyka Lekarska” (1906-1907), „Medycyna i Kronika Lekarska” (1909-1910), „Przegląd Pediatryczny” (1911). Prowadził także bogatą działalność odczytową i wykładową.

1. W Domu Sierot i Naszym Domu.

• W 1912 roku Korczak rozstał się z pracą w szpitalu i obejął funkcję dyrektora Domu Sierot przy ul. Krochmalnej 92, pozostającego pod opieką Towarzystwa „Pomocy dla Sierot”. Współpracował ze Stefanią Wilczyńska i razem z nią zaopiekował się 85 wychowankami. Dom Sierot stał się dla Korczaka miejscem pedagogicznych obserwacji procesu wychowawczego, a także zrodziły się w nim nowe pomysły pedagogiczne (różne formy samorządu, praca nad wydawaniem „Tygodnika Domu Sierot”, którego współtwórcą stały się dzieci). Korczak zabiegał o dobry kontakt podopiecznych z otoczeniem, w tym celu zorganizował akcję 200 doniczek fuksji, którymi dzieci obdarowały sąsiadów z parterowych mieszkań. W lutym 1913 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Domu Sierot.

• Od listopada 1919 roku Korczak wraz z Falską objął kierownictwo pedagogiczne w zakładzie wychowawczym dla sierot Nasz Dom w Pruszkowie pod Warszawą. Odwiedzał dom w charakterze lekarza i pedagoga. Czynił starania o wsparcie finansowe dla placówki.

• W 1932 roku wyprowadził się z Domu dla Sierot i zamieszkał z siostrą Anną przy ul. Żurawiej. W tym czasie podjął się nowych obowiązków, m.in. jako biegły sądowy w sprawach dzieci przy Sądzie Okręgowym na ul. Lesznej. W Kasie Chorych opracowywał projekty kursów dla pielęgniarek.

1. Radio.

• W 1935 roku związał się z Polskim Radiem. Pod pseudonimem Stary Doktor wygłaszał liczne pogadanki dla dzieci, co było nowością w radiofonii polskiej; otrzymał zaproszenie do „Anteny”. W 1938 wygłosił w radiu powieść „Pedagogika żartobliwa”.

• W 1934 roku i 1936 roku odbył podróże do Palestyny. Był zafascynowany świętą ziemią trzech religii, ruchem na rzecz odrodzenia narodowego Żydów oraz doświadczeniami kibucowymi.

• Za wybitną twórczość literacką Korczak w 1937 roku został odznaczony Złotym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury.

• W 1938 roku współpracował z czasopismami wydawanymi w języku hebrajskim i żydowskim, m.in.:„Olami”, „Olami Hakata”, „Hechaluc Hacair”, publikując na ich łamach powiastki, monologi i bajki dla dzieci.

• Korczak w pierwszych dniach wojny wraz z wychowawcami i współpracownikami dyżurował dzień i noc w Domu Sierot. We wrześniu 1939 roku przemówił do dzieci i rodziców w Polskim Radiu, nawołując do spokoju.

1. W getcie warszawskim.

• Od pierwszych dni wojny Korczak nieustannie zabiegał o wsparcie dla Domu Sierot, organizując kolonie letnie (czerwiec-lipiec 1940). Dostarczał żywność dzieciom poprzez działalność jałmużniczą. W 1940 roku Dom Sierot został przesiedlony do getta, zaś Korczaka aresztowano za nienoszenie nakazanej Żydom przez władze okupacyjne opaski z gwiazdą Dawida.

• Wychowawca wyczerpany fizycznie wrócił po miesiącu aresztu do Domu Sierot znajdującego się na ul. Chłodnej 33.

• W październiku 1941 roku Dom Sierot został przeniesiony na ul. Sienną 16-Śliską 9. Korczak cały czas walczył o środki finansowe i dary na utrzymanie dzieci. Mimo beznadziejnej sytuacji organizował tajne nauczanie, życie kulturowo-oświatowe poprzez inscenizacje bajek i innych tekstów.

• Na początku 1942 roku Korczak podjął się opieki nad zaniedbanym internatem dla sierot przy ul. Dzielnej.

• Od maja do sierpnia 1942 nocami pisał „Pamiętnik”, który ukazywał tragiczny obraz okupacji hitlerowskiej.

• W dniu 18 lipca 1942 roku została wystawiona ostatnia sztuka w Domu Sierot pt. „Poczta” Rabindranatha Tagore. Przygotowywała ona wychowanków do świadomej i godnej śmierci.

• 22 lipca 1942 roku w dniu urodzin Korczaka rozpoczęła akcja zagłady w getcie.

1. Ostatnia droga Janusza Korczaka i sierot.

• W dniu 6 sierpnia 1942 roku hitlerowscy okupanci wyprowadzili z Domu Sierot Korczaka, Wilczyńską, wszystkich współpracowników i dwustu wychowanków.

• Ostatnim człowiekiem, który widział Korczaka na Umschlagplatzu i chciał mu pomóc był Nechum Remba (działacz podziemnej organizacji samoobrony w getcie).

• Ostatnią drogę Korczaka i dzieci Nechum Remba relacjonuje: „Wszystkie dzieci ustawiono w czwórki, na czele Korczak z oczami zwróconymi ku górze trzymał dwoje dzieci za rączki, prowadził pochód. Drugi oddział prowadziła Stefania Wilczyńska, trzeci - Broniatowska (jej dzieci miały niebieskie plecaki), czwarty oddział - Szternfeld z internatu na Twardej. Były to pierwsze żydowskie szeregi, które szły na śmierć z godnością. (...) Nawet Służba Porządkowa stanęła na baczność i salutowała. Gdy Niemcy zobaczyli Korczaka, pytali: Kim jest ten człowiek”.

• Wszyscy zostali wywiezieni w wagonach krytych, zatłoczonych, z okienkami zakratowanymi drutem kolczastym do obozu zagłady w Treblince, niedaleko Małkini.

• Janusz Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka. Domagał się uznania dziecka za pełnowartościowego człowieka od chwili narodzin i na każdym etapie swego istnienia. Uważał , że dziecko ma prawo być sobą, być takim, jakim jest. Jeżeli dziecko jest „pełnym człowiekiem” to ma prawo do szacunku, ma prawo do tego , aby nie było lekceważone i ma prawo tego wymagać od dorosłych. Szacunek ten jest potrzebny i dla jego niewiedzy i dla jego wysiłku poznawczego. Poglądy te znalazły odbicie w nowoczesnym antyautorytarnym systemie wychowania, który respektował potrzeby i dążenia dziecka, a zarazem skłaniał dziecko do pracy nad sobą.

• „Wychowywać – znaczy chować, chronić, ukrywać przed krzywdą i szkodą, zabezpieczyć”. Wychowanie według Korczaka to przede wszystkim opieka, obrona, obowiązek chronienia dzieci przed nie domaganiami otaczającego ich świata, nieuporządkowanego, źle urządzonego i źle rządzonego, prawie w ogóle nie dostrzegającego istnienia dzieci, nie rozumiejącego ich potrzeb i spraw. Nie ma jasnego podziału pomiędzy wychowywaniem dziecka a opieką nad nim. Takie rozumienie istoty, sensu wychowania przenika całą spuściznę pedagogiczną Korczaka. W tej koncepcji wychowania założeniem i zarazem ostatecznym celem „ Starego Doktora” było dążenie do samowychowania. Był on wrogiem zamkniętego, sztywnego, mało elastycznego systemu wychowawczego. Odnosił się on sceptycznie do wszelkich „ skutecznych praw „ w wychowaniu. Wskazywał ogólne kierunki działania, zasady, które wychowawca powinien dostosowywać zawsze do konkretnych potrzeb i możliwości konkretnych dzieci w określonych sytuacjach. Wychowanie miało być twórczym procesem polegającym na ustawicznym poszukiwaniu własnych skutecznych form i metod. Przeciwstawiał się rozpowszechnionemu w ówczesnej praktyce pedagogicznej „wpajaniu dyscypliny”, wykluczał kary cielesne, potępiał praktyki zawstydzania dzieci. Korczak uważał że „ Przymus zastąpić przez dobrowolne i świadome przystosowanie się jednostki do form życia zbiorowego – Nie słowo, nie morał: konstrukcja i atmosfera internatu taka, żeby dzieci ceniły pobyt w nim, żeby zależało im samym na wydobyciu z siebie jak największego wysiłku, by się opanować i przezwyciężać, dostrajać i zastosować do wymagań i potrzeb środowiska. Poszukiwać form łatwych i zrozumiałych dla nich”. Proponował system zachęt i trzy zasady pedagogiczne:
  1. Współgospodarzenie – szczególne miejsce w „systemie” J. Korczaka zajmowała praca w zakresie samoobsługi wychowanków. Najlepszych pracowników darzono wielkim szacunkiem. Dzięki tzw. dyżurom Dom Sierot funkcjonował na zasadzie niemal całkowitej samoobsługi.
  2. Współzarządzanie – na przykładzie Rady Samorządowej, Sądu Koleżeńskiego i Sejmu Domu Sierot Korczak dał dzieciom prawo w porozumieniu z dorosłymi do ustalania zasad normujących podstawowe dziedziny życia „zakładu” i obowiązujące wszystkich bez wyjątku wychowanków i wychowawców.
  3. Oddziaływanie opinii społecznej – ujawniała się ona w pracy, komu jaki powierzyć dyżur, w wyrokach sądowych dzieci, w plebiscytach.

