KSIĘGA HABAKUKA

Wstęp do Księgi Habakuka.

Ha 1. Tytuł. Dialog między Prorokiem a Panem..

Ha 2. Wielokrotne "biada".

Ha 3. Modlitwa Habakuka.

Wstęp do Księgi Habakuka

Habakuk (słowo hambakuku pochodzi z jęz. asyryjskiego i oznacza roślinę jadalną) znany jest w Biblii hebrajskiej jedynie z księgi noszącej jego imię. Biblia grecka zna wprawdzie proroka o takim imieniu (Dn 14,32), chodzi jednak o osobę zupełnie inną. O jego pochodzeniu i życiu nic bliższego nie wiadomo.

Księga zawiera dwie indywidualne lamentacje prorockie (Ha 1,2-4.12-17) i paralelne do nich dwie odpowiedzi Boże (Ha 1,5-11; Ha 2,1-5); druga z nich przechodzi w pięciokrotne "biada" pod adresem nieprawych (Ha 2,6-20). Ostatni rozdział zawiera modlitwę prorocką za naród, utrzymaną w formie psalmu (Ha 3,1-19). Rubryki muzyczne świadczą o zastosowaniu tej części księgi w liturgii.

Mimo rodzajów literackich lamentacji i pięciokrotnego "biada", proroctwo Habakuka posiada dla Izraela charakter pocieszający. Karcące słowa Proroka i groźby nie dotyczą jego własnego narodu; wszelki ucisk pochodzi z zewnątrz. Habakuk użala się, że Bóg pozwala bezkarnie działać nieprzyjacielowi. Bóg jednak, podejmując dialog, powołuje się na swoją sprawiedliwość, ochraniającą ludzi prawych. Węzłowym zagadnieniem księgi jest problem odpłaty Bożej, rozważanej w odniesieniu do Izraela i narodów obcych. Bóg, rządca świata i stróż sprawiedliwości, nie może pozwolić na triumf najeźdźcy oddanego bałwochwalstwu (Ha 2,18nn), a nawet bezbożnego (Ha 1,4.13). Jakkolwiek jest on w ręku Boga narzędziem kary na Izraela i narody obce (Ha 1,12), tym niemniej Izrael jest przecież narodem sprawiedliwym (Ha 1,4), Jego "pomazańcem" (Ha 3,13). Punktem kulminacyjnym teologii sprawiedliwości u Habakuka jest stwierdzenie, że zginie ten, co jest ducha nieprawego, a sprawiedliwy żyć będzie dzięki swej wierności (Ha 2,4). Zdanie to stało się jedną z najważniejszych podstaw starotestamentalnych nauki św. Pawła o usprawiedliwieniu (Rz 1,17; Ga 3,11; Hbr 10,38), podkreślając zbawczą rolę wiary (hebr. mówi o "wierności", tłum. greckie natomiast, a za nim NT, o "wierze"). Godną uwagi jest aktualizacja proroctw Habakuka w społeczności eschatologicznej w Qumran (por. Komentarz do Habakuka - 1 QpHab).

Księga zawiera niewiele danych pozwalających na dokładniejsze ustalenie daty jej napisania. Wzmianka o Chaldejczykach (Ha 1,6) wskazuje na okres, kiedy naród ten był dobrze znany i miał znaczenie na arenie politycznej. Wprawdzie rewolty babilońskie były w okresie imperium neoasyryjskiego dość częste, o inwazji chaldejskiej można jednak mówić dopiero pod koniec panowania Nabopolassara lub raczej za Nabuchondonozora. Z drugiej strony brak jakiejkolwiek wzmianki o zdobycie Jerozolimy w r. 597 nie pozwala umieścić księgi w okresie późniejszym niż ostatnie lata VII w. Najprawdopodobniej więc proroctwa zostały wypowiedziane w latach 605-597. Taką datę potwierdzają liczne podobieństwa słownictwa i stylu między Ha a wczesnymi mowami prorockimi Jeremiasza (por. Ha 1,2nn - Jr 4,5; Jr 6,7; Jr 15,10; Jr 20,8.18).

Autentyczność dwu pierwszych rozdziałów księgi nie nastręcza obecnie poważniejszych trudności poza kilku śladami późniejszych refleksji teologicznych. Dyskusje toczą się jedynie co do psalmu Ha rozdz. 3 [->Ha 3,1], uważanego przez wielu krytyków za utwór znacznie późniejszy, być może pochodzenia liturgicznego. Jednolite słownictwo oraz formy dowodzenia teologicznego w Ha rozdz. 1-2 i 3 wskazują raczej na tego samego autora całej księgi. Brak rozdz. 3 w komentarzu qumrańskim nie przesądza jego późniejszego powstania.

Ha 1

Tytuł

1 Wyrok, który usłyszał w widzeniu prorok Habakuk.

1,1 Wyrok. Dosł.: „ciężar”, „brzemię” (por. Iz 13,1; itd. oraz Jr 23,33-40).

Dialog między Prorokiem a Panem

2 Jak długo, Panie, mam wzywać pomocy – a Ty nie wysłuchujesz? Wołam do Ciebie: Na pomoc! – a Ty nie wysłuchujesz. Hi 19,7 Jr 14,9 Ps 18,42

1,2-4 W imieniu swego ludu (por. Jr 10,23-25; 14,2-9.19-22; Iz 59,9-14) prorok żali się Jahwe na publiczne nieszczęścia. Ten tekst, bliski narzekaniom Ps i Jr, rozważany w izolacji, mógłby być odniesiony do wewnętrznego nieładu w jakimś społeczeństwie, ale kontekst w. 12-17 wskazuje niewątpliwie na ucisk chaldejski. Dlaczego sprawiedliwość oraz dobroć Jahwe (i Jego świętość, w. 13) tolerują triumf bezbożnika? Otóż panujący jest poganinem, a Juda, chociaż jest grzesznikiem, pozostaje „sprawiedliwym”, bo zna prawdziwego Boga. Odpowiedź należy do Jahwe (por. 2,1).

