WYKAŁAD 1

AFRYKAŃSKI POMÓR KONI

Wąglik(anthrax)-transmisja bezpośrednia I pośrednia,w tym mechaniczna za pośrednictwem owadów.Szerokie spektrum gat(człowiek,owce;dzikie-słonie,hipopotamy,antylopy).

Surra(Trypanosoma brucei,T.evansi)-transmisja mechaniczna z udziałem much(tes-tse i muchy stajenne).Występuje u koniowatych i przeżuwaczy.

Piroplazmoza-transmisja z udziałem kleszczy,specyfika gatunkowa(wektor-żywiciel),objawy przypominające malarię,

Pomór bydła(Rinderpest)

Pryszczyca(Foot-and-mouth disease)-rozprzestrzenianie przez zakaźny aerosol.Wirus zakaźny dla zw.racicowych-NIEzakaźny dla koni.

Rift Valley Fever-choroba wirusowa przenoszona przez owady(komary),wyst.u owiec i świń,nie atakuje koni.Wirus zakaźny także dla czł(obj,grypopodobne,hepatitis,jaundice,wybroczyny na siatkówce,ślepota).

East Coast Fever-Theileriasis(riketsjoza,przenoszona przez kleszcze;Heartwater-Cowdriosis,jak wyżej:powoduje zakażenia u bydła,nie atakuje koni.

Reoviridae-Orbivirus:Afrykański pomór koni-AHS

Wysoki współczynnik śmiertelności u koniowatych.Nie atakuje zw.racicowych.

Bluetounge-Reoviridae,Orbivirus-transmisja bilogiczna z udziałem kuczmanów(Culicoides).

Afrykański pomór koni-African horse sickness

• Choroba zakaźna,niezaraźliwa,przenoszona przez owady,

• Występuje u wszystkich gatunków koniowatych,

• Objawy kliniczne są wynikiem upośledzenia funkcji układu krążenia i oddechowego:wysięk surowiczy oraz wybroczynowość i krwotoki w różnych organach i tkankach.

ETIOLOGIA

• Wirus AHS z rodziny Reoviridae,rodzaj Orbivirus

• Materiał genetyczny:dsRNA,10 segmentów.

• Budowa antygenowa:9 antygenowo odmiennych serotypów,7 białek strukturalnych(VP1-VP7),4 białka niestrukturalne(NS1,NS2,NS3,NS3A)

• VP2 i VP5 tworzą kapsyd zewnętrzny:wykorzystywane są do ustalania przynależności serotypowej

• VP3 i VP7-kapsyd wewnętrzny

• Białka kapsydowe są wysoce konserwatywne u wszystkich serotypów wirusa-brak reakcji krzyżowych z innymi orbiwirusami.

WYSTĘPOWANIE WIRUSA

• Wszystkie serotypy występują na terenie wschodniej i południowej Afryki

• Tereny zasiedlane przez zebry(bezobjawowe nosicielstwo i enzootie)

• Wyjątek-serotyp 9 ,występuje w Afryce zachodniej,gdzie nie występują zebry

• Okresowo wirus rozprzestrzenia się poza obszar subsaharyjski

• Epizootie w Pakistanie,Indiach,Maroku,Hiszpanii i Portugalii.

• Środkowy Wschód-serotyp 9( 1959-61),Hiszpania ser.9 (1966),ser.4(1987-90),Portugalia ser.4 (1989),Afryka Płn(1965-66 i 1989-91).

EPIDEMIOLOGIA I PATOGENEZA

• Choroba pojawia się sezonowo-późne lato i jesień.

• W Afryce Płd.najczęściej w porze gorącej i wilgotnej,poprzedzającej ulewne deszcze(duża ilość wektorów-kuczmany z rodzaju Culicoides;2 gat.biorą udział w transmisji wirusa:C.imicola i C.bolitinos.

• Spośród koniowatych najbardziej wrażliwe na zakażenie są konie-wsp.śmiertelności 50-95% i muły-wsp.śmiertelności-50%.

• Osły są częściowo oporne-infekcja subkliniczna na terenach enzootycznych,w krajach Europy i Azji wsp.śmiertelności-10%.

• Zebry są oporne(zwykle przebieg bezobjawowy,długotrwała wiremia-do 40 dni)

• Po ukąszeniu owada wirus przedostaje się do krwi

• Replikacja głownie w śródbłonku naczyń serca i płuc.

• Zwiększenie przepuszczalności naczyń,obrzęki,upośledzenie funkcji narządów.

• Drugi obszar predylekcyjny-mięsnie głębokie wokół więzadła karkowego(łac.ligamentum nuchae)

• Przepuszczalnośc naczyń objawia się cytrynowym zabarwieniem tk.międzymięśniowej

• Także naczynia krwionośne jelit-objawy kolkowe.

• Objawy kliniczne zróżnicowane.

• 4 kliniczne postacie choroby:

  FORMA NADOSTRA PŁUCNA:

• Występuje u w pełni wrażliwych zwierząt

• U zwierząt zakażonych wysoce zjadliwymi szczepami wirusa lub wykorzystywanych do pracy w okresie gorączkowym

• Do wyzdrowienia dochodzi sporadycznie < 5%

• Krótki okres inkubacji 3-5 dni

• Wyraźna predylekcja do układu oddechowego

• Nagły skok temperatury(40-41 stopni) utrzymujący się 1-2 dni

• Niewydolność oddechowa różnego stopnia ,liczba oddechów wzrasta do 60-75/min.

• Postawa zwierzęcia(kończyny przednie wysunięte i rozstawione,głowa wyciągnięta,nozdrza rozchylone)

• Silne pocenie się,spazmatyczny kaszel,pienisty płyn z nozdrzy.

• Zejście w ciągu kilku godzin od wystąpienia pierwszych objawów klinicznych

• Zwierzę leży we własnym wysięku

FORMA PODOSTRA ,OBRZĘKOWA,SERCOWA:

• Wyst.u zw.zakażonych szczepami o niskiej zjadliwości

• Zwierząt uodpornionych,zakażonych szczepem heterologicznym

• Okres inkubacji -7-14 dni,gorączka(39-41st.C)trwająca 3-6 dni

• Przed spadkiem temp.pojawiają się charakterystyczne obrzęki:doły nadoczodołowe,powieki,wargi,policzki,język,przestrzeń podżuchwowa,okolica krtani->

• Szyja,klatka piersiowa,okolica barku

• W końcowym stadium-wybroczyny pinkcikowate w bł.śluzowej spojówek,plamiste na brzusznej pow.języka;niepokój,objawy kolkowe.

• Zejście spowodowane niewydolnością serca,po 4-8 dniach od skoku temp.

• Wsp.śmiert.50%

• U zwierząt,które przeżyją,obrzęki zanikają w ciągu 3-8 dni

  FORMA MIESZNA,OSTRA

• Pośrednia między płucną i sercową

• Rzadko diagnozowana klinicznie

• Pośmiertnie stwierdzana u większości koni i mułów

• Okres inkubacji 5-7 dni

• Dwa możliwe sceniariusze kliniczne:wstępne objawy pucne,łagodne-przechodzą w silne obrzęki głowy i szyi

• Zejście w wyniku niewydolności serca.

• Lub:początkowo obrzęki,typowe dla formy podostrej,przechodzące nagle w dusznośc i inne objawy płucne.

• Wsp.śmiertelności >80%

• Zejście zwykle po 3-6 dniach po skoku temperatury

  FORMA SUBKLINICZNA(horse sickness fever):

• Najłagodniejsza postać choroby,często nie rozpoznawana

• Wyst.zwykle u zwierząt uodpornionych,zakażonych szczepem homologicznym

• Lub u zwierząt opornych na zakażenie(osioł,zebra)

• Okres inkubacji 5-14 dni

• Gorączka zwalniająca(39-40st.C),trwająca 5-8dni,remisje ranne,zaostrzenia popołudniowe

• Poza gorączką brak innych charakt.objawów

• Ewentualnie-lekkie przekrwienie spojówek,obrzęk w dołach nadoczodołowych,wzrost ilości tętna,anoreksja,depresja

  Rozpoznawanie:

• szybkie potwierdzenie diagnozy klinicznej jest konieczne do podjęcia działań administracyjnych w celu zwalczenia choroby

• Próby do badania-pełna krew,pobrana na antykoagulant(EDTA,heparyna)

• Max.czas trwania wiremii: KONIE-do 18 dni po zakażeniu;OSŁY-do 17 dni,ZEBRY-do 40 dni

• Pośmiertnie:wycinki tkankowe(śledziona,płuca,węzły chłonne)

• Próby winny być przechowywane w temp.4st.C i transportowane w stanie schłodzenia,ale nie zamrażane.

• Do badania mogą być przesyłane także wektory transmisji wirusa

• Na terenach poza obszarami enzootycznymi –konieczna jest izolacja wirusa,identyfikacja i określenie serotypu

• Izolacja wirusa:zakażanie hodowli komórek ssaków lub owadów :BHK 21,MS,Vero,KC,C6/36

  Dożylne zakażanie 10-11dniowych zarodków kurzych

  Domózgowe zakażanie 1-3dniowych zarodków mysich

  Identyfikacja namnożonego wirusa:ELISA,RT-PCR.

  Serotypowanie:test SN,RT-PCR.

  Badanie serologiczne:u koni,które przeżyją zakażenie naturalne oraz u szczepionych,po 6 dniach pojawiają się pc przeciwko serotypowi wywołującemu infekcję lub szczepionkowemu(później).

  Do wykrywania pc:ELISA,immunoblotting,NS3 ELISA, OWD,SN.

  Badania skryningowe(serologiczne):konie w transporcie do krajów wolnych od choroby-bezpieczeństwo handlu międzynarodowego;konie sportowe(udział w zawodach);badania epidemiologiczne(rozmieszczenie geograficzne i gatunkowe wirusów AHS);monitorowanie dystrybucji i szerzenia infekcji na terenach zapowietrzonych i dotychczas wolnych(istotne zwłaszcza u mułów i osłów(często przebieg subkliniczny);ocena skuteczności szczepionek.

  Rozpoznanie różnicowe:

• Wąglik

• Zwyrodnienie mózgu

• NZK

• Zapalenie płuc wyw.przez morbilliwirusy

• EVA

• Piroplazmoza

• Trypanosomoza

• Purpura haemorrhagica

Zagrożenie dla zdrowia człowieka:brak dowodów na możliwość naturalnego zakażenia człowieka terenowymi szczepami AHS(w wyniku kontaktu z koniowatymi zakażonymi naturalnie lub doświadczalnie)).Także w warunkach labor.zakażenie przypadkowe wydaje się być mało prawdopodobne.Opisywano jednak u ludzi przypadki zapalenia mózgu i siatkówki w wyniku donosowego zakażenia szczepami szczepionkowymi,wykazującymi predylekcję do CNS.

Zakażenie wirusem AHS można przenieść na psy(w war.naturalnych i doświadczalnych)w wyniku skarmiania mięsa padłych koni.Zakażenie psów za pośrednictwem owadów oraz zakażenie owadów poprzez kontakt z chorymi psami jest mało prawdopodobne.

Postępowanie:ustawa z dnia 11.03,2004 o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;Rozporządzenie MRiRW z dn.18.05.2004 w sprawie szczegółowego sposobu i trybu zwalczania afrykańskiego pomoru koni.

Załącznik nr 2 w ustawie z dnia 11.03.2004 –wykaz chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania.

Załącznik nr 3 – Wykaz chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi rejestracji

Załącznik nr 4-choroby zakaźne zwierząt podlegające zakazowi szczepień.

Rozporządzenie z 18 maja 2004 r. określa:

• Sposób i tryb postępowania przy podejrzeniu AHS oraz przy stwierdzeniu choroby w gospodarstwie

• Sposób i warunki określania obszaru zapowietrzonego i zagrożonego

• Środki stosowane w celu zwalczenia choroby

Rozporządzenie:przy podejrzeniu choroby w gospodarstwie PLW:

• Przeprowadza dochodzenie epizootyczne(badanie ogólne koniowatych,badanie szczegółowe zwierząt podejrzanych o zakażenie lub o chorobę ,oględziny lub sekcja zwłok koniowatych,pobieranie próbek i wysyłka do laboratorium-PIW-PIB,Puławy)

• Sporządza spis koniowatych w gospodarstwie z podziałem na gatunki,określając liczbe zwierząt padłych ,zakażonych i podejrzanych o zakażenie.

• Sporządza spis miejsc,w których istnieją warunki do namnażania się i przetrwania wektorów(kuczmany).

Przy stwierdzeniu choroby w gospodarstwie:

• Wyznacza je jako ognisko choroby

• Nakazuje i nadzoruje zabicie koniowatych zakażonych i chorych

• W gospodarstwach w promieniu 20km od ogniska choroby-czynności jak przy podejrzeniu oraz przeprowadzenie szczepień o których mowa w artykule 43.ust.3 Ustawy,stosując szczepionkę dopuszczoną do obrotu(zwierzęta zaszczepione podlegają trwałemu znakowaniu).

  Tworzenie stref ochronnych i kontroli (okręgów zapowietrzonych i zagrożonych)

  • Strefa ochronna – promień co najmniej 3 km od ogniska choroby

  • Strefa kontroli – promień co najmniej 10 km od ogniska choroby

Dopuszcza się przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt wykonywanie szczepień przeciwko chorobom zakaźnym zwierząt wymienionym w załączniku nr 4 oraz przeciwko zakaźnej anemii łososia(ISA)po powiadomieniu Komisji Europejskiej lub za jej zgodą.

Rozporządzenie:Główny Lekarz Wet.informuje Komisję Europejską o czynnościach podejmowanych w ognisku choroby .Wojewoda albo minister właściwy ds..rolnictwa w przypadku wyznaczenia ogniska choroby określa obszar:

• Zapowietrzony o promieniu co najmniej 100km

• Zagrożony,na którym w czasie ostatnich 12miesięcy nie przeprowadzono szczepień przeciwko chorobie,sięgający co najmniej 50km poza obszar zapowietrzony.

Rozporządzenie MRiRW z dnia 30.04.2004 w sprawie wykazu chorób zakaźnych zwierząt ,dla których sporządza się plany gotowości ich zwalczania:na podstawie art.54 ust.11 pkt 1 ustawy z dnia 11.03.2004 określa się wykaz chorób zakaźnych..

Załącznik do rozporządzenia obejmuje 19 jednostek chorobowych w tym poz.19-Afrykański pomór koni.

RETROVIRIDAE-rodzina wirusów,których materiał genetyczny stanowi RNA.Wywołują wiele chorób(AIDS,nowotwory)-znaczenie w patologii człowieka i weterynaryjnej.

Organizacja genomu:linearny,diploidalny(dimer) ,pozytywnie spolaryzowany ssRNA,8500 nukleotydów.

Architektura wirionu-średnica 80-100nm,kształt sferyczny,kapsyd ikozahedralny,rybonukleoproteina helikalnie zwinęta,otoczka 2ww zawierająca lipidy,wypustki powierzchniowe zawierające glikoproteiny(łączenie z kom.docelowymi i wnikanie do wnętrza).

Jedyna rodzina wirusów cehcująca się odwrotnym przepływem inf.gen(RNA->DNA) „RETRO”

Wirion zawiera enzym-odwrotną tranksryptazę,rewertazę.

• RNA zależna polimeraza DNA(RNA-DNA)

• Nukleaza (degradacja hybrydy RNA-DNA)

• DNA zależna polimeraza DNA(dsDNA)

Insercja do genomu gosp.-prowirus-z udziałem enzymu integrazy.

Chorobotwórczość-procesy nowotworowe,niedobory odpornościowe,chor. przewlekłe(zakazenia trwałe),chor.neurodegeneracyjne(sclerosis multiplex?),schizofrenia,ksenotransplantacja(rola PERV-\Porcine Endogenous Retroviruses)

Cykl replikacyjny-replikacja Retrovirusów z udziałem odwrotnej transkryptazy jest obciążona wysokim współczynnikiem błędów:

• Enzym nie posiada funkcji naprawczej

• Wysoka częstość mutacji w genomie wirusów potomnych

• Unikanie nadzoru immunologicznego

• Oporność na leki

Klasyfikacja:

1.Egzogenne:większość,rozprz.sie w populacji ludzi i zw.tak jak inne czynniki zakaźne.

2.Entogenne:przed mln lat zainfekowały pierwotne kom.rozrodcze czł.i innych kręgowców;wyst.w formie zintegrowanej z genomem kom. gosp.zw.wyższych i człowieka;w procesie dziedziczenia są przekazywane z pokolenia na pokolenie;dzięki licznym mutacjom oraz reinfekcjom-zwielokrotnienie genomu wirusowego.

