BEHAWIORYZM

1.Założenia behawioryzmu:
-człowiek jest układem zewnątrzsterownym, jego zachowanie jest całkowicie kontrolowane przez środowisko zewnętrzne,
-dzięki odpowiednim sposobom manipulacji środowiskiem można modyfikować reakcje ludzkie,
-system kar i nagród decyduje o tym czego człowiek unika i do czego dąży
-procesy psychiczne nie odgrywają żadnej roli w nawigowaniu ludzkim zachowaniem, w żaden sposób nie wpływają na człowieka.

Warunkowanie klasyczne to uczenie się znaczenia jakiegoś pierwotnie obojętnego bodźca dzięki temu, że systematycznie poprzedza on jakiś bodziec, który znaczenie już ma.(Efekt Pawłowa)
Warunkowanie instrumentalne Uczenie się znaczenia jakiejś pierwotnie obojętnej reakcji dzięki temu, ze po niej pojawia się jakiś pożądany stan rzeczy (wzmocnienie pozytywne, nagroda), albo unikamy czegoś niepożądanego(wzmocnienie negatywne, kara).
Generalizacje bodźca Jest to zjawisko polegające na tym, że reagujemy na wszystkie bodźce podobne do bodźca warunkowego. Np. Jeżeli dziecko doznaje przemocy w rodzinie ze strony ojca to jego reakcja na ojca może zostać przeniesiona na wszystkich mężczyzn.

5. Konsekwencje stosowania kar:
-kara nie eliminuje zachowań niepożądanych, jedynie tłumi je i wycofuje na pewien czas,
-kara generalizuje proces hamowania i uogólnia go,
-unikanie źródła karania
-kara zawsze wywołuje emocje negatywne często zaburzenia emocjonalne, które zwrotnie zwiększają ilość zachowań niepożądanych,
-wielkość kary jest zwykle nie adekwatna do zachowania, natomiast jest adekwatna do stanu emocjonalnego osoby karzącej,
-kara modeluje podobne zachowania
-kara może okazać się nagrodą,
-skutki kary najczęściej są krótkotrwałe,
-kara dostarcza informacji jak nie powinno się postępować, ale nie pokazuje jak powinno się postępować,

6. Procedury nagradzania:
-procedura stałych odstępów czasowych - zachowanie jest regularnie nagradzane po upływie określonego czasu.

-procedura stałych proporcji – człowiek otrzymuje wzmocnienia po wykonaniu określonej pracy. W tej sytuacji człowiek otrzymuje wzmocnienie regularnie po każdej n-tej reakcji. Procedura ta pobudza aktywność i zwiększa tempo działania. Jego skuteczność w dużym stopniu zależy od tego czy umiemy prawidłowo określić, po ilu reakcjach człowieka należy podać wzmocnienie.
-procedura zmiennych odstępów czasowych – wzmocnienia są nieregularne. Czas upływający pomiędzy reakcją a nagrodą zmienia się losowo. Procedura ta nie pozwala na przewidywanie momentu otrzymania wzmocnienia
-procedura zmiennych proporcji – w tym przypadku zmienia się liczba reakcji, po których następuje wzmocnienie. Rozkład o zmiennych proporcjach jest najbardziej efektywny, gdyż ludzie pracują na wytężonych obrotach i żyją jakby „w nadziei” że wcześniej czy później zostaną nagrodzeni. Np. naukowiec pracujący nad projektem liczy na to, że pewnego dnia spotka go za to uznanie, nie wie dokładnie kiedy, ale ma nadzieje że tak się stanie i dlatego stara się pracować jak najlepiej

KONCEPCJA POZNAWCZA

1.Założenia koncepcji poznawczej:
- Człowiek jest samodzielnym podmiotem , który samodzielnie i celowo działa.
- Człowiek przyjmuje i interpretuje informacje, nadaje im także wartość, podejmuje działania sprawując nad nimi kontrolę.
- Człowiek posiada umiejętność generowania informacji oraz wiedzy, dzięki temu rozwija on kulturę. Ludzie „wychodzą poza posiadaną informację”.
- Umysł człowieka posiada inteligencję, pamięć, zdolność myślenia abstrakcyjnego, właściwości te są wrodzone i rozwijane przez środowisko i kulturę. Umysł jest zawodny i ma swoje granice, jego potencjał nie jest absolutny.

