Polityka społeczna – referat: kwestie społeczne i ich wymiary, brak historii kwestii społecznych w Polsce, przedmiotowe i podmiotowe rozumienie kwestii społecznych (06,02,2014)

Kwestią społeczną nazywamy stan nierównowagi społecznej, mający charakter stały, przy zmieniających się pojedynczych cechach. Kwestię społeczną można analizować w kilku wymiarach. Istnieje ona w wymiarze lokalnym, narodowym i ponadnarodowym (globalnym).

Wymiar lokalny kwestii socjalnej sprowadza się do małej przestrzeni społecznej, w której występują problemy takie, jak deficyt infrastruktury społecznej (brak szkół, przedszkoli, szpitali itd.), bieda, alkoholizm, bezdomność… Każda kwestia narodowa oraz globalna ma wymiar lokalny, gdyż każda kwestia powstaje „oddolnie” i wynika z sytuacji ludzi zamieszkujących ten sam teren (np. Śląsk, bez względu na płeć czy wiek wszyscy odczuwają dużą degradację i zanieczyszczenie środowiska). W przypadku tego wymiaru mówimy o wieloaspektowej asymetrii, czyli nierównowadze sił pomiędzy organizacjami, stawiającymi na rozwój gospodarczy a ludnością. W kwestii lokalnej ujawnia się zawodowość istniejącego ładu, która wynika z ideologiczności (w przypadku Śląska ideologiczność dotyczyła jednostronnej argumentacji odnoszącej się do eksploatacji dóbr naturalnych; brak programu przynoszącemu korzyści gospodarce i ludności przy jednoczesnej koegzystencji z przyrodą).

Asymetrię kwestii społecznych w większym stopniu można zauważyć w wymiarze narodowym,. Wprowadza ona nierównomierny rozwój gospodarczy na obszarze danego kraju i doprowadza do powstania kwestii społecznych (np. rozwinięty Śląsk i niedoinwestowana Polska północno-wschodnia; bogata północ i biedne południe Włoch). W związku z sytuacją gospodarczą kwestie społeczne nabierają charakterystycznych cech. W Polsce kwestia ta dotyczy głównie braku mieszkań. Problem ten istnieje w Polsce od dawna (już przed wojną). Przed wojną istniała kwestia braku pracy i niskich zarobków kobiet, dziś ta kwestia dotyczy ludzi młodych, co prowadzi do migracji w celach zarobkowych. Wymienione kwestie społeczne ilustrują społeczne skutki asymetrii w gospodarce. Wyróżniamy jej dwa rodzaje:

- niekontrolowany rozwój gospodarczy, którego konsekwencją są braki w infrastrukturze i degradacja środowiska,

- niedorozwój gospodarczy wywołuje przeludnienie, nędzę, głód, bezrobocie itd. (kraje III świata).

Do tej pory nie powstał model państwa, który rozwiązałby wszystkie te problemy. Próbowano takowy stworzyć, leczy każdy z nich był jedynie utopią. Obecnie najlepiej funkcjonują państwa, działające zgodnie z ideą decentralizacji, czyli stworzenia struktur pośredniczących pomiędzy obywatelami a samym państwem.

W wymiarze globalnym różnice te są jeszcze większe. Z jednej strony mamy wielkie odkrycia, rozwój technologii, z drugiej strony ludzie nadal przedwcześnie umierają z powodu głodu, występuje nędza, bieda, bezrobocie. Świat można umownie podzielić na dwa bieguny: nędzy i bogactwa, czyli bogatą północ i biedne południe globu. Uświadamia nam to dynamikę asymetrii w rozwoju ludzkości. Na jej skalę składają się wspomniane „oddolne” kwestie lokalne i państwowe.

Polska nauka o polityce społecznej nie posiada własnej historii kwestii społecznej. W efekcie uczymy się polityki społecznej bez jej historii, co sprzyja utrwalaniu rozwiązań przypadkowych, nieopartych na doświadczeniach poprzednich pokoleń. Istnieje wiele okresów niewiedzy o działalności społecznej oraz okresów, które ukazują jedynie subiektywne odczucie jakiejś krzywdy. Jest kilka powodów tych braków:

- stopniowe wyłanianie się nowej nauki o polityce społecznej (prekursorzy byli przedstawicielami innych nauk i nie zawszy potrafili dostrzec kwestie społeczne i odpowiednio je zinterpretować)

- brak państwowości polskiej przez okres 23lat

- zmieniające się ustroje polityczne.

Każdy z tych okresów posiadał własne uwarunkowania, które rzutowały na sytuację ekonomiczną i socjalną obywateli. Takiej sytuacji nie było w państwach Europy Zachodniej, które wykreowały własne modele polityki społecznej. Istnieją więc spore obszary niewiedzy o socjalnym losie Polaków.

Kwestię społeczną można rozumieć podmiotowo i przedmiotowo. W znaczeniu podmiotowym analizuje się sytuację socjalną poszczególnych grup społecznych, np. dzieci, kobiet, robotników, mniejszości narodowych, niepełnosprawnych itd. Brakuje opracowań na temat wielu z nich, np. nie wiemy czy istniały różnice w zamożności mniejszości w Polsce w okresie międzywojennym. Do bardziej szczegółowo grup należą dzieci, kobiety, a także grupa robotników, której dokumentacja istnieje ponad 100 lat. Kwestia robotnicza w ogóle zapoczątkowała nowożytną politykę społeczną. Do ważnych kwestii socjalnych w znaczeniu podmiotowym zalicza się dyskryminacją i bezrobocia kobiet oraz bezrobocie młodzieży.

Drugie podejście do kwestii socjalnej ma charakter przedmiotowy. Przedmiotem badań stają się poszczególne problemy charakteryzujące daną grupę społeczną. Jednym z ważniejszych problemów w ujęciu przedmiotowym jest emigracja, spowodowana masowym bezrobociem. Cały czas obserwujemy ujemne saldo migracji, chociaż jego rozmiary nie są już tak duże, jak na początku stulecia (ponad 1 mln). Innym ważnym tematem jest czas pracy, którego skrócenie z 12 do 8 godzin doprowadziło do obniżenia bezrobocia. Zawsze ważna i najbardziej dotkliwą była kwestia ubóstwa. Dopiero w latach 70. pojawiła się kategoria minimum socjalnego, według którego państwo zapewnia pomoc najuboższym, którzy do tej pory musieli polegać na sobie oraz zdać się na łaskę filantropów. Z ubóstwem wiąże się bezdomność, o której wiemy niewiele i nie znamy kosztów społecznych tego zjawiska. Jednym z powodów bezdomności jest wspomniana już zła polityka mieszkaniowa. W ujęciu przedmiotowym wyróżniamy również zjawiska patologiczne, jak np. alkoholizm, prostytucja, żebractwo czy przestępczość (szczególnie wśród młodzieży), z których większość stała się przedmiotem naukowych zainteresowań dopiero w ostatnich latach.

Współczesna polityka społeczna bazuje na prawach człowieka, które po II wojnie światowej zostały wpisane w akty prawa międzynarodowego. Wyznaczają one kierunki angażowania się polityki społecznej