• Swoje zasady Korczak realizował w Domu Sierot, gdzie wprowadził w życie nowe metody wychowawcze w postaci między innymi:
  - tablicy do porozumiewania się z dziećmi, na której wywiesza się wszelkie zawiadomienia , ogłoszenia itp. Powyższa tablica zmusza wychowawcę do obmyślenia każdego przedsięwzięcia, chroni przed wadliwymi lub zbyt pochopnymi decyzjami a dzieci uczy namysłu i odróżniania spraw drobnych od istotnych, oraz uczy cierpliwości oczekiwania na decyzję.
  - sądu koleżeńskiego, z jego oryginalnym kodeksem przebaczenia. Jest on „kamieniem węgielnym” wychowania Korczaka, sądził , że jest to zaczątek nowego , konstytucyjnego wychowawcy, który „nie, dlatego nie krzywdzi dziecka, że je lubi czy kocha, ale dlatego, że istnieje instytucja, która je przed bezprawiem, samowolą, despotyzmem wychowawcy broni” Sąd opierał swoją pracę na głęboko humanitarnym i wychowawczym kodeksie wynikającym ze zrozumienia i moralnej oceny czynu. Stworzył on Sąd Koleżeński z myślą o tym by:
  −usunąć zależność dziecka od woli i humoru wychowawcy,
  −wprowadzić zasady, normy, które obowiązywały w życiu gromady i regulowały atmosferę zakładu,
  −zainteresować wychowanka własnym postępowaniem,
  −obudzić refleksję nad swoimi czynami,
  −uczyć samokrytycyzmu i tolerancji wobec drugiego człowieka,
  −kształtować mocny fundament wzorowej postawy etycznej wychowanka.
  Zgodnie z hasłem Korczaka „Dziecko jest dobrym rzeczoznawcą własnego życia.” Funkcje sędziów w Sądzie Koleżeńskim pełniły same dzieci. Istniał specjalny kodeks, w którym czytamy: „Jeżeli ktoś zrobił coś złego, najlepiej mu przebaczyć, jeżeli zrobił coś złego nieumyślnie, będzie w przyszłości ostrożniejszy [...] Jeżeli zrobił coś złego, bo go namówili, już się nie będzie słuchał. Jeżeli zrobi coś złego lepiej mu przebaczyć, czekać aż się poprawi. Ale sąd musi bronić cichych, by ich nie krzywdzili zaczepni i natrętni, sąd musi bronić słabszych, by im nie dokuczali silni, sąd musi bronić sumiennych i pracowitych, by im nie przeszkadzali niedbali i leniwi, sąd musi dbać by był porządek, bo nieład najbardziej krzywdzi dobrych, uczciwych i sumiennych ludzi. Sąd nie jest sprawiedliwością, ale do sprawiedliwości dążyć powinien, sąd nie jest prawdą, ale pragnie prawdy”.
  Sąd miał prawo sądzenia nie tylko dzieci, ale i dorosłych. Miało to ogromne znaczenie wychowawcze i zmieniło pozycję wychowanka w procesie wychowania. Mówi o tym Korczak: „W ciągu półrocza podałem się do sądu pięć razy. Raz, że chłopcu dałem w ucho, raz, że chłopca wyrzuciłem z sypialni, raz, że postawiłem w kącie, raz, że obraziłem sędziego[...] tych kilka spraw było kamieniem węgielnym mego wychowania jako uczciwego, konstytucyjnego wychowawcy, który nie dlatego nie krzywdzi dzieci, że je lubi, czy kocha, ale dlatego, że istnieje instytucja, która je przed bezprawiem, samowolą i despotyzmem wychowawcy broni”
  - gazetki dziecięcej „Mały Przegląd” , która „uczy sumiennego spełnienia dobrowolnie przyjętych zobowiązań, uczy planowej pracy, opartej na zrzeszonym wysiłku rozmaitych ludzi, uczy śmiałości w wypowiadaniu swych przekonań, uczy przyzwoitego sporu w argumentach, ..., reguluje i kieruje opinią, jest sumieniem gromady” .
  - prowadzenia systemu dyżurów dzieci, które obejmowały :pracę nad utrzymaniem czystości , pracę w kuchni, bibliotece, pomoc słabszym w nauce, opiekę nad chorymi itp. Dzieci same sobie w zasadzie wybierały dyżury, mogły się nimi zamieniać. System ten stanowił bodziec w procesie samowychowania dziecka.
  - praca samorządu - Korczak wychodził z założenia, że nie wystarczy dać dzieciom i młodzieży przyzwyczajenia życia i pracy zbiorowej, trzeba dać ujście pędowi twórczemu organizowaniu i wzbogacenia ich młodocianego społeczeństwa. Tym celom służyła Rada Samorządowa – jako organ wybieralny, obradujący raz w tygodniu w składzie 10 wychowanków i wychowawca. W skład rady mogły wejść osoby o wysokim statusie a ponadto byli poddawani plebiscytowi ogólnemu. Nie mogli więc wejść do niej wychowankowie sprawiający trudności. A praca w samorządzie mogła mieć dla nich wychowawcze znaczenie. Do podstawowych zadań rady należało:
  −zaspokojenie licznych potrzeb współmieszkańców poprzez wysłuchanie próśb,
  −rozważanie pretensji, projektów i inicjowanie nowych przedsięwzięć,
  −regulowanie współżycia jednostki z jednostką, jednostki z grupą i układanie współpracy z dorosłymi,
  −konstytuowanie postanowień, które były wprowadzone jako przepisy.
  Taki zakres zadań i funkcji samorządu był dużym krokiem na przód w rozbudowie samorządności. Rada zaczęła podejmować prace mające już walor profilaktyki wychowawczej. Zaczęła zaspokajać rzeczywiste potrzeby samorządnego życia. Korczak znalazł rozwiązanie wielu zagadnień ściśle związanych z aktywizacją i uspołecznieniem wychowanków.
  Z chwilą powstania Sejmu Dziecięcego jako najwyższej instancji Samorządu, Rada stała się organem wykonawczym. Do zadań Sejmu Dziecięcego należało m. in. zatwierdzanie lub odrzucanie praw wydawanych przez Radę Samorządową, a także uchwalanie ważniejszych świąt i wydarzeń w życiu zakładu

• Koncepcję pedagogiczną Korczaka wzbogacały ponadto takie formy oddziaływań wychowawczych jak:
  −wpisywanie się do księgi podziękowań i przeprosin,
  −kategorie obywatelskie,
  −kategorie czystości,
  −nagradzanie w postaci pamiątkowych pocztówek,
  −pełnienie dyżurów,
  −plebiscyt życzliwości i niechęci,
  −gazetka i wiele innych. Gazetki tygodniowe, na które przychodzili wszyscy stanowiły cotygodniowe sprawozdanie z życia Domu Sierot. Były nieocenionym źródłem wiedzy co dzieje się w środowisku dzieci. Do gazetek tych pisał systematycznie, przez wiele lat Korczak, komentując różne sprawy.
  System kształtujący się w Domu Sierot, atmosfera tam panująca, stały wysiłek, by doskonalić formy pracy, nieustanna kontrola osiąganych wyników – wszystko to sprzyjało rozwiązywaniu trudnych problemów wychowawczych zbiorowości dziecięcej.
  Jednym z ważnych problemów było zapewnienie każdemu dziecku:
  −poczucia stabilizacji życiowej,
  −poczucia całkowitego bezpieczeństwa,
  −wyrobienie w nim przekonania, że nie grozi mu ani kaprys wychowawcy, ani silniejsi rówieśnicy.

• Korczak utrzymywał bliski, niemal intymny kontakt z dziećmi, wyłaniał problemy zdrowotne, emocjonalne, z jaki się borykały. Wiedzę z tych kontaktów przekazywał wychowawcom, wyczulając ich na codzienne problemy. Biorąc to wszystko pod uwagę można powiedzieć, że cały układ życia w Domu Sierot, oddziaływał wychowawczo nie tylko na wychowanków, ale i na wychowawców, ponieważ także i oni podlegali tym samym prawom, musieli się do nich stosować.
  W kontaktach z dzieckiem niezbędna jest empatia,
  a przede wszystkim umiejętność uczenia się od dzieci, wsłuchiwania się w sygnalizowane przez nie potrzeby i podejmowania razem z dziećmi działań, mających na celu zaspokojenie tych potrzeb.
  Janusz Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka, zwracał szczególną uwagę na nierównoprawną pozycję dzieci w społeczeństwie, ich zależność od dorosłych. Domagał się, by uznano, że dziecko jest pełnowartościowym człowiekiem od chwili narodzin, na każdym etapie swego istnienia i ma prawo być sobą, takim jakim jest. Idee te znalazły odbicie
  i rozwinięcie w stworzonym przez Korczaka nowatorskim – jak na tamte czasy – podejściu do wychowania, które respektowało potrzeby i dążenia dziecka do własnej aktywności i samodzielności, a zarazem realistycznie uwzględniało jego słabości. Szczególnie dotyczyło to niemożności przejęcia przez dzieci pełnej odpowiedzialności za świat i trudności pracy nad sobą. Integralnym elementem jego koncepcji wychowawczej były różne formy uspołecznienia i samorządności instytucji czy środowisk edukacyjnych, opiekuńczych lub wychowawczych.