Struktury poznawcze To systemy informacji wewnętrznych utrwalonych w pamięci (indywidualne doświadczenie i wiedza wytworzona samodzielnie dzięki twórczemu myśleniu). Ich całkowite wyłączenie odebrałoby człowiekowi umiejętność poruszania się po świecie, wiedzę o sobie, zamieniło w twór niezdolny do działania, kojarzenia faktów.

W strukturach poznawczych znajdują się następujące informacje:
* sądy o środowisku naturalnym – znajomość elementarnych praw fizyki, zasad ewolucji organizmów żywych,
* wiedza o kulturze, mniej lub bardziej uporządkowane dane o sztuce, obyczajach, mitach, sprawach metafizycznych.
* Dane o świecie społecznym – czyli o zachowaniu się osób i społeczeństwa, stosunkach międzyludzkich
* Samowiedza, lub struktura „ja” – wiedza o sobie, sądy o swoim charakterze, intelekcie, możliwościach fizycznych.

Struktury poznawcze określa się różnymi kryteriami takimi jak:
- Złożoność - struktury poznawcze charakteryzują się pewną złożonością i można je umieścić w określonym miejscu skali „proste-skomplikowane”.
- Abstrakcyjności-konkretności - człowiek, którego struktury poznawcze cechuje wysoki stopień konkretności ujmuje świat jako ciąg spostrzeganych przedmiotów, nie umie tworzyć pojęć o najwyższym stopniu ogólności. Przeciwnie, człowiek którego struktury są w wysokim stopniu abstrakcyjne potrafi stworzyć hierarchiczny system o wzrastającym stopniu ogólności. Potrafi oderwać się od konkretnej rzeczywistości, manipulować ogólnymi pojęciami, ma większą orientacje w świecie, potrafi rozwiązywać teoretyczne problemy.
- Otwartość – procesy poznawcze są zamknięte gdy człowiek nie zmienia swoich poglądów i przekonań pod wpływem nowych informacji i przeciwnie system ten jest otwartym gdy struktury ulegają zmianom pod wpływem nowych informacji, gdy człowiek modyfikuje przekonania i wyobrażenie o świecie oraz o sobie w miarę poznawania rzeczywistości.
- Aktywność-bierność - z reguły zdobywana wiedza jest bierna, uczeń posiada wiedzę, ale nie potrafi wykorzystać jej w określonym miejscu lub czasie. Bierne struktury poznawcze odgrywają minimalną rolę w sterowaniu zachowaniem.

Rodzaje wiedzy
- deklaratywna (narracyjna) – „wiem, że...”, dane o faktach (np. ziemia jest planetą), czasem zawiera informacje zniekształcone, mityczne, sfabrykowane (np. kara to dobra metoda wychowawcza). Wiedzę tą można przekazywać słownie.
- proceduralna (operacyjna) – „wiem, jak...”, sieć danych o metodach, strategiach, programach działania, zwana też umiejętnościami poznawczymi, które pozwalają osiągnąć cele (np. jak jeździć na rowerze). Przekazanie tej wiedzy zwykle wymaga zademonstrowania.

