Polski 15.10.2013r.
Temat: Zasada profilaktyki, czyli jak zapobiegać błędom ortograficznym uczniów.
Normatywność
Norma użytkowa- akcentuje komunikatywność, zrozumiałość, prostotę i wyrazistość, w mniejszym stopniu zgodność z tradycją i systemem językowym. (można posługiwac się gwarą itd. Ma to sprawiać radośc- mowa )
Norma wzorcowa- zakłada zgodność stosowanych form z tradycją językową, regułami gramatycznymi i semantycznymi oraz tendencjami rozwojowymi języka polskiego. (język pisany, w każdym domu powinny być 3 słowniki: ortograficzny (po 98r.), języka polskiego- znaczenia i kontekst użycia słow np. czy mozna użyć słowa „przystojna kobieta” wg słownika j. polskiego istnieje w użyciu; poprawnej polszczyzny- mówi o formach językowych, kiedy jak odmieniamy jakiś wyraz „dzieci gwiżdżą, czy gwizdają”) <- kiedy sięgamy po jaki słownik? Z czasów Reja i Kochanowskiego.
Zasady polskiej ortografii (Edward Polsński- slownik ortografii)
Fonetyczna- Jest historycznie najstarsza zasada ortograficzna. „Opiera się na związku pisma z mową, na całkowitej i stałej odpowiedniości między głoskami i literami: każdemu dźwiękowi składającemu się na dany wyraz, każdej głosce odpowiada zawsze jeden i ten sam znak graficzny. Nauczanie ortografii wg zasady fonetycznej opiera się na powszechnym sformułowaniu: „pisz jak słyszysz”.
Np. woda sodowa, samolot, agrafka, dom.
Morfologiczna- W wyrazach i formach wyrazowych zachodzą upodobnienia, które stwarzają oboczności fonetyczne rdzeni, przedrostków i przyrostków (cząstek morfologicznych wyrazów). Zachodzi wtedy różnica między pisownią a wymową. Jest ona warunkiem zachowania tożsamości cząstek wyrazowych pod względem znaczeniowym i morfologicznym.”
Np. lód- lody, bródka- broda, ławka- ława (mała ławka ale duża ława), prośba- prosić
Stosowanie koła ratunkowego!
Kura nie wymienia się do kogut! Bo nie ma między nimi tożsamości znaczeniowej i morfologicznej.
Historyczna- opiera się ona n atradycji, bo zachowała pisownię z dawnej mowy, bądź etymologii wyrazu. Pisowni wyrazów, wynikających z tej samej zasady nie wyjaśnia ani zasada fonetyczna ani morfologiczna. Nauka wyrazów wywodzących się z tej zasady musi być utrwalana przez dzieci w sposób pamięciowy. W pamięci powinien pozostać poprawiony wzorzec graficzny wyrazu. Wyrazy mozna wspierać ilustracjami, w celu szybszego i trwalszego przyswojenia przez ucznia, a także jak najbardziej zaleca się stosowanie kolorów czy podkreślanie litery w wyrazie sprawiającym trudność.
Np. Bohater, córka, tchórz, żółw itd.
Kiedyś ó było o długim, podobnie z ch i h, były to dwie różne głoski- dźwięczne i bezdźwięczne. Np. huśtawka (h gardłowe). Rz i ż- zjawisko mazurzone, zaba (ż) rzeka (rz).
Konwencjonalna- inaczej zwana umowną, w zasadzie tej występuje polecenie „pisz jak widzisz” lub „ [isz zgodnie z przyjętym zwyczajem”. Zasada konwencjonalna wywodzi się z tradycji, a także z przyjętej umowy. Jej zapis nie znajduje uzasadnienia ani w fonetyce ani w morfologii, jedynie sporadycznie może być tłumaczopny regułą historyczną. Przyswojenie materiału opartego na zasadzie konwencjonalnej to użycie dwuznaków, trójznaków, pisownia łączna i rozdzielna, pisownia wielką i małą literą.
Np. spoz, znad, na pewno, naprawdę, codziennie, na co dzień.
Kolejny tekst do poprawienia: Darek lat 9
Potrafi układać zdania (7)
Znaki interpunkcyjne stosowane poprawnie.
Problem z ortografią- w II kl. Wprowadzamy reguły: pisz uważnie, nie zawsze piszemy tak jak słyszymy. Na wszelki wypadek zastosował to tam gdzie nie trzeba.