3 Dlaczego ukazujesz mi niegodziwość i przyglądasz się nieszczęściu? Oto ucisk i przemoc przede mną, powstają spory, wybuchają waśnie. Am 3,9-10 Jr 6,7 Jr 9,2n Ps 55,10-12

4 Tak więc straciło Prawo moc swoją, sprawiedliwego sądu już nie ma; bezbożny bowiem gnębi uczciwego, dlatego wyrok sądowy ulega wypaczeniu. Mi 7,2-3 Iz 59,14

1,2-4. Skarga na niesprawiedliwość społeczną. Chociaż Habakuk przemawiał do mieszkańców Judy u schyłku VII w. przed Chr., jego wypowiedzi na temat niesprawiedliwości społecznej są bardzo podobne do słów wypowiadanych przez proroka Amosa w odniesieniu do Północnego Królestwa Izraela w VIII w. przed Chr. Obydwaj prorocy potępiają folgujących sobie przywódców (zob. wstawkę umieszczoną obok komentarza do Am 2,6-8 na temat warunków ekonomiczno-społecznych panujących w VIII w. przed Chr. oraz komentarz do Am 5,12 na temat skorumpowanego systemu sprawiedliwości). Oskarżenia o niesprawiedliwość społeczną są częstym tematem egipskiej literatury mądrościowej. Pisarze stawiali przywódcom narodu bardzo wysokie standardy, uważali też, że niezbędnym warunkiem przetrwania ich kultury jest ujawnienie korupcji i zajęcie się nią przez osoby piastujące najwyższą władzę. W okresie Średniego Państwa (2050-1800 przed Chr.) powstał utwór zatytułowany Rozważania na temat samobójstwaujawniający społeczne bolączki, które doprowadziły niemal do zniszczenia społeczeństwa egipskiego w pierwszym okresie pośrednim (2258-2050 przed Chr.). Człowiek szukający samobójczej śmierci skarży się, że „każdy jest złodziejem”, „serca ludzkie są pełne pożądliwości”, a „przestępstwa nie oburzają nikogo”. W tym okresie niepokojów i zawirowań powstał również inny utwór, Opowieść o wymownym wieśniaku, wskazujący na konieczność zajęcia się przez rządzących postępkami sędziów, którzy „aprobują rabunek”, i nadzorców, którzy „bronią zepsucia”. „Wymowny wieśniak” wzywa sędziów, by nie przyjmowali łapówek i nie tolerowali krzywoprzysięstwa. W państwach Bliskiego Wschodu sprawiedliwość była najbardziej podstawową i najbardziej upragnioną przez społeczeństwo wartością. Obowiązkiem króla była dbałość o przestrzeganie sprawiedliwości. Jeszcze ściślejszego przestrzegania sprawiedliwości, na płaszczyźnie osobistej i społecznej, wymagało od Izraelitów przymierze.

5 Spójrzcie na ludy dokoła, a patrzcie pełni zdumienia i trwogi: gdyż Ja dokonuję za dni waszych dzieła – nie dacie wiary, gdy [wam o tym] będzie się opowiadać. Dz 13,41 Iz 29,9

1,5-11 Pierwsza odpowiedź. To sam Jahwe wzbudza bicz chaldejski. Ci poganie — przez pewien czas — są narzędziem Jego sprawiedliwości. Por. Am 3,11; Iz 10,5-27; Jr 5,14-19; 25,1-13; 27,6-22; 51,20-23; Pwt 28,47n; 2 Krl 24,2-4. Por. Nabuchodonozor, „mój sługa” (Jr 25,9; 27,6; 43,10).

1,5 Trzeci stych według grec. Tekst hebr. można też rozumieć: „(dzieło) się dokonuje”.

6 Oto powołam Chaldejczyków, lud dziki a gwałtowny, który przemierza ziemie rozległe, aby zagarnąć siedziby nie swoje.

1,6 Tego rodzaju obrazy, dające epicki opis najazdu, znajduje się u proroków częściej (por. Iz 5,26-29; 13,17-18; Jr 4,5-7.13.16-17; 5,15-17; 6,22-24; Na 3,2-3; Ez 23,22-26; 28,7-10).

1,6. Chronologia. Jeśli rozumieć proroctwo Habakuka jako zdumiewające i niewiarygodne (Hi 1,5), musiało być ono wypowiedziane przed starciem Babilonu z powierzchni ziemi. Z tego powodu wydaje się konieczne datowanie księgi na okres przed bitwą pod Karkemisz (605 przed Chr.). W przeciwnym razie przepowiednia Habakuka, że Jahwe „powoła Babilończyków” [BT: „Chaldejczyków”], niweczyłaby efekt punktu kulminacyjnego. Babilończycy stali się poważnym zagrożeniem dla Judy dopiero po 605 przed Chr. W 597 przed Chr. zdobyli już Jerozolimę i wzięli jako zakładnika króla Jojakina (zob. komentarz do 2 Krl 24,10-14). Babilon wywalczył niepodległość w 625 przed Chr. i rozpoczął ekspansję w 620 przed Chr. Nie można podać bardziej precyzyjnej daty powstania proroctwa Habakuka.

1,6. Babilończycy (Chaldejczycy). Chaldejczycy pojawiają się w źródłach mezopotamskich w IX w. przed Chr. Chociaż byli oni pod względem etnicznym spokrewnieni z innymi plemionami aramejskimi zamieszkującymi południową cześć Babilonii, mieli odrębną strukturę plemienną. Gdy imperium asyryjskie zaczęło się chylić ku upadkowi, przywódcy Chaldejczyków, m.in. Nabopolassar i Nabuchodonozor, zdobyli w końcu niepodległość i po 625 przed Chr. założyli dynastię neobabilońską. Nabuchodonozor odziedziczył potężne państwo w 605 przed Chr., stając się jego najsłynniejszym królem. W dosłownym znaczeniu odbudował miasto Babilon i umocnił babilońskie panowanie nad Bliskim Wschodem. Zaatakował nawet Egipt (chociaż wyprawa ta nie zakończyła się powodzeniem). Jego długie panowanie trwało aż do 562 przed Chr. Po nim władzę objęło na krótko trzech następców, którzy panowali łącznie zaledwie sześć lat. Ostatnim królem z tej dynastii był Nabonid, który za panowania Nabuchodonozora pełnił przypuszczalnie jakiś wysoki urząd. Nabonid zasiadał na tronie do 539 przed Chr., kiedy to Babilonia została podbita przez królestwo Medo-Persów, którym rządził Cyrus Wielki.

7 Trwogę budzi ten naród, on sam ustala prawo i panowanie.

1,7 BJ: „Straszny jest i groźny, / jego moc jest jego prawem i wielkością!”. Dosł.: „z niego samego wychodzi jego prawo i jego wielkość”. Ten lud nie uznaje ani Boga, ani pana i tylko sobie przypisuje własne sukcesy. (Por. w. 11b).