Filtr informacyjny (zjawisko selekcji) W sytuacji nadmiaru informacji występuje zjawisko selekcji. Uważa się, że istnieje filtr informacyjny, który poprzez zjawisko koncentracji decyduje o tym jakie informacje są przyjmowane, a jakie blokowane. Filtr ten nie działa doskonale, często ludzie popełniają błędy, blokując potrzebne informacje. Występuje też tendencyjna selekcja danych. Często ludzie akceptują tylko te dane, które spełniają ich oczekiwania.
Deficyt informacyjny Jeżeli w środowisku brakuje danych potrzebnych do skutecznego działania występuje deficyt informacji. Ludzie wykonują wtedy czynności eksploracyjne czyli aktywnie poszukują istotnych wiadomości.
Deprywacja sensoryczna jest to odcięcie jednostki od bodźców świata zewnętrznego i dopływu wszelkiej informacji. Odizolowane od środowiska osoby wykazały zaburzenia w procesie percepcji, mniej adekwatnie spostrzegały ludzi i przedmioty, po dłuższej izolacji pojawiały się halucynacje. Wystąpiły zaburzenia w procesie myślenia z zapamiętywaniem, zaburzenia emocjonalne, silny lęk, senność. Człowiek może nawet strącić poczucie tożsamości, mieć trudności z oceną wartości zjawisk, uruchamianiem programów działania. Tak więc zaburzeniu ulegają podstawowe struktury poznawcze.
Metabolizm informacyjny Metabolizm informacyjny - jest to operacja polegająca na odbiorze i przemianie danych zewnętrznych.
Przeciążenie informacyjne Jeżeli w środowisku występuje nadmiar danych człowiek nie jest w stanie ich zasymilować i sprawnie działać. W sytuacji nadmiaru informacji następuje zjawisko selekcji – człowiek przyjmuje tylko te informacje, które są dla niego użyteczne.
Myślenie twórcze M. Boden wyróżniła dwa rodzaje twórczości i innowacji
- twórczość psychologiczna (typu P) – w umyśle osoby pojawiają się pomysły, idee i hipotezy, nowe z punktu widzenia jego indywidualnego życia, np. ulepszenia techniczne we własnym mieszkaniu, osiągnięcia znane ludzkości od dawna, a wzbogacające indywidualne doświadczenie człowieka
- myślenie historyczne (typu H) – prowadzi do odkryć i wynalazków technicznych, naukowych, czy organizacyjnych które do tej pory nie były znane ludzkości i stanowią wkład do kultury np. teoria grawitacji Newtona.
Przyczyny twórczości Istnieją dwa modele próbujące wytłumaczyć przyczyny samej twórczości
- model konfliktowy – źródłem wszelkiej twórczości są konflikty motywów, frustracje i wewnętrzne sprzeczności. Odkrywanie i konstruowanie nowych form jest zastępczą metodą rozwiązywania takich konfliktów. W wypadku niezaspokojenia podstawowych potrzeb czy pragnień człowiek kompensuje deficyty wartości rozwiązując problemy naukowe czy artystyczne. Jednostka stara się sublimować energię popędową chcąc uniknąć frustracji. Twórczość nie jest naturalną działalnością osoby a raczej formą obrony przed skutkami konfliktu i frustracji.
- model spełnienia – twórczość to metoda aktualizacji naturalnych potencji jednostki, rodzajem samospełnienia. Twórczość i ekspresja to najlepsze sposoby zaspokojenia potrzeby samorealizacji
Rodzaje wartości:
-wartości dionizyjskie – najwyżej oceniane są takie dobra jak: konsumpcja, komfort czy wygodne życie; dąży się do życia pełnego radości i satysfakcji
-wartości heraklesowe – dążenie do dominacji nad innymi ludźmi, do zdobycia władzy i sławy; nieważne są komfort i wygody, ważna jest jedynie kontrola nad otoczeniem, grupami i strukturami społecznymi
-wartości prometejskie – człowiek widzi siebie jako cząstkę wspólnoty; często podejmuje działania altruistyczne oraz prospołeczne. Walka z cierpieniem, złem, okrucieństwem czy represjami posiada dla niego najwyższą wartość
-wartości apolińskie – człowiek przypisuje najwyższe znaczenie twórczości, poznawania świata, rozwojowi nauki i sztuki
-wartości sokratyczne – najwyższym dobrem człowieka staje się poznawanie i rozumienie samego siebie oraz doskonalenie własnej osobowości

Emocje Emocje służą do:
-czynnik spustowy zachowania; inicjują zachowanie
-przygotowują, mobilizują organizm do działania
-pełnią funkcje informacyjne
-pośredniczą w procesach uczenia się, przez warunkowanie
-ludzie porozumiewają się poprzez emocje (jest to prymitywny język np. u dzieci)
-funkcje regulacyjne – regulują zachowanie poprzez wpływ na tempo reakcji
-wpływają na procesy poznawcze – myślenie, uczenie się, postrzeganie (zbyt silne emocje wpływają negatywnie na te procesy, słabe mają jednak znaczenie we wzroście aktywacji i efektywności działania
-przejawiają się w zmianach stanu świadomości

Frustracja – zespół negatywnych emocji związanych z przerwaniem działania; tym silniejsza im bardziej zależy nam na celu. Jest zależna od sposobu postrzegania źródeł zablokowania celowego działania. Jeśli źródła te postrzegamy w sobie rodzi się lęk, strach lub autoagresja.
Jeśli źródła te postrzegamy na zewnątrz rodzi się agresja (intencjonalne działanie człowieka) także w przypadku losowych zdarzeń.