Kżesnego i kszesnej- 2x napisał inaczej to znaczy, że mu nie zależy.
Zaburzona organizacja tekstu- obiad wylądował na początku?
Zaczął kombinować- cieszmy się:)
Integracja nauczania ortografii z innymi działami nauki o języku:
Fonetyką (podowna wymowa, ale inna pisownia)
Słownictwem (nowe słowa, nowa pisownia- nazwy zbórz itd. Wprowadzamy zapis)
Słowotwótstwem (tworzenie rodzin wyrazów: góra – wszystko powiązane z góra pisze się przez ó, jakaś cząstka schowała sie w innym wyrazie)
Fleksją (co jest l. poj. Aa co mn. Idę z książką , przygladam się książkom.)
Składnią
Organizacją tekstu
Zasady nauczania ortografii
Systematyczności- dbamy na każdym kroku, zawsze starając się wprowadzać poprawną pisownię, nigdy nie mamy wolnego od ortografii- nawet odpowiedź w zeszycie od matematyki). Pisanie szlaczków ortograficznych- umowa z dziećmi, że codziennie będziemy ozdabiać zeszyt szlaczkami. Mówimy o wiośnie, lekcja, temat. I pod lekcją dwie linijki kolorowych wyrazów np. tulipan, żonkil. Rozrzucone w czasie. Przy każdej lekcji 2 wyrazy zapisane kilkanaście razy. Dyktanda ze szlaczków- te słowa, które były wprowadzone.
Stopniowanie trudności- Kiedy wprowadzamy przepis, regułę musimy porządnie wyćwiczyć zanim wprowadzi się wyjątki. Najpierw utrwalamy regułę a potem jak już opanuja to wprowadzamy wyjątki.
Profilaktyki- zapobieganie błędów. Dzieci nie powinny spotykac się z błędami. Metoda okienkowa- k_ra , np. pisząc wypracowanie i jak skończą to wracają do kratek. Następnie pytają nauczyciela lub sprawdzają ze słowinikiem jak to się pisze. Zastanawiały się. Wiem to piszę, nie wiem to robię kratkę.
Integracji-
Poglądowości- Użycie środków dydaktycznych- ilustracje, rymowanki, stosowanie gier dydaktycznych (ortograficzne pranie).
Aktywności- uczeń powinien być zaangażowany w naukę. Powinien miec wysoką motywację do nauki ortografii. Powinien szanować język ojczysty.
Kontroli i oceny-
Hoinka- podkreślenie i piszą i góry ch
Hoinka- dopicują c
Hoinka- skreślenie całego wyrazu i napisanie u góry poprawnie
Hoinka- zakreślenie w kółko
Hoinka- zamalować i napisać że ch
Hoinka- podkreślenie i ort
Hoinka- wklejamy karteczkę i u góry piszemy choinka
Hoinka- przekreślić tylko h i napisac poprawnie
Pamiętać!
Dziecko ma nie widzieć błędu, linearny układ zapisu. Krateczka- najlepsza. Najczęściej dobry pomysł, żeby przekreślić wyraz zły i napisać cały u góry.
Dopisanie literki lub isanie na literce . Na pewno nie podkreslamy błędów i nie bieżemy w kółko.
Etapy kształcenia kompetencji ortograficznej uczniów:
Odwzorowywanie- wodzenie po śladzie, przepisywanie z tablicy
Przepisywanie- z tablicy do zeszytu, z podręcznika, druku. Przepisywanie z utrudnieniami. Wymazywanie jakiś liter i wstawianie kratek, lub wyrazów i wstawianie obrazków.
Pisanie z pamięci- zapisujemy na tablicy albo zdanie, albo pojedyncze wyrazy
Np. Hania ma różową sukienkę. Zaczynamy z klasą zapamiętywanie zdania. Dzieci czytają głośno. Potem poszczególne dzieci.Czytamy razem z zasłonięciem jakiś wyrazów. Zasłaniamy całe zdanie i pytamy o poszczególne wyrazy ze zdania. Powtarzamy wielokrotnie zdanie. Zamykamy tablicę i dzieci piszą z pamieci. Nie podpowiadamy!
Pisanie ze słuchu- Dyktando. Różne rodzaje a) wprowadzające/ diagnostyczne- robione bez żadnej zapowiedzi. By dowiedzieć się czego trzeba się jeszcze nauczyć. Nie dajemy niskich ocen. b) Autokontrolne- piszemy, a potem każdy sobie sam poprawia.Każdy poprawia zawsze swoje. c) klasówka- sprawdzające.