8 Jego konie są bardziej rącze niż pantery, bardziej drapieżne niż wilki wieczorem; jeźdźcy ich w pędzie gonią za łupem, zbliżają się szybko z daleka, spadając na żer niby orzeł. So 3,3

1,8. Babilońska jazda. Z opisu szybko poruszających się oddziałów jazdy wynika, że byli to raczej uzbrojeni we włócznie jeźdźcy niż dosiadający koni łucznicy. Asyryjskie reliefy z pałacu Sennacheryba w Niniwie ukazują, jak skutecznie konni wojownicy pokonywali wzgórza i lasy. Ich nagłe pojawienie się wywoływało zapewne panikę wśród ludności wiejskiej. Na otwartym terenie używano oddziałów rydwanów, przewożących m.in. łuczników, i służących jako siła uderzeniowa, za którą podążała piechota. Konni łucznicy i oszczepnicy umieszczani byli również na skrzydłach, by chronić wojska przed atakiem od tyłu i uniemożliwić ucieczkę żołnierzom nieprzyjaciela.

9 Wszyscy oni idą pełni żądzy mordu, a ich spojrzenia są jak wiatr palący; gromadzą jeńców niby ziarna piasku.

1,9 Drugi stych w BJ: „twarz płonąca jak wiatr ze wschodu”. Tekst niepewny.

— „twarz płonąca”, na zasadzie domysłu. Tekst hebr.: „żar (lub: „pożądliwość”) ich twarzy”.

— „wiatr ze wschodu”, za 1 Qp Hab (komentarz do Ha odkryty w Qumran w 1947) i Wulgatą. Tekst masorecki: „ku wschodowi”.

— „Wiatr ze wschodu”, suchy wiatr pustynny, czasem jest symbolem najazdu z tego kierunku (por. Oz 12,2; 13,15; Jr 18,17; 17,10n).

10 Królowie są dla nich przedmiotem szyderstwa, a pośmiewiskiem stają się władcy; twierdze zaś wszystkie to dla nich igraszka, sypią szańce i biorą je szturmem.

1,10 sypią szańce. Dosł.: „sypią ziemię”. Chodzi tu o skarpy lub nasypy ziemne stosowane przy oblężeniach.

1,10. Ziemne szańce. Zob. komentarz do Iz 29,2 i Jr 32,24 oraz 33,4, gdzie omówiono wykorzystanie ziemnych szańców/wałów podczas wojny oblężniczej.

11 Potem nabiera tchu i oddala się; przestępcą jest ten, kto ubóstwia swą siłę. Ha 1,7 Iz 10,13

1,11 Pierwszy stych w BJ: „Potem wiatr zawrócił i odszedł”. Najazd zbliża się i przechodzi jak huragan (pierwszy stych), pozostawiając na swym szlaku tylko ruiny.

— Inni rozumieją: „Wtedy duch przeszedł i odszedł” (zakończyła się jedna faza natchnienia prorockiego), albo też: „Wtedy on (najeźdźca) zmienił ducha i przekroczył (swą misję?)”.

12 Czyż to nie Ty, Boże mój, Świętości moja, jesteś od samych początków Panem? Nie pomrzemy! Na sąd go przeznaczyłeś, o Panie, Opoko moja, zachowałeś go, aby mu wymierzyć karę. Pwt 33,27 Ps 90,1-2 Kpł 17,1+

1,12-17 Ta nowa skarga podejmuje pierwszą (w. 2-4): ponieważ triumf Chaldejczyków jako ostateczną przyczynę ma wolę Jahwe (w. 5-6), to należy zapytać Jego. Jakże sprawiedliwy i święty Bóg, stróż prawa (w. 12a-b-13), może tak traktować narody i lud wybrany (w. 14)? Dozwoli, by bezbożnik pochłonął sprawiedliwego (w. 13; por. w. 4 i 15-17)?

1,12 od samych początków. Od czasów Wyjścia, wspomnianych w rozdz. 3. W tamtym wydarzeniu Habakuk widzi powód do nadziei.

— Nie pomrzemy! Za tekstem hebr. lo’ namut, co jest jednak wynikiem poprawki naniesionej przez kopistę. BJ: „który nie umierasz”, lo’ tamut, na zasadzie domysłu.

— Opoko moja. Na zasadzie domysłu. BJ: „jak skała”. Dosł.: „i skała” lub też „O, Skało” (por. Pwt 32,4).

— zachowałeś. BJ: „umocniłeś”. Chodzi tu o lud chaldejski, wzbudzony do misji sprawiedliwości, której nie powinien przekraczać (por. 1,6+). Według innych mówi się tu o Izraelu, który miał być sędzią ludów, albo o Joakimie, królu Judy, niewiernym swej misji: 1,2-4.12-17 i 2,6-19 byłyby skierowane przeciw niemu.

1,12. Skała. Metafora bóstwa jako skały wskazuje na ochronę i schronienie, jakie dawało. Duża skała dostarczała cienia, na obszarach skalistych można też było czasami znaleźć jaskinię. Metafory tej nie stosowano często w warunkach rzecznej kultury Egiptu lub Mezopotamii, gdzie wiele było równin aluwialnych (zob. wstawkę na temat biblijnych metafor umieszczoną na początku komentarza do Księgi Psalmów). Możliwe, że użyty tutaj termin jest czymś więcej niż metaforą, bowiem pojawia się czasami w imionach własnych, tam gdzie zwykle umieszczone było imię Boga (na przykład, Eliasz znaczy „Jahwe jest moim Bogiem”; na podobnej zasadzie Elisur - „Sur [Skała] jest moim Bogiem”). Słowo to pojawia się też w amoryckich i aramejskich imionach własnych z Syrii w miejscu imienia bóstwa.

13 Zbyt czyste oczy Twoje, by na zło patrzyły, a nieprawości pochwalać nie możesz. Czemu jednak spoglądasz na ludzi zdradliwych i milczysz, gdy bezbożny pożera uczciwszego od siebie? Ha 1,3 Ps 5,5-6 Ps 35,22n

14 Obchodzi się on z ludźmi jak z rybami morskimi, jak z pełzającymi zwierzętami, którymi nikt nie rządzi. Jr 16,16 Ez 12,13 Ez 17,20 Ez 29,4n

15 Wszystkich łowi na wędkę, zagarnia swoim niewodem albo w sieci gromadzi – krzycząc przy tym z radości. Ez 32,3

1,15 Chodzi o najeźdźcę chaldejskiego.

16 Przeto ofiarę składa swojej sieci, pali kadzidło niewodowi swemu, bo przez nie zdobył sobie łup bogaty, a pożywienie jego stało się obfite.