Sekwencje pochodzenia retrowirusowego stanowią 8% ludzkiego genomu(ludzkie retrowirusy endogenne -HERV).Przeważająca ilość HERV jest nieaktywna.HERV-K:najmłodsza rodzina HERV,zawiera sekwencje kodujące wszystkie niezbędne białka wirusowe;dotychczas nie wykazano obecności cząstek zakaźnych HERV-K).

WYKŁAD 2
14.10.2013r

WIRUSOWE ZAPALENIE TĘTNIC KONI

Wirusowe zapalenie tętnic koni (Equine Viral Arteritis- EVA)- największą uwagę zwraca się na ogiery, też w aspekcie międzynarodowego obrotu końmi i obrotu nasieniem. Takie ogiery i nasienie są podstawowym ogniwem rozprzestrzeniania choroby.

Nie jest zwalczana z urzędu ale takie przypadki trzeba rejestrować.

-zakaźna choroba układu oddechowego koni (koniowatych)

-występuje na całym świecie

-uogólnione zapalenie naczyń krwionośnych

-obrzęki, wybroczynowość

-ronienia u klaczy ciężarnych- to jest najważniejszy objaw pod względem ekonomicznym, nie mówi się o konkretny miesiącu, bo mogą występować w każdym okresie ciąży aż do jej końca, w odróżnieniu od zakażeń herpesvirusowych (tam występują pod koniec ciąży).

-Choroba wywołuje duże straty ekonomiczne mimo niegroźnego przebiegu klinicznego.

Mimo, że jest chorobą układu oddechowego, to ogiery traktuje się jako nosicieli i siewców ze względu na to, że powoduje ona ronienia u klaczy co powoduje z kolei duże straty ekonomiczne w stadach.

Podejrzenie EVA:

-sporadyczne lub epizootyczne zakażenia układu oddechowego koni

-padnięcia źrebiąt wśród objawów ze strony układu oddechowego lub przewodu pokarmowego (bo jeśli zakażenie nastąpi pod koniec ciąży to klacz może urodzić źrebię ale już zakażone)

-nagłe zejście śmiertelne u źrebiąt

Szczepy welogeniczne (wysoce zjadliwe) wirusa

-mogą być przyczyną ostrych zakażeń oraz padnięć u dorosłych koni (sporadycznie)

Dorosłe generalnie przechodzą to zakażenie łagodnie.

Zakażenie w warunkach naturalnych

-krótki okres jawny

-ronienia

Zakażenie w warunkach doświadczalnych

-dłuższy przebieg

-wysoki współczynnik śmiertelności (to bardzo nietypowe dla tej choroby)

Historia

-pierwotnie choroba była rozpoznawana jako „equine influenza abortion complex”

-1953r- masowe zachorowania kłusaków na farmie niedaleko Bucyrus (Ohio, USA)

*chorowały konie obu płci w różnych grupach wiekowych

*przebieg ostry z objawami oddechowymi i ronieniami

*gorączka, nieżytowo- ropne zapalenie błon śluzowych nosa, sztywność kończyn, depresja, obrzęk spojówek oraz kończyn

*z płuc poronionego płodu wyizolowano wirusa- czynnik etiologiczny choroby

-choroba przypuszczalnie występowała już w Europie 100 lat wcześniej

*Epizootic cellulosis

*Pinkeye- w dole spojówkowym są objawy

*Pferdestaube

-1984r- masowe zachorowania koni pełnej krwi angielskiej w stadninach w Kentucky (USA)

-wprowadzenie ostrych restrykcji dotyczących obrotu końmi serododatnich

-aktualnie ograniczenia dotyczą głównie kontroli międzynarodowego obrotu ogierami- nosicielami oraz zakażonym nasieniem- główne ogniwa transmisji wirusa.

Etiologia

-wirus RNA

-50-70 nm

-otoczka lipidowa zawierająca minimum 3 białka (integral membrane proteins)

-prototyp rodzaju Arterivirus- musiano stworzyć nowy rodzaj, bo nie pasował on do innych grup wirusów

-rodzina- Arteriviridae- to też nowa nazwa rodziny stworzona pod tego wirusa

-rząd- Nidovirales- łączy on te wirusy z Coronaviridae które są identyczne pod względem replikacyjnym

-nie jest patogenny dla człowieka

-w warunkach eksperymentalnych koniowate można zarazić ale w naturze się nie zakażają (nie chorują ani nie przenoszą wirusa)

Aktualnie występuje tylko jeden serotyp wirusa- Bucyrus. Szczepy izolowane w różnych regionach geograficznych i w różnych przedziałach czasowych cechują się różną zjadliwością dla koni oraz strukturą materiału genetycznego

-niektóre szczepy wywołują typowe objawy kliniczne

-inne powodują zakażenia przebiegające tylko wśród objawów łagodnej gorączki

Wirus zawiera antygen wiążący dopełniacz- wykorzystuje się to w serodiagnostyce. Jest to metoda urzędowa uznawana na całym świecie, jako jedyna metoda badania koni w przypadku międzynarodowego obrotu.

Spośród aktualnie izolowanych szczepów EAV tylko część wywołuje ronienia. Brak wiarygodnych metod klasyfikacji EAV w oparciu o potencjał wywoływania ronień. Z klinicznego punktu widzenia każdy szczep wirusa powinien być uważany za potencjalnie wywołujący ronienie.

Wrażliwość wirusa

-dość wrażliwy na czynniki środowiska zewnętrznego

-łatwo ulega inaktywacji pod wpływem czynników fizycznych i chemicznych

*światło słoneczne

*wysoka temperatura

*niska wilgotność

*środki dezynfekcyjne (rozpuszczalniki organiczne)

-niskie temperatury działają konserwująco- w zamrożonym nasieniu przez wiele lat!!!

Epidemiologia

-wirus występuje w populacji koni na całym świecie z wyjątkiem Japonii, Islandii, Nowej Zelandii- wiele krajów ma status nieokreślony

-prewalencja zakażeń- różni się zależnie od rasy koni, wyższy odsetek koni serododatnich stwierdzano wśród kłusaków i ras ciepłokrwistych w porównaniu do koni pełnej krwi angielskiej oraz „quarter horses” (hodowane do biegu na ćwierć mili)

-predyspozycje wrodzone (??)

-nie chorują dzikie koniowate

Pomiędzy 1953-1984 wystąpiły fale masowych zachorwań w USA, tylko pojedyncze ogniska choroby.

W ostatnich latach wzrost liczby ognisk w Ameryce Płn i Europie- prawdopodobnie niezwiązane z większą liczą zachorowań. Prawdopodobne czynniki to postęp w diagnostyce, świadomość hodowców, intensyfikacja hodowli oraz obrotu końmi i nasieniem.

Szerzenie zakażeń zwłaszcza na torach wyścigowych i stadninach hodowlanych (drogą oddechową).

Pierwotne zakażenie jest często bezobjawowe. Zjadliwość jest zróżnicowane. Niektóre szczepy- niska lub umiarkowana zjadliwość, większość ogierów wydala szczepy nisko zjadliwe.

Transmisja:

-w przebiegu ostrym- wydalanie z wydzielinami i wydalinami

-największa koncentracja zarazka z wydzielinie z dróg oddechowych

-czas trwania szewstwa do 14 dni (zakaźny aerozol)

-droga kryjna z udziałem ogierów nosicieli

-zakażenie kongenialne-prowadzące do poronienia lub rodzenia słabo żywotnych źrebiąt, wirus obecny w łożysku, wodach płodowych i w płodzie

-poprzez zanieczyszczone narzędzia oraz sprzęt do pielęgnacji i obsługi (sporadycznie).

Rezerwuar wirusa

-ogiery- nosiciele, siewcy

*częstotliwość nosicielstwa u ogierów do poniżej 10% do powyżej 70%

*lokalizacja- gruczoły płciowe dodatkowe (siewstwo z nasieniem)

*wirus utrzymuje się przez wiele tygodni, miesięcy, lat, nawet całe życie

*wysoka efektywność transmisji zakażenia poprzez nasienie- w 85-100% przypadków, niezależnie od sposobu inseminacji

*trwałe utrzymywanie się zarazka w populacji koni- persystencja wirusowa

*u ogierów- nosicieli brak objawów klinicznych i zaburzeń płodności

-osły i inne koniowate- nie odgrywają roli w epidemiologii EVA

Patogeneza

-lokalizacja wirusa w miejscach predylekcyjnych (drobne naczynia krwionośne, zwłaszcza tętniczki, konkretnie śródbłonek i mięśniówka)

-bezpośrednie oddziaływanie cytopatyczne na komórki śródbłonka naczyń oraz miocyty warstwy mięśniowej

-uszkodzenie komórek śródbłonka- niedotlenienie tkanek oraz zakrzepica

-obrzęk endometrium macicy oraz kompresja naczyń krwionośnych lub zmiana napięcia naczyń wywoływana przez różne mediatory zapalenia (ograniczenie przepływu krwi do płodu)

-zmniejszenie produkcji progesteronu, spowodowane niedotlenieniem łożyska oraz lokalne uwalnianie prostaglandyn- przypuszczalnie odpowiedzialne za odklejenie błony kosmówkowej (poronienie płodu)

-zapalenie naczyń oraz zakrzepica- wywołują niedokrwienie tkanek

Konsekwencja- przedwczesne wydalenie płodu zakażonego lub niezakażonego.

W ostatniej fazie zakażenia zarazek przenika do układu moczowego i lokalizuje się w kanalikach krętych nerek powodując stan zapalny nabłonka nerkowego. Konsekwencją jest obecność wirusa w moczu, a to przekłada się na możliwość pobierania konkretnej kategorii materiału do badań (we wczesnej fazie nie ma sensu pobierać moczu).

Odporność

-po zakażeniu naturalnym utrzymuje się kilkanaście lat lub dłużej

-źrebięta od serododatniej klaczy są chronione biernie przed rozwojem klinicznej postaci choroby przez pierwsze 2-5 miesięcy

-szczepienia zapobiegają chorobie oraz chronią ogiery przed stanem nosicielstwa (szczepienie chorego zwierzęcia nic nie zmieni)

Obraz kliniczny

-ciężki, ostry przebieg choroby z wysokim współczynnikiem śmiertelności (40-60%)- dotyczy tylko zakażeń doświadczalnych z użyciem szczepów laboratoryjnych wywodzących się z Bucyrus

-w warunkach naturalnych większość zakażeń ma przebieg sublkliniczny lub bezobjawowy- zleżnie od szepu wirusa, wieku, dawki, kondycji, udziału cz. środowiskowych

-współczynnik chorbowości- najwyższy w dużych skupiskach koni (zagęszczenie, stres)

-okres inkubacji- 3-14 dni, zależnie od drogi zakażenia, krótszy przy drodze erogennej, dłuższy przy kryjnej

Typowy przebieg choroby (pytanie!!!)

-gorączka do 41stC utrzymująca się 2-9 dni

-anoreksja, depresja o różnym stopniu nasilenia

-leukopenia

-obrzęki na kończynach głównie dolnych partii tylnych

-surowiczy do śluzowego wypływ z otworów nosowych (rhinitis)

-obrzęki w okolicy nadoczodołowej i wokół oczodołów

-zapalenie spojówek o różnym nasileniu (pink-eye)

-łzotok (epiphora)- jedno lub obustronny

-światłowstręt (przy silnym zapaleniu spojówek)

-obrzęk w okolicy moszny i napletka u samców oraz gruczołu mlekowego klaczy, także w środkowej części jamy brzusznej

-wysypka skórna o charakterze pokrzywki- miejscowo na policzkach, bocznych powierzchniach szyi, na klatce piersiowej, niekiedy jako uogólniona na całej powierzchni skóry (charakter plamkowo- grudkowy)

-ronienia u klaczy

-ciężkie śródmiąższowe zapalenie płuc lub zapalenie płuc i przewodu pokarmowego u młodych źrebiąt

Obajwy sporadycznie występujące:

-obrzęki w przestrzeni podżuchwowej, poniżej mostka, w okolicy stawu barkowego

-zespół wyczerpania oddechowego- zwłaszcza młoda źrebięta

-kaszel

-biegunka

-niedowład, niezborność ruchowa kk. tylnych

-limfadenopatia- ww. chłonne podżuchwowe

-wysypka grudkowata na błonie śluzowej, na wewnętrznej powierzchni górnej wargi

-nadżerki w okolicy dziąseł i na wewnętrznej stronie policzków

Natężenie objawów klinicznych

-większe u źrebiąt, koni starszych, zwierząt osłabionych, zestresowanych

-Z reguły dochodzi do pełnego wyzdrowienia w sensie klinicznym.

-Konie w treningu mogą wykazywać przejściowo obniżenie sprawności sportowej.- faza ostra zakażenia, wczesna faza zdrowienia

-Zejścia śmiertelne sporadyczne w zakażeniach naturalnych- głównie noworodki zakażone kongenitalnie- ostre śródmiąższowe zapalenie płuc, 48-96h po urodzeniu, u źrebiąt klikutyg.-kilkumsc w wyniku szybko rozwijającego się zapalenia płuc i przewodu pok

-Ronienia- pod koniec ostrej fazy choroby lub we wczesnej fazie zdrowienia, zwykle bez objawów zwiastunowych. Przedział czasowy od 3-10 miesiąca ciąży

Współczynnik poronień 10-70% klaczy,

- zakażenie klaczy w końcowym okresie ciąży skutkuje rodzeniem żywych źrebiąt zakażonych kongenitalnie.

-Zakażenie oraz przebycie ronienia nie wpływa na płodność klaczy, podobnie jak zakażenie

U ogierów zakażonych

-krótkotrwałe obniżenie wartości nasienia

-zmniejszenie ruchliwości plemników, koncentracji oraz odsetka prawidłowych form morfologicznych

-przejściowe obniżenie libido (utrzymuje się 16-17 tyg w zakazeniu eksperymentalnym, przyczyna- zwiększenie temperatury w okolicy jąder (gorączka), obrzęk moszny

-trwałe zakażenie układu rozrodczego ogierów (persystencja) nie wpływa na płodność

Zmiany anatomopatologiczne

-zróżnicowane w zależności od nasilenia zjadliwości wirusa

-predylekcja do komórek nn krwionośnych- replikacja w płucach, przew pok, nerkach, ukł rozr, łożysku

-obrzęk, przekrwienie, wybroczyny w tkance podskórnej, ww chłonnych i narz wewn

-obecność żółtawego, klarownego wysięku w jamach ciała

-powiększenie ww chłonnych

-obrzęk i wybroczyny wzdłuż przebiegu nn krwionośnych okrężnicy i jel ślepego

-wysięk zapalny w płucach, zwiększenie masy narządu, wyraźny rysunek zrazikowy

-wieloogniskowe lub rozlane zaczerwienienia w tkance płucnej (przekrwienie, wybroczynowość)

-pienisty płyn w świetle tchawicy

-obrzęk, przekrwienie, wybroczyny na powierzchni endometrium u klaczy, które poroniły

Zmiany histopatologiczne

-predylekcja do naczyń krwionośnych

-zmiany naczyniowe: mogą dotyczyć wszystkich narządów, słabo wyrażone (obrzęki naczyniowe i okołonaczyniowe, nacieki limfocytarne, hipertrofia komórek śródbłonka naczyń)

-silnie wyrażone: zapalenie z martwicą włóknikowa tą w obrębie warstwy mięśniowej, obfite nacieki naczyniowe, okołonaczyniowe złożone z limfocytów i granulocytów, rozpad chromatyny jąder kom, zanik śródbłonka naczyń, masywne zakrzepy włóknikowo- komórkowe)

-antygen wirusowy stwierdza się w śródbłonku naczyniowym, w miocytach warstwy mięśniowej i w pericytach

->Tkanka płucna

-łagodne lub ostre śródmiąższowe zapalenie płuc

-nacieki w obrębie pp. Płucnych, złożone z makrofagów, neutrofilów

-tworzenie błon hyalinowych

-obecność płunu w pp. Płucnych, hipertrofia i hiperplazja pneumocytów typu 2

-zapalenie tętnic i żył płucnych

->Nadnercza

-wieloogniskowe zapalenie naczyń, krwotoki, zawały

-lokalizacja antygenu: komórki nabłonkowe warstwy korowe, śródbłonek nn. Włosowatych części korowej i rdzeniowej

->Nerka

-zmiany tylko w zaawansowanym stadium zakażenia

-martwica kanalików nerkowych

-limfocytarne, śródmiąższowe zapalenie nerek

-lokalizacja antygenu: komórki nabłonka kanalików nerkowych, wałeczki szkliste, komórki śródbłonka i mezangium kł. Nerkowych