KONCEPCJA HUMANISTYCZNA

1. Założenia:
- Człowiek jest unikatową całością. Osoba to spójny system złożony z \\\"ja\\\" i z \\\"organizmu\\\".
- Podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój. Jest on uwarunkowany przez czynniki wewnętrzne- siły decydujące o przebiegu rozwoju tkwią w człowieku, a nie poza nim.
- Główna tendencją, która decyduje o działaniu człowieka, jest dążenie do samorealizacji, do aktualizacji własnych potencjalnych szans i jest to jedyna siła napędowa.
- W organizmie istnieje tylko jedno centralne źródło energii -motywacja-ponieważ jest on całością.
- Człowiek z natury jest dobry, a jego dążenia są konstruktywne i pozytywne. (Gdy np. człowiek robi coś złego to działa przeciw własnej naturze).
- Ludzkie zachowanie warunkowane jest przez teraźniejszość, przez aktualne przeżycia i doświadczenia



Koncepcja Maslowa zakłada hierarchiczną organizację potrzeb, a także 2 jakościowo różne rodzaje motywacji: niedoboru i wzrostu.

Wyróżnia 5 różnych klas potrzeb:
1. fizjologiczne
2. bezpieczeństwa
3. przynależności i miłości
4. szacunku i samoakceptacji
5. samorealizacji (najwyżej w hierarchii)
Maslow uważa, że potrzeba z wyższego poziomu hierarchii nie przejawi się, dopóki nie zostanie zaspokojona poprzedzająca ją potrzeba z poziomu niższego. Im wyżej w hierarchii znajduje się dana potrzeba, tym później pojawia się w rozwoju filogenetycznym i ontogenetycznym, tym mniejsze jej znaczenie dla biologicznego przetrwania organizmu i tym bardziej jej zaspokojone może być odroczone.
Potrzeba samorealizacji to potrzeba wzrostu (metapotrzeba), a pozostałe potrzeby to potrzeby niedoboru-braku (zwane podstawowymi). Potrzeby wzrostu i niedoboru zaspokajane są w odmienny sposób.
Różnice między potrzebami wzrostu a potrzebami niedoboru:
- potrzeby wzrostu działają wg zasady \\\"im więcej, tym lepiej\\\"; a zaspokojenie potrzeb niedoboru powoduje -przynajmniej czasowe- wygaszenie potrzeby (np., zaspokojenie głodu)
- potrzeby wzrostu dostarczają zawsze emocji pozytywnych, a napięcie związane z niezaspokojoną potrzebą niedoboru są często przykre;
- realizacja potrzeb wzrostu jest niezależna od otoczenia, a realizacja potrzeb niedoboru zależy od innych ludzi;
- chociaż zaspokojenie potrzeb niedoboru zapobiega chorobie, to jednak tylko realizacja potrzeb wzrostu zapewnia fizyczne i psychiczne zdrowie.
- potrzeby wzrostu koncentrują się na świecie zewnętrznym, a niedoboru na samej potrzebie i na własnej osobie.

Logoterapia Francla Logoterapia koncentruje się na problemach wynikających z frustracji egzystencjalnej, kiedy to zostaje zablokowane ludzkie dążenie do sensu. Logoterapia to docieranie do sensu życia. Można tego dokonywać przez własne osiągnięcia, transgresję i transcendencję oraz badanie postaw człowieka w sytuacjach skrajnych. Logoterapia Frankla jest działaniem psychoterapeutycznym zmierzającym w tym kierunku, by pomóc człowiekowi w każdej, nawet pozornie beznadziejnej sytuacji znaleźć sens życia. Poczucie sensu życia, czasem sensu cierpienia, staje się motorem i siłą napędową życia.

Koncepcja psychoanalizy

Założenia :

-Freud opracował formę psychoterapii, która miała na celu wyjaśnianie i leczenie zachowań patologicznych mających podłoże w zaburzeniach emocjonalnych. Metoda ta polegała na analizie życia psychicznego pacjenta umożliwiającej zdiagnozowanie przyczyn jego problemów.

- U założeń freudowskiej teorii leżał pogląd o ogromnym znaczeniu rozwoju rodowego jednostki dla jej rozwoju osobniczego. Według Freuda skutkiem tego jest konflikt motywacyjny zmuszający jednostkę do nieustannego dokonywania wyboru między zachowaniem stymulowanym przez popędy a tym, które jest narzucane przez normy kulturowe.