1,16 obfite. Tak, jeśli czytać rodz. m. zamiast rodz. ż., który jest w tekście hebr.

1,15-16. Sprzęt do łowienia ryb. Z inskrypcji królewskich i sztuki starożytnej wynika, że ryby łowiono raczej za pomocą plecionych koszy niż na pojedyncze haczyki (zob. komentarz do Ez 12,13 i Am 4,2). Oczywiście, chodzi tutaj o sprawę polityczną, ukazanie potęgi władcy, który może chwytać nieprzyjaciół w sieci, tak jak się chwyta ryby lub ptaki (zob. komentarz do Oz 5,1).

17 Czyż zatem nie zarzuca na nowo swych sieci, aby mordować ludy bez litości?

1,17 na nowo. BJ: „bez wytchnienia”, za 1 Qp Hab. Tekst masorecki: „i bez wytchnienia mordując”.

Ha 2

1 Na moich czatach stać będę, udam się na miejsce czuwania, śledząc pilnie, by poznać, co On powie do mnie, jaką odpowiedź da na moją skargę. Lb 23,1-6

2,1 miejsce czuwania. BJ: „mój szaniec”, za 1 Qp Hab. Tekst masorecki: „szaniec”.

— powie. BJ: „odpowie”, jaszîb, na zasadzie domysłu, por. Peszittę. Tekst hebr.: ’aszîb, „odpowiem”.

— Prorok czuwa nad swym ludem jak strażnik na murach (por. Oz 9,8+; Iz 21,6-12; Jr 6,17; Ez 3,17; 33,1-9; Ps 5,4).

2 I odpowiedział Pan tymi słowami: Zapisz widzenie, na tablicach wyryj, by można było łatwo je odczytać. Iz 8,1 Jr 30,2 Ap 1,19

3 Jest to widzenie na czas oznaczony, lecz wypełnienie jego niechybnie nastąpi; a jeśli się opóźnia, ty go oczekuj, bo w krótkim czasie przyjdzie niezawodnie. 2P 3,4-10 Lb 23,19

2,3 na czas oznaczony. Stąd nakaz pisania. Objawienie wypełni się „w czasie określonym” (por. Dn 8,19.26; 10,14; 11,27.35) i dokument w formie pisemnej staje się na ten czas zadatkiem słowa Jahwe (por. 2 P 3,2), którego prawdziwość później potwierdzi. Por. Iz 8,1.3; 30,8.

— wypełnienie jego niechybnie nastąpi. Widzenie ma własną energię, ponieważ jest ono sposobem wyrażenia słowa Bożego dążącego do wypełnienia się (por. Iz 55,10-11). W liturgii adwentowej stosuje się ten werset w tłumaczeniu według odmiennej tradycji grec. by wyrazić oczekiwanie na Mesjasza. Zob. też Hbr 10,37.

2,3. Herold biegnący z tabliczkami. Obraz posłańca podążającego z przesłaniem wskazuje na jego pilność lub znaczenie. Nie jest jasne, czy odczytującym zapisane widzenie jest herold, który biegł z jednego miejsca do drugiego, by głośno je oznajmić, czy każdy, kto je czytał. W pierwszym przypadku tabliczka, na której wyryto widzenie, zostałaby powierzona zawodowemu posłańcowi. W drugim, inskrypcja zostałaby umieszczona w miejscu publicznym, dostępnym dla każdego. Ludzie, którzy zapoznali się z jej treścią, rozpowszechniliby ją wśród pozostałych. Bardziej prawdopodobna wydaje się pierwsza hipoteza, bowiem widzenie zostało zapisane na tabliczce. Inskrypcje do wiadomości publicznej umieszczano zwykle na stelach. Zawodowi posłańcy byli na wszystkich królewskich dworach, np. w starożytnym Mari i Babilonie. Pełnili ważną funkcję „biegaczy”, przekazujących rozkazy swojego pana (zob. też Jr 36,4 oraz misję Barucha jako sekretarza i posłańca proroka Jeremiasza).

4 Oto zginie ten, co jest ducha nieprawego, a sprawiedliwy żyć będzie dzięki swej wierności. Rz 1,17 Ga 3,11 Hbr 10,38

2,4 zginie ten. Hebr. ullap zu na zasadzie domysłu. Tekst hebr.: „ona jest nadęta (uppelah), nie jest prawa jego dusza w nim”. Wulgata: „Kto jest niewierny, tego dusza nie będzie prawa”. Grec: „Jeśli dokonuje zdrady, to dusza moja nie ma w nim upodobania; ale sprawiedliwy żyć będzie z wiary we Mnie”.

— Zdanie w końcowym stychu sformułowane w terminach uniwersalnych (por. Iz 3,10-11) wyraża treść widzenia. „Wierność” (por. Oz 2,22; Jr 5,1.3; 7,28; 9,2; itd.) Bogu, czyli Jego słowu i Jego woli, jest cechą „sprawiedliwego” i zapewnia mu na ziemi bezpieczeństwo oraz życie (por. Iz 33,6; Ps 37,3; Prz 10,25; itd.). Bezbożny, któremu brakuje owej „prawości”, zmierza ku zagładzie. W tym kontekście (1,2-4.12-17; 2,5-18) chodzi tu odpowiednio o Judę i Chaldejczyków: sprawiedliwy Juda będzie żyć, ciemiężyciel zniknie. W Sept, gdzie „wierność” staje się „wiarą”, św. Paweł odczyta doktrynę o usprawiedliwieniu przez wiarę.

Wielokrotne "biada"

5 Zaiste, wino jest zdrajcą; a człowiek pyszny nie zazna spokoju; traci rozsądek i spokój. Ten, który rozdziawia szeroko swą gardziel jak Szeol i jak śmierć jest nienasycony; choć zebrał ludy wszystkie wokół siebie, wszystkie narody do siebie przyłączył. Iz 5,14 Prz 27,20

2,5 wino jest zdrajcą. Za tekstem masoreckim. BJ: „bogactwo zdradza”, za 1 Qp Hab.

6 Czyż oni wszyscy nie zanucą przeciw niemu pieśni szyderczej, złośliwej przymówki, zagadek nie ułożą na niego? Powiedzą: Pierwsze Biada temu, kto gromadzi mienie nie swoje! Na jak długo? Obciąża się coraz większymi zastawami! Iz 14,4 Mi 2,4 Ap 8,13+ Iz 5,8+ Łk 6,24-26

2,6 złośliwej przymówki, zagadek. Za tekstem hebr.: umelîcah chîdôt. BJ: „(nie) ułożą złośliwej przymówki”, umelîcah jachudu, na zasadzie domysłu.