->skóra

-zapalenie naczyń, zakrzepica, wrzodziejące zapalenie skóry

->Płód i układ rozrodczy żeński

-autoliza płodu i błon płodowych (nie zawsze)

-łagodne nacieki okołonaczyniowe limfocytarne

-łagodnego stopnie śródmiąższowe zapalenie płuc

->Układ rozrodczy męski

-martwicowe zapalenie naczyń(drobnych tętniczek mięśniowych) w obrębie jąder, najądrzy, nasieniowodów, bańki nasieniowodów, prostety, gruczołów pęcherzykowych i opuszkowo- cewkowych

-nacieki limfocytarne i plazmocytarne w lamina propria i błonie mięśniowej najądrzy i gruczołów płciowych dodatkowych

Rozpoznawanie

-wstępne kliniczne rozpoznanie choroby wymaga potwierdzenia badaniami lab

-izolacja wirusa w hodowli komórkowej RK-13, Vero, ELC

-wykrywanie genomowego RNA (RT-PCR_

-wykrywanie antygenu wirusowego

-wykazanie serokonwersji (para surowic)

-badanie histopatologiczne

Materiał do badań

-wymaz z jamy nosowo- gardłowej oraz ze spojówek

-krew (kożuszek leukocytów)

-popłuczyna tchawiczo-oskrzelowa

-mocz

Pobieranie

-niezwłocznie po skoku temp

-transport w podłożu do wirusologii, w stanie schłodzenia lub zamrożenia, w ciągu 24-48 godzin

-w przypadku ronienia: cały płód, łożysko, wody płodowe, narządy wewn płodu (płuca, wątroba, ww chł)

-w przypadku zejść śmiertelnych źrebiąt i młodych koni: regionalne ww. chł. Przynależne do ukł. Oddechowego lub przew. pokarmowego

Badanie serologiczne

-4 krotny lub większy skok miana przeciwciał

-test mikroneutralizacji wirusa w hodowli komórkowej w obecności dopełniacza z użyciem szczepu Bucyrus- stos w obrocie międzynarodowymi badaniach seroepiremiologicznych, stosowany w diagnostyce ostrych postaci zakażenia

-test ELISA: podobna czułość i specyficzność

Badanie stanu nosicielstwa u ogierów

-wstępne określenie statusu serologicznego (+ lub -)

-nosicielstwo potencjalne dotyczy ogierów z mianem 1:4 lub większym, nie poddawanych szczepieniom przeciw EVA

-potwierdzenie stanu nosicielstwa- test izolacji wirusa lub wykrycie RNA w nasieniu

Próba biologiczna (odchodzi się od niej ale jest to jakaś alternatywa)

-krycie podejrzanym o nosicielstwo ogierem dwóch seronegatywnych klaczy

-monitoring kliniczny i serologiczny przez 28 dni

Różnicowanie serologiczne ogierów nosicieli od koni szczepionych- nie jest aktualnie możliwe (szczepionki markerowe??)

Wykazanie obecności przeciwciał u źrebiąt w okresie przed podaniem siary świadczy o zakażeniu wewnątrzmacicznym.

Rozpoznawanie w oparciu o wyniki dodatkowych badań

-u źrebiąt- niedotlenienie, nadmiar CO2, kwasica oddechowa wikłana metaboliczną, neutropenia, limfopenia, trombocytopenia, hiperfibrynogenemia

-badanie cytologiczne popłuczyny tchawiczo- oskrzelowej i oskrzelowo- płucnej: liczne ziarnistości, śluz, włókniek, niewielka liczba makrofagów i komórek nabłonkowatych (rozwój rozrostowego, odoskrzelowego, śródmiąższowego zapalenia płuc)

*koncentracja antygenu EAV jest b niska (w moczu wysoka- replikacja w kom. nabłonka w późnej fazie zakażenia, martwica)

Diagnostyka różnicowa:

-EHV1, sporadyczni EHV4- późne ronienia, rodzenie martwych płodów, u noworodków, zmiany makroskopowe w płucach są trudne do rozróżnienia, różnice widoczne mikroskopowo- martwicowe zapalenie oskrzelików, śródmiąższowe zapalenie płuc z obecnością ciałek wtrętowych, wewnątrzjądrowych oraz fragmentacją chromatyny, u zakażonych płodów i noworodków źrebiąt- wieloogniskowa martwica skrzepowa w wątrobie, jelitach, narządach limfatycznych (idealny materiał do badań histopatologicznych)

-zakażenia adenowirusowe- rzadko wyw. Zejścia

-influenza koni: śródmiąższowe zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, brak zapalenia naczyń

-NZK: zmiany makro i mikroskopowe podobne do EVA, hiperplazja szpiku kostnego ,zaburzenia erytropoezy, niekiedy ziarniniakowate zapalenie opon mózgowych, mózgu i rdzenia kręgowego

-Afrykański pomór koni: silny obrzęk płuc, dołów nadoczodołowych i mięśni z wodobrzuszem i obecnością płynu w jamie klatki piersiowej i worku osierdziowym, histopatologicznie- łagodne okołonaczyniowe nacieki komórek jednojądrzastych, podobne do EVA

-morbilliwirus Hendra: śmiertelne zakażenie z krwotocznym zapalenie płuc i tworzeniem syncytiów złożonych z komórek śródbłonka, zmiany naczyniowe podobne do EVA (dotyczą głównie nerek)

-Wirus Getah (Alphavirus, podgrupa Togaviridae): gorączka, wypływ z nosa, zmiany wypryskowe, obrzęk kończyn, limfopenia, monocytoza, ronienia

-Purpura haemorrgagica: uogólnione krwotoki, zmiany naczyniowe podobne do EVA, rzadko występują śmiertelne przypadki choroby

-zatrucia roślinne- Berteroa incana, ziele z rodziny gorczycowatych (gorączka, hemoliza, obrzęki kończyn, zapalenie żołądka I jelit, ronienia)

-ronienia na innym tle (zakaźne i niezakaźne)

Leczenie

-głównie terapia objawowa- leki przeciwgorączkowe, przeciwobrzękowe, zapewnienie odpoczynku (zwłaszcza ogierom hodowlanym oraz koniom w treningu), brak skutecznych metod terapii śródmiąższowego zapalenia płuc oraz pneumoenteriris u młodych Żrebiąt, antybiotykoterapia- u starszych źrebiąt w celu likwidacji zakażeń towarzyszących

-eliminacja nosicielstwa przez terapię nie jest skuteczna

Profilaktyka i zwalczanie:

-programy zwalczania choroby skierowane są na ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa w stadninach hodowlanych-zmniejszenie strat związanych z ronieniami, padnięciami młodych źrebiąt oraz nosicielstwem u ogierów, identyfikacja nosicieli- ogierów, immunizacjia ogierów niebędących nosicielami,

-szczepionka żywa, atentowana- Arvac, Ft. Dodge

-inaktywowana- Artevac

-szczepionka żywa stosowana od 1985r, bezpieczna, dobra odporność, niezalecana u ciężarnych klaczy i źrebiąt w wieku poniżej 6 tyg

-inaktywowana- bezpieczna dla źrebnych klaczy ale trzeba 2 razy powtarzać szczepienie

-Postępowanie z ogierami- nosicielami: zapobieganie kontaktom nosicieli z ciężarnymi klaczami oraz końmi zdrowymi i nie szczepionymi, w ograniczonym zakresie ogiery takie mogą być wykorzystywane w hodowli (krycie wyłącznie naturalnie zakażonych, seropozytywnych klaczy, lub klaczy szczepionych

-pofilaktyczne szczepienie wszystkich źrebiąt w wieku 6-12 mscy, zanim zostaną zakażone w warunkach naturalnych, ograniczenie naturalnego rezerwuaru wirusa na terenach endemicznych

-stosowanie świeżego lub mrożonego nasienia do sztucznej inseminacji powinno uwzględniać certyfikat czy nie ma wirusa

MLV – stosowana przed sezonem hodowlanym

• Zapobiega zakażeniu ?

• Ogranicz transmisję drogą płciową

• Chroni klacze kryte ogierami-nosicielami przed rozwojem klinicznej formy choroby

• Zapobiega trwałemu nosicielstwu u ogierów

• Ogranicza naturalny rezerwuar wirusa w środowisku

• Ogiery – 60 dni (28) przed sezonem hodowlanym (po szczepieniu izolacja 21 dni)

• Brak szewstwa wirusa szczepionkowego z nasieniem i moczem

• Wydalanie z wydzieliną nosowo-gardłową przez 7-32 dni po szczepieniu

• U szczepionych koni dodatnia reakcja serologiczna (obrót międzynarodowy, identyfikacja koni seronegatywnych)

• Przed szczepieniem – kontrola urzędowego certyfikatu na seronegaatywność

• Alternatywnie – test na obecność przeciwciał anty-EAV (miano dodatnie > 1:4)

Ogiery sero+ bez certyfikatu – badanie w kierunku wykluczenia siewstwa z nasieniem

• 1 raz w roku test izolacji wirusa lub

• Próba biologiczna (krycie 2 klaczy seroujemnych oraz monitorowanie serokonwersji 14 i 28 dni po kryciu)

• Młode ogiery – badanie serologiczne i szczepienie w wieku poniżej…

Klacze kryte przez ogiery-siewców – szczepienie oraz izolacja 21 dni przed i po kryciu

Konie zakażone – izolacja 3 tyg po wyzdrowieniu; siara od klaczy – do utylizacji. Brak wskazań do szczepienia ogierów seropozytywnych w wyniku zakażenia naturalnego.

Zarządzanie stadniną: dobra wentylacja pomieszczeń, odpoczynek…

Schemat immunizacji:

• 3-4 tyg

• 1 rok

• 1 rok

WYKŁAD 3

ZAKAŻENIA HERPESWIRUSOWE EHV1/EHV4

• Występowanie wirusów

- ubikwitarnie w środowisku bytowania koni na całym świecie

- pierwotne czynniki zakażeń ukł. oddechowego

→ bez uspółudziału cz. predysponujących

• Krążenie wirusów w środowisku oraz transmisja

- w ciągu całego roku

• Przebieg infekcji

- często subkliniczny także masowe zachorowania (...)

• Ryzyko zakażenia i choroby

- pomiędzy okresem odsadzania i wiekiem 2 lat

• Etiologia

- Rodzina Herpesviridae

- Podrodzina Alphaherpesviridae

→ dsDNA; 150 kb

→ otoczka lipidowa zawiera 12 różnych wypustek glikoproteinowych

→ obydwa podtypy wirusa zawierają po 76 homologicznych genów

• Minimalna zamienność genetyczna pomiędzy szczepami podtypu 1 i 4

• Zróżnicowana patogenność

- zróznicowanie sekwencji nukleotydowej pomiędzy homologicznymi genami typu 1 i 4 wynosi 55-84%

• Stabilność antygenowa

- jeden serotyp (1 i 4)

- brak presji immunologicznej oraz selekcji nowych wariantów antygenowych

• Występowanie zakażeń EHV1/4

- wsp. zapadalności (incidence)

→ trudny do ustalenia

→ także proporcja zakażeń herpeswirusowych w odniesieniu do wszystkich przypadków zakażeń górnych dróg oddechowych (URTD) koni

• Jawne zakażenia układu oddechowego u młodych źrebiąt (poniżej 3 m-ca) występują sporadycznie

- odporność siarowa

• Najczęściej – źrebięta w wieku do 1 roku

- okres oseskowy

- źrebięta odsadzane – 4-12 m-c

- EHV4 – z reguły przebieg łagodny (foal snot)

- w stadninach hodowlanych – URTD u koni roczniaków (aukcje)

• Konie 2 i 3-latki

- zakażenia w stajniach treningowych i na torach wyścigowych

- 2-gie miejsce po grypie koni jeśli chodzi o częstość wywoływania URTD

• Wiek powyżej 3 lat

- odporność nabyta

- okresowe reinfekcje EHV1/4 oraz serokonwersja u koni wcześniej eksponowanych (stan taki trwa do końca życia)

- objawy słabo wyrażone

- ryzyko przebiegu ciężkiego

→ ronienia lub zaburzenia neurologiczne (następstwo zakażenia EHV1)

• Epizootiologia

- większość dorosłych koni jest sero(+) dla EHV4

→ serokonwersja w wieku do 2 lat

- odsetek dodatnich seroreagentów dla EHV1 jest znacznie mniejszy

- obydwa wirusy zdolne są do wywoływania stanu latencji i zakażenia trwałego

→ utrzymują się przez całe życie

→ okresowe siewstwo

- odsetek trwale zakażonych nosicieli

→ do 50-60% populacji

• Cykl epizootyczny

- transmisja pionowa

- latencja

- okresowa reaktywacja i siewstwo

- transmisja horyzontalna

• Większość koni już we wczesnym okresie życia staje się rezerwuarem epizootiologicznym EHV1/4

• Transmisja herpeswirusów – na charakter cichy

- wsp. serokonwersji przewyższa wsp. zapadalności na infekcje o jawnym przebiegu

• Czynniki ryzyka

- zagęszczenie koni

- inwazje pasożytnicze

- niedożywienie

- gwałtowne wahania parametrów mikroklimatu

- zakażenia towarzyszące

- łączenie różnych grup socjalnych

• Latencja

- stan zakażenia przewlekłego (trwałęgo)

- wirus utrzymuje się w org. w formie nieinfekcyjnej

• Rezerwuar komórkowy latentnego wirusa

- neurony czuciowe zwoju nerwu trójdzielnego

- limfocyty T tkanki limfoidalnej przenaleznej do górnych dróg oddechowych

→ węzły chłonne podżuchwowe, pozagardłowe, oskrzelowe

- genom obecny w komórkach nie jest zdolny do wytwarzania zakaźnych cząstek wirusowych

- materiał genetyczny – utrzymuje się w formie niezintegrowanej z genomem gospodarza

→ brak aktywności transkrypcyjnej

- cząstki wirusa latentnego są chronione przed rozpoznaniem i destrukcją przez układ immunologiczny

• Dzięki latencji EHV1/4 utrzymuja się w populacji koni jako zarazki trwale związane z gatunkiem

• Latencja jest stanem odwracalnym

- genom odzyskuje pełną aktywność transkrypcyjną oraz zdolność do replikacji (reaktywacja)

• Okresowa reaktywacja

- w warunkach stresu

- w przypadku stosowania terapii sterydowej

- zabiegi chirurgiczne

- tworzenie nowych grup technologicznych

- ciąża i poród

- transport

- okres odsadzania

- laktacja

- mikroklimat

• Reaktywacji na ogół nie towarzyszą objawy kliniczne

• W następstwie reaktywacji

- siewstwo z wydzieliną z dróg oddechowych

• Patogeneza

- brama wejścia – układ oddechowy

- pierwotna tkanka docelowa – nabłonek błony śluzowej

• Zakażenie

- najcześciej poprzez bezpośredni kontakt koni chorych i zdrowych

• Zakaźny aerozol

- skuteczność transmisji mniejsza w porównaniu do grypy

• Transmisja pośrednia

- poprzez zanieczyszczoną odzież

- naczynia do pojenia i karmienia

- sprzęt lek.-wet.