-Wśród tych motywów wyróżnił przede wszystkim popędy, zwłaszcza seksualny, skłaniające jednostkę do działania w określonym kierunku. Freud był zdania, że rola popędów w życiu człowieka jest ogromna już podczas pierwszych kilku lat jego rozwoju. Freud analizował działanie popędów w życiu dzieci oraz wpływ wychowania na modelowanie ich działania.

Ukazał on proces, w którym środowisko rodzinne wykształca w dziecku myślenie o jego popędach jako o czymś złym i o wpajanej przez rodziców konieczności kontrolowania a wręcz tłumienia popędów. Według Freuda konflikt ten między naturą a kulturą wywołuje napięcie i rodzi niepokój towarzyszący jednostce również w życiu dorosłym. Zgodnie z teorią Freuda, tłumione przez ludzi instynkty mogą zostać zagłuszone w świadomości danej jednostki, ale wciąż mają wpływ na jej podświadomość.

-Psychoanaliza ma na celu odkrycie owego źródła zaburzeń w procesach nieświadomych i uświadomienie jednostce przebiegu tych procesów, co umożliwi jej kontrolę nad motywami jej własnych zachowań. Według Freuda wpływ procesów nieświadomych na zachowanie człowieka jest ogromny, może nawet większy niż wpływ procesów świadomych. Zdaniem badacza procesy nieświadome przejawiają się na zewnątrz występowaniem przejęzyczeń,

-Podstawą koncepcji psychoanalizy jest pogląd Freuda o nieświadomym charakterze procesów psychicznych człowieka i o kluczowej roli libido czyli popędu seksualnego w procesach motywacyjnych. Nieświadomość pozostaje w sprzeczności ze świadomością, jest przez nią ograniczana i cenzurowana. Według Freuda działania procesów nieświadomych nie można skorygować ani wyeliminować z życia psychicznego jednostki.pozornie nieuzasadnionych skojarzeń, przestawień czy pominięć jak również objawów choroby psychicznej.

W swojej teorii Freud wyróżnił trzy następujące warstwy psychiki:

• (Id)

• (Ego)

• (Superego)

Według niego świadomość nie stanowi najważniejszy warstwy psychiki lecz dotyczy głównie bieżących wydarzeń i wiedzy o tym, że coś jest czyli zdolności percepcyjnych kontroli napływających bodźców. Informacje na temat tego, dlaczego coś jest lub się dzieje są zaś zawarte w nieświadomości, w której ma miejsce większość mechanizmów motywujących zachowanie. Tak więc rolę świadomości można określić jako monitoring i kontrolę zachowania, podczas gdy rolą nieświadomości jest wywoływanie i ukierunkowywanie zachowania.

Id jest strukturą osobowości odpowiedzialną za instynkty wrodzone kierujące zachowaniem dzieci. Struktura ta pojawia się więc jako pierwsza ze wszystkich części osobowości. Id tworzą elementy dziedziczne związane z podstawowymi popędami i instynktami odnoszącymi się do doznań sensorycznych. Motywacyjna rola id polega na skłanianiu jednostki ku dążeniu do przyjemności i zaspokajania własnych potrzeb a także unikania doznań nieprzyjemnych. Działaniem mechanizmu motywacyjnego id kieruje więc reguła hedonizmu (rozkoszy). Działanie id jest nieprzerwane i nieuświadomione a jego celem jest bezzwłoczne zaspokajanie wszelkich egoistycznych potrzeb i pragnień niezależnie od kosztów. Działanie motywowane przez id jest więc często nieracjonalne i destrukcyjne w skutkach. Według Freuda id jest mechanizmem odziedziczanym przez człowieka z pokolenia na pokolenie w trakcie rozwoju filogenetycznego naszego gatunku czyli spadkiem po naszych praprzodkach. Id jest głównym źródłem energii i siłą napędową osobowości jednostki.

Id oddziałuje również w dorosłym życiu jednostki, ponieważ jego aktywność jest ciągła. Jednak w miarę rozwoju i dojrzewania, jednostka zaczyna zdawać sobie sprawę z tego, że nie wszystkie jej pragnienia mogą być zaspokojone i że kierowanie się wyłącznie zasadą przyjemności w rzeczywistości nie jest przystosowawcze. Wówczas jednostka zaczyna bardziej realistycznie oceniać sens zaspokajania poszczególnych pragnień i dokonuje pierwszych wyborów między alternatywnymi możliwościami zysku.

