Niewolnictwo w Starożytnym

Rzymie

Marta Sokołowska

Klasa 1d

Niewolnicy pojawili się w Rzymie prawdopodobnie w piątym wieku p.n.e. Ich liczba znacznie wzrosła w okresie podboju Italii i przypadającego również na ten okres rozwoju gospodarczego. Duże majątki nastawione na uprawę winnej latorośli i oliwek wymagały wielu rąk do pracy, które najłatwiej było zapewnić wykorzystując pracę niewolników. Do narodzenia się niewolnictwa przyczyniło się powstawanie wielkich majątków ziemskich. Kolejnym powodem było oderwanie chłopa od ziemi, ponieważ musiał on brać udział w częstych wyprawach wojennych.

Początkowo Rzymianie zamieniali w niewolników mieszkańców zdobytych miast, a czasem i całe pleniona. W końcu wykształcił się nawet zawód łowcy niewolników, byli nimi głównie korsarze urządzający wyprawy z Krety, z wybrzeży Azji Mniejszej czy z wysp Morza Egejskiego. Niewolnik traktowany był jak rzecz, mógł być obiektem kupna, sprzedaży, wymiany, za jego zabicie nie groziła kara. Nie mógł zawierać małżeństwa, a mające charakter małżeński współżycie niewolnika i niewolnicy nie miało żadnych skutków prawnych. Dzieci z takich związków stawały się własnością pana ich rodziców.

Niewolnicy doświadczali różnego losu w zależności od zajęć, które wykonywali. W najgorszej sytuacji znajdowali się niewolnicy zatrudnieni w kopalniach, którzy wykonywali ciężką prace i nie mieli żadnych szans na wyzwolenie. Trudne położenie spotykało także niewolników zatrudnianych w majątkach ziemskich, gdzie zajmowali się pracami rolnymi. Zdecydowanie w najlepszej sytuacji znajdowali się niewolnicy pracujący, jako służba w domach i posiadłościach Rzymian. Niektórzy z nich pracowali jako opiekunki bądź nauczyciele. Właściciel dbał o wygląd niewolników, ponieważ świadczyło to o jego zamożności, uczył go rzemiosła lub dawał mu w użytkowanie kawałek ziemi, gdzie pracował on wydajniej, bo na własny rachunek a za oszczędności mógł się wyzwolić. Wyzwoleniec dysponował niepełnym obywatelstwem. Szybko znajdował sobie zajęcie w rzemiośle i handlu. Inni mogli poświęcić się karierze urzędniczej w magistraturze cesarskiej. Przykładem wyzwolenia niewolnika jest Tyron, który zdobył tak dużą sympatię Cycerona, że ten darował mu wolność.

Sytuacja niewolników zdecydowanie pogorszyła się w okresie podbojów Rzymu, kiedy to ze względu na ich olbrzymie ilości ich cena gwałtownie spadła. Częściej zabijano niewolników, których można było nabyć za niewielkie pieniądze.

Ciężki los przypadał tym niewolnikom, którzy stawali się gladiatorami. Ich zmagania były rozrywką dla społeczności rzymskiej. Walczyli na arenach, w prywatnych domach oraz w rzymskich cyrkach. Gladiatorzy uczyli się w specjalnych szkołach gladiatorskich. Uczestniczyli tam niewolnicy, jak również żołnierze i najemnicy. Jednak bez względu na to czy gladiatorzy byli niewolnikami czy ludźmi wolnymi, czy byli wcielani siłą czy zapisywali się dobrowolnie, faktem jest, że szkolenie gladiatorskie było ciężkim rodzajem nauki i nie wróżyło łatwego życia, choć istniały niewielkie szanse na spektakularne zwycięstwo w pojedynkach i zachwyt widzów, a co za tym idzie, przywileje, nagrody, bogactwo i wolność.

W szkole gladiatorów istniały następujące rodzaje walk:

- gladiatores laquearii – zarzucali na przeciwnika zamiast sieci pętlę ze sznura (tzw. laqueus)
- gladiatores essedarii – walczyli na wozach zaprzężonych w dwa konie
- gladiatores dimachaeri – walczyli dwoma mieczami
- gladiatores Samnites – używali tarczy i broni samnickiej
- gladiatores Thraces – używali broni trackiej
- gladiatores bestiarii – walczyli ze zwierzętami
- gladiatores nani – karły występujące jako gladiatorzy
- gladiatores meridiani – zastępowali zwykłych gladiatorów, walczyli w porze południowej
- gladiatores ordinarii – zwykli gladiatorzy, uzbrojeni w zbroję, tarczę i miecz
- gladiatores retiarii – uzbrojeni byli tylko w sieć i trójząb; walczyli zwykle z przeciwnikiem zakutym w zbroję i wyposażonym w miecz i tarczę
- gladiatores bustuarii – walczyli przy stosie pogrzebowym
- gladiatores cubicularii – walczyli w czasie uczty w sali jadalnej

Gladiatorzy, nie walczyli by zranić przeciwnika lecz by zabić. Był to pojedynek na śmierć i życie. Pokonany mógł błagać o litość przez podniesienie do góry palca wskazującego. Na znak łaski widzowie wyciągali ręce podnosząc kciuk do góry, zaś gdy kierowali kciuk w dół, oznaczało to wyrok śmierci.

Ciężkie warunki doprowadziły do powstań niewolniczych. Początkowo wybuchły one w 136 roku p.n.e. na Sycylii. Dopiero po czterech latach udało się je zdusić, a powstańców ukarano śmiercią na krzyżu. Największe jednak powstanie niewolników wybuchło w 73 roku p.n.e. w szkole gladiatorów w Kapui. Na jego czele stanął Spartakus. Fakt, iż dobrze radzili sobie z oddziałami rzymskimi spowodował rozszerzenie powstania na Lukanię i Kampanię. W sumie powstanie liczyło około 60 tysięcy uczestników, a obok niewolników licznie brała w nim udział biedota. Wkrótce jedność powstania została rozbita i grupa złożona z powstańców, która odrzuciła dowództwo Spartakusa została rozbita w Apulii. Większe sukcesy odnosił Spartakus, który dysponował znacznym doświadczeniem w dowodzeniu i prowadzeniu działań ze względu na to, że miał za sobą służbę w armii rzymskiej. Udało mu się nawet przedrzeć do Galii Nadpadańskiej, później przeszedł całą Italię i dotarł na południe kraju. Planowano przedostanie się na Sycylie i połączenie z tamtejszymi powstańcami, jednak korsarze nie dostarczyli obiecanych okrętów. Wojska rzymskie pod dowództwem Krassusa zamknęły powstańców na południu Italii. Mimo, że Spartakusowi udało się uciec z pułapki zginął w starciach z wojskami rzymskimi w Apulii w 71 roku p.n.e., a powstanie zostało stłumione. Sześć tysięcy jeńców Krassus nakazał dla przykładu ukrzyżować wzdłuż via Appia.

Uważa się, że od powstania Spartakusa zaczął się kryzys niewolnictwa w Rzymie. Coraz liczniej zaczęli występować tzw. vernae, czyli niewolnicy wychowywani w domu, co wpłynęło na poprawę ich warunków życia.