- narzędzia

• Okres inkubacji – 2-5 dni (zak. naturalne)

• Wydalanie wirusa (siewstwo)

- do 14 dni

- szczytowe siewstwo w pierwszych dniach po pojawieniu się wypływu z nosa

→ faza gorączkowa

• Po fazie replikacji w nabłonku błony śluzowej wirus przenika do regionalnych węzłów chłonnych

- udział komórek dendrytycznych i makrofagów

• Zakażenie leukocytów jednojądrzastych

- Leukocyte associated viremia

→ trwa kilka dni

• Rozprzestrzenianie do innych narządów

- zwłaszcza EHV1

- często uogołnione zapalenie śródbłonka naczyń (vasculitis)

• Lokalizacja procesu w CSN lub w ciężarnej macicy

- rozwój powikłań

→ zaburzenia neurologiczne

→ ronienia

• Natężenie objawów klinicznych uzależnione jest od

- wcześniejszej historii zakażeń

- ogólnego stanu zdrowia

- zakażeń współistniejących

- czynników stresowych

- zjadliwości szczepu wirusa

• Objawy kliniczne (wypływ z nosa, gorączka) są poprzedzane przez bezpośrednia destrukcję komórek nabłonka oddechowego

- CPE in vivo

• Niepowikłane przypadki zakażeń EHV1/4

- przebieg ostry jako rhinopharyngitis

- możliwość rozszerzenia procesu na dlasze docinki

→ zapalenie tchawicy, oskrzeli, oskrzelików, płuc

• Najintensywniejsze objawy

- w pierwszych kilku dniach trwania zakażenia

→ szczyt siewstwa

• Obraz kliniczny

- może być zróżnicowany u różnych koni

→ zakażenia subkliniczne

→ zakażenia ciężkie, groźne dla życia

- obustronny wypływ z otworów nosowych

→ początkowo wodnisty, często nie dostrzegalny

→ między 2-3 dniem – śluzowy, białawy z domieszką leukocytów i złuszczonych komórek nabłonka oddechowego

→ krzepnie na zewnątrz

- między 4-5 dniem od pojawienia się objawów klinicznych przeważnie dochodzi do wtórnych infekcji bakteryjnych

→ wypływ mętny żółtawy, śluzowo-ropny

- gorączka, powiększenie ww. chł. podżuchwowych, zap. spojówek, wypływ z worka spojówkowego, utrata apetytu

- zajęcie dolnych dróg oddechowych

→ w wyniku zak. wirusowego lub komplikacji bakteryjnych

→ kaszel, zmiany osłuchowe, zwiększony wysiłek oddechowy

• W przypadkach niepowikłanych

- prognoza dobra

→ spontaniczne ustępowanie objawów okoł 2-3 tyg. trwania choroby

→ wsp. śmiertelności niski

• Zakażenia ciężkie, powikłane

- dłuższy czar trwania choroby

- rokowanie ostrożne

• Badanie hematologiczne:

• Początkowo leukopenia: neutropenia, limfopenia

• Przy powikłaniach: leukocytoza z neutrofilią, hiperfibrynogenemia

• Reinfekcje herpeswirusowe:

• Przebieg łagodny

• Charakter przemijający

• Przejście wielokrotnych zakaźen EHV1/4:

• Kolejne ekspozycje o przebiegu bezobjawowym

• Konie dorosłe:

• Zakażenie jawne występują sporadycznie

• Zakażenia EHV1/4 nie różnią się klinicznie od wyw. Przez inne patogeny układu oddechowego:

• Wirus grypy

• Adenowirusy

• Rhinowirusy

• EAV

• Także nie różnią się klinicznie między sobą (URTD)

• Komplikacje

• Uszkodzenie nabłonka oddechowego

• Predysponuje do oportunistycznych zakażeń bakteryjnych: Str. Equi subsp. zooepidemicus, nasielenie objawów klinicznych rhinopharyngitis

• W przypadku niepodejmowania terapii antybiotykowej:

• Zajęcie dolnych odcinków dróg oddechowych:

1. Zapalenie tchawicy, oskrzeli, oskrzelików, płuc

2. Pasaże bakterii In vivo, zwiększanie zjadliwości

• EHV4

• Predylekcja głównie do układu oddechowego

• Replikacja ograniczona do nabłonka górnych dróg oddechowych i regionalnych węzłów chłonnych

• EHV1

• Zakażenie wykracza poza barierę układu oddechowego

• Następstwa:

• Głównie z udziałem EHV1

• Sporadycznie z udziałem EHV4

• Mogą się pojawiać bez poprzedających je objawów ze strony układu oddechowego

• Wywoływane przez szczepy o wysokiej zjadliwości

• Ronienia:

• Późne

• W wyniku rozprzestrzeniania się wirusa z pierwotnego miejsca zakażenia (układ oddechowy) w kierunku płodu

• Często dotyczą jednej lub kilku klaczy w grupie: niekiedy epidemie

• Poprzedzające zakażenie układu oddechowego- przeważnie bezobjawowe

• Poronienie- nagłe, bez widocznych objawów zwiastunowych

• W następstwie ronienia:

• Na ogół brak zaburzeń w układzie rozrodczym

• Zejście płodu:

• W wyniku niedotlenienia

• Skutek oddzielania łożyska od endometrium

• W poronionym płodzie:

• Brak zmian autolitycznych

• Zmiany histopatologiczne:

• Wskazują na zakażenie wielonarządowe (wysokie miano wirusa w narządach)

• Zejścia źrebiąt w okresie neonatalnym

• W przypadku zakażenia płodu w końcowym okresie ciąży

• Źrebię rodzi się żywe, w normalnym terminie

• Objawy kliniczne pojawiają się bezpośrednio po porodzie lub po 1-2 dniach

• Źrebięta SA słabe, letargiczne, nie podchodzą do ssania

• Gorączka, limfopenia, niedotlenienie krwi, wyczerpanie oddechowe

• Rokowanie

• Złe

• Współczynnik śmiertelności do 100%

• Podatność źrebiąt na wtórne zakażenia bakteryjne

• Intensywna opieka, pielęgnacja i terapia- z reguły bez wpływu na progresję i zejście choroby (acykliczne analogi nukleozydów (próby)

• Zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego (myeloencephalopatia)

• Występuje rzadko

• Często prowadzi do wyniszczenia lub zejścia

• Objawy neurologiczne pojawiają się po 6-10 dniach od pierwotnego zakażenia układu oddechowego

• Obraz kliniczny:

1. Zróżnicowany

2. Niezborność ruchowa kk. Tylnych

3. Niedowłady

4. Zaleganie

• Podłoże

• Niedokrwienie mózgu oraz zakrzepowe zapalenie drobnych naczyń krwionośnych w CSN

• Objawy

• Pojawiają się nagle

• Szczytowe nasilenie po 2-3 dniach

• Brak cech progresji

• Rokowanie

• U koni, które nie leżą- korzystne

• U leżących pow. 2 dni- wątpliwe

• Zapalenie płuc (waskulotropowe)

• „pulmonary vasculotropic EHV1 Infection”- nowy syndrom chorobowy

• Przebieg nadostry

• Charakter uogólniony

• Wysoka gorączka, anoreksja, silna depresja, wyczerpanie oddechowe

• Wysoki współczynnik śmiertelności

• Objawy neurologiczne nie występują

• Początek choroby- nagły, przebieg szybki

• Badanie anatomopatologiczne

• Wielonarządowe zapalenie drobnych naczyń krwionośnych- silnie wyrażone zwłaszcza w naczyniach płuc

• Zapalenie gałki ocznej

• Szczepy wielogeniczne EHV1

• Zapalenie błony naczyniowej oka (uveitis) i/lub

• Zapalenie naczyniówki i siatkówki

• W ciężkich przypadkach- rozległe uszkodzenia siatkówki prowadzące do ślepoty

• Narażone są głównie- ssące źrebięta, przebywające z klaczami, u których występują zaburzenia neurologiczne

• Rozpoznawanie

• Identyfikacja zarazka ułatwia podjecie decyzji o leczeniu oraz inne działania, zmierzające do ograniczenia szerzenia się i likwidacji choroby

• Wykazanie obecności wirusa (EHV1/4) w wydzielinie nosowo- gardłowej lub w leukocytach krwi żylnej zakażonych koni

• Skuteczność diagnostyki uzależniona jest od: metody pobierania materiału, warunków transportu, przechowywania próbek i metody analizy

• Wymazy z błony śluzowej nosa

• Pobierać w ciągu 48 godzin od pojawienia się pierwszych objawów klinicznych- faza gorączkowa, wypływ surowiczy

• Wacik- poprzez brzuszny przewód nosowy do jamy nosowo- gardłowej

• Podłoże transportowe

• Płynne z dodatkiem antybiotyków

• Transport w łaźni lodowej

• Krew żylna

• 20 ml do izolacji wirusa: transport w stanie schłodzenia, najlepiej 4-10 dni po pojawieniu się objawów ze strony górnych dróg oddechowych

• Wycinki narządów wewnętrznych płodu: transport w suchym lodzie

• Izolacja wirusa

• Charakterystyczny CPE

• Identyfikacja i różnicowanie herpeswirusów: metody serologiczne z użyciem przeciwciał monoklonalnych typowo specyficznych

• PCR

• Szybki, czuły

• Materiał- jak do izolacji wirusa

• Umożliwi różnicowanie EHV1/4

• Badania serologiczne

• Para surowic (serokonwersja): odstęp 3 tyg.

• Wynik dodatni: wzrost miana 4x i powyżej

• Szczepienia- utrudniają interpretację wyników badania serologicznego: można wykonać OWD lub test ELISA w kierunku IgM- wynik dodatni świadczy o świeżym zakażeniu

• Przyżyciowa identyfikacja trwałych nosicieli (latencja)

• Jest trudna: brak możliwości wykazania obecności wirusa oraz antygenów, przebieg bezobjawowy

• Leczenie:

• Zależne jest od nasilenie objawów klinicznych, występowania komplikacji, następstw

• Cel terapii:

1. Poprawa stanu klinicznego

2. Utrzymanie właściwego bilansu wodno- elektrolitowego

3. Pokrycie dziennego zapotrzebowania na energię

4. Minimalizacja komplikacji (wtórne zakażenia bakteryjne)

5. Ograniczenie rozprzestrzeniania wirusa poza układ oddechowy

• Konie w treningu lub używane do pracy: zapewnienie spokoju- tyle ile dni trwa gorączka, tyle tygodni wolnego

• W przypadkach niepowikłanych:

• Środki przeciwgorączkowe

• NSAID- ograniczenie zapalenia w obrębie układu oddechowego

• Fenylbutazon- 3mg/kg p.o. 12-24 godz.

• Fluxin Meglumine- 1,1 mg/kg i.m. co 12-24 godz. (podwójne działanie farmakologiczne)

• W brzypadku zapalenia błony śluzowej nosa I gardła na tle bakteryjnym- środki przeciwbakteryjne

• Sulfadiazyna z TMP- 30mh/kg p.o. co 24 godziny przez 7-10 dni

• Źrebięta zakażone kongenialnie lub młode konie z silnie wyrażonymi objawami na tle bakteryjnym oraz progresją zakażenia i zajęciem dolnych dróg oddechowych:

• Amikacyna 20mg/kg i.m. co 24h

• Penicylina G 20000j/kg i.m. co 12h

• Ceftiofur 2,2mg/kg i.m. co 12h

• Ticarcilina 44mg.kg i.v. co 8h

• Ceftazidine 25mg/kg i.v. co 8h

• Konie z zaburzeniami apetytu i pragnienia:

• Płyny nawadniające

• Elektrolity: izotoniczny roztwór glukozy i.v.

• Źrebięta noworodki z wyczerpaniem oddechowym i niedotlenieniem: tlen donosowo

• Przy porażeniach neurologicznych

• DMSO 3ml.kg sondą nosowo- żołądkową co 24godziny, łącznie z parenteralnym podaniem sterydów: Deksametazon 0,1mg/kg co 24h i.v.

• Porażenie pęcherz moczowego i zwieracza:

• Częsta kateteryzacja pęcherza oraz płukanie roztworem jodyny powidonowej+ antybiotyki

• Zaleganie:

• 24 godzinna pielęgnacja

• Łagodne środki uspokajające

• Gruba ściółka

• Toaleta odleżyn, owrzodzeń skórnych i odparzeń

• Leczenie miejscowe

• Wyciąg mechaniczny

• Ostatecznie- eutanazja

• Zakażenie źrebiąt w okresie neonatalnym, wczesne stadia ronień, myeloencephalitis

• Leki przeciwwirusowe: Acykliczne analogi nukleozydów: 10-15 mg/kg p.o. co 8 godzin

• Zapobieganie:

• Całkowita eliminacja zarazka nie jest możliwa z uwagi na powszechne występowanie nosicielstwa oraz latencji

• Przeciwdziałanie rozwojowi klinicznej postci choroby

• Ograniczenie strat ekonomicznych w stadninach: szczepienie profilaktyczne, stosowanie odpowiedniego zarządzania stadniną (Farm management)

• Szczepienia:

• Powinny dotyczyć wszystkich koni narażonych na zakażenie: wytworzenie wysokiej odporności stadnej, ograniczenie szerzenia infekcji

• Przeciwciała siarowe u źrebiąt zanikają stopniowo: okres półtrwania- 26 dni, źrebięta seronegatywne- w wieku 5-6 miesięcy

• Program immunizacji źrebiąt

• Powinien zapewniać maksymalny poziom odporności ochronnej: ogranicznie negatywnych skutków stresu, odsadzania, transportu, zmiany miejsca pobytu, udziału w aukcjach, treningach, pokazach

• Program podstawowy:

1. 2-krotne podanie szczepionki i.m.. w odstępie 3 tygodni, przed odsadzeniem

2. Dawki przypominające: co 3-6 miesięcy, zależnie od ryzyka zakażenia

• Pierwsze szczepienie źrebiąt:

• Powinno być wykonywane dopiero w wieku 5 miesiecy(wyższe miano przeciwciał)

• Immunizacja ciężarnych klaczy:

• Wg zaleceń producenta

• Zapobieganie ronieniom

• Nie zapobiega powikłaniom neurologicznym

• Szczepionki

• Inaktywowane

• Atentowane

• Skojarzone (i.m)

• Szczepienie młodych koni

• Nie zapobiega zakażeniom układu oddechowego

• Zmniejsza nasilenie objawów klinicznych oraz intensywność i czas trwania siestwa

• Szczepienia

• Nie zapobiegają zjawisku latencji i trwałemu nosicielstwu

• Strategia zarządzania stadniną:

• Segregacja koni, tworzenie małych grup, izolacja

• Ograniczenie stresu: możliwość reaktywacji zakażenia latentnego- siestwo

• Wprowadzanie nowych koni do grup, wyprowadzanie oraz kontakty przypadkowe- ograniczyć do minimum

• Minimalizacja zakażeń egzogennych: w przypadku wprowadzania nowych koni, przebywających na aukcjach, targach, torach wyścigowych, bazach kontumacyjnych itp.

• Kwarantanna- 21 dni przed wprowadzeniem

• Chorobę uważa się za wygasłą

• Jeśli w okresie 21 dni od ostatniego przypadku nie wystąpią nowe zachorowania

• Po wygaśnięciu choroby

• Pomieszczenia izolacyjne poddać gruntownemu oczyszczeniu i odkażeniu

• Przeżywalność herpeswirusów w środowisku zewnętrznym

• krótkotrwała

• Pomieszczenia pozostawione bez obsady przez 21 dni- nadają się do zasiedlania

Szczepienia ochronne

• 12 preparatów na rynku światowym (2 żywe, 10 inaktywowanych)

• Nie zapobiegają zakażeniu układu oddechowego

• Zmniejszenie nasilenia objawów klinicznych

• Ograniczenie czasu trwania wiremii i siewstwa

• Ograniczenie występowania i nasilenia fal ronień masowych

• Nie zabezpieczają przed rozwojem objawów neurologicznych

• Odporność poszczepienna – krótkotrwała

EHV 1/4 - preparaty komercyjne indukują na ogół wysokie miano przeciwciał neutralizujących u koni dorosłych (wcześniejsza ekspozycja na zakażenie)

Equilis Resequin NN Plus

• Szczepionka inaktywowana przeciwko zakażeniom układu oddechowego wywoływanym przez wirusy influenzy i herpeswirusy

• Antygeny: EHV 1, EHV4…

• Adjuwanty: ISCOM, wodorotlenek glinu

Duvaxyn EHV 1/4

• Szczepionka inaktywowana przeciwko zakażeniom herpeswirusowym

• Antygeny: EHV 1, EHV 2

• Adjuwanty: Carbomer, dwuwodorofosforan dwusodowy, wodorofosforan sodowy dwuwodny

WYKŁAD 4

GRYPA KONI (equine influenza; influenza equorum)

• Definicja

- zakaźna, wysoce zaraźliwa choroba koni

- gorączka, ogólne osłabienie, utrata apetytu

- suchy, napadowy kaszel

- duszność, wyciek z nosa i oczu

- komplikacje → zapalenie płuc

• Rys historyczny

- choroba znana już w starożytności

- do lat 50-tych ub. wieku wspólna nazwa „grypa” obejmowała wszystkie ostro przebiegające infekcje górnych dróg oddechowych i dolnych dróg oddechowych, bez podziału etiologicznego

- lata 50-te – wyodrębnienie wirusa rhinopneumonitis oraz arteritis (1953) jako czynników przyczynowych oddzielnych jednostek chorobowych

- 1956 i 1963 – izolacja wirusów grypy koni

• Etiologia

- wirus grypy koni

- Rodzina: Orthomyxoviridae

- trzy rodzaje: Influenzavirus A, Influenzavirus B, Influenzavirus C (typy A, B, C)

→ przynależność do typu uwarunkowana jest specyfiką białka nukleoproteiny oraz matrycowego

- typ A (wirusy ptaków, świń, koni, człowieka)

- typ B (głównie wirusy człowieka, także inne gatunki)

A – ludzie, konie, świnie, ptaki, ssaki morskie

B – ludzie

C – ludzie

- średnica wirionu – 80 – 120nm

- rdzeń stanowi 8 odrębnych segmentów ssRNS

- wypustki powierzchniowe – glikoproteiny (H, N)

→ podstawa klasyfikacji wirusa grypy (podtypy)