• Zasadniczym elementem w poglądach pedagogicznych J. Korczaka, obok metod i technik wychowania jest sam ich realizator, opiekun- wychowawca. Jego zdaniem bywają różne typy wychowawców. Są wychowawcy tylko na pokaz życzliwi, w istocie wrogowie i krzywdziciele dzieci. Bywają wychowawcy – dozorcy, którzy uważają, że ich obowiązkiem jest przede wszystkim czuwać – „Jeśli chcesz być dozorcą, możesz nie robić nic...wychowawca, który nie chce mieć przykrych niespodzianek, nie chce ponosić odpowiedzialności za to, co się stać może – jest tyranem dzieci”. Bywają też wychowawcy „tyrani”, przesadnie czuli na przykład na punkcie czystości moralnej dzieci.
  Według Korczaka dobry wychowawca- opiekun musi spełnić przede wszystkim podstawowy wymóg, jakim jest poznanie samego siebie. „Bądź sobą – szukaj własnej drogi. Poznaj siebie , zanim zechcesz dzieci poznać. Zdaj sobie sprawę z tego, do czego sam jesteś zdolny, zanim dzieciom poczniesz wykreślać zakres ich praw i obowiązków. Ze wszystkich sam jesteś dzieckiem, które musisz poznać, wychować i wykształcić przede wszystkim” . Wychowawca powinien odznaczać się autentyczna pracowitością, zajmować się ciągłym i wszechstronnym poznawaniem dziecka. Opiekun powinien być dobrym diagnostą zarówno poprzez stałą obserwację dziecka, jak również poprzez empatie, umiejętność wczuwania się w świat jego uczuć i przeżyć. Jest to wymóg stawiany wychowawcy przez Korczaka, gdyż tylko wtedy będzie on mógł zrozumieć świat dziecka , jego problemy oraz rozpoznać wiele jego potrzeb. Jednym z podstawowych zadań opiekuna – wychowawcy jest wspieranie rozwoju wychowanka: „ Mogę stworzyć tradycje prawdy, ładu, pracowitości, uczciwości, szczerości, ale nie przerobię żadnego z dzieci na inne, niż jest. Brzoza pozostanie brzozą, dąb dębem, łopuch łopuchem. Mogę budzić to, co drzemie w duszy, nie mogę nic stworzyć.” . Inną bardzo ważną cechą wychowawcy są umiejętności organizatorskie, zwłaszcza w wychowaniu grupowym. Wychowawca jest odpowiedzialny za wychowanków. Korczak podkreśla, że „Wychowawca nie jest obowiązany brać na siebie odpowiedzialności za odległą przyszłość, ale całkowicie odpowiada za dzień dzisiejszy..”. Opiekun – wychowawca winien w praktyce realizować również prawo dziecka do bycia dzieckiem, do szacunku ,, wykazywać tolerancję do jego niewiedzy i niepowodzeń. A szczególnie w przypadkach trudności wychowawczych nauczyciel powinien odznaczać się cierpliwością. Wymienione wyżej pozytywne postawy wychowawcy według Korczaka są najistotniejsze i między innymi z tego powodu pedagogikę jego nazywamy „ pedagogiką spolegliwego opiekuna wychowawcy.”
  Nie bez znaczenia w koncepcji wychowania według Korczaka odgrywa samo dziecko. Nie jest ono spolegliwym przedmiotem wychowania, ale odgrywa najważniejszą rolę. Proces wychowania musi wychodzić od dziecka, od jego podstawowych potrzeb i powinien być dostosowany do jego naturalnych faz rozwoju. Korczak stwierdza, że odpowiedzialność za ostateczny rezultat wychowania ciąży nie tylko na wychowawcy, ale i na młodzieży - „ My wychowujemy was, ale i wy nas wychowujecie – źle albo dobrze” . Korczak wymaga, aby dzieci wczuwały się w sytuacje wychowawcy, pomagały mu, współdziałały z nim, bo to czy będzie on zły czy dobry zależy również w niemałym stopniu od nich. Czyni dzieci współodpowiedzialnymi za rezultaty wychowania, tym samym stawia na równi z dorosłymi jako drugą, równoprawną stronę procesu wychowania. Dorośli oddziałują na dzieci , ale i dzieci oddziałują na dorosłych. Jedni od drugich uczą się, wzajemnie na siebie wpływają i wzajemnie siebie kształtują.
  Korczak podkreślał również ważną rolę rodziców w wychowywaniu swoich dzieci. W swojej pracy ” Dziecko w rodzinie”, uczy rodziców patrzeć i widzieć, śledzić i rozumieć najdrobniejsze nawet odruchy i reakcje dzieci, uczy odczytywać ich sens. Analizuje również typowe błędy wychowania domowego. Wynikają one przeważnie z niezrozumienia dziecka, niedostrzegania jego przeżyć i nieliczenia się z tymi przeżyciami. Prowadzi to w konsekwencji do pośpiesznego, byle, jakiego załatwiania, a nie rozwiązywania problemów wychowawczych. „Dobry ojciec i matka są podstawą naturalnej miłości i szacunku. Miłości i szacunku nie osiągniemy przemocą i nakazem.”
  Korczak w swoim pedagogicznym credo zawarł poglądy i stwierdzenia, które stanowią klucz do zrozumienia całej jego działalności i twórczości. Oto niektóre z nich:
  - Nowy człowiek musi zrozumieć otaczający go świat, musi widzieć zmiany, które w nim zachodzą, przystosować się do nich i być motorem nowych zmian;
  - Nie można obciążać pamięci dziecka niepotrzebnym balastem informacji, lecz trzeba przygotować je do przetwarzania obecnej wiedzy w wiedzę przyszłości;
  - Należ zmieniać prawa dające władzę jedynie dorosłym, a pomijające świat dziecka. Tylko inne niż dotychczasowe wychowanie dziecka i przyznanie dzieciom i dorosłym tych samych praw zmieni świat;
  - Wychowanie ku pełnej tolerancji doprowadzi do pokoju na świecie. Gdy zasady te wpoimy dzieciom w porę, ich wnuki nie będą już znały wojen;
  - Dobry ojciec i dobra matka są podstawą naturalnej miłości i szacunku. Miłości i szacunku nie osiągniemy przemocą i nakazem.
  Jest rzeczą zrozumiało, że credo nie obejmuje wszystkich myśli Korczaka. Jednak stwierdza on, iż teorii wychowania można się nauczyć na pamięć, lecz nie zrozumieć jej głębszego sensu. Korczak uświadomił wszystkim, że „...dzieci stanowią duży odsetek ludzkości, ludności, narodu, mieszkańców, współobywateli. Były, będą i są...” Dlatego w credo zamieścił jedną z najważniejszych idei, czyli równouprawnienie dzieci i dorosłych. Można powiedzieć, że był prekursorem walki o prawa dziecka.

Dzieła:

1. „Dzieci ulicy”. Powieść. Warszawa 1901r.

Tworzywem literackim jest materiał obserwacyjny i faktograficzny gromadzony przez Korczaka w ciągu kilku lat. Obcowanie z dziećmi i dorosłymi mieszkańcami Powiśla, Starego Miasta, Woli, Ochoty. Zaskakuje doskonała znajomość terenu na którym toczy się akacja, a także dzieci wałęsających się po mieście w poszukiwaniu środków utrzymania dla siebie, rodzeństwa rodziców oraz znajomość norm moralnych obowiązujących w tym środowisku.

2. „Koszałki Opałki”. Satyry społeczne. Warszawa 1905r.

Korczak zajmuje się wszystkimi sprawami społecznymi bez względu na to czy są wielkie czy małe.

3. „Dziecko salonu”, 1906r.

Powieść zawierająca wątki autobiograficzne, będące literackim opracowaniem jego osobistych przeżyć i doświadczeń z wędrówek po norach staromiejskich, zamieszkałych przez nędzę Warszawy.

4. „Mośki, Joski i Srule”, Warszawa 1910r.

5. „Józki, Jaśki i Firanki”, Warszawa 1911r.

6. „Sława”. Opowieść. Warszawa 1913r.

7. „Bobo”, Warszawa 1914r.

Książka zawiera trzy samodzielne utwory:

- „Studium powiastka”

- „Feralny tydzień z życia szkolnego”

- „Spowiedź motyla”

8. „Momenty wychowawcze”, Warszawa 1919r.

Książka ukazuje warsztat pracy Korczaka, formy i sposoby obserwacji dziecka oraz sposoby gromadzenia materiału empirycznego.

9.”Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie”, Warszawa 1919r.

Rozdziały poświęcone dziecku, podyktowane przez odczucie i zrozumienie jego duszy. Przebija wszędzie jedna myśl „kochajmy dziecko, ale kochajmy rozumnie, a sposoby wychowania stosujmy nie do tego kogo chcemy wychować, ale do tego jakich sposobów dziecko potrzebuje”.

10. ”Król Maciuś Pierwszy”, Warszawa 1923r.

11. „Król Maciuś na bezludnej wyspie”, Warszawa 1923r.

12. ”Bankructwo młodego Dżeka”, 1924

13. „Kiedy znów będę mały”, 1925r.

Książkę Korczak adresuje do dorosłego, młodego czytelnika.

14. „Prawo dziecka do szacunku””, 1929r.

15. ”Senat szaleńców”. Humoreska ponura i utwór grany na deskach teatru, 1931r.

16. „Pedagogika żartobliwa” 1933r.

17. ”Kajtuś czarodziej”. Warszawa 1935r.

Po śmierci:

. „Wybór pism pedagogicznych” 1957 – 1958

. „Wybór pism” 1957 – 1958

. „Pisma wybrane” 1978

. „Dzieła wszystkie”, publikowane od 19912r.

John Dewey – urodził się w 1859 w Vermont, zmarł w 1952 w Nowym Jorku. Filozof, pedagog, czołowy przedstawiciel amerykańskiego progresywizmu. Twórca koncepcji szkoły pracy (1896–1902) w Chicago. Wykładał między innymi na uniwersytetach w Nowym Jorku, Chicago.
System pedagogiczny:
Dewey oparł swój system pedagogiczny na instrumentalizmie, kierunku pragmatyzmu zapoczątkowanym przez Charlesa Peirce’a, a rozpowszechnionym przez Williama Jamesa. Polegał on na rozumieniu doświadczenia jako istoty prawdy – prawdziwe jest to co sprawdza się w działaniu jako prawdziwe. Doświadczenie jest źródłem zdobywania i weryfikowania wiedzy, stąd w jego szkole pracy rozwijane było hasło: uczenie się przez działanie. Szkoła ta powstała na wzór samowystarczalnego gospodarstwa domowego, gdzie dzieci wykonywały różne zajęcia rzemieślnicze i gospodarcze. Akcent położony był na aktywność praktyczną i manualną. Głównym celem szkoły było pobudzanie wrodzonych zdolności dzieci, zainteresowań, wzbogacanie doświadczeń, samodzielna praca, natomiast wiedzę zdobywało się niejako przy okazji.
W szkole nie było lekcji i przedmiotów, ośrodkiem był problem, który napotykało dziecko w codziennym życiu i jego rozwiązanie mające doprowadzić do nabywania wiadomości, dlatego zadaniem szkoły było stwarzanie sytuacji będących źródłem owych problemów.
Prace Deweya :

Moje pedagogiczne credo – 1897
Szkoła a społeczeństwo – 1899
Szkoła i dziecko - 1902
Jak myślimy – 1910
Demokracja i wychowanie – 1916