— Powiedzą. Za 1 Qp Hab i grec. Tekst masorecki: „powie”.

— „Pieśń szydercza” albo satyra, maszal, jest kpiącym wierszem posługującym się metaforą. „Złośliwa przymówka” albo epigram, melîcah, to zagadka, która winna być zinterpretowana. Te terminy charakteryzują rodzaj literacki pięciu złorzeczeń: w uroczystej formie proroctw znajdują się tu groźby wypowiadane w zagadkowych słowach.

— Czwarty stych skierowany przeciw chciwości zdobywcy. Myśl charakteryzuje się subtelnością mów zawierających przypowieści. Chaldejczyk, zagarniający dobra innych, staje się ich dłużnikiem. Dlatego z kolei on będzie łupem ludów obrabowanych, które stały się jego wierzycielami. Jest to prawo talionu (Wj 21,25+).

7 Czyż nie powstaną nagle wierzyciele twoi i nie obudzą się twoi dręczyciele? Staniesz się dla nich łupem. 

8 Ponieważ złupiłeś liczne narody, złupią i ciebie pozostałe ludy – z powodu rozlewu krwi ludzkiej i gwałtów dokonanych w kraju przeciwko miastu i jego mieszkańcom. Iz 33,1 Ha 2,17

9 Biada ciągnącemu dla domu swego zysk nieprawy, aby zbudować wysoko swe gniazdo i tym sposobem uniknąć nieszczęścia! Jr 22,13-17 Jr 49,16 Iz 14,13+ Ab 1,4

2,9 Biada. Chaldejczyka spotka los człowieka, który wzbogacił się dzięki bezprawnym zyskom: nic zeń nie pozostanie.

10 Postanowiłeś na hańbę swojego domu wytracić liczne narody, przeciw życiu własnemu tym grzesząc. Ha 1,17 Iz 14,20

2,10 wytracić. Za tekstem hebr. BJ: „wytracając”. BJ: „wytracając”, według przekładów starożytnych.

11 Kamień ze ściany zawoła, a belka budowy mu zawtóruje: Łk 19,40

2,11 „Dom” został zbudowany dzięki dobrom nabytym nieuczciwie: kamień i drewno wołają o zemstę na niesprawiedliwym posiadaczu.

12 Biada temu, co miasto na krwi przelanej buduje, a gród umacnia nieprawością! Jr 22,13 Mi 3,10

2,12 Biada. Skierowane przeciw polityce przemocy.

13 Czyż nie jest to wolą Pana Zastępów, że 'ludy dla ognia pracują' i darmo się trudzą narody? Jr 51,58 Syr 14,19

2,13 Czyż nie jest. Według przekładów starożytnych. Tekst hebr.: „Oto”. Jest to formuła stosowana przy cytowaniu (por. 2 Krn 25,26), wprowadzająca słowo Jahwe w następujących po niej wierszach.

14 'Albowiem kraj się napełni znajomością chwały Pana', jak wody napełniają morze. Iz 11,9 Lb 14,21+

15 Biada temu, co zmusza bliźniego do picia, pucharem swego jadu go upaja, by się przyglądać jego nagości. Rdz 9,20-25

2,15 Cynizm zdobywcy jako człowieka, który podczas orgii rozpija swych bliskich, by ich poniżyć. Ich hańba stanie się jego udziałem. O tej roli przypisywanej Babilonii por. Jr 51,7; Niniwie por. Na 3,4-7.

— bliźniego. Za tekstem masoreckim. BJ: „bliźnich”, za 1 Qp Hab.

— swego jadu. Za 1 Qp Hab, Symmachem i Wulgatą (por. Pwt 32,24.33; Ps 58,5; 140,4; lub: „jego gniew”). Tekst masorecki: „twą truciznę”.

— upaja. BJ: „wylewa”, sens niepewny.

16 Nasyciłeś się hańbą, nie chwałą, upij się sam i pokaż swój napletek; bo ciebie dosięgnie kielich z prawicy Pańskiej, a wstyd pokryje całą twoją sławę. Lm 4,21 Iz 51,17+ Ps 75,9+

2,16 W drugim stychu mowa o orgii i hańbie nieobrzezanych Chaldejczyków, którzy też się upili.

17 Spadnie na ciebie krzywda Libanu, rzeź zwierząt napełni cię strachem, z powodu rozlewu krwi ludzkiej i gwałtów dokonanych w kraju przeciwko miastu i jego mieszkańcom. Ha 2,8

2,17 Liban spustoszony (por. Iz 37,24), którego cedry Nabuchodonozor wykorzystuje do swych budowli (por. Iz 14,8), może też być symbolem Izraela (por. Iz 33,9; Jr 21,14; 22,6-7.20-23).

2,17. Liban. Z królewskich roczników Nabuchodonozora wynika, że nakazał on swojej armii zbudowanie drogi „do przewożenia cedrów” Libanu. Nabuchodonozor opisuje, jak jego ludzie „przedzierali się przez strome góry, rozłamy skalne [i] tworzyli przejście” dla zbudowania szlaku służącego do transportu drewna. Czyniono to w imię uwolnienia kraju od cudzoziemskich nieprzyjaciół. Jednak w rzeczywistości drewno zostało wykorzystane do zbudowania pałacu Nabuchodonozora i rozbudowania świątyni Marduka w Babilonie. Można przyjąć, że przy okazji robotnicy przeczesywali górzyste obszary Libanu w poszukiwaniu żywności dla uzupełnienia własnych zapasów.

18 Cóż może posąg, który rzeźbiarz tworzy, obraz z metalu, fałszywa wyrocznia – że w nich to twórca nadzieję pokłada, gdy wykonuje swoje nieme bogi? Oz 3,4 Ez 21,26 Za 10,2

2,18 Ten wiersz jest przeniesiony po w. 19, jak się wydaje — zgodnie z sensem.

2,18. Fałszywa wyrocznia posągu. Habakuk ponownie wskazuje na bezużyteczność oddawania czci bożkom i zasięgania u nich wyroczni (zob. Iz 46,7 i Oz 4,12, gdzie znaleźć można inne przykłady). Izajasz użył tej hebrajskiej frazy w odniesieniu do fałszywego proroka (Iz 9,15), Habakuk ma jednak na myśli kapłanów, którzy manipulują ludźmi przez sprawianie iluzji, że „posąg przemówił” lub wypowiedział jakąś wyrocznię. Babilońscy kapłani baru pełnili rolę wróżbiarzy, wyjaśniając omeny i znaki oraz wykonując rytuały mające spowodować otrzymanie odpowiedzi od bogów.