→ stymulacja przeciwciał neutralizujących

→ ekspozycja na kontakt z przeciwciałami i komórkami układu immunologicznego

→ sterowanie zakażeniem komórki

- zewnętrzna otoczka lipidowa

→ pochodzi z błony komórkowej komórki gospodarza

→ wrażliwość na czynniki środowiskowe i środki dezynfekcyjne

- w obrębie typu A występują podtypy, klasyfikowane na podstawie antygenów powierzchniowych

→ wypustki białkowe, odgrywające główną rolę w stymulacji odporności

→ hemaglutynina (H) – przyleganie wirusa do komórek docelowych (attachment)

→ neuromidaza (N) – uwalnianie cząstek potomnych z komórek zakażonych

- poznano dotychczas 15 różnych H i 9 różnych N

- u koni jest H 3 i 7, a N jest 7 i 8

• Klasyfikacja opisowa szczepów wirusa grypy

- typ (A, B, C)

- gospodarz

- m-ce pierwszej izolacji

- numer szczepu (opcja)

- rok pierwszej izolacji

- oznaczenie podtypu (H, N)

• W wersji skróconej – tylko oznaczenia liczbowe H i N

- np. H1N1

• Szczepy prototypowe wirusa grypy koni

- H7N7

→ A/equi/Praga/56/H7N7 (grupa/gatunek/miejsce/numer izolacji/rok/serotyp)

→ wyizolowany pierwszy raz w 1956r. w Pradze

→ duża stabilność genetyczna i antygenowa

- H3N8

→ A/equi/Miami/2/63/H3N8

→ wyizolowany w Miami w 1963 roku oznaczony jako szczep nr 2

→ duża plastyczność genomu (zmienność)

- obydwa podtypy są zróżnicowane pod względem immunologicznym

• Zmienność wirusów influenzy typu A

- epidemie i pandemie grypy z udziałem nowych szczepów i nowych podtypów

- nowe szczepu powstają w wyniku akumulacji mutacji punktowych podczas replikacji wirusa (antigenic drift, dryft antygenowy)

→ wśród szczepów końskich znacznie mniej nasilony niż w przypadku szczepów ludzkich

- w wyniku zmienności typu „antigenic drift” pojawiły się nowe szczepy podtypu H3N8

→ A/equi/Newmarket/2/93/H3N8

→ A/equi/Kentucky/92/H3N8

- w przypadku równoczesnego zakażenia komórki dwoma różnych szczepami (podtypami) wirusa, może mieć m-ce tzw. reasortacja genetyczna

- pojawienie się nowych szczepów o odmiennej kompozycji H i N lub nowych podtypów

→ reasortacja może przebiegać z udziałem wirusów typu A ptaków, świń, koni i człowieka

→ powstają hybrydy wirusowe, posiadające np. białka pochodzenia ptasiego i ludzkiego

- dotychczas zmienności tego typu nie stwierdzono u wirusów grypy koni

- nagła zmiana podtypu wirusa w odniesieniu do szczepów charakterystycznych dla danego gospodarza nosi nazwę skoku antygenowego (antigenic shift)

- trzy mechanizmy

→ transfer pełnego wirionu z jednego gatunku dl drugiego (np. wirus grypy ptaków szerzący się w populacji świń)

→ typowa reasortacja pomiędzy podtypami

→ ponowne pojawienie się wirusa stwierdzonego już wcześniej, ale nie będącego ostatnio „w obiegu” u danego gatunku (np. wirusy ludzkie kontynuujące krążenie w populacji świń mogą powrócić do populacji ludzkiej)

- reasortacja może zachodzić terytorialnie wszędzie (teoretycznie)

- większość „nowych” wirusów grypy pochodzi z Azji

→ terany rolnicze Chin

→ sąsiedztwo różnych gatunków zwierząt, ptaków oraz człowieka

• Transmisja międzygatunkowa

- wirusy grypy koni z reguły krążą tylko w populacji koniowatych, podobnie – wirusy świń, ptaków i człowieka (adaptacja gatunkowa)

- incydentalnie dochodzi do przekraczania bariery gatunkowej (na ogół słaba adaptacja, rzadko epid)

- do wywołania epidemii u nowego gatunku konieczna jest zmiana w obrębie białek (H i N) – przełamanie odporności

- niekiedy wirus grypy przechodzi w całości (nie zmieniony) do nowego gospodarza i szerzy się w obrębie populacji (np. wirus ptasi u norek, koni, foki i psów)

- szerzenie jest najbardziej prawdopodobne gdy dochodzi do reasortacji nowego wirusa z zarazkiem już zaadaptowanym do gatunku

- reasortacja może mieć miejsce w komórkach nowego gospodarza lub w komórkach gospodarza pośredniego

(→ często świnie – obecność w komórkach świń receptorów dla wirusów grypy świń, człowieka i ptaków - „mixing vesseis”

• Epidemiologia

- w war. nat. chorują konie i koniowate

- zakażenia rozpowszechnione na całym świecie z wyj. Islandii, Nowej Zelandii i Australii

- w Polsce w latach 1969-1970 oraz 1970-1980

→ aktualnie – pojedyncze ogniska

- H7N7 obecnie występuje tylko w niektórych rejonach świata

→ Am. Płn. i Europa

→ niekiedy stwierdzany jest w krajach Azji centralnej („atrofia”)

→ 1992r – Indie (ostatni przypadek podtypu 1)

- H3N8 szeroko rozpowszechniony w populacji koni w Europie i na świecie

→ przekroczenie bariery gatunkowej (izolacja od psów)

→ od 1987r. dwie linie genetyczne

- 1989r w Chinach pojawił się nowy szczep wirusa grypy – A/equi/Jilin/89(H3N8)

→ groźna epidemia koni (wysoki wsp chorobowości – 80% i śmiertelności – 35%)

→ pochodzenie od ptaków

- blisko spokrewniony wirus wywołał zachorowania u kilkuset koni w następnym roku, ale bez zejść śmiertelnych

- wirusy ptasie krążyły w populacji koni w Chinach przez min. 5 kolejnych lat nie wywołują padnięć

- inne epidemie z udziałem H3N8

→ Trynidad – 1979

→ Argentyna – 1985

→ Afryka Płd. - 1986

→ Jamajka – 1989

→ Indie – 1987 – 27000 koni zakażonych, kilkaset padło

- większość wybuchów chor. dotyczyła torów wyścigowych

→ ograniczenie możliwości udziału w zawodach

→ straty ekonomiczne

• Wrażliwość zwierząt

- konie wszystkich ras i w każdym wieku

→ u źrebiąt i starszych koni – przebieg ciężki

→ konie z immunosupresją!

• Szerzenie

- szybkie, zwłaszcza w stadninach, ośrodkach treningowych, na torach wyścigowych

→ częste kontakty zw. wspólne pomieszczenia, pastwiska, wybiegi

- zakaźny aerozol w promieniu 5-9m (30-40m)

- drogą kontaktową

→ wypływ z nosa – transmisja bezpośrednia lub pośrednia poprzez sprzęt, naczynia, narzędzia, personel itp.

- zawleczenie wirusa do stadniny najczęściej z nowymi zwierzętami

→ izolacja nowo wprowadzonych zwierząt !

- rezerwuar naturalny

→ ptaki, zwłaszcza wolno-żyjące (dzikie kaczki)

• Wrażliwość wirusa

- wirus grypy jest dość wrażliwy na czynniki środowiska zewnętrznego (otoczka)

→ kilkanaście godzin w wysuszonym śluzie

- wrażliwość na środki dezynfekcyjne

→ 1% podchloryn sodu

→ 70% etanol

→ aldehyd glutarowy

→ formaldehyd

→ rozpuszczalniki organiczne

→ pH=2,0

- środki fizyczne

→ inaktywacja w temp 56 stopni przez 30min

→ radiacja

• Sezonowość

- grypa koni nie podlega regule sezonowości tak jak u ludzi i u świń

- wybuchy choroby związane są najczęściej z aukcjami, zawodami, sprzyjającymi kontaktom koni chorych i zdrowych

• Cykliczność

- epizootie i panzootie pojawiają się co kilka, kilkanaście lat

→ zmienność wirusa – antigenic drift, antidenic shift ??

• Wsp. chorobowość

- 60-90% populacji koni nie uodpornionych

- w praktyce 100% obsady stajni (aerozol)

- w populacji odpornej – chorują głównie konie młode oraz nowo wprowadzone do stada

• Wsp. śmiertelności

- przy typowym przebiegu – 1%

- wyższy u źrebiąt, koni niedożywionych, koni starszych, z immunosupresją i osłów

- przy powikłaniach

→ u koni dorosłych 4%

→ u źrebiąt do 30%

• Patogeneza

- główną rolę w inicjacji zakażenia odgrywają antygeny powierzchniowe wirusa (H i N)

→ H – wiąże wirus z receptorami komórek docelowych

→ N – ułatwia uwalnianie wirusa z zakażonych komórek

- pierwotne namnażanie – w komórkach nabłonka urzęsionego bł. śl. nosa, gradła i krtani

→ martwica i atrofia komórek

- → tchawica → oskrzela → oskrzeliki → pęcherzyki płucne

- u źrebiąt i koni starszych → m. sercowy

- zakażony komórki ulegają wakuolizacji i złuszczeniu

- rozwija się ostry stan zapalny górnych dróg oddechowych

→ nacieki komórkowe w oskrzelach, oskrzelikach i tkance okołooskrzelowej

- z reguły po 3-5 dniach namnażanie wirusa ulega zahamowaniu i następuje proces odnowy nabłonka

- wsp. oczyszczania tchawicy jest obniżony przez min. 1 m-c po zakażeniu

- siewstwo wirusa

→ konie zakażone – z wydzieliną z dróg oddechowych, w okresie inkubacji choroby oraz przez 4-5 dni po pojawieniu się objawów klinicznych

→ może utrzymywać się do 7-10 dni po ustąpieniu obj klinicznych

→ szczyt siewstwa – w okresie gorączkowym (pierwsze 24-48h okresu jawnego choroby)

→ około 20% koni zakażonych może nie wykazywać objawów klinicznych, ale pozostaje siewcami wirusa

- wirus influenzy działa immunosupresyjnie

→ uszkodzenie komórek prezentujących antygen oraz fagocytów – leukopenia i limfopenia

- u koni o obniżonej rezystencji częste są wtórne infekcje bakteryjne, co prowadzi do zejścia

- w okresie wiremii zarazek atakuje m. sercowy i nerki

• Objawy kliniczne

- okres inkubacji

→ 1-3 dni (do 7 dni)

→ krótki w przypadku podtypu A2 (12-24h)

→ dłuższy w przypadku podtypu A1 (do 8 dni)

- dotyczą głównie górnych dróg oddechowych

- objawy ogólne i narządowe

- nasilenie objawów klinicznych zależy od

→ wielkości dawki zakaźnej wirusa

→ szczepu i podtypu zarazka (H3N8 – przebieg ostrzejszy w por. do H7N7)

→ odporności gospodarza

→ wieku

→ częściowo od gatunku (wyższy wsp. śmiert. u osłów)

- pierwsze 2-3 dni – gorączka (39,0-42,0 stopni), osłabienie, bóle mięśniowe, niechęć dl ruchu

- po 5-6 dniach – powrót temp do normy (gorączka zwalniająca; przy braku powikłań)

- przekrwienie błon śluzowych nosa i spojówek, skąpy surowiczo-śluzowy wyciek z otworów nosowych

- brak apetytu, wzrost T i O, suchy, napadowy kaszel, przechodzący w wilgotny i męczący, utrzymujący się 2-3 tyg.

- powiększone węzły chłonne podżuchwowe, niekiedy obrzęki krocza, kończyn, objawy kolkowe

- zaostrzenie szmeru pęcherzykowego oraz rzężenia w płucach

- przyśpieszenie OB, leukopenia i limfopenia

- w okresie rekonwalescencji – ogólne osłabienie przez kilkanaście dni, ociężałość, szybkie męczenie się

- u koni z częściową odpornością – przebieg łagodny, atypowy, często bez kaszlu i gorączki

- zdrowe, dorosłe konie – zwykle choroba trwa 1-2 tyg, kaszel może utrzymywać się dłużej

- zejścia u koni dorosłych często mają związek z bakteryjnymi zapaleniami płuc, zapaleniami opłucnej lub purpura hemorrhagica

- następstwem grypy może być przewlekłe zapalenie gardła, oskrzelików oraz ropowica

- starsze konie i młode źrebięta pozbawione odporności biernej

→ nagłe zejścia w wyniku śródmiąższowego zapalenia mięśnia sercowego lub ostrego zapalenia płuc

- objawy jelitowe

→ epizootia w Chinach w 1989r.

- zakażenie doświadczalne koni wirusem grypy ludzkiej (H3N2 – Hong-Kong)

→ zachorowania wśród słabo nasilonych objawów klinicznych (gorączka)

→ wirus izolowano w okresie do 5 dni po inokulacji

→ w badaniach serologicznych 4% koni w warunkach naturalnych reaguje dodatnio (kontakt z H3N2)

- powikłania; komplikacje

→ niezależne od wieku i statusu immunologicznego

→ wtórne infekcje bakteryjne, przedłużające okres zdrowienia

→ S. equi subsp. zooepidermicus, S. equi subsp. equi, S. aureus, R. equi

→ ropne zapalenie oskrzeli i płuc

→ nawrót gorączki (charakter ciągły)

→ duszność, kaszel, wyciek śluzowo-ropny lub ropny z otworów nosowych

→ pogorszenie stanu ogólnego

→ leukocytoza

WYKŁAD 5

ZOŁZY (STRANGLES )

• Historia
  - choroba znana od bardzo dawna
  - 1250r. Jordanus Ruffus z Calabrii, konował Fryderyka II, cesarza Niemiec napisał dzieło „De Medicina Equvorum” – pierwsze oryginalne opracowanie od czasów późnego Imperium Rzymskiego, w którym zawarty jest opis choroby

• Etiologia
  -Streptococcus equi subsp. equi ( S. equi)
  -G(+), β- hemolityczny
  - zarazek wrażliwy na bakteriocydyny- substancje wydzielane przez bakterie, stanowiące florę towarzyszącą (środowiskową), zwłaszcza bakterie glebowe
  - w warunkach laboratoryjnych przeżywa 63 dni ( w temperaturze 2 ⁰C)
  - 48 dni w temperaturze 20 ^oC

• Epidemiologia
  - Źródłem zarazka dla wrażliwych koni jest ropny wypływ z otworów nosowych od koni z jawną formą choroby oraz od ozdrowieńców
  - przeniesienie zakażenia na konie zdrowe ma miejsce w wyniku kontaktów bezpośrednich
  *pastwiska, okólniki
  *behawior koński – kontakt głowowy
  - droga pośrednia
  * wspólny sprzęt do pielęgnacji i obsługi
  * koryta, żłoby
  * naczynia do pojenia
  * ubrania personelu, sprzęt lek – wet (dutki)

• Źródło zakażenia
  - często trudne do ustalenia
  - konie pozornie zdrowe ( siewcy zarazka)
  - objawy pojawiają się nagle, niespodziewanie u koni będących w bliskim kontakcie
  - analogicznie – w przypadku kontaktu ze zwierzętami w okresie inkubacji choroby ( do 3 tyg.)