Opierając się na spostrzeżeniach Johna Dewey’a i jego książce „The school and society” czyli „Szkoła, a społeczeństwo” stwierdzam, iż problem życia dziecka w szkole jest niezwykle ważny i ciekawy.
Szkoła to instytucja, w której dziecko spędza znaczną część swojego życia. Tam się uczy, socjalizuje, nabywa umiejętności i rozwija swe horyzonty. Niestety we współczesnej szkole nie rozwija swojej osobowości, indywidualności, swych wyobraźni i marzeń.
Jak pisze autor, a ja całkowicie się z tym zgadzam obecna szkoła to „tylko słuchanie”. Wszystko co dzieje się w szkole , z czego się korzysta, a więc wykłady, lekcje, książki jest tylko pewnym rodzajem słuchania, czyli biernego udziały w zajęciach, wchłanianiem jakiś gotowych informacji. W takiej szkole brakuje miejsca na pracę, na te zajęcia, które mogłyby uwidocznić zainteresowania, spostrzeżenia, umiejętności ucznia. W momencie, gdy dzieci działają, tworzą coś, szyją, sklejają, ukazują swój indywidualizm, stają się odrębnymi istotami, które mają bardzo bogate wnętrze.
Poprzez zajęcia praktyczne dziecko nie tylko rozwija swą wyobraźnię i zręczność, ale uczy się bardzo istotnych rzeczy i przyswaja potrzebne mu w życiu wiadomości.
Na przykład jak podaje autor - tak proste gotowanie jajka na miękko to dla dziecka ogrom informacji, bo musi wiedzieć ile ma to jajko gotować, kiedy go włożyć do wody, jak go wyciągnąć by się nie poparzyć itp. A więc najpierw powinno mieć teorię, a później praktykę, by umieć wykorzystać zdobyte informacje.
Nauczyciele w szkołach nie powinni być tylko od przekazywania typowej wiedzy książkowej i stawiania wymagań, ale także powinni umieć nadawać odpowiedni kierunek czynnością, które wykonują dzieci, aby doprowadzić ich do obranego celu.
Bardzo ważną częścią w nauczaniu jak również w zajęciach praktycznych jest dawanie możliwości dziecku, by wypowiadało się za pomocą barw i kształtów, które rozwijają jego wewnętrzny świat, a nauczyciele mogą go lepiej poznać.
W szkole dzieci również wykształcają w sobie różne instynkty i tak instynkt społeczny, który przejawia się poprzez rozmowę i osobiste stosunki z innymi ludźmi. Dzięki temu dziecko uczy się działać w grupie, słuchać i szanować swoich rówieśników i innych ludzi. Instynkt mowy zaś, to najważniejszy ze środków wychowawczych, a jednocześnie najprostsza forma społecznego wypowiadania się. Dziecko posiadające taki instynkt potrafi porozumieć się i poprzez słowa wyrazić to, co czuje , myśli i co rozumie. kolejny to instynkt tworzenia czyli popęd konstruktywny jak pisze o nich Dewey to odnajdywanie przez dziecko swego wyrazu w czynnym zachowaniu się.
Właśnie od powyższych czterech rodzajów zainteresowań zależy prawidłowy rozwój dziecka.
Wracając do problemu lekcji w dzisiejszych szkołach, które są prowadzone w sposób, który nie zawsze rozwija swoiste zainteresowania dziecka. Większość nauczycieli skupia się raczej na tym, by dziecko umiało zdobyte informacje wykorzystać popisując się przed nauczycielem i innymi dziećmi. Lekcja powinna być raczej społecznym miejscem wymiany, gdzie wymienia się wzajemnie i poddaje krytyce doświadczenia i pojęcia prostuje się błędy i wytycza nowe kierunki w myśleniu.
Obecnie dzieci nie potrafią się swobodnie posługiwać zdobytymi informacjami, których się nauczył. Dość często jednak jest tak, że dzieci mówią coś czego nie rozumieją, a musieli się tego nauczyć ponieważ taki mieli materiał edukacyjny przyswoić. Wielka bowiem to różnica „mieć coś do powiedzenia i mieć o czym mówić”.
Kolejną bardzo ważną kwestią moim zdaniem jest sprawa szkoły, która powinna być taka, by dziecko żyło w niej realnie, zdobywało doświadczenie życiowe. Powinna być ona prócz tego instytucją, gdzie dziecko odkrywa swoją osobowość, talenty i indywidualność.
Dewey w swojej książce napisał „żyjmy z naszymi dziećmi”. Zgadzam się z tym stwierdzeniem całkowicie, gdyż dziecko to człowiek, który żyje własnym życiem. Ono, by się rozwijać musi mieć swobodę nie można go hamować warunkami, które nie wynikają z potrzeb dziecka. Życie jest wielką rzeczą, a życie dziecka ma wielką wartość i bardzo często zależy od nas rodziców i nauczycieli jak pokierujemy tym życiem dziecka. Bardzo często to od nas zależy ich dalszy rozwój i przyszłe życie, zachowanie, osobowość i charakter dziecka, które bardzo szybko stanie się osobą dorosłą. Dzięki nam dziecko stanie się „jedyne w swoim rodzaju”.
Kierując się sferę zajęć praktycznych stwierdzam, iż dzięki nim dziecko ma możliwość utrzymywania pewnego rodzaju równowagi między umysłem, a praktyką w życiu.
Zajęcia praktyczne- ich cel jest po prostu samym celem, którym jest rozwój wypływający z pomysłów i wcielania ich w czyn.
W owych zajęciach praktycznych bardzo ważną rolę odgrywają zainteresowania, które i rodzic i nauczyciel powinien umieć podzielić na te, które są dobre- czyli te co mogą dziecko rozwijać i te, złe, które mogą źle na nich wpłynąć. Dziecko zaś powinno rozwijać tylko te dobre zainteresowania, gdyż tylko wtedy będzie mogło żyć zgodnie ze swoim hobby, przekonaniami i indywidualizmem.
A więc zajęcia praktyczne takie jak szycie, gotowanie jajka, malowanie łączą wielką różnorodność impulsów, a dziecko powinno je rozwijać i realizować. Takie zajęcia dają swobodę w dalszych wyborach życiowych, a także możliwość rozwijanie często ukrytych talentów.
Podsumowując swoje przemyślenia oparte na książce John’a Dewey’a stwierdzam, że dziecko powinno być doceniane, kochane nie hamowane w swoim społeczeństwie w jakim żyje, a więc szkoła i dom.
Szkoła większą uwagę powinna poświęcić indywidualnej jednostce, aby ta mogła się bez problemów rozwijać i żyć. Nauczyciele powinni się skupić na każdej, różnorodnej osobowości jaką ma każde z dziecka. Nie powinno się dzieci zbytnio ograniczać jeśli ono się chce rozwijać, ani nie negować jego uczuć i zainteresowań.
Dziecko kształtuje swoją osobowość w większości w szkole, dlatego powinno być dużo prac grupowych by go uspołecznić i nauczyć obcowania z innymi ludźmi. Zajęcia praktyczne zaś powinny łączyć się z wyrabianiem sobie doświadczenia i wykorzystaniem zdobytych informacji.
„Kiedy przyroda i społeczeństwo będą mogły żyć w szkole,
kiedy formy i środki nauki będą podporządkowane istotnemu doświadczeniu wówczas utożsamienie dziecka stanie się możliwe. „

Maria Montessorii

Maria Montessori urodziła się 31 sierpnia 1870 r. w miejscowości Chiarawalle we Włoszech. Naukę rozpoczęła w rzymskiej szkole publicznej w wieku sześciu lat. Ze szkoły Maria Montessori zapamiętała przede wszystkim tłumienie aktywności uczniów i trzymanie ich w ciągłym bezruchu. Po latach skrytykowała tak pojmowaną szkołę, której symbolem była dla niej "szkolna ławka".
Po ukończeniu średniej szkoły technicznej, podjęła studia medyczne, które ukończyła z wyróżnieniem.

W roku . Montessori podjęła pracę w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu Rzymskiego. Obserwacje upośledzonych umysłowo dzieci nasunęły jej myśl, że dzieci posiadają wewnętrzną siłę stymulującą je do rozwoju. By mogła ona się ujawnić, wystarczy im stworzyć odpowiednie warunki. Czytając prace Itarda i Sequina poświęcone pedagogice specjalnej oraz prowadząc praktykę medyczną i pracując z dziećmi upośledzonymi umysłowo M. Montessori doszła do wniosku, że problem rozwoju i kształcenia dzieci upośledzonych jest raczej natury pedagogicznej niż medycznej - dzieci te wymagają jedynie odpowiednich warunków wychowawczych, czyli specjalnej metody pracy nad ich rozwojem.

Wiosną 1890 roku, Narodowa Liga Wychowania Dzieci Upośledzonych Umysłowo, której aktywnym członkiem była M. Montessori, otworzyła w Rzymie Instytut Medyczno-Pedagogiczny Kształcenia Nauczycieli dla Opieki i Wychowania Dzieci Umysłowo Upośledzonych, połączony ze szkołą ćwiczeń. Kierowanie placówką powierzono właśnie M. Montessori. Niebawem się okazało, że nauczane przez nią dzieci upośledzone umysłowo, osiągały lepsze wyniki w nauce niż dzieci normalne. Według Montessori, przyczyną tego były odmienne metody pracy dydaktycznej: jej wychowankom ułatwiano rozwój, podczas gdy ich normalni rówieśnicy byli krępowani i unicestwiani.

Panująca na początku XX wieku we Włoszech atmosfera reform spowodowała powstanie w Rzymie specjalnej instytucji, która miała za zadanie modernizacje domów w dzielnicy zamieszkałej przez rodziny robotnicze, oraz resocjalizację jej mieszkańców, w tym zajęcie się dziećmi pozostającymi bez opieki. W tym celu w każdym domu na parterze, postanowiono otworzyć placówkę na wzór świetlicy-przedszkola. W instytucjach tych zamierzano zatrudnić nauczycieli, lekarzy, a nad całością miał czuwać odpowiednio przygotowany kierownik. To stanowisko zaproponowano M. Montessori, która chętnie je przyjęła. Montessori nazwała tę instytucję wychowawczą Case dei Bambini - Domy Dziecięce. Pierwsze przedszkole pod tą nazwą zostało otwarte w 1907 roku. M. Montessori spędzała w nim każdą chwilę wolną od pracy na Uniwersytecie Rzymskim i praktyki lekarskiej. Wyposażała placówkę w meble dostosowane do potrzeb dzieci i stosowane w psychologii eksperymentalnej materiały własnego projektu. Przygotowywała opiekunki do pracy z dziećmi i nowymi pomocami. Zalecała, by niczego dzieciom nie narzucały i nie przeszkadzały im w zajęciach, które same sobie wybiorą. Po kilku tygodniach pobytu dzieci w placówce, M. Montessori zaobserwowała zmiany zachodzące w ich zachowaniu - przede wszystkim wzrastało zainteresowanie materiałem dydaktycznym - dzieci wybierały go chętniej niż typowe zabawki. Coraz bardziej doskonaliła opracowany przez siebie materiał dydaktyczny. Zestaw pomocy został wzbogacony o nowe pomoce do nauki geografii, gramatyki, matematyki oraz innych przedmiotów nauczania. Prowadząc obserwacje, M. Montessori zauważyła zafascynowanie dzieci ciszą i włączyła ją do swojego systemu wychowawczego w postaci tzw. "lekcji ciszy".

