Hiszpania

Hiszpania To największe z trzech państw położonych

na Półwyspie Iberyjskim jest niezwykle zróżnicowana.

Hiszpania liczy 41 mln. mieszkańców i każdego roku przyjmuje

ponad 58 milionów turystów, zajmuje obszar 504 780 km2,

stolica i jednocześnie największym miastem jest Madryt.

Konstytucja Hiszpanii uchwalona została dnia 31 października 1978 roku przez Nowe Kortezy. 6 grudnia 1978 roku w ogólnonarodowym referendum konstytucja została zatwierdzona i w tym samym roku dnia 27 grudnia podpisana przez króla. Jej uchwalenie było możliwe dzięki demokratycznym przemianom, zapoczątkowanym po śmierci generała Franco uchwaleniem Ustawy na rzecz reformy organicznej, przewidującej głosowanie powszechne do parlamentu i odrzucającej zasadę reprezentacji organicznej. Konstytucja ustanawia gwarancje demokracji politycznej oraz system rządów parlamentarno-gabinetowych.

Władza wykonawcza

Monarcha – obecnym królem Hiszpanii jest, od 22 listopada 1975 roku, król Juan Carlos I a właściwie Jan Karol I z dynastii Burbonów. Monarcha jest szefem państwa i zarazem jego najwyższym reprezentantem, sprawuje arbitraż i czuwa nad normalnym funkcjonowaniem jego instytucji. Zakres władzy króla w Hiszpanii jest dość szeroki: począwszy od zwierzchnictwa nad narodowymi siłami zbrojnymi po mianowanie premiera i na jego wniosek członków rządu. Poza tym do władcy należy prawo łaski i prawo do rozwiązania parlamentu, podpisuje on także ustawy. Z kolei jego akty prawne wymagają kontrasygnaty premiera, a w szczególnych okolicznościach przewodniczącego Kongresu. Osoba króla jest nietykalna, nie ponosi on jakiejkolwiek odpowiedzialności.

Rząd – głową rządu jest premier powoływany przez króla. Monarcha powołuje także na wniosek premiera pozostałych członków rządu: wicepremierów i ministrów. W kompetencjach rządu leży kierowanie polityką wewnętrzną, zagraniczną i obronną państwa oraz administracją cywilną i wojskową. Dodatkowo funkcjonuje także 23-osobowa Rada Państwa (Consejo de Estado) będąca najwyższym organem konsultacyjnym. Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed Kongresem Deputowanych, który może doprowadzić do ustąpienia rządu, wybierając nowego premiera.

Władza ustawodawcza

Parlament - Kortezy Generalne (Las Cortes Generales) składa się z dwu izb: Kongresu Deputowanych (Congreso de los Diputados) i Senatu (Senado). Obie izby pochodzą z wyborów powszechnych i bezpośrednich, przy czym Kongres liczący od 300 do 400 członków (obecnie 350) wybierany jest według systemu proporcjonalnego, a Senat liczący 208 członków według systemu większościowego przy zachowaniu zasady równej reprezentacji wszystkich prowincji – każda prowincja wybiera 4 senatorów, ponadto zgromadzenia ustawodawcze regionów desygnują dodatkowych senatorów. Kadencja Kongresu i Senatu wynosi 4 lata. Izby zbierają się na dwóch sesjach zwyczajnych w roku, na nadzwyczajnych – na wniosek rządu, Stałej Deputacji (organ powołany w każdej izbie, składający się z co najmniej 21 członków każdej izby, stojący na straży interesów i praw izb między sesjami, gdy izby zostały rozwiązane lub upłynęły ich pełnomocnictwa oraz zatwierdzający dekrety z mocą ustawy, co czyni Deputacja Kongresu między kadencjami izby niższej). Mandat członka rządu może być łączony ze stanowiskiem w rządzie, nie można natomiast łączyć mandatu członka zgromadzenia wspólnoty autonomicznej z mandatem deputowanego do Kongresu.

Do parlamentu należy: ustawodawstwo, uchwalanie budżetu państwa, kontrola działalności rządu oraz wyrażanie zgody na ratyfikację niektórych umów międzynarodowych. Kompetencje ustawodawcze nie leżą jednak wyłącznie w gestii parlamentu. Część z nich jest delegowana do zgromadzeń ustawodawczych w regionach autonomicznych. Ogólnie ustawodawstwo w Hiszpanii można podzielić na następujące kategorie:

• ustawodawstwo konkurencyjne – zagadnienia, które mogą być regulowane zarówno przez państwo, jak i region – np. kultura i badania naukowe

• ustawodawstwo podzielne – regulowane w podstawowym zakresie przez państwo, konkretyzowane przez region – np. prawo cywilne, prawo pracy, bezpieczeństwo, zdrowie,

• ustawodawstwo socjalne, ochrona środowiska

• ustawodawstwo autonomiczne – podlegające wyłącznej regulacji władz autonomicznych – m.in. zagospodarowanie przestrzenne, budownictwo komunalne i mieszkaniowe, transport, turystyka, infrastruktura techniczna.

Podziału ustaw można także dokonać ze względu na charakter regulowanych zagadnień na:

• organiczne – dotyczące praw i wolności publicznych, systemu wyborczego i statutów autonomicznych

• podstawowe

• zwykłe.

Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje: rządowi, Kongresowi (grupie parlamentarnej lub 15 deputowanym), Senatowi (grupie parlamentarnej lub 25 senatorom), zgromadzeniom wspólnot autonomicznych i obywatelom, którzy mogą przedstawić inicjatywę ludową złożoną przez co najmniej 500 tysięcy obywateli (z wyłączeniem spraw należących do właściwości ustaw organicznych, w sprawach podatkowych, prawa łaski i dotyczących stosunków międzynarodowych). Izby mogą przekazać stałym komisjom ustawodawczym uchwalanie ustaw lub wniosków ustawodawczych, chyba, że plenum izby wyraźnie zastrzeże podjęcie decyzji w danej sprawie dla siebie.

Ustrój terytorialny

Hiszpania jest zdecentralizowanym państwem unitarnym. Oznacza to podział na wspólnoty (regiony) autonomiczne, każda z własnym statutem, parlamentem oraz rządem. Projekt statutu regionu jest zatwierdzany uchwałą organiczną przez Kortezy Generalne, wszystkie normy prawne stanowione przez region i państwo mają odniesienie do konstytucji i statutu (tzw. blok konstytucyjny). Podstawową regionu jest kompetencje ustawodawcze w granicach przewidzianych konstytucją, poza tym możliwość oddziaływania na władzę centralną dają prawa: mianowania senatorów, inicjatywy ustawodawczej, udziału w tworzeniu planów centralnych oraz inicjatywy rewizji konstytucyjnej. W strukturze wspólnoty autonomicznej działa także sąd najwyższy orzekający w prawie wszystkich sprawach, od którego decyzji przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego w Hiszpanii.

Władzę wykonawczą skupia w swoich rękach Przewodniczący Regionu stojący na czele Rady Wykonawczej, będącej ciałem o funkcjach doradczych.

Do zadań przewodniczącego należy:

- realizacja polityki zgromadzenia,

-sprawowanie bezpośredniego zwierzchnictwa nad służbami regionalnymi, ponosi on także odpowiedzialność polityczną przed zgromadzeniem.

Kierownictwo nad administracją państwową w regionie oraz kontrolę nad jej współdziałaniem z administracją autonomii sprawuje przedstawiciel rządu określany mianem delegata rządu.

Podział na 17 regionów autonomicznych skupiających 50 prowincji opiera się na uwarunkowaniach historycznych i narodowościowych, odrębności kulturowe niektórych wspólnot autonomicznych są na tyle silne, że stanowią źródło tendencji separatystycznych (Baskonia). Oprócz Basków znaczną odrębność językową i etniczną zachowali Katalończycy, Galicyjczycy oraz Andaluzyjczycy.

Władza sądownicza

W Hiszpanii występuje rozbudowany system sądowy, najwyższą jego instancją jest Trybunał Najwyższy, organem zapewniającym niezawisłość sądów jest powoływana przez króla Rada Główna Władzy Sądowej. Król powołuje ponadto sędziów wyższych sądów, pozostali sędziowie są powoływani przez Radę Główną. Trybunał Konstytucyjny czuwa nad zgodnością prawa z konstytucją. Trybunał rozpoznaje: skargi dotyczące zgodności z konstytucją ustaw oraz aktów normatywnych o mocy ustawy, skargi o ochronę praw w związku z pogwałceniem praw i wolności, spory kompetencyjne między państwem a wspólnotami oraz pomiędzy wspólnotami. Każdy obywatel ma prawo do wniesienia skargi do Trybunału, rząd może zakwestionować przed Trybunałem akty i postanowienia podjęte przez organy wspólnot autonomicznych.

System partyjny

W Hiszpanii istnieje system wielopartyjny. Główne partie polityczne to:

Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza (PSOE) – powstała w maju 1879 roku, ma charakter socjaldemokratyczny ,

Partia Ludowa (PP) – utworzona w październiku 1976 roku przez byłych polityków frankistowskich,

partia centroprawicowa, ma charakter konserwatywno-liberalny.

Zjednoczona Lewica – lewicowa koalicja wyborcza utworzona w kwietniu 1986 roku, w jej skład wchodzą m.in. Komunistyczna Partia Hiszpanii (PCE) i Partia Akcji Socjalistycznej.

Oprócz wymienionych ugrupowań istotne znaczenie odgrywają partie regionalne takie, jak:

Konwergencja i Unia (CiU) – partia działająca w Katalonii, Baskijska Partia Nacjonalistyczna (PNV),

Batasuna – baskijska partia jednościowa o tendencjach radykalnych, posiadająca powiązania z organizacją terrorystyczną ETA (obecnie toczy się proces jej delegalizacji), Baskijska Lewica (EE – Euskadiko Ezkerra),

Solidarność Baskijska (EA – Eusko Alkartasuna),

Koalicja Kanaryjska (CC),

Republikańska Lewica Katalonii (ERC),

Partia Regionalna Aragonii (PAR),

Unia Walencji (UV),

Galicyjski Blok Nacjonalistyczny (BNG) oraz mające w ostatnich latach mniejsze poparcie partie centroprawicowe: Unia Centrum Demokratycznego (UCD)

i Centrum Demokratyczno-Społeczne (CDS).