Dyktujemy coś i zatrzymujemy się przy jakimś wyrazie i pytamy jaka zasadę tutaj zastosować.
Pisanie samodzielne-
Wnioski
Uczenie poprawnej pisowni wmaga konsekwencji, dlatego nauczyciele powinni podejmować szereg działań ułatwiających uczniom zapamiętywanej właściwej formy wyrazów.
Poprawianie błędów ortograficznych powinno polegać na całkowitym usunięciu wyrazu błędnie napisanego, a forma poprawna powinna zachowywać linearny zapis ortogramu.
Warto przyzwyczajać uczniów do pracy ze słownikiem ortograficznym i korzystania z pomocy dorosłych podczas korekty wypowiedzi pisemnuch.
Poprawnej pisowni służy także metoda okienkowa, dzięki której uczniowie dokonuja refleksji nad swoją sprawnością ortograficzną, uczą się odróżniania wyrazów, których pisownię znają od tych których zapisu nie są jeszcze pewni.
Warto wykorzystywać ćwiczenia polegające na naśladowaniu poprawnych wzorców i obserwacji materiału językowego np. pisanie z pamięci.
Uczniów najmłodszych uczyc ostrożnoiści w pisaniu, tym samym szanować bogactwo kulturowe jakim jest język ojczysty i stopniowo je poznawać.
29.10.2013r.
Temat: W poszukiwaniu sposobów efektywnego nauczania ortografii....
Metody nauczania ortografii:
Indukcji
Polega na gromadzeniu nowego materału językowego, jedgo obserwacji, następnie na stopniowym dochodzeniu do uogólniejń w postaci reguły ortograficznej. Do sformułowania reguły uczniowie dochodzą sami bądź z pomocą nauczyciela.
Np. lód- lody, mróz- mrozy itd. Dzieci czytają wyrazy. Pytamy, czy coś w tych wyrazach dzieci zainteresowało. Dzieci widza, że są one podobne. Wniosek i reguła podana.
Wychodzimy od praktycznego przykładu do reguły.
Dedukcji
Polega ona na podaniu reguły ortograficznej, a nastepnie wyszukiwaniu wyrazów z tą samą zasadą ortograficzną (porównywanie, analizowanie) oraz ich zapisu.
Np. Podanie zasady: Po spółgłoskach: p,b,g.... piszemy rz;
Przygotowane wyrazy i dzielenie na wzory, tabela itd. Wyszukiwanie wyrazów ze słownikiem ewentualnie, aby uniknąć wyjątków!; Poćwiczyć można wyszukiwanie czasowników np.
Wychodzimy od teorii do praktycznych ćwiczeń.
Analogii
Najczęściej stosowana metoda nauczania ortografii w klasie I. Nauka nowej pisowni opiera się na porównywaniu nowych ortogramów z grupa już znanych a podlegających tej samej zasadzie ortograficznej. Szczególne podobieństwo materiału językowego umożliwia przenoszenie reguł i twierdzeń o jednym zjawisku językowym ana inne.
Np. Ania, Iza, Ewa piszemy wielką literą to imiona, jak napiszesz Wojtek?
Najpierw imiona z klasy, a potem imię którego nie ma w klasie i pyt. Np. Czy to też napiszemy wielka literą?
Programowane
Programowanie opiera się na podziale materiału na „mikroinformacje”, które są warunkiem programowania. W tej metodzie obowiązuje zasada zapobiegania błędom i stykania się jedynie z poprawną formą zapisu.
Wyróżnia się:
Programowanie liniowe (Skiner- postać tekstów z lukami i wyrazy w ramce-)
Programowanie rozgałęzione (Zamiast zasady małych kroczków obszerne elementy; nie martwimy się, że dziecko może popełnić błąd; Rozbudowana tabela; np 1) reguła po stronie zadania. 2) ćwiczenia sprawdzające, czy dzieci rozumieją
Algortytmiczne
Algorytmy to przepisy wykonania określonego zadania. Ortografia polska jest jednak trudna do zalgorytmizowania, gdyż zawiera wiele wyjątków. Cechuje ją jednoczesność masowość i skuteczność.