19 Biada temu, co mówi: Obudź się! – do drzewa, Podnieś się! do niemego głazu. Czy on pouczy? Okryte one złotem i srebrem, lecz ducha wcale w nich nie ma. Iz 40,20+

2,19 Biada. Przeciw bezsensownej idolatrii Chaldejczyków.

— W BJ dodane po drugim stychu: „(Oto wyrocznia!)”, co jest glosą pochodzącą być może z w. 18b. (BT: „).

2,19. Budzenie drewna/kamienia do życia [BT: „Obudź się! - do drzewa, i - Podnieś się! - do niemego głazu!”]. Zob. komentarz do Iz 44,17-18. W Babilonii stosowano rytuał „otworzenia ust”, by przekształcić drewniany posąg ozdobiony złotem i klejnotami w fizyczne ucieleśnienie bóstwa. Kapłani wypowiadali nad posągiem zaklęcie: „Od tego czasu będziesz kroczył przed swym ojcem, bogiem Ea”. Następnie odbywały się rytualne procesje, podczas których wielokrotnie obmywano usta posągu (czternaście razy) oraz podawano mu jedzenie i picie. Po złożeniu wieczornych ofiar kapłani otwierali oczy posągu różdżką z tamaryszku i „bóg” umieszczany był w świątyni, przystrojony insygniami swojego urzędu.

20 A Pan mieszka w swym świętym domu, niechaj zamilknie przed Nim cała ziemia. So 1,7 Za 2,17 Ap 8,1

2,20 w ... świętym domu. Chodzi o świątynię w Jerozolimie, lecz przede wszystkim o pałac niebieski, z którego wyjdzie Jahwe (por. 3,3n).

— niechaj zamilknie. To milczenie przygotowuje teofanię z 3,3-15. Por. Iz 41,1; Ps 76,9-10.

Ha 3

Modlitwa Habakuka

1 Modlitwa błagalna proroka Habakuka, na wzór lamentacji.

3,1 Modlitwa ta, jak i liczne psalmy, dodaje do błagania hymn do Bożej potęgi. Tytuł, obecność pauz i wskazówka z w. 19d sygnalizują wykorzystanie w liturgii. — Całego tego rozdziału brakuje w komentarzu do Ha odnalezionym w Qumran (por. Wstęp, s. 1029).

— proroka Habakuka. Jak w Ps wzmianka ta może wskazywać nie na autorstwo, lecz po prostu na przynależność do zbioru, tu do Ha.

3,1. Szigionot [BT: „na wzór lamentacji”]. Ten werset stanowi dopisek do trzeciego rozdziału, spełniając podobną rolę jak komentarze lub dopiski w Księdze Psalmów. Słowo szigionot w liczbie pojedynczej pojawia się w Ps 7,1. Przypuszczalnie oznacza jakiś rodzaj pieśni. Jeśli domysły lingwistów są słuszne, można go połączyć z akadyjskimszigu, które oznacza lamentację. Dokładne znaczenie hebrajskiego słowa pozostaje nieznane. Na temat tego i innych określeń muzycznych zob. wstawkę poświęconą terminom muzycznym umieszczoną w komentarzu do Księgi Psalmów.

2 Usłyszałem, o Panie, Twoje orędzie, uląkłem się, o Panie, Twego dzieła. W pośrodku lat niech one żyją, w pośrodku lat pozwól nam je poznać, w czasie niepokojów pomnij na swą litość! Pwt 2,25 Ps 8,2 Ps 8,10 Ps 76,2 Iz 51,9 Iz 54,8

3,2 orędzie. BJ: „sławę”. Dosł.: „to, co pozwalasz usłyszeć”.

— „Dzieło” to ogół interwencji Jahwe na rzecz Jego ludu w czasach Mojżeszowych (por. 1,12). Por. Ps 44,2-9; 77,12-13; 95,9; Sdz 2,7; Pwt 11,7.

— w pośrodku lat. Dosł. za hebr. BJ: „w naszym czasie”.

— Te dwa ostatnie stychy w grec. brzmią: „Pośród dwu zwierząt się objawisz; gdy lata będą bliskie, będziesz znany; pojawisz się, kiedy czas już nadejdzie”. Ten tekst, wraz z Iz 1,3, leży u podstaw tradycji o dwu zwierzętach w szopie betlejemskiej.

3 Bóg przychodzi z Temanu, Święty z góry Paran. Majestat Jego okrywa niebiosa, a ziemia pełna jest Jego chwały. Pwt 33,2 Sdz 5,4 Lb 14,21+ Ps 72,19

3,3 Bóg. Dosł. „Eloah”. To archaiczne imię Boga. Teman jest północną częścią Edomu lub Seiru, a Paran — górą umiejscawianą w Edomie.

— Tu rozpoczyna się teofania (por. Wj 19,16+), obejmująca przybycie (w. 3-7) i walkę Jahwe (w. 8-15). Ta epicka wizja przypomina w wielu miejscach triumfalny marsz Jahwe na czele swego ludu podczas Wyjścia, typ (por. Iz 40,3+) przyszłego uwolnienia. Jahwe („Święty”; por. Pwt 33,3; Iz 6,3+) kroczy z Synaju (por. Wj 24,9-11) ku Kanaanowi (por. Lb 20,14n), przez południowo-wschodnią Palestynę, region, z którego nadchodzą także burze. Jego nadejście jest opisane (w. 3n) pod postacią chmury burzowej (por. Ps 18,8n; 29). Wyrażenia oznaczają raz chmurę, a raz Jahwe, który się w niej objawia.

3,3. Teman. Zob. komentarz do Ab 9 i Iz 49,7 na temat tego miejsca, o którym wspomina inskrypcja z Kuntillet Adżrud. Teman mógł być miastem lub obszarem Edomu.

4 Wspaniałość Jego podobna do światła, promienie z rąk Jego tryskają, w nich to ukryta moc Jego.

3,4 Wspaniałość Jego. Według przekładów starożytnych. Tekst hebr.: „wspaniałość”.

— promienie. Dosł.: „rogi”, ale por. Wj 34, 29-30.35.