Ego jest więc strukturą świadomą opartą na racjonalności i kontrolującą działanie id a jego głównym zadaniem jest wywoływanie zachowań przystosowawczych i samozachowawczych. Działanie ego wprowadza stan równowagi poprzez kierowanie wyborem potrzeb, które mają być zaspokajane i pierwotnych popędów, które mają zostać zahamowane. Ego ma za zadanie koordynowanie innych czynników motywacyjnych i wymogów rzeczywistości. Zachowania motywowane przez ego są odnoszone do rzeczywistości życia jednostki i jej związków z "ja". To właśnie ono stanowi najwierniejszy obraz "ja" jednostki, jest bowiem strukturą odpowiadającą nie za same motywy lecz za decyzje podejmowane po rozważeniu tych motywów. Ego jest też częścią osobowości eksponowaną na zewnątrz. Jest strukturą nabytą i skonstruowaną w oparciu o doświadczenie, co sprawia, że może się także wraz z nabywaniem doświadczenia rozwijać. Ego ma znaczenie pragmatyczne dla funkcjonowania jednostki, ponieważ jest zdolne do przewidywania konsekwencji działań. Funkcjonowanie ego jest podporządkowane zasadzie realizmu.

Superego (nad "ja"), rozwija się najpóźniej w życiu jednostki wskutek nabywania przez nią zasad i norm społecznych. W wyniku działania mechanizmu identyfikacji jednostki ze społeczeństwem dochodzi do uwewnętrznienia owych reguł społecznych i włączenia ich w system własnych reguł jednostki. Superego jest częścią nieświadomości, podobnie jak id, i także wpływa na zachowania świadome, jego rola jest jednak inna. Superego stanowi rodzaj przeciwwagi dla motywacji wypływającej z id. Motywuje ono do postępowania zgodnie z zasadami moralnymi i kontroli egoistycznych pragnień jednostki. Superego kontroluje także bodźce napływające z zewnątrz pod kątem przystawalności do moralnych zasad i niejako cenzuruje nasze spostrzeganie zapobiegając przedostaniu się nieodpowiednich treści do świadomości. Superego nadzoruje działania ego, potępia je bądź aprobuje. Ego dokonuje więc wyborów między tym czego "chce" id a tym, co uważa za słuszne superego. Superego stymuluje proces nieustannego samodoskonalenia się ego. Część superego zwana sumieniem ma za zadanie rozważanie możliwych wyborów i decydowanie o ty, który z nich jest właściwy. Nad-jaźń jest wyidealizowanym obrazem jednostki, do którego dążenie motywuje ją do działań zgodnych z sumieniem. Silne superego oznacza więc zablokowanie wpływów prymitywnych popędów związanych z id.

Zgodnie z teorią psychoanalityczną Freuda walka superego z id ma głęboki sens dla egzystencji jednostki. W jej wyniku wyeliminowane zostają bowiem zachowania dla jednostki nienaturalne czyli skrajne w którąś ze stron (skrajnie biologiczne lub skrajnie kulturowe i sztuczne). Równowaga między wpływem czynników biologicznych i środowiskowych utrzymywana przez ego umożliwia harmonijne funkcjonowanie jednostki na granicy tych wpływów. Wyróżnione przez Freuda struktury osobowości mają więc dla jednostki ogromne znaczenie przystosowawcze. Ich rola jest jednak właściwie spełniana dopiero wówczas, gdy wszystkie trzy są odpowiednio wykształcone.