• Nosicielstwo
  - dotyczy koni, które przechorowały zołzy
  - utrzymuje się do 6 tyg. Po ustąpieniu objawów klinicznych
  - długotrwałe nosicielstwo zarazka
  * wiąże się głównie z zakażeniem worków powietrznych
  * infekcja – we wcześniej fazie choroby lub w następstwie pęknięcia sąsiadujących ww chł pozagardłowych
  * rozwija się u około 10% zakażonych koni, u których ropowica worków powietrznych ma charakter chroniczny

• Siewstwo okresowe
  - dotyczy koni, które wyzdrowiały
  - często utrzymuje się długotrwale – zagrożenie dla koni zdrowych

• Identyfikacja oraz izolacja i leczenie nosicieli i siewców powinny stanowić podstawę zwalczania choroby w stadzie

• Patogeneza
  - brama wejścia zarazka – jama gębowa lub nosowa
  - przyleganie zarazka do komórek krypt języka i migdałków podniebiennych oraz do nabłonka grudkowego migdałków pierścienia gardłowego i trąbki słuchowej
  - w ciągu kilku godzin po kontakcie z nabłonkiem bakterie przenikają do głębszych tkanek
  * ligandy odpowiedzialne za łącznie bakterii z komórkami docelowymi
  * białka powierzchniowe SzPSe, Se7. 9, SeS1. 9, FNZ
  - translokacja bakterii do węzłów chłonnych podżuchowych i pozagardlowych
  - w wyniku interakcji dopełniacza z peptydoglikanem bakteryjnym uwalniane są czynniki chemotaktyczne
  * pochodne dopełniacza, przyciągające dużą ilość granulocytów obojętnochłonnych
  * tworzenie ropnia
  - zmiany widoczne są po upływie 3-5 dni po przekroczeniu bariery ww chłonnych
  - upośledzenie fagocytozy i wewnątrzkomórkowego zabijania bakterii przez neutrofile
  * spowodowane obecnością czynników antyfagocytarnych
  * otoczka zawiera kwas hialuronowy
  * białko SeM, białko Mac i inne
  - w konsekwencji – akumulacja dużej ilości paciorkowców zlokalizowanych pozakomórkowo – forma długich nici, otoczonych przez zdegenerowane neutrofile
  - uwolnienie bakterii na zewnątrz następuje po pęknięciu torebki ropnia i ewakuacji ropnej zawartości
  - streptolizyna S i streptokinaza
  * uszkadzają blony komórkowe oraz wzmagają właściwości proteolityczne plazminogenu
  * odpowiedzialne są za tworzenie się ropni oraz ich lizę
  - proces chorobowy przeważnie obejmuje tylko górne drogi oddechowe oraz worki powietrzne, wraz z przynależnymi ww chłonnymi
  - niekiedy pojawiają się przerzuty do innych tkanek
  * droga hematogenną
  * lub kanałami limfatycznymi
  * tworzenie ropni w innych ww chłonnych, przynależnych do klatki piersiowej i jamy brzusznej
  * „ Bastard strangles”

• Bakteriemia
  - pomiędzy 6 a 12 dniem po donosowym zakażeniu koni zjadliwym szczepem S. equi
  - skok temperatury (39,5-40,0) – między 3 – 14 dniem po zakażeniu
  * uwalnianie pirogennych mitogenów – SePE – H, J
  * wzrost stężenia fibrynogenu w osoczu krwi oraz liczby leukocytów i neutrofili

• Siewstwo zarazka z wypływem z nosa
  - zwykle rozpoczyna się miedzy 2-3 dniem od skoku temp
  - utrzymuje się przez 2-3 tygodnie
  - u niektórych koni nie występuje wcale
  - u innych utrzymuje się dłużej – zwłaszcza jeżeli dochodzi do zajęcia worków powietrznych

• Odpowiedz immunologiczna
  - ogólna
  - lokalna – błona śluzowa
  - pojawia się po 2- 3 tyg po zakażeniu
  - zbiega się czasowo z procesem samooczyszczania błony śluzowej
  - dawka zakaźna bakterii – zwykle wynosi powyżej 10⁶ CFU – mniejsze ilości bakterii są łatwo usuwane przez eskalator śluzowo- rzęskowy

• Aspekty patogenezy istotne z punktu widzenia zwalczania i zapobiegania chorobie
  - siewstwo rozpoczyna się się po 1-2 dniach po skoku temperatury
  * nowe przypadki mogą być zatem odizolowane zanim staną się transmiterem zakażenia
  - siewstwo z wydzieliną z nosa trwa u większości koni 2- 3 tygodni
  - trwałe zakażenie worków powietrznych może skutkować okresowym siewstwem zarazka, trwającym wiele lat
  - natężenie procesu chorobowego uzależnione jest od wielkości dawki zakaźnej oraz czasu trwania kontaktu zwierzęcia wrażliwego ze źródłem zakażenia

• Objawy kliniczne
  - z reguły nagły początek
  - gorączka 39,5 – 40,0^oC – utrzymuje się do wystąpienia limfadenopatii i uformowania się ropni
  - nieżyt górnych dróg oddechowych - śluzowo- ropny obustronny wypływ z otworów nosowych, obfity, ciągliwy
  - opuchlizna i tworzenie się ropni w węzłach chłonnych podżuchwowych i pozagardłowych
  - Strangle = dławić się, dusić się
  * do uduszenia dochodzi często na skutek silnego powiększenia węzłów chłonnych, blokujących przepływ powietrza w obrębie górnych dróg oddechowych

• Nasilenie objawów klinicznych
  - zależnie od statusu immunologicznego koni
  * u starszych zwierząt często występuje łagodna postać choroby ( wypływ z nosa, małe ropnie, szybki powrót do zdrowia)
  * u młodych koni dominuje postać ostra ( silne powiększenie i zropienie węzłów chłonnych, pękanie, przetoki, sączenie)
  - zapalenie błon śluzowych gardła
  * powoduje utrudnione przyjmowanie pokarmu
  * stąd niechęć do jedzenia
  - postawa stojąca z wyciągniętą szyją
  - próba połknięcia często powoduje reflux poprzez nozdrza
  - apatia, depresja, zapalenie krtani
  - akumulacja wydzieliny ropnej wywołuje charakterystyczny odgłos sapania, terkotania w obrębie górnych dróg oddechowych
  - przekrwienie błony śluzowej nosa i gałki ocznej
  - ropny wypływ z worka spojówkowego
  - Limfadenopatia
  *głównych objaw kliniczny, dotyczy najczęściej ww. chłonnych podżuchwowych i pozagardlowych
  * obrzęk gorący, rozlany, bolesność przy palpacji
  * przesączanie przez skórę na zewnątrz surowiczego płynu w okresie poprzedzającym pęknięcie ropnia
  * po pęknięciu – ewakuacja ciągliwej, kremowej ropy, bez cuchnącego zapachu
  - proces może dotyczyć innych węzłów chłonnych w obrębie głowy
  * przyusznicze, szyjne powierzchowne
  - zajęcie węzłów pozagardłowych z tworzeniem przetok skutkuje często zapaleniem i zropieniem worków powietrznych
  * proces utrzymuje się przez wiele miesięcy lub lat bez widocznych objawów klinicznych
  * u 50% koni występuje sporadycznie kaszel oraz pojawia się okresowo jednostronny wypływ z nosa
  * w przypadku długotrwałego zapalenia ropy wydzielina ulega zagęszczeniu, co prowadzi do tworzenia zestalonych mas zwanych chondroidami
  * pojedyncze lub mnogie chondroidy zawierają na powierzchni oraz w szczelinach zjadliwe zarazki S.equi
  - obrzęk ww. chłonnych powoduje ucisk na gardło, krtań, tchawicę i przełyk
  * duszność
  * stridor ( świst krtaniowy)
  * trudności w połykaniu i odruchy wymiotne
  - ropnie wokół oczodołów – powodują obrzęk powiek
  - kaszel – nie jest wiodącym objawem klinicznym
  * u niektórych koni występuje jako wilgotny, łagodny, nasilający się w miarę progresji choroby
  * ewakuacja w trakcie kaszlu dużych ilości ropy zwykle świadczy o zropieniu worków powietrznych
  - zablokowanie światła górnych dróg oddechowych poprzez powiększenie węzły chłonne może wymagać wykonania tracheotomii
  - okresowa hemipelagia ( porażenie połowiczne) krtani
  * wiąże się z uszkodzeniem nerwu krtaniowego powrotnego przez powiększone węzły chłonne pozagardłowe lub szyjne przednie

• Odporność
  - około 75% koni nabywa trwałej odporności na zakażenie po przechorowaniu
  - niewielki odsetek pozostaje wrażliwy na ponowne zakażenie przez okres kilku- kilkunasty miesięcy – brak dostatecznej ilości przeciwciał ogólnych i lokalnych
  - w okresie rekonwalescencji jako pierwsze pojawiają się przeciwciała surowicze przeciwko białkom powierzchniowym S.equi, później przeciwko białku SeM
  * silne właściwości immunogenne, antyfagocytarne
  - przeciwciała lokalne (IgA) przeciwko białku SeM produkowane są w ostrej fazie zakażenia i w okresie rekonwalescencji
  * nie są wytwarzane po immunizacji drogą i.m. białkiem SeM
  - u starszych koni zwykle stwierdza się resztkową odporność na zakażenie
  * ograniczona podatność na infekcję
  * dominuje łagodna forma choroby (tzw. zołzy nieżytowe – catarrhal strangles)
  * pozostają siewcami zjadliwego zarazka
  - siara i mleko klaczy, które przechorowały zołzy, zawierają przeciwciała klasy IgGb oraz IgA
  *źródło odporności biernej dla źrebiąt w pierwszym tygodniu życia
  *przenikają one z przewodu pokarmowego do błony śluzowej jamy nosowo – gardłowej (odporność lokalna)
  * źrebięta ssące uodpornione matki pozostają niewrażliwe na zakażenie do okresu odsadzania

• Diagnostyka
  - badanie hodowlane (gold standard)
  - posiewy z wymazów z błony śluzowej nosa, popłuczyn z nosa, ropy aspirowanej z zamkniętych ropni
  - podłoże agarowe z krwią z dodatkiem kolistyny, kwasu nalidyksowego
  - interpretację wyników utrudnia obecność w materiale innych paciorkowców β- hemolitycznych
  * S.zooepidemicus
  - kolonie S.e. szczepów zjadliwych są śluzowe
  * małe i suche mogą pochodzić z atenuowanych szczepów szczepionkowych lub komensali
  - testy biochemiczne
  * fermentacja sorbitolu i laktozy
  * S.equi (-), S.zooepidemicus(+)
  - popłuczyny z nosa
  * materiał lepszy od wymazu, gdy jest mała ilość bakterii
  * 50 ml ciepłego PBS poprzez elastyczną rurkę długości 15 cm i średnicy 5-6 mm
  * płyny odwirować, osad do posiewu
  - badanie hodowlane
  * wypada negatywnie w okresie inkubacji choroby i we wczesnych stadiach postaci jawnej (24- 48 h po skoku temperatury)

• PCR – wykrywanie materiału genetycznego
  - sekwencje genu kodującego białko SeM są wysoce konserwatywne
  - niska homologia z S. zooepidemicus
  - wysoka specyficzność reakcji w wykrywaniu S. equi
  - zalety
  * krótki czas badania
  * czułość 3x wyższa od badania hodowlanego
  - wady
  * brak możliwości różnicowania bakterii żywych i martwych
  * koniczność potwierdzania wyniku poprzez badanie hodowlane
  * materiał kliniczny może zawierać inhibitory enzymów
  - metoda PCR łącznie z badaniem hodowlanym wymazów lub popłuczyn stosowana jest do selekcjonowania koni do badania endoskopowego worków powietrznych
  - DNA kodujące białko SeM wykrywane jest w workach powietrznych przez wiele tygodni po zniknięciu żywych bakterii
  - w szczególności metoda stosowana jest do:
  *identyfikacji nosicieli S.equi
  * ustalania statusu koni przed transportem i po transporcie oraz przed wprowadzeniem do grupy zdrowych koni
  * określenia skuteczności eliminacji zarazka z worków powietrznych
  - badanie serologiczne
  * produkcja przeciwciał stymulowana jest przez liczne białka powierzchniowe oraz metabolity ( powyżej 50)
  * najbardziej immunogenne jest białko SeM - test ELISA
  - cel badania
  * diagnostyka ostatnio przebytej infekcji
  * ustalenie potrzeby podania dawki przypominającej szczepionki
  * rozpoznawanie powikłań zołzowych (p.h., metastaza)
  - badania serologiczne nie różnicuje się przeciwciał indukowanych zakażeniem z poszczepiennymi
  - szczytowe miano przeciwciał występuje ok. 5 tyg. Po ekspozycji i utrzymuje się minimum 6 miesięcy
  - interpretacja wyników badania serologicznego powinna uwzględniać indywidualne reakcje osobnicze
  * konie obarczone ryzykiem rozwoju p.h. zwykle reagują wysokim mianem ( 1:3200 i )

• Zwalczanie – strategia postępowania w stadninie
  - wstrzymanie rotacji koni do – i z obiektów zapowietrzonych
  - segregacja koni z podziałem na chorobę, podejrzane o chorobę i o zakażenie
  - stosowanie zabiegów ogólnohigienicznych
  - konie chore oraz „zdrowe”, kontaktujące się z nimi winny być trzymane w oddzielnych pomieszczeniach
  * część brudna, S.equi ( + )
  - pomiar temperatury min. 1x dziennie celem identyfikacji i izolacji wczesnych przypadków infekcji
  - w oparciu o wyniki badania bakteriologicznego przemieścić wszystkie konie faktycznie zdrowe z części brudnej do części czystej
  - wysoki standard higieny w pomieszczeniach przez cały okres trwania choroby w stadzie
  * personel – jednorazowe ubrania
  * kolejność obsługi - zwierzęta zdrowe -> zwierzęta chore
  * dezynfekcja sprzętu i pomieszczeń
  * pastwiska – 4 tyg. Wyłączone z użytkowania
  - badania przesiewowe wszystkich koni rekonwalescentów i „kontaktowych” w trakcie trwania choroby
  * badania hodowlane, PCR
  * materiał pobierać w odstępach 1 tyg przez kilka tygodni
  - u koni reagujących dodatnio ( badanie hodowlane lub PCR) - zwierzęta pozornie zdrowe, przeprowadzić badanie endoskopowe górnych dróg oddechowych wraz z workami powietrznymi ( nosicielstwo)
  - popłuczyny z worków powietrznych – do badania hodowlanego oraz PCR
  - u koni, od których izoluje się S.equi , mimo braku typowych objawów klinicznych oraz braku zakażenia worków powietrznych, należy dokładnie zbadać worki

• Leczenie
  - opinie co do celowości stosowania antybiotyków są podzielone
  - większość koni chorych nie wymaga leczenia
  * zapewnienie spokoju, suchych i ciepłych pomieszczeń, miękkiej i wilgotnej, dobrej jakościowo paszy
  - wczesne stadium kliniczne
  * podanie antybiotyków we wczesnej fazie (gorączka) może spowodować wyleczenie i zapobiega tworzeniu się ropni w węzłach chłonnych
  * konie pozostają jednak wrażliwe na reinfekcje, ponieważ hamowana jest synteza antygenów stymulujących produkcję przeciwciał ( brak odporności)
  - stadium zropienia węzłów chłonnych
  * limfadenopatia winna stanowić przeciwwskazanie do antybiotykoterapii
  * uzyskuje się częściową poprawę kliniczną, ale przedłuża się proces formowania i dojrzewania ropni oraz ich pękanie
  * bakterie wewnątrz ropni nie są podatne na działanie antybiotyków
  - postępowanie powinno być ukierunkowane na przyspieszenie dojrzewania ropni oraz ich drenaż
  * maści rozgrzewające, okłady miejscowe
  - interwencja chirurgiczna
  * przy braku samoistnego pękania ropni
  * odczekać maksymalnie długo
  * + płukanie środkami dezynfekcyjnymi 1x dziennie do skutku
  - niesterydowe środki przeciwzapalne
  * fenylobutazon
  * wpływają korzystnie na samopoczucie zwierzęcia
  * obniżają gorączkę, bolesność i obrzęk zapalny
  * pozytywny wpływ na apetyt i pragnienie
  - w przypadku wysokiej gorączki, depresji, anoreksji oraz duszności w wyniku blokady górnych dróg oddechowych
  * podanie antybiotyków jest konieczne w celu zapobieżenia całkowitej blokadzie dróg oddechowych
  - chore konie wymagają niekiedy terapii wspomagającej
  * fluidoterapia
  * sztuczne odżywianie przez sondę nosowo –żołądkową
  * tracheotomia
  * osłonowe stosowanie antybiotyków ( po chirurgicznym przecięciu ropnia lub po pęknięciu)
  - zalecane antybiotyki
  * penicylina ( lek z wyboru )
  * cefalosporyny
  * makrolidy
  * sulfonamidy potencjonowane ( aktywność głównie in vitro )
  - UWAGA : nie stosować aminoglikozygów ( gentamycyna) ze względu na oporność