Wprowadziła też, jako zasadę pedagogiczną obowiązującą w stosunku do dzieci, swobodny wybór materiałów dydaktycznych, dowolność miejsca i czasu pracy. Zniosła nagrody i kary. Ograniczyła czynności nauczyciela na rzecz samodzielności dzieci. Wprowadziła naukę czytania i pisania oraz podstawy matematyki. Sukces nowej placówki spowodował, że rosło zainteresowanie nowymi metodami pedagogicznymi, a to powodowało z kolei powstawanie następnych placówek. W roku . Montessori podjęła decyzję o rezygnacji ze wszystkich innych zajęć, łącznie z rezygnacją z prawa do wykonywania zawodu lekarza. Od 1911 roku jej metodę zaczęto stosować w szkołach w całych Włoszech, a także w Szwajcarii. Zaczęły powstawać (m. in. w Anglii i USA) komitety popierające jej pedagogikę. M. Montessori poświęca się odtąd całkowicie propagowaniu własnej metody. Powstają nowe placówki pracujące według jej metody, a w ruch montessoriański włączają się znane osobistości świata pedagogicznego.

W roku 1929 powstaje Associatio Montessori Internationale (AMI) - Międzynarodowe Stwarzyszenie Montessori, które staje się centralną organizacją koordynującą działalność placówek i towarzystw montessoriańskich na świecie oraz zajmującą się kształceniem nauczycieli. II wojna światowa i rządy faszystowskie w kilku krajach europejskich nie sprzyjały rozwojowi metody (książki M. Montessori były np. palone w Niemczech).

Po zakończeniu działań wojennych, M. Montessori ponownie podjęła wysiłki w celu odrodzenia ruchu społecznego na rzecz swojej metody. Zaowocowały one reaktywowaniem starych i powoływaniem nowych stowarzyszeń, ośrodków szkoleniowych, przedszkoli i szkół montessoriańskich.
Za osiągnięcia pedagogiczne i humanistyczne przesłanie zawarte w ideach swojej metody wychowawczej, M. Montessori była wyróżniona najwyższymi odznaczeniami, przyznawanymi przez rządy i uniwersytety wielu krajów (m. in. tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Sorbonie, krzyż Legii Honorowej, nominacja do pokojowej Nagrody Nobla).

Na osiemdziesiąte urodziny M. Montessori zorganizowano spotkanie poświęcone zagadnieniom jej pedagogiki. Przerodziło się ono w międzynarodową konferencję, podczas której M. Montessori wygłosiła trzy wykłady. Zawarła w nich wszystkie podstawowe idee swojej teorii. Sformułowała też słynne zdanie, stanowiące zasadę wychowania metodą Montessori - "pomóż mi zrobić to samodzielnie".

Maria Montessori zmarła 6 maja 1952 roku w Noordwijk w Holandii. Ostatnim domem Marii Montessori było mieszkanie przy Koniginweg w Amsterdamie, które od czasu jej śmierci jest siedzibą AMI.

Pedagogika Marii Montessori daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju: fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego; wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność.

Cele pedagogiki Montessori
Pedagogika Montessori pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania.

Cele te realizowane są poprzez pomoc dziecku w:

• rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,

• wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,

• wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej,

• osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem,

• wypracowaniu postaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,

• uniezależnieniu od nagrody,

• formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,

• szacunku dla pracy innych,

• rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,

• osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa.

Zadania pedagogiki Montessori:

uczenie przez działanie:	dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami
samodzielność:	dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności.
koncentracja:	dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań.
lekcje ciszy:	dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych.
porządek:	dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu.
społeczne reguły:	dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj.
obserwacja:	jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem.
indywidualny tok rozwoju każdego dziecka:	dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.

Materiały Montessori
Ważną częścią Pedagogiki Montessori jest oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany Materiałem Montessori. Jego cechy to:

• prostota, precyzja i estetyka wykonania,

• uwzględnienie zasady stopniowania trudności,

• dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka,

• logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych,

• konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów,

• ograniczenie - dany rodzaj występuje tylko raz, w jednym egzemplarzu.

Można go podzielić na pięć kategorii:

1. Materiał do ćwiczeń z praktycznego życia - związany z samoobsługą, troską o środowisko, zwyczajami i normami społecznymi.

2. Materiał sensoryczny - rozwijający poznanie zmysłowe, służy pobudzaniu aktywności umysłowej.

3. Materiały do nauki języka, matematyki, kultury i innych dziedzin wiedzy.

4. Materiały artystyczne związane z ekspresją muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka.

5. Materiały religijne, np. przedstawiające przypowieści biblijne.

Otoczenie dziecka

Bardzo ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka - sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Respektuje kolejne fazy zainteresowań, związane z rozwojem dziecka. Wszystkie materiały są uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne - umieszczone w zasięgu ręki dziecka. Nauczyciel jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie odkrywać rzeczywistość.

Maria Montessori jest zaliczana do grupy wielkich reformatorów szkoły tradycyjnej, którzy mają również swój bezpośredni udział w tworzeniu podstaw pedagogiki dzieci upośledzonych. Teoria Montessori, stosowana w pracy z dziećmi o prawidłowym rozwoju intelektualnym, równie dobrze sprawdza się w pracy z dziećmi opóźnionymi w rozwoju. Zaletami metody w tym wypadku jest troskliwość, z jaką montessoriański nauczyciel odnosi się do dziecka, proponując mu zajęcie się pomocami dydaktycznymi. Montessoriańskie pomoce dydaktyczne są atrakcyjne i zachęcają do wytrwałości w pracy, przez co dają maksimum prawdopodobieństwa osiągnięcia sukcesu. Ponadto metoda Montessori dostarcza ćwiczeń praktycznych, bezpośrednio związanych z kształceniem zaradności i współżycia w środowisku.

Podstawą metody Montessori jest nauczanie wielozmysłowe. Umożliwia to oddziaływanie na wiele zmysłów, co jest warunkiem niezbędnym do powstawania skojarzeń w procesie zdobywania doświadczeń i wiedzy. Podstawowy zasób pojęć, jakimi musi się posługiwać dziecko, aby móc zrozumieć otaczający je świat, bywa przyswajany tylko na drodze wielokrotnego powtarzania odbieranych przez nie wrażeń i kojarzenia ich z odpowiednimi nazwami i sytuacjami. Dlatego metody stosowane w postępowaniu rehabilitacyjnym z dziećmi głębiej upośledzonymi umysłowo okazują się najskuteczniejsze wtedy, gdy opierają się na uaktywnianiu różnorakich funkcji spostrzeżeniowych, pamięci, różnicowania bodźców, ćwiczeniu uwagi oraz na kojarzeniu ze sobą wrażeń wielozmysłowych.

Zajęcia rewalidacyjne wspomagające sferę ruchową są połączone z innymi rodzajami zajęć, rozwijającymi np. zasób pojęć słownych, czy też wyrabiających u dziecka orientacię przestrzenną. Wymóg uaktywniania sfery ruchowej realizowany jest przy okazji wykonywania każdego rodzaju pracy z materiałem montessoriańskim. Przystosowanie materiału montessoriańskiego do potrzeb dzieci niepełnosprawnych nie nastręcza dużych trudności. Część materiału może być stosowana bez żadnych adaptacji. W przypadku stosowania go przez dzieci niewidome, zamiana kolorów na zróżnicowaną fakturę, lub alfabetu drukowego na alfabet Braille'a jest mechaniczna (przy zachowaniu określonych reguł).

W metodzie Montessori, przy wykonywaniu niektórych ćwiczeń zaleca się dzieciom pełnosprawnym przesłonięcie oczu czarną opaską. Trudności wynikające z ograniczeń motorycznych lub osłabionej koordynacji ruchowej pokonuje się poprzez zastosowanie elementów spajających, które ułatwiają stabilizację poszczególnych części. Niemniej jednak stosowanie materiału montessoriańskiego w pracy z niepełnosprawnymi, nie może być prostym przeniesieniem zasad klasycznej metody Montessori. Włączenie dziecka niepełnosprawnego do grupy pełnosprawnych musi być poprzedzone jego indywidualną pracą z materiałem, którą wykonuje przy pomocy nauczyciela. Jeśli osiągnie wystarczające wyniki, włączane jest do prac w grupie.

Celem Edukacji Muzycznej Montessori jest m.in.:

• wprowadzenie dziecka w świat muzyki

• rozbudzanie i rozwijanie zamiłowania do muzyki

• rozwijanie słuchu muzycznego

• ćwiczenie pamięci i wyobraźni muzycznej

• rozwijanie samodzielności, systematyczności i dobrej organizacji pracy

• wprowadzenie w pisownię nutową, poznanie nazw nut oraz możliwość zapisu ulubionych piosenek i melodii

• nauka komponowania melodii,

• nauka gry na instrumentach muzycznych (głównie skrzypce)

• wspólne muzykowanie

• upowszechnianie wiedzy o muzyce

Cele Edukacji Muzycznej Montessori realizowane są między innymi przy wykorzystaniu oryginalnych instrumentów, pomocy dydaktycznych i unikalnego materiału muzycznego.

Dzieci mają do dyspozycji tzw. dzwonki montessoriańskie, które są wprowadzeniem do gry na instrumentach muzycznych. W ramach zajęć organizowane są koncerty i przedstawienia muzyczne.

Nauka muzyki nie musi być stresująca. Edukacja Muzyczna Montessori nie przewiduje egzaminów, ocen i konieczności odrabiania prac domowych. Jest natomiast granie dla własnej przyjemności, bez przymusu wielogodzinnego ćwiczenia. Materiał muzyczny jest dostosowany do indywidualnych umiejętności i możliwości każdego uczącego się.

Muzyki można uczyć się w każdym wieku. Mogą jej się uczyć zarówno dzieci w wieku przedszkolnym, młodzież, jak i dorośli.

Naukę można rozpocząć w każdym terminie. Nie obowiązuje tu rok szkolny.

Według zasad pedagogiki Montessori ważne miejsce w procesie kształtowania się człowieka zajmuje wychowanie religijne. Swoje przemyślenia na ten temat M. Montessori przedstawiła w książce "Dziecko w Kościele". Religijność jest według niej jest uniwersalnym sposobem odczuwania, towarzyszącym człowiekowi od początków istnienia świata.

Religijność nie jest czymś co MUSIMY dziecku dać. Tak jak każdemu człowiekowi jest dana zdolność mówienia, tak samo dana jest mu zdolność przeżycia religijnego. Tak jak w przypadku nauki języka, tak samo w przypadku religii istnieje pewna potencjalność, otwartość na religię. Ta zdolność do przeżyć religijnych - pojawiająca się w momencie narodzin - jest tęsknotą za całościowym zrozumieniem, dążeniem do transcendencji, a tym samym do wszechstronnego poznania świata i stworzenia.