Według Freuda procesy nieświadome mają główny wpływ na świadome zachowanie, procesy świadome (ego) służą jedynie dokonaniu wyboru między wzmocnieniem motywów nieświadomych (id lub superego). Jednak rola ego może zostać jeszcze bardziej ograniczona i stłumiana poprzez lęk. Harmonii podtrzymywanej przez działanie ego zagraża zachwianie ze strony zarówno id jak i superego, z których każde dąży do dominacji nad zachowaniem jednostki. Przesilenie w którąkolwiek stronę powoduje zaburzenie związku "ja" z reprezentowaną przez ego rzeczywistością, ponieważ ani id ani superego nie działają racjonalnie. Zagraża to prawidłowemu rozwojowi relacji społecznych jednostki.Ego musi bronić przed stłumieniem przez struktury nieświadome jak również zapobiegać konfliktom wewnętrznym prowokowanym przez ich kolidujące ze sobą motywy. Ego dąży do utrzymania ciągłej równowagi i dlatego musi nieustannie osiągać kompromis między dążeniami id a dążeniami superego. W tym celu wykorzystuje specyficzne mechanizmy obronne, czyli procesy nieświadome pojawiające się w reakcji na zagrożenie lub napięcie organizmu. Działanie tych mechanizmów umożliwia zredukowanie napięcia i przywrócenie organizmowi stanu równowagi. Mechanizmy te są związane z motywacją obronną i uaktywniają się automatycznie. Wyróżnia się wśród nich mechanizmy takie jak regresja, wyparcie, przeniesienie, negacja czy projekcja. Ego może tłumić pragnienia id i superego które nie spełniają wymogów realizmu i wypierać je do nieświadomości aby nie mogły wpływać na zachowanie jednostki. Poziom wykształconych mechanizmów obronnych wpływa więc na podejmowane przez ego decyzje. Według Freuda człowiek nie miałby problemów z kontrolowaniem swoich pragnień, gdyby ego było silniejsze odid. Niestety, ego jest jednak w dużym stopniu uzależnione od id, ponieważ to właśnie ono stanowi główne źródło energii.

Zdaniem Freuda żaden dokonywany przez jednostkę wybór nie jest przypadkowy lecz kierują nim nieuświadomione motywy. Dzięki temu możliwe jest odczytanie treści ludzkiej nieświadomości poprzesz poznanie warunków życia jednostki. Freud uważał za obowiązek każdego człowieka monitorowanie własnych wyborów, a przez to zgłębianie treści własnej nieświadomości. Freud twierdzi, że na wszystkie myśli, emocje i działania jednostki mają wpływ wydarzenia z okresu jej dzieciństwa i dojrzewania. Dlatego do treść podświadomości można zgłębiać poprzez obserwację zachowania jednostki skonfrontowaną z jej wspomnieniami z tych okresów.

PSYCHOSPOŁECZNA

Założenia

-Człowiek czuje się samotny i wyobcowany, ponieważ zerwał powiązania łączące go z przyrodą i z innymi ludźmi. Ten stan rzeczy nie występuje u żadnego innego gatunku zwierząt: jest on specyficzną cechą sytuacji człowieka. Na przykład dziecko uwalnia się od pierwotnych więzi łączących je z rodzicami w wyniku czego czuje się samotne i bezradne. Fromm rozwija tezę, że w miarę jak ludzie z upływem stuleci uzyskiwali więcej wolności, czuli się także coraz bardziej osamotnieni. Wolność staje się stanem negatywnym, od którego starają się uciec.
-Człowiek może zjednoczyć się z innymi ludźmi w duchu miłości i wspólnej pracy, albo znaleźć bezpieczeństwo prze uległość wobec władzy i podporządkowanie się społeczeństwu. W pierwszym przypadku ludzie korzystają ze swej wolności w celu kształtowania lepszego społeczeństwa, w drugim nakładają sobie nowe więzy. Ucieczka od wolności, która została napisana w cieniu hitlerowskiej dyktatury, wskazuje, że ta forma totalitaryzmu była atrakcyjna dla ludzi, ponieważ oferowała im znów poczucie bezpieczeństwa. Jak jednak wskazuje Fromm każda forma społeczeństwa, jaką stworzył człowiek, czy to będzie feudalizm, kapitalizm, faszyzm, socjalizm czy komunizm, stanowi próbę rozwiązania tej podstawowej sprzeczności, w jaką uwikłani są ludzie.

- Sprzeczność polega na tym, że człowiek jest zarówno częścią natury jak i oddzielony od niej. Jako część natur człowiek ma pewne potrzeby fizjologiczne. Jako istota ludzka ma samoświadomość, rozum i wyobraźnie. Doznania specyficzne ludzkie to uczucia czułości, miłości i współczucia; postawy zainteresowania, odpowiedzialności, tożsamości, prawości, wrażliwości, transcendencji (nadzmysłowość) i wolności; wartości i normy. Oba te aspekty osoby, stanowią podstawowe warunki egzystencji ludzkiej. „Zrozumienie psychiki człowieka musi być oparte na analizie jego potrzeb, wynikających z warunków jego egzystencji.”
Potrzeby wynikające z warunków egzystencji ludzkiej