3,3-4. Metafora słońca. Hymny do babilońskiego boga słońca, Szamasza, posługują się podobną terminologią. W jednej z inkantacji ukazano Szamasza jaśniejącego blaskiem i napełniającego ziemię swoim niebiańskim splendorem. Jahwe jest czasami czczony za pomocą określeń używanych w kulcie słońca, w pewnych okresach był też błędnie rozumiany jako bóg słońca (zob. komentarz do 2 Krl 23,11). Dowody potwierdzające istnienie oficjalnego kultu słońca w Izraelu wydają się związane głównie z okresem panowania Manassesa. Konie i rydwany słońca, które król ten ustawił, zostały zniszczone przez Jozjasza, starającego się oczyścić kompleks świątynny z elementów obcych religii (zob. komentarz do 2 Krl 23,11). Nazwy miejsc, takie jak Bet-Szemesz, Ein-Szemesz i góra Cheres (Joz 15,7; Sdz 1,35), potwierdzają powszechny charakter kultu solarnego.

3,4. Promienie z rąk Mu tryskają. Na Bliskim Wschodzie bóstwa słoneczne występujące w roli boskiego wojownika były zwykle przedstawiane z błyskawicami w podniesionej dłoni.

5 Przed Nim idzie zaraza, w ślad za Nim gorączka śmiertelna. Ap 6,8

3,5 gorączka. To samo słowo reszef, pochodzące od imienia fenickiego boga błyskawicy, oznacza piorun, grad, klęskę i tu palącą gorączkę (przez paralelizm z „dżumą”; por. Pwt 32,24).

3,5. Plaga, zaraza. Terminy te zostały tutaj poddane personifikacji - stoją jako towarzysze u boku Jahwe podczas bitwy. Hebrajskie słowo przetłumaczone jako „zaraza”, reszep, jest imieniem kananejskiego boga plagi. W mitologiach starożytnego Bliskiego Wschodu bogowie idący do bitwy mieli zwykle dwóch towarzyszy.

6 Stanął i porozdzielał ziemię, spojrzał i sprawił, że zadrżały narody; rozpadają się góry prastare, zapadają pagórki odwieczne, te ścieżki Jego od pradawnych czasów. Ps 104,32 Wj 15,14-16

3,6 góry prastare, /... pagórki odwieczne. Wyrażenia te tu nabierają sensu kosmicznego (por. Ps 90,2; Prz 8,25; Hi 15,7) — w Rdz 49,26 i Pwt 33,15 oznaczają miejsca pobytu patriarchów.

7 Widziałem klęską dotknięte mieszkania Kuszanu, chwiejące się namioty w ziemi Madian.

3,7 Madian. Por. Wj 2,15+. Kuszan jest bez wątpienia archaicznym określeniem tego samego regionu.

3,7. Mieszkania Kuszanu. Ta nazwa etniczna, odnosząca się przypuszczalnie do jakiegoś wędrownego plemienia, nie występuje nigdzie indziej w Biblii. Ponieważ umieszczono ją paralelnie do Madianu, można się domyślać, że jego ziemie rozciągały się na południowym stepie. Kuszan mógł być faktycznie jedną z grup plemiennych Madianitów.

3,7. Namioty ziemi Madian. Na temat Madianu i Madianitów zob. komentarz do Wj 2,15 i Lb 22,4-7. Habakuk przepowiada tutaj, jaką trasą boski wojownik podąży ze swojej świętej góry, by zaatakować Babilończyków. Najwyraźniej wywoła to zdumienie mieszkańców południowych ziem, lecz nie wyrządzi szkody.

8 Czy na rzeki rozgniewałeś się, Panie? Czy Twój gniew [wybuchł] na rzeki? Czy na morze – Twoja zapalczywość, że wsiadasz na swoje konie, na swe rydwany zwycięskie? Pwt 33,26+

3,8 Drugi stych dodany za tekstem hebr. W BJ pominięty.

— Jak w Sdz 5,4-5; Ps 77,17-20; 114,3-7 interwencji Jahwe towarzyszą wstrząsy kosmiczne (por. Am 8,9+). Być może jest to poetyckie wykorzystanie dawnych tradycji dotyczących stworzenia, rozumianego jako walka Boga przeciw zbuntowanym żywiołom (otchłani, morzu, rzece, itd.; por. Hi 7,12+). Tu walka kończy się przegraną „bezbożnika”, tzn. Chaldejczyków (w. 13-15).

3,8. Konflikt z rzekami/morzem. W literaturze kananejskiej z Ugarit zachował się obszerny mit poświęcony wojnie pomiędzy Baalem a Jammem (Morzem) i jego sojusznikiem, Nahar (Rzeką), symbolizującymi siły chaosu i zniszczenia. Habakuk daje do zrozumienia, że gniew Jahwe nie zwraca się przeciwko tym mitologicznym wrogom, lecz nieprzyjaciołom Jego ludu (w. 13).

9 Łuk Twój obnażony, a słowa [Twojej] przysięgi – to strzały, dla rzek otwierasz ziemię.

3,9 a słowa [Twojej] przysięgi - to strzały. Za tekstem hebr. Dosł.: „przysięgi są strzałami słowa”, co według BJ niezrozumiałe, stąd korekta za rkpsem grec: „strzałami nasycasz jego cięciwę”. — Strzały to błyskawice (por. w. 4 i Ps 29,7; 77,18), Jahwe został porównany do łucznika (por. Pwt 32,23; Ez 5,16; itd.), a łuk jest symbolem mocy (por. Rdz 49,24; Hi 29,20; itd.).

— dla rzek otwierasz ziemię. BJ: „strumieniami żłobisz ziemię”. Chodzi o ulewny deszcz związany z burzą (por. Ps 77,17-19; Sdz 5,4).

10 Ujrzały cię góry, zadrżały. Trąba wodna się przewaliła. Wielka zaryczała Otchłań, wysoko uniosła swe ręce.

3,10 W dwu ostatnich stychach mowa o podziemnej otchłani, oceanie pierwotnym, łączącym swoje wody z deszczem nieba. Jej „ręce” to fale.