• Leczenie nosicielstwa S. equi w workach powietrznych
  - wybór metody uzależniony jest od konsystencji i objętości treści wypełniającej worki
  - płynna ropę można ewakuować poprzez kilkakrotne przepłukanie światła worków PBS
  - pomocne jest pochylenie głowy zwierzęcia po zadaniu płynu
  - można wykorzystać endoskop sprzężony z pompą ssącą
  - obydwa zabiegi w znieczuleniu miejscowym
  - antybiotykoterapia
  * penicylina miejscowo i ogólnie
  - dobre efekty daje stosowanie miejscowe kombinacji żelatyny z penicyliną
  * 2,0 g żelatyny + 40 ml wody
  * podgrzać do rozpuszczenia
  * schłodzić do 45 – 50 C
  * rozpuścić penicylinę G 10000000 J w 10 ml wody
  * zmieszać żelatynę z antybiotykiem
  * porcjować w strzykawkach i przechowywać w temp 4 C
  - roztwór taki długo utrzymuje się w workach powietrznych i zapewnia efektywne działanie penicyliny in situ
  - preparat podaje się poprzez kateter wprowadzony do jamy nosowej i kierowanych do worka powietrznego pod kontrolą endoskopowa
  - po zadaniu leku – głowa do góry
  - miejscowo można stosować także 20 % roztwór acetylocysteiny
  * właściwości denaturujące i rozpuszczające dla mukoprotein
  * obniżenie lepkości śluzu
  * ułatwienie drenażu ropy
  - w długotrwałych zakażeniach worków powietrznych
  * tworzą się chondroidy
  * są oporne na rozpuszczenie i drenaż
  * nie przechodzą samoistnie przez przewody wyprowadzające w kierunku gardła
  * stosowanie koszyczków wprowadzanych do worków powietrznych przez kanał endoskopu
  * usuwanie chirurgiczne chondroidów ( hyovertebrotomia i drenaż od strony brzusznej przez trójkąt Viborga)
  *zabieg tylko w znieczuleniu ogólnym

• Profilaktyka
  - konie nowo wprowadzane do stadniny powinny być izolowane przez 3 tyg
  * kwarantanna
  * badanie w kierunku S.equi ( wymazy lub popłuczyna z nozdrzy) 3 – krotnie w odstępie 1 tyg
  * badanie hodowlane + PCR
  - w przypadku wyniku dodatniego – izolacja i leczenie
  - po przechorowaniu u większości koni rozwija się odporność
  * czas trwania odporności - 5 lat i dłużej
  * mechanizm odporności nabytej nie został do końca poznany
  * główną rolę odgrywają przeciwciała surowicze anty- SeM oraz przeciwko innym immunogenom, unikatowym dla zarazka
  - dużą rolę odgrywają także odporność lokalna błon śluzowych
  - pierwsze szczepionki przeciwko zołzom
  * wytwarzane z pełnych komórek bakteryjnych
  * aktualnie zastępowane ekstraktami bakteryjnymi uzyskiwanymi przy użyciu różnych związków chemicznych
  - szczepionki żywe, atenuowane – stosowane donosowo
  * stymulują odporność lokalną błony śluzowej gardła i migdałków
  * teoretycznie najlepsza ochrona przed zakażeniem

• Postępowanie prewencyjne

  • Szczepienie ochronne

  • Szczepionki inaktywowane

  • Szczepionki żywe, atenuowane (donosowo)

  • Szczepionki podjednostkowe

  • Szczepionki eksperymentalne (technologia rekombinacji DNA – połączenie 7 białek paciorkowca)

• Pierwotne szczepionki przeciwko zołzom

  • Inaktywowane preparaty pełnokomórkowe

  • Ekstrakty wysokobiałkowe

  • Liczne efekty uboczne

• Szczepionki żywe (donosowe)

• Mutant wrażliwy na temp.

• Odporność lokalna błony śluzowej nosa

• Lepsze własności protekcyjne

• Efekty uboczne ograniczone

• Działania niepożądane

  • Wypływ z jamy nosowej

  • Ropnie w węzłach chłonnych

  • Reakcje alergiczne

  • Gorączka, purpura hemorrhagica

  • Ropnie w miejscu iniekcji

  • Ropnie towarzyszące iniekcjom równoległym

• Odporność po przechorowaniu ok. 5 lat

• Equilis Strep E

• Szczepionka żywa produkowana na bazie mutantów delecyjnych S. equi

• Pierwsza szczepionka przeciwko zołzom dopuszczona do stosowania w całej UE

• Zmniejsza nasilenie objawów klinicznych i występowanie ropni w węzłach chłonnych

• Zasady stosowania szczepionek
  - ekstrakty bakteryjne
  * i.m. lub s.c.
  * produkcja przeciwciał po 7 – 10 dniach
  * 2 lub 3 dawki w odstępie 2 tyg
  * dawki przypominające w odstępach rocznych
  * klacze ciężarne – dawka przypominająca na 1 miesiąc przed porodem
  * konie chore oraz te, które przechorowały w poprzednim sezonie nie powinny być szczepione
  * także konie z wysokim mianem przeciwciał, powyżej 1: 1600
  - żywe, atenuowane
  * stosować wyłącznie u zdrowych koni, nie gorączkujących
  * 2 dawki w odstępie 2 – 3 tyg.
  * dawka przypominająca w odstępach rocznych

• Zagrożenie dla zdrowia człowieka
  - S.equi cechuje się wysoką specyficznością gatunkową
  - adaptacja zarazka do organizmu człowieka rzadko występuje
  - zakażenie stwierdzano jednak u ludzi z osłabiona odpornością
  * obsługa, lek.wet. , handlarze końmi, hodowcy winni unikać zanieczyszczenia błony śluzowej nosa i jamy ustnej materiałem zakaźnym

• Komplikacje związane z zołzami
  - dotyczą 20 % przypadków chorobowych
  - powodują istotne zwiększenie współczynnika śmiertelności ( do 40 %)

• Metastaza
  - ropnie przerzutowe ( bastard strangles)
  - potencjalnie zakażenie może dotyczyć każdego miejsca organizmu
  - rozprzestrzenienie zarazka drogą hematogenną, poprzez naczynia limfatyczne, przez ciągłość i styczność tkanek
  - zakażenie (przerzuty) najczęściej lokalizuje się w płucach, krezce, wątrobie, śledzionie, nerkach i mózgu
  - ropne zapalnie oskrzeli i płuc jest najczęstszą przyczyną zejść w wyniku powikłań
  - metastaza do zatok i/lub worków powietrznych – długotrwałe nosicielstwo i siewstwo
  - także – zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie wsierdzia, zapalenie gałki ocznej, ropnie okołooczodołowe, wrzodziejące zapalenie rogówki, ropnie przykręgowe, ropne zapalenie stawów, zapalenie pochewek ścięgnowych
  *hiperfibrynogeniemia
  *hiperglobulinemia
  - obecności ropni w krezce często towarzyszy wodobrzusze tła immunologicznego z wysokim mianem przeciwciał anty- SeM w płynie puchlinowym
  - terapia takich zakażeń z reguły uwzględnia
  * długotrwałe stosowanie antybiotyków
  * leczenie miejscowe
  * drenaż ropni, o ile jest to możliwe

• Komplikacje tła immunologicznego

• Purpura hemorrhagica
  - aseptyczne, martwicowe zapalenie naczyń krwionośnych
  - obrzęk oraz wybroczyny punkcikowate i plamiste, rozlewające się
  - pojawia się w okresie 2 dni po wystąpieniu pierwszych objawów klinicznych choroby
  - patogeneza procesu nie została do końca poznana
  - patogeneza: przypuszczalnie zapalenie naczyń spowodowane jest odkładaniem się kompleksów Ag-Ab w ścianie naczyń (reakcja nadwrażliwości typu III)
  -Purpura może powstawać jako wynik
  * naturalnego zakażenia S. equi
  * po szczepieniu przeciwko zołzom
  * z udziałem innych antygenów bakteryjnych i wirusowych
  - jednym z czynników predysponujących jest wysokie miano przeciwciał u koni w okresie prze zakażeniem lub immunizacją
  - wykazano związek puprury z przeciwciałami klasy IgA
  * wyższe miano u koni z p.h. niż u koni zakażonych ale bez powikłań oraz u zwierząt zdrowych
  - wzrost miana przeciwciał IgG zbiega się natomiast w czasie z początkiem ustępowania objawów p.h.
  - wysoka koncentracja IgA i niska IgG w ostrej fazie rozwoju p.h. wynika przypuszczalnie Z
  *ekspansji limfocytów B produkujących IgA
  * upośledzenia mechanizmów odpowiedzialnych za usuwanie IgA
  * opóźnienia syntezy IgG
  - natężenie objawów klinicznych jest zróżnicowane
  *łagodne, przemijające
  * nasilone, prowadzące do zejść
  - zapalenie naczyń może obejmować także regiony
  *przewodu pokarmowego, płuca, mięśnie
  * objawy kolki, trudności w oddychaniu, bóle mięśniowe
  - pomocne w diagnostyce p.h. są badania:
  * histopatologiczne skóry – leukocytarne zapalenie naczyń z przewagą neutrofilii
  *bakteriologiczne – izolacja S. equi ( nie zawsze)
  * wykazanie wyższego stężenia IgA i wahań koncentracji JgG
  - leczenie:
  * kortykosterydy ( dexamethazol 0,1 – 0,2 mg/kg) wyjściowo a następnie w dawkach zmniejszających się
  *w uzasadnionych przypadkach terapia antybiotykami

• Zapalenie mięśni (myositis)
  - dwa typy miopatii stanowią komplikacje w przebiegu zołzów
  *zawały mięśniowe - – powstają jako skutek vasculitis z udziałem komórek immunologicznych ( III typ reakcji alergicznych); często towarzyszą purpurae
  * Rhabdomyolysis – zwyrodnienie i rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych z progresywną atrofią mięśniową
  - obydwa syndromy mają przypuszczalnie tło immunologiczne
  - różne mechanizmy decydują o powstaniu
  - badanie histopatologiczne
  *ostra martwica zakrzepowa mięśni szkieletowych
  * zawały mięśniowe
  - ponadto – krwotoki z płuc, zawały w przewodzie pokarmowym
  - rokowanie
  * ostrożne, pomimo stosowania sterydów i antybiotyków

• Rhabdomyolysis
  - powstaje na skutek krzyżowej reakcji immunologicznej pomiędzy białkiem SeM oraz miozyną mięśniową
  - u chorych koni występuje:
  *wzrost stężenia enzymów mięśniowych
  * charakterystyczne zmiany w badaniu bioptatów
  * ogniska zwyrodnienia oraz regeneracji mięśni
  * obfite nacieki złożone z makrofagów
  * atrofia włókien kurczliwych
  * limfocytarne zapalenie naczyń krwionośnych
  - Leczenie :
  * kortykosterydy
  * antybiotyki w przypadku zakażeń towarzyszących

• Inne powikłania
  - kłębuszkowe zapalenie nerek
  - zapalenie mięśnia sercowego
  - bezmleczność

• Szczepienia

WYKŁAD 6

CHOROBY UKŁADU NERWOWEGO KONI

1. GORĄCZKA ZACHODNIEGO NILU

• West Nile Fever (WNF)

• Definicja – choroba wirusowa, przenoszona przez owady krwiopijne, pojawiające się cyklicznie i przebiegająca z objawami ze strony CSN

• Etiologia
  - wirus WNF z rodziny Flaviviridae, rodzaj Flavivirus
  - Arbowirusy ( arthropod borne)
  * transmisja z udziałem stawonogów
  * 65 różnych gatunków
  * patogenność dla zwierząt ciepłokrwistych, ptaków i człowieka
  - materiał genetyczny – ssRNA
  - otoczka
  - wrażliwość zarazka – na wszystkie środki dezynfekcyjne
  - stabilność – w zakresie pH= 7,2 – 7,6 oraz w tkankach

• Chorobotwórczość flawiwirusów dla koni
  - wirus WNF
  - wirus japońskiego zapalenia mózgu typu B (JBE)
  - wirus wczesnoletniego zapalenia mózgu i opon mózgowych

• Chorobotwórczość flawiwirusów dla człowieka
  - wirus St. Louis ( encephalitis)
  - wirus Murray – Valley (encephalitis)

• WNF - replikacja w tkankach stawonogów

• Podatność na zakażenia
  - konie
  - gryzonie
  - mięsożerne
  - ptaki (wrony)
  - człowiek

• Przenosiciele biologiczni
  - komary z rodzaju Culex

• Zróżnicowanie genetyczne i serotypowe szczepów
  - różna zjadliwość, zakaźność i zaraźliwość, zależnie od regionu geograficznego

• Linia filogenetyczna 2
  - niska zjadliwość
  - kraje Afryki Środkowej i Południowej
  - zakażenia bezobjawowe i subkliniczne

• Linia filogenetyczna 1
  - wysoka zjadliwość dla koni i człowieka
  - Europa i Ameryka Płn
  - zakażenia jawne z objawami nerwowymi

• Epidemiologia
  - choroba po raz pierwszy opisana w 1937 roku w prowincji Zachodni Nil (Uganda) jako zapalenie mózgu u ludzi
  - Później kraje Bliskiego Wschodu, Indie
  - od 1962 roku przypadki w Europie ( Rumunia, Francja, Włochy)
  - Ameryka Płn

• Reemerging infection
  - skutek globalnego ocieplenia klimatu
  - intensyfikacja transportu zwierząt na duże odległości

• Transmisja wirusa na zwierzęta
  - podczas ssania krwi przez owady będące przenosicielami biologicznymi
  - transmisja bezpośrednia ( wewnątrz- i międzygatunkowa ) nie istnieje

• Rozprzestrzenienie geograficzne zakażeń koreluje z występowaniem wektorów transm.

• Sezonowość
  - w klimacie ciepłym – lato, jesień

• Patogeneza
  - główna droga szerzenia infekcji
  * ptaki -> stawonogi-> koń/ człowiek, inne gatunki
  - w wyniku kontaktu ze stawonogami
  * wiremia
  * zakażenia tkankowe i narządowe
  * infekcja CSN ( zapalenie opon mózgowych, mózgu i rdzenia kręgowego)
  - w fazie wiremii
  * wydalanie wirusa z wydzielinami i wydalinami
  - po wystąpieniu objawów nerwowych
  * zahamowanie wiremii

• Obraz kliniczny ( zakażenie wirusem linii 1)
  - okres inkubacji – 3-7 dni
  - wzrost temperatury powyżej 40 C ( faza wiremii)
  - nieropne zapalenie mózgu i rdzenia o różnym stopniu nasilenia
  - zmiany zachowania
  - wzmożone odruchy
  - drżenie mięśniowe
  - płochliwość
  - brak reakcji na bodźce
  - dyskoordynacja ruchowa ( konczyny tylne)
  - niezborność
  - drżenie głowy i szyi
  - potykanie się
  - ruchy menażowe
  - napady padaczkowe
  - porażenia

• Współczynnik chorobowości - ?

• Współczynnik śmiertelności – około 30 % (USA)

• Rozpoznawanie
  - badanie wirusologiczne
  * ślina, płyn mózgowo – rdzeniowy, krew ( w fazie wiremii)
  * zakażenia wrażliwych linii komórkowych
  * serotypowanie – test SN, IF
  * wykrywanie materiały genetycznego - RT – PCR
  - diagnostyka serologiczna
  * surowice pojedyncze lub pary surowic - SN, ELISA

• Postępowanie
  - terapia przyczynowa nie jest stosowana
  - ograniczenie ekspozycji koni na zakażenie ( kontakt z wektorami)
  * repelenty
  * wypasy poza okresami lęgowymi komarów
  * moskitiery w pomieszczeniach
  * osuszanie terenów bagiennych i wilgotnych
  - profilaktyka swoista
  * szczepienia ochronne ( Duvaxyn, WNV)
  * szczepionki rekombinowane oparte na wirusie ospy kanarków
  - Farm management
  - w Polsce – choroba podlega obowiązkowi rejestracji

• Leczenie

  • Brak terapii przyczynowej

  • Zakażenia o łagodnym przebiegu kończą się wyzdrowieniem w ciągu kilku tyg

  • Leczenie objawowe

  • Zakażenia neuroinwazyjne o ciężkim przebiegu

2.JAPOŃSKIE ZAPALENIE MÓZGU TYPU B

• Wrażliwość na zakażenie
  - konie
  - świnie
  - człowiek
  * występowanie endemiczne ( postacie bezobjawowe oraz zakażenia jawne z wysoką śmiertelnością )

• Występowanie
  - Kraje Dalekiego Wschodu ( Japonia, Korea)
  - Archipelag malajski
  - wyspy Pacyfiku
  - Wschodnia część Rosji

• Sezonowość
  - w zależności od cyklu biologicznego owadów ( lato, jesień)

• Zakażenie
  - z udziałem wektorów (komary)
  - rola świń zakażonych latentnie (rezerwuar naturalny wirusa)

• Po przebyciu choroby
  - odporność na reinfekcje
  * przebieg łagodny lub bezobjawowy

• Epidemiologia
  - przypuszczalna droga transmisji wirusa
  * ptaki -> komary -> człowiek, świnie, konie

• Objawy kliniczne
  - okres inkubacji 3 - 7 dni
  - wzrost temperatury (powyżej 40 C )
  - osowienie
  - światłowstręt
  - utrata apetytu
  - zaburzenia ruchowe (kończyny tylne)
  - niezborność chodu
  - chwiejność chodu
  - dyskoordynacja ruchowa
  - ruchy nieukierunkowane
  - zaleganie
  - porażenia
  niekiedy – nagłe zejścia śmiertelne bez typowych objawów klinicznych
  * konie z niskim potencjałem odporności