Jest pięć potrzeb:

1. potrzeba powiązań – zwana także systemem przywiązania – ludzie stając się ludźmi, zerwali pierwotny związek łączący zwierzę z naturą. Zamiast instynktownych więzi z naturą, ludzie muszą stworzyć własne związki, przy czym najbardziej zadowalające są takie, które opierają się na miłości twórczej, która wiąże się zawsze z wzajemną opieką i troską, odpowiedzialnością, szacunkiem i zrozumieniem,
2. potrzeba transcendencji – człowiek pragnie stać się osoba twórcza, zamiast pozostawać stworzeniem. Jeśli realizacja tych dążeń jest niemożliwa, człowiek staje się jednostką destrukcyjną,

3. ludzie pragną naturalnej przynależności, poczucia zakorzenienia, chcą być integralną częścią świata, czuć, że należą do niego. Najbardziej zadowalające i najzdrowsze „zakorzenienie” uzyskuje człowiek dzięki poczuciu wewnętrznego pokrewieństwa z innymi,

4. człowiek chce mieć także poczucie osobistej tożsamości, chce być jednostką jedyną w swoim rodzaju, niepowtarzalną. Jeśli nie potrafi osiągnąć tego celu indywidualnym wysiłkiem twórczym, może uzyskać pewną wyróżniającą go cechę przez utożsamienie się z inną osobą lub grupą. Niewolnik identyfikuje się z panem, obywatel z krajem, pracownik z przedsiębiorstwem.
W taki wypadku poczucie tożsamości wynika z przynależności do kogoś lub do czegoś, a nie z bycia kimś,

5. ludzie muszą mieć także pewien system orientacji, stały i spójny sposób postrzegania i rozumienia świata. Według Fromma potrzeby te są czysto ludzkie i czysto obiektywne. Dążenia te nie są także wytworem społeczeństwa – zostały raczej osadzone w naturze ludzkiej przez ewolucję.

wpływ społeczeństwa na egzystencję ludzką

możliwości człowieka są zdeterminowane przez „układy społeczne, w których on żyje.” Osobowość człowieka rozwija się stosownie do warunków, jakie stwarza mu określone społeczeństwo. Inaczej mówiąc: przystosowanie danej jednostki do społeczeństwa stanowi zwykle kompromis pomiędzy potrzebami wewnętrznymi a wymaganiami zewnętrznymi. Dana osoba rozwija w sobie charakter społeczny stosownie do wymagań społeczeństwa.
pięć typów charakteru społecznego, które występują we współczesnym społeczeństwie: receptywny, eksploatatorski, gromadzący, handlowy i produktywny.

Problem związków człowieka ze społeczeństwem uważa Fromm za bardzo ważny i powraca do niego wielokrotnie. Jest zupełnie przekonany o słuszności następujących twierdzeń:

1. ludzie mają podstawową, wrodzą naturę;

2. społeczeństwo jest stworzone przez ludzi w celu urzeczywistnienia tej podstawowej natury;

3. żadne utworzone dotychczas społeczeństwo nie zaspokaja podstawowych potrzeb egzystencji ludzkiej;

4. możliwe jest stworzenie takiego społeczeństwa.

TRANSGRESYJNA

Psychologowie tego kierunku rozwinęli myśl,że ludzkie zachowanie nie zależy tylko od samego bodźca, ale też od jego zrozumienia przez jednostkę. Człowiek jest układem transgresyjnym, samodzielnym, ekspansyjnym i twórczym. Transgresja to intencjonalne wychodzenie człowieka poza siebie,poza to co człowiek posiada i czym jest. Wyróżnili cztery rodzaje transgresji: ku rzeczom, ku innym, ku symbolom, ku sobie. Transgresja ku rzeczom to ekspansja materialna. Polega na tym, że jest na tyle człowiekiem, na ile posiada, na ile ma. Transgresja ku innym ma podwójną postać: dominacji nad innymi, nad grupą i zdobycie władzy absolutnej, albo dotyczy działań altruistycznych i afiliacyjnych (emocjonalna przynależność do kogoś). Transgresjaku symbolom ma na celu zdobywanie wiedzy o świecie fizycznym, o kulturze i o samym sobie. Transgresja ku sobie to działanie autokreacyjne, zwane inaczej samorozwojem tub tworzeniem siebie według określonego projektu.