11 Słońce i księżyc stoją w swoim miejscu z powodu blasku lecących Twych strzał i jasnego lśnienia Twej dzidy.

3,9-11. Kosmiczne zjawiska spowodowane przez boskiego wojownika. Motyw boskiego wojownika, który prowadzi swój lud podczas walki, został szerzej rozwinięty w izraelskiej narracji o podboju (zob. komentarz do Joz 2,11 i 3,17). Temat ten pojawia się też w inskrypcji króla Moabitów, Meszy, oraz w pismach proroków (zob. komentarz do Jr 32,21). Szczególnie spektakularnym jego przykładem jest „Pieśń wojenna Jahwe” z Iz 34 (zob. komentarz do Iz 34,4). Fragment ten można porównać do fragmentu ugaryckiej epiki o Baalu, w którym zbliżaniu się bóstwa towarzyszy „więdnięcie nieba”; w legendzie o Akchat głos Baala został porównany do „wielkiej głębi”, której grzmiące dźwięki zapowiadają deszcze. F. M. Cross cytuje tekst tabliczki z Amarna, w którym wasalny książę, Abimilki z Tyru, nazywa faraona Echnatona tym, który „wypowiada okrzyk (bitewny) w niebiosach niczym Haddu, by na jego dźwięk zatrzęsła się cała ziemia”. W mezopotamskiej lamentacji pochodzącej z I tysiąclecia przed Chr. użyto terminologii bożego sądu podobnej do tej, która pojawia się w Księdze Habakuka, gdzie jest mowa o łoskocie w niebiosach, drżeniu ziemi, słońcu kryjącym się za horyzontem, księżycu znikającym z nieba i przerażających wichurach przetaczających się po ziemi. Na temat bardziej konkretnych informacji o ruchach ciał niebieskich związanych z wojną zob. komentarz do Joz 10,12-13.

12 Rozgniewany kroczysz po ziemi, w zapalczywości swej depczesz narody. 

13 Wyszedłeś, aby swój lud ocalić, aby wybawić swego pomazańca. Zburzyłeś dom bezbożnego, odsłoniłeś fundament aż do nagiej skały. Ha 2,9-11

3,13 ocalić/... wybawić. Za grec, gdzie dosł.: „(ku) zbawieniu ... zbawić”. Tekst hebr.: „pomoc”.

— pomazańca. Tu chodzi raczej o lud (por. Ps 28,8; Wj 19,6) niż o króla.

— Dalszy ciąg wiersza jest bardzo trudny, a jego przekład — niepewny. Za pomocą Wulgaty można czytać „aż do skały”, ’ad cur, zamiast „aż po szyję”, ’ad cawwa’r.

14 Przeszyłeś ich własnymi strzałami wodza ich wojska, gdy naciera, aby mnie rozproszyć. Triumf ich – jak tego, co potajemnie niszczy biedaka. Ps 9,7-9 Ps 17,12

3,14 własnymi strzałami. Tekst bardzo niepewny. BJ: „twymi włóczniami”, na zasadzie domysłu. Tekst hebr.: „jego włóczniami”.

— ich wojska. BJ: „jego wojowników”, za Wulgatą. Grec: „jego władców”. W hebr. — słowo nieznane.

— mnie rozproszyć. Według tekstu hebr. BJ: „nas rozproszyć”, na zasadzie domysłu.

15 W morze wdeptałeś jego konie, w kipiącą topiel wód mnogich. Ps 77,20 Iz 43,16-17

16 Usłyszałem, i łono moje zadrżało, na głos ten zadrżały me wargi, przeniknęła trwoga me kości, kroki się moje zachwiały. W spokoju jednak wyglądam dnia utrapienia, który nadchodzi na lud, co nas gnębi. Jr 4,19

3,16 Usłyszałem. Por. w. 2 i Iz 21,3-4; Jr 23,9; Dn 8,18.27; 10,8. Lęk religijny i niepokój proroka w obliczu walki Jahwe oraz istniejącego zła (w. 16-17) ustępują, dając miejsce radości ze zbawienia i bezpieczeństwa w Jahwe (w. 18-19; por. w. 16e).

— kroki się moje zachwiały. Lekcja jirgezu ’aszuraj, na zasadzie domysłu za grec. Tekst hebr.: ’ergaz ’aszer, „drżę ja, który”.

— Ostatni stych jest niepewny. Inni tłumaczą: „aby powstać przeciwko ludowi, który nań napada” lub „gdy powstaje się przeciw ludowi, by nań napaść”.

17 Wprawdzie figowiec nie rozwija pąków, nie przynoszą plonu winnice, zawiódł owoc oliwek, a pola nie dają żywności, choć trzody owiec znikają z owczarni i nie ma wołów w zagrodach. Jr 5,17 Oz 9,2

3,17 Ten obraz rolniczej nędzy w kontekście kosmicznych zmagań może być glosą (wzmacniającą lekcję nadziei pokładanej w Jahwe), chyba że się chce opisać spustoszenia Judy wywołane wojną.

18 Ja mimo to w Panu będę się radować, weselić się będę w Bogu, moim Zbawicielu. Łk 1,47

19 Pan Bóg – moją siłą; uczyni nogi moje podobne nogom jelenia, wprowadzi mnie na wyżyny. "Kierownikowi chóru. Na instrumenty strunowe” Ps 18,34 Pwt 32,13 Iz 58,14

3,19 wyżyny. BJ: „wierzchołki”, za grec. Tekst hebr.: „moje wierzchołki”.

— Na instrumenty. Na zasadzie domysłu. Tekst hebr.: „moje instrumenty”.

— Te wskazówki występują zwykle na początku psalmów.

3,2-19. Psalm i mitologia Habakuka. Księga Izajasza i Księga Ezechiela wskazują, że prorocy często posługiwali się znanymi obrazami mitologicznymi, by przekazać swoje przesłanie. Można to było uczynić na dwa sposoby: (1) ukazując wydarzenia historyczne za pomocą motywów mitologicznych i (2) wykorzystując mitologiczne opowieści, zastępując ich elementy wydarzeniami historycznymi. Przykładem pierwszego sposobu jest ukazanie Wyjścia, a szczególnie momentu przekroczenia Morza Czerwonego, za pomocą mitologicznego motywu zmagań bóstwa z morzem (zob. komentarz do Wj 15,3). Drugi sposób został zastosowany w Iz 27 i Ez 32, gdzie znane mity zostały przekształcone w wyrocznie przeciwko prawdziwym narodom istniejącym w prawdziwym kontekście historycznym. Prorok Habakuk posługuje się obydwoma sposobami, wplatając do swojego hymnu elementy z babilońskiej i kananejskiej mitologii. Ogólny układ tego rozdziału zdradza pewne podobieństwo do babilońskiego poematu Enuma Elisz.Na początku umieszczona jest w nim pieśń chwaląca Marduka, następnie bóstwo sięga po oręż (lista broni Marduka przypomina podaną w tekście biblijnym) i przybywa wśród burzy w otoczeniu pomocników, rozcinając i miażdżąc wrogów. Taka sekwencja wydarzeń nie jest wyjątkowa dla Enuma Elisz, wskazuje jednak na intencję Habakuka, by w proroctwie wykorzystać dobrze znane motywy i nadać im nowy sens.