Montessori wyróżniała w nauczaniu religijności, fazę odczuć i fazę nauczania. W fazie odczuć, charakterystycznej dla okresu wczesnego dzieciństwa, dziecko może przyjmować religię szybko, kompleksowo i nieświadomie. Decydujące jest przy tym środowisko rodzinne i najbliższe otoczenie, jako obszar przeżyć i doświadczeń religijnych. Małe dziecko myśli w sposób poglądowo-symboliczny i potrzebuje symboli religijnych w najbliższym otoczeniu, dlatego w przedszkolach Montessori jest kącik religijny.

Dziecko jest wrażliwe na oznaki miłości; obraz Boga rozwija poprzez relacje z drugim człowiekiem. Religii uczy się nie tylko poprzez słowa, ale również w sposób pośredni - poprzez wspólne działanie, naukę form grzecznościowych, sposób rozwiązywania sytuacji konfliktowych.

Wśród potrzeb uczuciowych małego dziecka ważne miejsce zajmuje potrzeba bezpieczeństwa. Odkrycie istnienia Bożej opieki jest dla niego radością i wzbudza w nim potrzebę modlitwy. Dzieci chcą się czuć bezpiecznie nie tylko w sferze fizycznej, chcą być ochraniane również prawem do indywidualności, chcą mieć prawo do sekretów, samodzielnych przemyśleń i spontanicznej aktywności.

M. Montessori uważała, że dorosłym jest potrzebny swoisty trening duchowy oczyszczający ich serca, podczas którego nabraliby głębokiej wiary w potrzebę poszanowania godności dziecka. Jest to trudne dla nas - dorosłych z powodu naszych defektów, które skłaniają do poszukiwania złych tendencji, także u dzieci. Skutkiem tego jest ciągłe ich poprawianie i upominanie. Informując dzieci o istnieniu dobra i zła, winniśmy koncentrować się na dobru i harmonii. Nie należy żądać i oczekiwać od dziecka zbyt wiele, lecz pamiętajmy, że dzieci w wieku od 3. do 6. lat odznaczają się nie tylko wielką wrażliwością, ale też zdolnością rozumienia rzeczy o wiele głębszą niż sądzimy.

Plan Daltoński

Plan daltoński polega na metodzie indywidualnej pracy uczniów a więc zrywa z tradycyjnym sztywnym klasowo lekcyjnym systemem nauczania. Twórczynią tego systemu jest amerykańska nauczycielka Helena Parkhurst (1887-1957) która przedstawiła swą koncepcję w książce pt. „Wykształcenie wg planu daltońskiego”. Myśl organizowania pracy indywidualnie zrodziła się u Parkhurst ok. 1905 roku kiedy zaczynając swą karierę nauczycielską zmuszona była pracować z kilkoma klasami jednocześnie. Wtedy to właśnie wpadła na pomysł indywidualnej nauki każdego z uczniów. Poprosiła starszych uczniów aby pomogli młodszym oraz przy ich pomocy przerobiła magazyn szkolny w klasę, w której każdy kąt przeznaczyła na inny przedmiot. Parkhurst chciała aby nauczanie masowe w klasie zastąpić samodzielnym uczeniem się dzieci w szkole, pozwolić dzieciom uczyć się we własnym tempie, pobudzić do współpracy, zastosować indywidualne sprawdzanie wyników pracy u każdego ucznia przez nauczyciela.
W 1914 roku Parkhurst wyjeżdża do Włoch gdzie dokształca się i współpracuje z Marią Montessori. Po czterech latach powraca do Ameryki i przystępuje do wprowadzenia planu laboratoryjnego do szkoły średniej w mieście Dalton w Stanie Massachusetts. Od nazwy tegoż właśnie miasta nazwa „planu laboratoryjnego” zostaje przekształcona na „daltoński plan laboratoryjny”.

Żywe zainteresowanie systemem, zwłaszcza ze strony angielskiej inspektorki i pionierki nowych idei pedagogicznych Belle Rennie z Londynu spowodowało szerokie spopularyzowanie planu w Anglii i w innych krajach. W1922 roku powstało Towarzystwo Daltońskie, które na celu miało propagowanie systemu. Można także zaznaczyć, że plan daltoński dotarł również do Polski do szkół średnich w Warszawie, Kamieńcu, Rydzynie.

Co Helena Parkhurst krytykuje w tradycyjnym systemie nauczania?

1. Dzień pracy ucznia jest racjonalnie zorganizowany, rozgraniczenie uczenia się i nauczania w godzinach raczej rannych oraz samodzielna praca w domu z polecenia nauczyciela.
   2. Tradycyjna lekcja nie odpowiada zasadom ani pedagogiki ani naukowej organizacji pracy, podczas krótkiego trwania ma zbyt dużo zadań do spełnienia (z zakresu nauczania, wychowania, kontroli prac i oceniania).
   3. Częsta zmiana lekcji powoduje, że uczniowie muszą od nowa przystosowywać się do nowego tematu i nauczyciela oraz odwrotnie - nauczyciel musi przystosować się do grupy.
   4. Zbyt liczny oraz nieracjonalnie dobrany pod względem poziomu umysłowego zespół klasowy.
   5. Indywidualne sprawdzanie i oceniania jest powierzchowne;
   6. Brak samodzielności w czasie lekcji, brak uwzględniania indywidualności ucznia oraz nadmierne zdyscyplinowanie.
   7. Zajęcia domowe nie maja warunków sprzyjających gdyż nie każdy z uczniów posiada „warsztat pracy” (własny kąt do nauki), uczniowie pracują w izolacji od pobudzającego do wysiłku społecznego – zespołu koleżeńskiego, poza tym prace domowe odrabiane były po wyczerpujących zajęciach szkolnych, mniej zdolni i leniwi uczniowie korzystają z pomocy dorosłych lub co gorsze odpisują od kolegów.

Poddając krytyce te właśnie aspekty tradycyjnego systemu nauczania Parkhurst zaczynając budowę swojego systemu uważała, że niezbędna jest na drodze edukacji harmonia między nauczycielem a uczniem. Przy realizacji planu daltońskiego na plan pierwszy wysunęły się dwie zasady: wolność i odpowiedzialność. Reformę zaczęła od podstaw czyli od lekcji i pracy domowej. Praca samodzielna dotąd wykonywana w domu odbywa się w szkole pod okiem nauczyciela. Zajęcia domowe podejmują poszczególni uczniowie zgodnie ze swymi chęciami i odczuwaniem konieczności uzupełnienia pracy szkolnej, zaznaczyć należy, że nie podlegają one kontroli nauczyciela. W związku z usunięciem pracy domowej czas lekcji wydłużył się nieco gdyż nie zadawano i w czasie lekcji zostało tylko nauczanie.
Zamiast jednej jednostki lekcyjnej i omówieniem materiału do niej przydzielonego Parkhurst wprowadziła przydział. Jest to miesięczny program mający charakter obszernej instrukcji wskazującej co uczniowie maja popracować, w jaki sposób i z jakich źródeł mają korzystać. Przydziały te były powielane i rozdane każdemu, przy czym musiały być jasno sprecyzowane aby każdy uczeń zrozumiał jego treść. Poza tym ze względu na niejednakowe uzdolnienia przydziały podzielono na maksymalne, średnie i minimalne.

Przydział taki powinien zawierać:

zachęcająco ujęty wstęp do pracy nad danym tematem;
jasno ujęty temat z zaznaczeniem prac piśmiennych i ustnych;
podanie źródeł i środków dydaktycznych (książki, podręczniki, mapy, encyklopedie)
wskazówki orientacyjne w czasie przeznaczonym na przerobienie materiału gdyż uczniowie ucząc się nie zdawali sobie sprawy z tego, że niebawem upłynie miesiąc przeznaczony na przerobienie przydziału i niektórzy niewyrabiali się z czasie dlatego podzielono przydział miesięczny na tygodnie.

Parkhurst wprowadziła także konferencje lekcyjne. Są to spotkania ucznia bądź grupki uczniów z nauczycielem.Uczniowie na konferencję lekcyjna przychodzą sami z własnej woli lub tez zwoływane są one przez kierownika pracowni na podstawie obserwacji pracy ucznia. W odróżnieniu od tradycyjnej lekcji na konferencjach nauczyciel czyli kierownik pracowni jest postacią raczej bierną, aktywnością natomiast wykazują się uczniowie to oni stawiają pytania na które odpowiada kierownik, sugeruje odpowiedź bądź też wywołuje dyskusję. Ważne jest także to, że na konferencjach uczniowie nie są oceniani.
Nauczyciel jest czynną stroną w przygotowywaniu przydziałów i organizowaniu konferencji głównym jednak celem reformy Heleny Parkhurst była organizacja samodzielnej pracy uczniów, która odbywała się w pracowniach stanowiących charakterystyczną instytucje planu daltońskiego.

Aspekty dotyczące pracowni to:

każda pracownia przeznaczona była do innego przedmiotu;
na drzwiach znajdował się numer pracowni i nazwa przedmiotu;
zajęcia samodzielne trwały w najlepszych godzinach dnia;
jeżeli była większa liczba uczniów pracownie mogły być dublowane;
w każdej pracowni powinny być meble tak dobrane aby uczeń czuł się swobodnie (krzesło, stolik nie szkolne ławki) a zarazem takie aby sal miały charakterystyczny dla siebie wygląd;
na korytarzu stały szafki bądź półki aby uczniowie mogli tam zostawiać swoje karty i prace;
gospodarzem pracowni jest kierownik dobrze jest kiedy jest on także opiekunem grupy
gospodarz pracowni wypożycza uczniom materiały pomocnicze ale także obserwuje ich pracę;
uczeń wchodzi do pracowni bez przymusu, zajmuje dowolne miejsce i wybiera ten przedmiot, który chce, wybiera dobrowolna metodę tą która mu odpowiada, może uczyć się sam lub w grupie, sam dostosowuje tempo nauki;
uczeń ma obowiązek wychodząc z pracowni zanotować w specjalnych wykazach jaką część swojego przydziału wykonał oraz musi zwrócić kierownikowi wypożyczone materiały.

