Leki przeciwbólowe

Ból jest zjawiskiem występującym na skutek podrażnienia receptorów czuciowych przez bodźce środowiska zewnętrznego lub czynniki powstające w tkankach na skutek procesu chorobowego.

Impulsy bólowe są przenoszone przez nerwy czuciowe do korzeni tylnych rdzenia kręgowego, dalej do wzgórza i kory mózgowej.

Organizm Reaguje na odczuwany ból zmianami czynności wegetatywnych

• Nasilenie bólu zależy od:

  • natężenia bodźca

  • stanu emocjonalnego organizmu

  • indywidualnej wrażliwości

Odczuwanie bólu jest modulowane przez pewne substancje endogenne zwane neuromodulatorami bólu:

• prostaglandyny

• substancja P

• endorfiny

• enkefaliny

Mimo, że ból w swoim założeniu ma charakter odczucia przykrego i wywołuje zmiany w czynnościach fizjologicznych i psychicznych, to jest on sygnałem zainstnienia w organizmie procesów patologicznych.

• Leki przeciwbólowe dzielimy na 2 grupy:

  • narkotyczne leki przeciwbólowe zwane lekami opioidowymi (opiatami), które są silnymi lekami przeciwbólowymi o działaniu ośrodkowym i obwodowym

  • nienarkotyczne leki przeciwbólowe zwane nieopioidowymi, które posiadają słabsze działanie przeciwbólowe, ale także działają przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo i przeciwreumatycznie. Działają one obwodowo

Opioidowe leki przeciwbólowe

Mechanizm działania tych leków polega na naśladowaniu działania endogennych peptydów czyli endorfin na receptory opioidowe. Cechą charakterystyczną tych leków jest zdolność do wywoływania uzależnienia.

• Preparaty:

1. Morfina

   • Morphinum Hydrochloricum

   • Morphini Sulfas

   • M-Eslon

   • MST-Continus

2. Kodeina

   • Codeinum Phosphoricum

   • Thiocodin

   • Ascodan

   • Azarin

3. Petydyna

   • Dolargan

   • Dolcontral

   • Dolantin

4. Fentanyl

1. Morfina

• Działanie:

• powoduje złagodzenie bólu

• działa uspokajająco

• wywołuje euforie

• wywołuje złe samopoczucie

• wywołuje stany lękowe

• wywołuje wymioty

• zwiększa tolerancje na ból

• zmniejsza lęk oraz niepokój towarzyszący silnemu bólowi

• silnie zwęża źrenice

• hamuje czynność ośrodka oddechowego (powoduje zmniejszenie częstości i głębokości oddechów – zmniejsza wrażliwość na CO2)

• wywołuje nudności i wymioty, natomiast kolejne dawki hamują ośrodek wymiotny

• w dawkach leczniczych nie wywiera wpływu na czynność serca i ciśnienie krwi, ale może wywołać podciśnienie ortostatyczne

• zmniejsza perystaltykę żołądka i jelit

• działa zapierająco

• zwiększa napięcie zwieraczy przewodu pokarmowego dróg żółciowych i moczowych

• obniża temperaturę ciała

• hamuje odruch kaszlowy

• hamuje czynność skurczową macicy

• Farmakokinetyka

• po kilkakrotnym zastosowaniu dawek leczniczych występuje zjawisko tolerancji, co oznacza konieczność zwiększenia dawek w celu uzyskania tego samego efektu przeciwbólowego

• kilkakrotne podanie może spowodować wytworzenie się uzależnienia psychicznego i fizycznego

• zaprzestanie podawania powoduje wystąpienie objawów zespołu abstynencji, takie jak:

  • bezsenność

  • niepokój i lęk

  • rozdrażnienie

  • zawroty głowy

  • brak łaknienia

  • drżenia mięśniowe

  • poty

  • biegunka

  • zaburzenia sercowo-naczyniowe

• Działania niepożądane:

• depresja układu oddechowego (zwolnienie oddechów, zmniejszenie wentylacji, zmniejszenie wrażliwości na CO2)

• nudności, wymioty, zaparcia, brak łaknienia, suchość w ustach, zaburzenia smaku

• senność i apatia

• zawroty głowy

• zaczerwienienie twarzy

• kolka nerkowa lub żółciowa

• skurcz oskrzeli

• spadek libido (popęd seksualny)

• impotencja

• Objawy zatrucia:

• śpiączka

• zmniejszenie częstości i głębokości oddechów

• bardzo zwężone, symetryczne zwężenie źrenic

• sinica

• Zastosowanie:

• silne i bardzo silne bóle o różnej etiologii

• bóle pourazowe i pooperacyjne

• bóle zawałowe i w przebiegu dusznicy bolesnej

• bóle nowotworowe

• bóle trzewne

• Przeciwwskazania:

• astma oskrzelowa

• niewydolność oddechowa

• psychozy alkoholowe

• stany spastyczne jelit, dróg żółciowych i moczowych

• urazy czaszki i OUN

3. Dolargan

• Działanie:

• dość silne przeciwbólowo, lecz krótko (2-4 godz.)

• wywołuje uspokojenie i euforie

• nie działa przeciwkaszlowo i przeciwbiegunkowo

• nie kurczy mięśni gładkich przewodu pokarmowego i moczowego (może być stosowany w kolkach)

• wywołuje przyzwyczajenie i uzależnienie

• Wskazania

• przygotowanie do inwazyjnych badań diagnostycznych

• premedykacja chirurgiczna (przygotowanie do znieczulenia ogólnego)

• bóle pooperacyjne i pourazowe

3. Fentanyl

Bardzo silny agonista receptora opioidowego, działa około 100 razy silniej przeciwbólowo niż morfina, ale znacznie krócej.

Efekt analgetyczny występuje prawie natychmiast po podaniu dożylnym i utrzymuje się około 20-30 min.

• Zastosowanie:

• dożylne znieczulenie ogólne

• premedykacja chirurgiczna

• silne ostre bóle pourazowe, zawałowe, pooperacyjne

• przewlekłe bóle pooperacyjne i nowotworowe (podawany we wlewie ciągłym lub w systemie transdermalnym [plastry – długi okres])

• tłumienie napędu oddechowego u chorych wentylowanych mechanicznie