Zabawa: Rysujemy duż parking, gdzie stoja samochody. Na dole autko; W autku mieszkają wyrazy np. wyraz wr[]cić. Autko wjeżdża na parking z drogami. Są znaki z np. ch/h, u/ó, rz/ż. Pytamy czy brakuje Ci ch/h? Nie. Czy u/ó? Tak- mozna pojechać tą drogą. Rozstaje dróg z u i ó. Czy brakuje Ci u? Nie. Czy ó? Tak i jedzie żeby tam zaparkować. Może być jeszcze droga z zasadami: ó w końcówce ówka; wymienne na o? Wymienne na a?
Mnemotechniczne (wyobrażeniowe i werbalne)
Mnemotechnika to sztuka szybkiego i skutecznego zapamiętywania. Opiera się na wykorzystaniu wyobraźni, wizualizacji i skojarzeń. Nasz mózg myśli obrazami, a każdy może stać się swoistym hakiem, który przywołuje na myśl inny obraz.
Zasady efektywnego uczenia się:
Skojarzenia powinny wywoływać pozytywne emocje.
Tworzone w wyobraźni skojarzenia powinny być jak najbardziej żywe, barwne, wyraźne, szczegółowe
Obrazy powinny byc dynamiczne i pełne ruchu
Skojarzenia powinny być absurdalne, zabawne i nonsensowne.
Obrazy powinny uruchamiać różne kanały zmysłowe.
Metody mnemotechniczne:
Metoda rysunkowych ogniw ortograficznych (plaża, leżak, żelazko)
Rysujemy cos co pod postacią rysunku obejmuje trudnosc ortograficzną. Może być też rysowanie różnych sytuacji związanych z jakąś literką np. hipopotam Hipolit huśtał się na huśtawce np. mógł jechać do Hiszpanii ale do Chin już nie.
Wierszyki i rymowanki
Metoda wykorzystywania zakładekABC mądrego rodzica- skuteczna nauka ortografii. Jolanta Gajda
- Graficzne prezentacje ortogramów
- Słowa klucze
Metoda lokacji
System dydaktyczny Kolorowa ortografia ORTOFRAJDA
Polega na przypisaniu poszczególnym ortogramom (tzn. Ż, rz, ó, u i wyjątkom itd.) stałych kolorów i jest jedynym bezstresowym, pamięciowo-wzrokowym sposobem uczenia się pisowni. Kolorowa ortografia, w skład której wchodzi cały pakiet słowników książek, gier i zabaw. Opiera się na nauce ortografii za pomocą kolorów i jest wielokrotnie przetestowanym sposobem na skuteczne uczenie się i łagodzenie skutków dysortografii u dzieci.
Np. Ortograficzne pranie
Wg ocen specjalistów, pamięciow- wzrokowe formy nauczania ortografii uzupełniają, a także zastępują dotychczasowe metody. Podstawowym walorem systemu jest zaangażowanie pamięci wzrokowej (a także słuchu) do procesu edukacji. Takie rozwiązanie wpływa również dodatnio na rozwój kreatywnego myślenia i poszerzenia wyobraźni. Proponuje się dzieciom kolorowe gry, które stają się głównym bodźcem do uczestnictwa w tej nauce- zabawie.
Pomoc w zapamiętywaniu kolorów.
Ó różowe od dziś będzie,
Granatowe rz wszędzie
Ż zielone niezawodnie
H brązowe bardzo modne
U zwyczajna i ch czarny kolor ma
Wyjątki na czerwono.
Gry i zabawy ortograficzne:
Rebusy, krzyżówki, plątaninki, przeskakiwanki, logogryfy ( oparty na bazie krzyżówki- dzieci dostają paseczki z wyrazami które posłużą do ułożenia krzyżówki; np. np. abażur, ważka, Halinka itd. Zaznaczona jest potrzebna literka i trzeba ułożyć wyrazy tak by zaznaczone były w linii pionowej), domina, lizaki ortograficzne (6 lizaków z ó, u itd. Nauczyciel mówi np. król dzieci pokazują odpowiedni lizak, Wojtuś się pomylił zapisuje na tablicy), kaszta z literami (np. mieszkanie dla samochodu ... garaż), karty ortograficzne typu Piotruś.
Gry komputerowe
Gry planszowe
Ukladanki typu PUS
Kolekcjoner ortograficzny- zbieramy kart na których są ilustracje wyrazów z ta sama trudnością.np. karta z Choinką
Podsumowanie
Dobieranie różnorodnych metod