Taka organizacja pracy w dużym stopniu realizowała zasadę wolności.
Dodać należy, że nie wszystkie przedmioty były realizowane za pomocą systemu pracownianego, przedmioty artystyczno-techniczne nie były nim objęte.
Kiedy uczeń opracuje swój przydział zgłasza to nauczycielowi i jest to jednoznaczne z tym, że jest on gotowy do złożenia sprawozdania z pracy. Następuje wtedy gruntowna kontrola. Nauczyciel kontroluje prace pisemne, żąda objaśnień, przepytuje z przerobionego materiału. Kiedy praca jest przyjęta nauczyciel zaznacza to na karcie ucznia w rubryce sprawdziany co decyduje o promocji do następnej klasy.
Innym rodzajem kontroli są też jednostki pracy czyli dzienna część przydziału, którą powinien opracować uczeń. Tak więc miesięczny przydział będzie się składał z 20 jednostek (5 jednostek w tygodniu).
Parkhurst ustanowiła także trzy rodzaje wykazów kontrolnych nazywając je wykresowymi, ponieważ do odnotowywania postępów zastosowała metodę graficzną, wykresy te dawała graficzny obraz postępów ucznia. Wykazy kontrolne przeznaczone były dla ucznia, opiekuna klasy i kierownika pracowni.
Plan daltoński zyskał popularność dlatego, że umożliwiał dostosowanie tempa nauki do rzeczywistych możliwości ucznia, wdrażał dziecko do polegania na sobie, budził inicjatywę i samodzielność młodzieży zarówno w działaniu jak i myśleniu, wyrabiał poczucie odpowiedzialności za wykonanie podjętego zadania, zmuszał do poszukiwania najlepszych i najprostszych metod pracy.



UZUPEŁNIENIE

1.    System pedagogiczny -pedagogia wykreowana przez pedagoga o orientacji instrumentalnej mająca charakter doktryny, w której możemy wyodrębnić trzy układy:
1)    Ideologiczny- pozwala zdefiniowanie celów działania
2)    Teoretyczny- teorie opisujące i wyjaśniające
3)    Praktyczny- dyrektywy praktycznego działania

2.    J.F. Herbart (1776-1841)
*podstawy filozoficzne:  opierał się na filozofii Kanta i Hegla; imperatyw kategoryczny (zasada etyczna „należy postępować zawsze wedle takich reguł, co do których chcielibyśmy, aby były one stosowane przez każdego i zawsze"  cyt. Kanta)
* „Istotą charakteru jest wola” Herbart.  Kształcenie charakteru:
       1) wykształcenie u wychowanka „pamięci woli” (wolność od zachcianek; wierność samemu sobie)
       2) spowodowanie by wychowanek wybierał
       3) zdolność do przestrzegania maksym

*Dzieła:
        "Pedagogika ogólna z celu wychowania wysnuta" (1806)
        "Zarys wykładów pedagogicznych" (1826)

3.    J. Dewey (1859-1952)

*podstawy filozoficzne: pragmatyzm czyli przydatność, konkretność, praktyczność w rozwiązywaniu problemu. Ważne jest to co jest przydatne w życiu, zgodność poznania z rzeczą-  ważna i prawdziwa jest  funkcjonalność, działalność pewnej rzeczy. Wychowanie ma służyć temu żeby człowiek poradził sobie w życiu, nastawienie na przyszłość, mniej historii.

*Dzieła:
•    Moje pedagogiczne credo (1897)
•    Szkoła a społeczeństwo (1900)
•    Szkoła i dziecko (1902)
•    Sztuka jako doświadczenie (1934)

4.    System Daltoński
*założony przez nauczycielkę Helen Parkhust w 1920r.

*charakterystyka zajęć:
- praca w pracowniach i czytelniach odpowiednio wyposażonych
- brak ‘klas’ jako podział wg wieku
- uczeń pracuje wg własnych zdolności pod kierunkiem nauczyciela
-wybór przedmiotu nauczania wg zainteresowań i zdolności dziecka

*Helen Parkhust (1892- 1973) dzieło: Wykształcenie według planu daltońskiego (1922)

5.    Maria Montessori (1870-1952)

*charakterystyka:
•    uczenie poprzez działanie - wiedza oraz praktyczne umiejętności zdobywane są poprzez własną aktywność dzieci, która zachodzi w odpowiednim środowisku wychowawczym przy udziale nauczycieli Montessori
•    samodzielność - dotyczy ona zarówno wyboru rodzaju, miejsca, czasu jak i formy pracy przy jednoczesnym zachowaniu określonych reguł społecznych; dzieci rozwijają swoje indywidualne zdolności oraz uczą się realnie oceniać swoje umiejętności
•    koncentracja - dla wyćwiczenia dokładności i wytrwałości dzieci wykorzystywane są określone rodzaje ćwiczeń
•    lekcja ciszy - dzieci uczą się w trakcie cichych zajęć indywidualnych oraz grupowych
•    porządek - dzieci przestrzegają zasady porządku w swoim otoczeniu i działaniu
•    społeczne reguły - dzieci w różnym wieku są łączone w grupy, co sprzyja wymianie ich wzajemnych umiejętności, ponadto uczą się one przestrzegać pewnych reguł, takich jak: nie rań innych, nie niszcz czy nie przeszkadzaj innym
•    obserwacja - stanowi ona klucz dorosłych do świata dziecka; wychowawca powinien z pełnym szacunkiem i uwagą obserwować postępy oraz trudności dziecka; być jego przewodnikiem
•    indywidualny tok rozwoju - każde dziecko musi być przyjęte w serdeczny sposób, znaleźć odpowiednią uwagę i opiekę ze strony nauczyciela; dzieci pracuję w swoim tempie według własnych możliwości

*dzieła : Domy dziecięce: metoda pedagogiki naukowej stosowana w wychowaniu najmłodszych dzieci

*Wrażliwe okresy:
1) od narodzin do 6r.ż wrażliwość na język mówiony i pisany, ruch, zachowania społeczne i porządek. Dziecko ze stanu nieświadomości przechodzi w stan świadomego budowania swojej osobowości.
2) od 7 do 12r.ż coraz większa rola świadomości. Wrażliwość na moralność, sprawiedliwość, uczucia religijne. Wzrasta zainteresowanie światem roślin i zwierząt. Zwiększa się podatność na zdobywanie wiedzy „studiowanie całości poprzez badanie detalu”
3) od 13 do 18r.ż wrażliwość na godność osobistą, odpowiedzialność i wiara w siebie. Czas oddalenia się od rodziców, poszukiwania wartości, sensu życia.

*psychologia:

Polaryzacja uwagi- zjawisko głębokiego i długotrwałego zainteresowania dziecka jednym przedmiotem lub czynnością w celu dokonywania odkryć na drodze głębokich osobistych przeżyć

Absorbująca psychika- chłonny umysł. Umożliwia okolicznościowe uczenie się dziecka już we wczesnym okresie życia. Dzięki niej dziecko rejestruje w podświadomości wielskie informacje docierające z otoczenia. Jest to mimowolne i nie wymaga wysiłku. Powstaje w świadomości dziecka.

6.    Freinet (1896- 1966):
*podkreślał bezcelowość stosowania podręczników, proponując w zamian metody oparte na swobodnym poznawaniu świata przez dziecko i jego działaniach twórczych. Nauka miała być oparta na własnych doświadczeniach (pozytywnych i negatywnych) dziecka.
*filozofia: naturalizm  pedagogiczny
•     wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka
•    dziecko powinno uczyć się wtedy, gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy
•    nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci
•    nauczanie powinno być zindywidualizowane
•    szkoła ma pobudzać aktywność dziecka
•    ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci zamiast egzaminów
•    udział uczniów w planowaniu programu
•    nieprzywiązywanie znaczenia do nagród i kar z zewnątrz, poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka
•    położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję

* Podstawowymi i najbardziej znanymi technikami C. Freineta są:
- swobodne teksty dzieci, drukarnia i szkolna gazetka jako podstawa do nauki czynnego języka ojczystego, jako źródło poznania dziecka, a także jako punkt wyjścia do zainteresowań;
- doświadczenia poszukujące jako podstawa do samodzielnej pracy uczniów w zakresie matematyki, nauk przyrodniczych, historii i geografii;
- planowanie pracy indywidualnej i zespołowej przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela oraz nowe formy oceny pracy i kontroli jako podstawa do wykształcenia nawyku samokontroli i samooceny;
- spółdzielnia klasowa (nowa forma samorządu uczniowskiego) jako podstawa wychowania moralnego i obywatelskiego;
- referaty i sprawności jako skuteczny środek wyzwalania zainteresowań, pielęgnowania zamiłowań i uzdolnień oraz zdobywania umiejętności samokształcenia;
- różnorodne formy swobodnej ekspresji artystycznej i technicznej jako podstawa wychowania estetycznego i politechnicznego;
- wymiana gazetek, korespondencji, informacji i doświadczeń między szkołami jako podstawa szerokich kontaktów społecznych.

7.    Janusz Korczak (Henryk Goldszmit 1878/79- 1942)

* Najbardziej znane powieści adresowane do dzieci:  Mośki, Joski i Srule (1910), Jóźki, Jaśki i Franki (1911); dylogia o Królu Maciusiu Król Maciuś I (1923, zekranizowana w 1958), Król Maciuś na wyspie bezludnej (1923); Bankructwo małego Dżeka (1924), Kiedy znów będę mały (1925)
Pozostałe: debiut w prasie (1986); Dzieci ulicy (1901); współpraca z tygodnikiem głos (1903-1905 – na łamach tygodnika ukazuje się w odcinkach powieść Dziecko salonu 1904); Koszałki opałki (1905); Momenty wychowawcze, cz. I Jak kochać dziecko, Dziecko w rodzinie (1919); cz. II i III Jak kochać dzieci (1920), szkice poetyckie Sam na sam z Bogiem. Modlitwa tych, którzy się nie modlą (1922);
broszura Prawo dziecka do szacunku (1929); Prawidła życia. Pedagogika dla młodzieży i dorosłych (1930); Pamiętnik (1942)
Po śmierci Janusza Korczaka ukazały się między innymi:
•    Wybór pism pedagogicznych (tom 1-2, 1957-1958)
•    Wybór pism (tom 1-4, 1957-1958)
•    Pisma wybrane (tom 1-4, 1978)
•    Dzieła wszystkie (publikowane od 1992, z zaplanowanych 16 tomów ukazało się 12)

http://www.soswnr10.neostrada.pl/page8.html    tu są dzieła chronologicznie bez podziału na dziecięce i pozostałe.

*Myślą przewodnią stworzonej przez Korczaka koncepcji pedagogicznej była troska o rozwój samorządności dzieci i młodzieży przejawiającej się w różnych formach ich aktywności. Prawidłowego rozwoju samorządności dopatrywał się w prawidłowym funkcjonowaniu samorządu zakładowego.
Jego organy: sąd koleżeński, rada samorządowa i sejm dziecięcy.

Sąd Koleżeński aby:
-usunąć zależność dziecka od woli i humoru wychowawcy,
-wprowadzić zasady, normy, które obowiązywały w życiu gromady i regulowały atmosferę zakładu,
-zainteresować wychowanka własnym postępowaniem,
-obudzić refleksję nad swoimi czynami,
-uczyć samokrytycyzmu i tolerancji wobec drugiego człowieka,
-kształtować mocny fundament wzorowej postawy etycznej wychowanka.

Funkcje sędziów w Sądzie Koleżeńskim pełniły same dzieci. Sąd miał prawo sądzenia nie tylko dzieci, ale i dorosłych. Miało to ogromne znaczenie wychowawcze i zmieniło pozycję wychowanka w procesie wychowania.

Zadania rady samorządowej:
-zaspokojenie licznych potrzeb współmieszkańców poprzez wysłuchanie próśb,
-rozważanie pretensji, projektów i inicjowanie nowych przedsięwzięć,
-regulowanie współżycia jednostki z jednostką, jednostki z grupą i układanie współpracy z dorosłymi,
-konstytuowanie postanowień, które były wprowadzone jako przepisy.

Rada samorządowa dawała ujście pędowi twórczemu, organizowaniu i wzbogacaniu młodocianego społeczeństwa. Jako organ wybieralny, obradujący raz w tygodniu w składzie 10 wychowanków i wychowawca. W skład rady mogły wejść osoby o wysokim statusie a ponadto byli poddawani plebiscytowi ogólnemu. Nie mogli więc wejść do niej wychowankowie sprawiający trudności. A praca w samorządzie mogła mieć dla nich wychowawcze znaczenie.

Sejm Dziecięcy jako najwyższa instancji Samorządu, Rada stała się organem wykonawczym. Do zadań Sejmu Dziecięcego należało m. in. zatwierdzanie lub odrzucanie praw wydawanych przez Radę Samorządową, a także uchwalanie ważniejszych świąt i wydarzeń w życiu zakładu.

* przykładowe formy oddziaływań wychowawczych:
-wpisywanie się do księgi podziękowań i przeprosin,
-kategorie obywatelskie,
-kategorie czystości,
-nagradzanie w postaci pamiątkowych pocztówek,
-pełnienie dyżurów,
-plebiscyt życzliwości i niechęci,
-gazetka

* apel do wychowawców, by zatroszczyli się o prawa dziecka:
-prawo do szacunku (dla niewiedzy, dla smutku, niepowodzeń i łez, dla misterium poprawy, dla młodego wysiłku i ufności, dla pracy poznania, dla tajemnic i wahań ciężkiej pracy wzrostu, dla własnych słabości),
-prawo do miłości (do piersi matki, atmosfery ciepła i troskliwości) i przyjaźni,
-prawo do tajemnicy (tajemnicy osoby, jak i własnych spraw, przeżyć i doznań),
-prawo do samostanowienia (prawo antytezy, prawo do oporu, do protestu, do upominania się i do żądania, do wypowiadania własnych myśli, do życia własnym wysiłkiem i własną aktywnością),
-prawo do własności (siebie – do samoposiadania i do swoich rzeczy),
-prawo do własnego rozwoju i dojrzewania,
-prawo do ruchu, do zabawy, do pracy i badania,
-prawo do sprawiedliwości w życiu

* dobry wychowawca – opiekun musi spełnić przede wszystkim podstawowy wymóg, jakim jest poznanie samego siebie:
-bądź sobą – szukaj własnej drogi,
-poznaj siebie – zanim zechcesz dzieci poznać,
-zdaj sobie sprawę z tego, do czego sam jesteś zdolny – zanim dzieciom poczniesz wykreślać zakres ich praw i obowiązków,
-ze wszystkich sam jesteś dzieckiem, które musisz poznać, wychować i wykształcić przede wszystkim.

8.    Rudolf Steiner: Studiował matematykę, nauki przyrodnicze, filozofię, psychologię, literaturę i medycynę.

* Szkoła typu – Waldorf:
- Prywatna , niezależna od systemu szkół państwowych, ich programów.
-  Dla dzieci robotników i urzędników fabryki (Waldorf – Astoria).
-Radykalna forma kształcenia nauczycieli (kurs z zakresu wiedzy ogólnej o człowieku, dydaktyki i metodyki nauczania, wiedzy o charakterze ćwiczeń językowych.

* pedagogika ukierunkowana na tworzenie społeczeństwa przyszłości, które wyróżnia trzy sfery życia:
•    duchowo – kulturową (aby mogła zaistnieć niezbędna jest wolność(~~). Wychowawca musiał stworzyć warunki do rozwijania zdolności i zainteresowań)
•    gospodarczą (młode pokolenie powinno mieć możliwość wykształcenia swojej niezależnej gospodarki wolnej od wpływów politycznych i militarnych państwa)
•    prawno – polityczną (instytucje kształcenia i nauk badawczych są wolne bez względu na granice między państwami -> konsekwencja autonomii gospodarczej)

~~ Idea wolności:
•    Od urodzenia człowiek powinien dorastać w wolności od żądań władzy i życia gospodarczego.
•    Stworzenie jednostce szansy, by rozwinęła swoje zdolności, swoją indywidualność i zainteresowanie.
•    Tworzenie wolnych szkół powszechnych, średnich i uniwersytetów finansowanych przez fundacje, kwesty społeczne i indywidualne, tworząc wolne korporacje, które będą decydowały o planach, treściach i metodach kształcenia.
•    Szkoły – niezależne, samorządne, pozbawione hierarchicznej struktury.

*Etapy rozwoju człowieka:
1.    Ciało fizyczne (flegmatyk)– do 7 r. ż., jest najniższym elementem ludzkiego bytu, składa się z nieograniczonych substancji, podlega prawom fizyczno – materialnym. W tej fazie życia dziecko nieświadomie przyjmuje, że świat jest dobry. Wychowawcy powinni troszczyć się o „właściwe” otoczenie dziecka (pogodne oblicze wychowawcy, zdrowe wyżywienie, właściwy ubiór, dźwięczne piosenki, swobodne zabawy itp.).
2.    Ciało eteryczne(sangwinik) – do 7 do 14 r.ż, chce iść do szkoły, chce się uczyć ale tylko w określony sposób.  Ciało to jest nośnikiem takich czynności duchowych jak: temperament, ciekawość, przyzwyczajenie, pamięć. Potrzebuje „autorytetu dlatego potrzebny jest do wszystkich przedmiotów od 1 do 8 klasy jeden nauczyciel – wychowawca.
3.    Ciało astralne(choleryk) – od 14 do 21 r.ż, Rodzi się wraz z okresem dojrzewania w sferze seksualnej. Sfera ta jest nośnikiem delikatnych doznań, odczuć, rozkoszy, bólu, cierpienia, pożądania, popędów. Młodzież ta powinna mieć prawo stawiania wszelkich pytań.
4.    Ciało ja (melancholik)– od 21 do 28 r.ż, znajduje się w zewnętrznej powłoce, jest poznawalne dzięki intuicji. Człowiek jest istotą, która sama kształtuje swój los i pewnie panuje nad otoczeniem. Może w sposób odpowiedzialny wybrać sobie zawód i założyć rodzinę. Budzi się wolna wola, pozazmysłowe moce. Jest to faza samowychowania.

*7 wskazań:
1.    Szukaj wzmocnień dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Wyżej od zdrowia uczeń powinien stawiać tylko obowiązek, nigdy zaś korzyść.
2.    Czuj się członkiem wszechświata i jako istota ludzka miej poczucie odpowiedzialności za wszystko co się dzieje.
3.    Każdy powinien dojść do przekonania, że jego myśli, uczucia maja dla świata jednakowe znaczenie, podobnie jak i jego czyny. Zgubna jest nienawiść wobec bliźniego czy stosowanie przemocy.
4.    Własny byt ludzki nie tworzy się za zewnątrz, lecz wewnątrz nas. Ten, kto nabędzie takiego przekonania, będzie tez potrafił rozpoznać swoje obowiązki.
5.    Bądź stały w podejmowaniu decyzji. Nic nie powinno odwieść cię od podjętej decyzji poza rozpoznaniem, że się pomylił.
6.    Mniej poczucie wdzięczności za wszystko, co otrzymujesz. Trzeba też wiedzieć, że nasza jaźń jest darem wszechświata.
7.    W swojej postawie wobec życia stale bierz pod uwagę powyższe warunki.

*Skutki/efekty szkół waldorfskich:
- uczniowie nie boją się szkoły ani nauczyciela
-zainteresowanie uczniów światem i własnym rozwojem
- uczniowie przyjaźnie nastawieni do świata, cechuje ich partnerstwo
- nauczyciel odwiedza domy uczniów aby mieć dobry kontakt z rodzicami
- całotygodniowe konsultacje rodzic-nauczyciel
- nauczyciel rozbudza zainteresowania, stymuluje do współdziałania, pomaga się usamodzielnić.

9.    Georg Kerscheinsteiner:
*założenia: państwo jest najwyższą organizacją społeczną (przedstawia i urzeczywistnia porządek zbiorowego życia; kieruje współżyciem ludzi )

*dwa okresy:              1) przygotowawczy 1899-1917 pojęcie pracy i wychowania wyznacza etyczne pojęcie państwa
                                2) systematyczny 1917-1932 główne zainteresowania: wykształcenie wartości

*7 zasad:
1. porządek jest wynikiem powszechnej woli
2. człowiek nie może żyć tylko dla siebie i tylko z siebie, porządek społeczności ludzkiej nie jest nigdy idealny
3. przez ułomność matury ludzkiej można tylko zbliżyć się do ideału państwa kultury i prawa
4. doskonalenie wewnętrzne to najważniejsze dobra państwa służące idei humanizmu
5. państwo to system największych wartości
6. główną ideą życia jest posiadanie własnej pracy
7. wykształcenie zawodowe jest wstępem do wykształcenia ogólnego.

*Szkoła pracy:
a) przygotowanie do zawodu
b) przygotowanie do upatrywania w zawodzie funkcji służenia celom ogółu
c) budzenie siły i skłonności do rozwoju państwa w kierunku ideału moralnej społeczności

Charakter etyczny: siła woli, jasność sądu, wrażliwość, wzruszalność

NA TO ZWRÓCIĆ UWAGĘ!!!:

Steiner: eurytmia, jak dzieli okres kształcenia
Montessori: wrażliwe fazy
Herbart: kształcenie charakteru
Parkhurst: pensum
Korczak: formy oddziaływań pedagogicznych, mówiła że może się pojawić takie pyt: Korczak obrońca praw dziecka. kazała się też dokładnie z Korczaka przygotować
Freinet: techniki
Bosko: zasady Oratorium
Kerscheinsteiner: idea szkoły pracy