• Współczynnik śmiertelności – do 100%
  - konie w pełni wrażliwe na zakażenie

• Postępowanie
  - bark terapii przyczynowej
  - profilaktyka swoista
  * szczepienia ochronne przy użyciu szczepionek inaktywowanych ( tereny enzootyczne)
  * brak możliwości różnicowania koni szczepionych i zakażonych naturalnie
  - zwalczanie owadów
  - farm management

3. WCZESNOLETNIE ZAPALENIE OPON MÓZGOWYCH I MÓZGU

• Odkleszczowe zapalenie mózgu

• Etiologia
  - wirusy z rodziny Flaviviridae spokrewnione antygenowo

• Epidemiologia
  - występowanie – we wszystkich krajach, w których występują zakażone kleszcze ( Ixodes ricinus)
  - źródło zakażenia dla kleszczy
  * dziko żyjące gryzonie

• Przebieg kliniczny
  - bezobjawowy, subkliniczny ( u człowieka)
  - jawny z objawami neurologicznymi (u koni)

• Patogeneza
  - nie jest w pełni poznana
  - cykliczne, naprzemienne zakażenia kleszczy i ich żywicieli
  - u koni – typowe jest nieropne zapalenie opon mózgowych i mózgu

• Objawy kliniczne
  - podobne do zakażenia innymi flawiwirusami, wirusem choroby bornaskiej, EHV1, EHV4
  - wzrost temperatury
  - słabość tylnych kończyn
  - niezborność ruchowa
  - skurcze kloniczno – toniczne
  - skurcze spastyczne
  - porażenie szyi i obręczy barkowej

• Rozpoznawanie
  - badania wirusologiczne
  * bezpośrednie
  * pośrednie

• Postępowanie
  - brak terapii przyczynowej
  - leczenie objawowe- wspólne dla wszystkich wirusowych zakażeń CSN
  - u ludzi – profilaktyczne stosowanie surowicy odpornościowej oraz szczepienia ochronne
  - ochrona koni przed inwazja kleszczy
  - kontrola wektorów w kierunku zakażeń flawiwirusowych

4. AMERYKAŃSKIE ZAPALENIA MÓZGU I RDZENIA KONI

• Western Equine Encephalomyelitis ( WEE)

• Eastern Equine Encephalomyelitis (EEE)

• Venezuelan Equine Encephalomyelitis ( VEE)

• Występowanie
  - u ludzi, koni, innych kręgowców
  - endemie na całym kontynencie Ameryki
  * Amerykańskie zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego

• Transmisja
  - bezpośrednio poprzez owady krwiopijne
  - bez udziału żywiciela pośredniego

• Zoonoza

• Straty ekonomiczne
  - śmiertelność chorych koni

• Tendencja do rozprzestrzeniania zakażeń na całym świecie
  - WEE i EEE
  - Rosja ( izolacja od gryzoni)
  - Filipiny ( izolacja od małp)

• Kliniczne przypadki zakażeń u koni
  - tylko na kontynencie amerykańskim

• Etiologia
  - rodzina: Togoviridae
  - rodzaj: Alphavirus
  - Różnorodność podtypów oraz wariantów wirusów
  * zróżnicowana zjadliwość

• Otoczka z duża zawartością lipidów
  - wrażliwość na czynniki środowiska zewnętrznego i środki dezynfekcyjne

• Epizootiologia
  - przenosiciele biologiczni
  * różne gatunki owadów
  * rodzaj: Aedes, Culex, Anopheles, Mansonia, Psorophora
  * kleszcze
  * roztocza pasożytujące u drobiu i ptactwa
  - transmisja bezpośrednia z koni na konie
  * (-)

• Szybkość rozprzestrzeniania zakażeń w obrębie populacji koni zależy od
  - gęstości populacji stawonogów
  - pory roku
  * susza
  * pora deszczowa
  - potencjału odporności żywicieli ostatecznych

• Rezerwuar naturalny wirusów
  - ptaki
  - gryzonie

• Wysoki stopień zmienności genetycznej wirusów
  - szczepy epizootyczne powstają w wyniku mutacji szczepów niepatogennych dla koni
  * szczepy leśne

• W okresie pomiędzy epizootiami
  - wirus utrzymuje się w populacji zimujących wektorów
  - pasaże transowarialne u wektorów
  - także trwale zakażenia kręgowców
  * gryzonie ( nosicielstwo, reaktywacja, siewstwo)
  - rola ptaków wędrownych

• Reaktywacja
  - np. pod wpływem zmiany temperatury ciała u zwierząt zmiennocieplnych

• Epizootie WEE i EEE
  - w nieregularnych odstępach czasu
  - szczytowe nasilenie zakażeń
  * druga połowa lata w klimacie umiarkowanym ( koniec VIII)
  * pora deszczowa w klimacie tropikalnym
  * szczytowe nasilenie trwa około 1 miesiąca
  - postępujący zanik epizootii
  * skorelowany ze zmniejszeniem populacji owadów

• Niebezpieczeństwo zakażenia dla ludzi i koni
  - jednakowe

• Przebieg kliniczny dla człowieka i koni
  - podobny
  - u ludzi - lokalizacja wirusów w górnych drogach oddechowych
  * możliwość transmisji zakażenia bez udziału wektorów biologicznych

• Patogeneza
  - fazy przebiegu zakażenia
  * wniknięcie zarazka za pośrednictwem owadów krwiopijnych (nosiciele biologiczni)
  * pierwotne namnażanie w węzłach chłonnych
  * wiremia I
  * rozprzestrzenianie narządowe
  * ponowna replikacja w narządach
  * wiremia II
  * zakażenie CSN

• Objawy kliniczne
  - główni e zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego
  - nasilenie objawów
  * zależnie od typu wirusa
  * EEE – najbardziej zjadliwy dla koni
  * WEE – przebieg łagodny
  * VEE – niekiedy przebieg bezobjawowy; z reguły objawy nerwowe towarzysząca gorączka, objawy grypopodobne, biegunka, morzysko
  - okres inkubacji – 1-3 tygodnie
  - w okresie wiremii
  * wzrost temperatury do 41 ⁰C
  - zapalenie mózgu i rdzenia
  * niepokój
  * nadpobudliwość
  * ruchy przymusowe
  * utrata apetytu
  * senność
  * skurcze mięśni żwacza
  * osowienie
  * depresja
  * postawa siedzącego psa
  *niedowłady
  * porażenia
  * zaleganie
  *zejście w ciągu 2- 3 dni
  - w przebiegu nadostrym ( EEE)
  * zejście w ciągu kilku godzin po skoku temperatury
  * brak objawów nerwowych
  * późne następstwa
  - u koni po przechorowaniu (WEE i VEE)
  - zmienione zachowanie
  - osłabienie reakcji na bodźce i odruchów
  - dummies ( głupki)

• Współczynnik śmiertelności
  - EEE – 75 – 90%
  - WEE – 10 – 50%
  - VEE – zróżnicowany (0 – 90 %)

• Odporność
  - szczytowe miano przeciwciał surowiczych
  * między 8 a 10 dniem po zakażeniu
  - spadek miana
  *po około 2 tygodniach p.i.
  - w warunkach naturalnych odporność utrzymuje się długo
  - heterologiczna stymulacja przeciwciał
  * VEE i WEE
  *bliższe pokrewieństwo antygenowe w porównaniu do typów VEE – EEE i WEE – EEE

• Rozpoznawanie
  -podejrzenie – na podstawie objawów klinicznych i przebiegu choroby w stadzie
  - klinicznie nie można rozróżnić infekcji wywołanych przez poszczególne typy
  * EEE, WEE, VEE
  - potwierdzenie rozpoznania
  * wykazanie obecności wirusa w badanym materiale
  * przyżyciowo – krew, płyn mózgowo – rdzeniowy ( niskie miano wirusa)
  * pośmiertnie – tkanka mózgowa (wysokie miano wirusa)
  - badanie laboratoryjne
  * zakażenie domózgowe osesków myszy
  * zakażenie 10 –dniowych zarodków kurzych do jamy owodniowej
  * zakażenie hodowli komórkowych (BHK , fibroblasty zarodków kurzych)
  - różnicowanie typów wirusa
  * test SN
  - RT – PCR
  *wykrywanie materiału genetycznego wirusa przyżyciowo i pośmiertnie
  * jednocześnie – typizacja

• Badania serologiczne
  - pary surowic ( test SN)

• Zmiany anatomopatologiczne
  - brak zmian makroskopowych

• Zmiany histopatologiczne
  - CSN – istota szara, kora mózgu, wzgórze, podwzgórze
  - zwyrodnienie neuronów
  - okołonaczyniowe nacieki komórek PMN i MN
  - proliferacja komórek gleju
  - martwica komórek nerwowych
  - wewnątrzjądrowe ciałka wtrętowe

• Profilaktyka
  - szczepienia ochronne
  * 1934 r. USA – pierwsze szczepionki inaktywowane formaliną, na bazie wirusa namnażanego w tkance mózgowej
  * aktualnie – szczepionki mono- i biwalentne (EEE i /lub WEE) inaktywowane formaliną, na bazie wirusa namnażanego w hodowli komórkowej lub na zarodkach kurzych
  * szczepionki skojarzone- z dodatkiem toksoidu tężcowego oraz antygenów wirusa grypy koni
  * szczepionki trójwalentne – inaktywowane ( zawierają wszystkie typy wirusa)
  * szczepionka monowalentna (VEE), żywa, atenuowana, stosowana profilaktycznie u koni i ludzi na terenach endemicznych

• Szczepienia podstawowe
  - dwie dawki w odstępie 3 tygodni
  - dawki przypominające
  * co 12 miesięcy

• Zwalczanie
  - terapia z reguły nieskuteczna
  - ograniczenie szerzenia infekcji
  * poprzez kontrolę występowania wektorów
  * niszczenie miejsc wylęgu i przestrzeni życiowej owadów
  * zabiegi agrotechniczne
  - programy szczepień ochronnych
  - kontrola przemieszczania zwierząt z obszarów enzootycznych do wolnych od choroby

WYKŁAD 7

RODOKOKOZA – WYNISZCZAJĄCA CHOROBA ŹREBIĄT

Plan:

• Podstawowe informacje o chorobie

• Charakterystyka zarazka

• Epidemiologia rodokokozy

• Patogeneza infekcji

• Klinika i zmiany anatomopatologiczne

• Diagnostyka Terapia i profilaktyka swoista

• Rodokokoza jako zoonoza

Podstawowe informacje o chorobie

• Rodokokoza – wyniszczająca choroba źrebiąt

• Dotyczy zwierząt w wieku poniżej 6 miesięcy (4-12tyg.)

• Najczęściej – ropne zapalenie oskrzeli i płuc o przebiegu podostrym, przewlekłym

• Niekiedy – towarzyszące wrzodziejące zapalenie okrężnicy i jelita ślepego oraz węzłów chłonnych krezkowych

Znaczenie ekonomiczne rodokokozy

• Prewalencja i WSP. Śmierć. Z reguły wysokie

• Terapia – długotrwała, kosztowna, obciążona skutkami ubocznymi, nie zawsze skuteczna

• Koszty badań przesiewowych oraz programów nadzoru

• Koszty profilaktyki swoistej

• Obniżenie sprawności sportowej ?

• Aspekt socjologiczny (zaufanie klientów)

R.equi- taksonomia

• Klasa: Actinobacteria

• Podklasa: Actinobacteridae

• Rząd: Actinomycetales

• Podrząd: Corynebacterineae

• Rodzina: Nocardiaceae

• Rodzaj: Rhodococcus

• Gatunek: R.equi

Rhodococcus equi

• 1923 r. – Magnuson ( Corynebacterium equi)

• 1967 r. –pierwsza izolacja od człowieka

• „ Nocardia-like organisms” (Rhodococcus – Goodfellow, Alderson 1977 r., Nocardia, Mycobacterium, Corynebacterium, Gordonia, Tsukamurella)

R. equi – cechy zarazka

• Wzrost na podł. Nieselektywnych w temp. 35-37^oC

• Kolonie okrągłe (1-3mm), śluzowe, zlewające się, wypukłe, barwy łososiowej, płowej lub bezbarwne; czerwono- pomarańczowy pigment (po 4 dniach)

• Pleomorfizm (pręty, pałeczki, ziarniaki), zależnie od fazy wzrostu

• Gram (+), tlenowy, częściowo kwasoodporny

• Katalaza(+), ureaza(+), hemoliza(-), oksydaza(-), fermentacja cukrów (-), ruch(-), zarodniki (-)

R.equi – epidemiologia

• Występowanie – endemicznie w niektórych stadninach

• Saprofit glebowy, wyst. Ubikwitarnie w środowisku, wyższej temp., w obecności nawozu zwierzat roślinożernych, łatwo się namnaża ( sezonowość)

• Oporność na czynniki środowiska zewn. ( w glebie nawożonej przeżywa pow. 12 m-cy)

• Podatność na zakażenia – źrebięta do 6 m-ca życia (6-12 tyg.) – naturalny deficyt odporności komórkowej tkanki płucnej oraz „luka immunologiczna”; inne gatunki zw. I człowiek – sporadycznie, w związku z immunosupresją

R. equi – epidemiologia

• Czynniki predysponujące – wysoka temp. Otocznia, zapylenie, zła wentylacja

• Źródła i drogi zakażenia – środowisko zewn., gleba, trawa; inhalacja cząstek kurzu opłaszczonych zarazkiem, koprofagia

• Nosicielstwo – bezobjawowe, w p. pok. zw. Dorosłych

• Namnażanie – w glebie 10000x (14dni), w 1g ziemi w lecie – kilka mln bakterii; w jelitach, w 1g kału – do 100000bakt. ( u źrebiąt do 3 m-ca życia)

• Podatność rasowa – źrebięta pełnej krwi angielskiej (66%), czystej krwi arabskiej (4%)

R. equi- czynniki wirulencji

• Plazmid (85-90 kpz), gen vap A, białko Vap A (15-17 kDa)- lipo proteina powierzchowna

• Otoczka polisacharydowa (blokuje fuzje fagosom- lizosom; własność antYFAGOCYTARNE)

• Egzoenzymy (equi factors)- fosfolipaza C, oksydaza cholesterolowa, fosfohydrolaza cholinowa

• Glikolipidy ściany komórkowej (kwas mykolowy- długość łańcucha węglowego)

Rodokokoza- patogeneza

• Zakażenie drogą inhalacyjną, sporadycznie, przy masywnej dwace zarazka- drogą alimentarną: wtórne przedostawanie się do przewodu pokarmowego w trakcie kaszlu i połykania wykrztusiny

• R. equi- fakultatywny zarazek wewnątrzkomórkowy, zakaźność ograniczona do komórek szeregu monocytów i makrofagów pęcherzyków płucnych

• W łączeniu R. equi z makrofagami pośredniczy receptor Mac-1 (membrane attaca complex), CR3, CD11b/ CD18

• Uszkadzanie makrofagów i upośledzanie wewnątrzkomórkowego zabijania bakterii poprzez blokowanie fuzji fagosomowo- lizosomalnej oraz procesu de granulacji komórek żernych

Rodokokoza – objawy kliniczne

• Postać podostra – bardziej wyniszczająca, szybki przebieg, wysoka gorączka, ostra niewydolność oddechowa, zejście

• Postać przewlekła – typowa, podstępny początek i powolny rozwój, objawy widoczne po kilku tyg. Po zakażeniu ( 30-45 dzień życia)

• Osowienie, wzrost częstości oddechów (pow40/min), duszność „gra” skrzydełek nosowych, gorączka, kaszel, utrata apetytu, brak tolerancji wysiłkowej

• Śluzowo-ropny, obustronny wypływ z otworów nosowych

• Zmiany osłuchowe – zaostrzenie, wzmocnienie szmerów oskrzelowo- pęcherzykowych

Rodokokoza – objawy kliniczne pozapłucne

• Biegunka, kulawizny (zap. Stawów) – sporadycznie

• Obj. neurologiczne, spowodowane kompresją rdzenia kręgowego , przy zajęciu szpiku kostnego – kręgowego

• Wsp. Śmiertelności – 60-80% (u zw. Nie leczonych); u leczonych – do 20 %

• W początkowym okesie choroby źrebięta są witalne i wykazują chęć do ssania

Rodokokoza – zmiany anatomopatologiczne

• Bronchopneumonia ( zap. Ropno-ziarniakowate),

• Ogniska ropne w płucach – obustronnie

• Ogniska ropne poza płucami (50 przyp. Zap. Płuc) – okrężnica, węzły chłonne krezkowe, oskrzelowe i śródpiersiowe

• Septyczne zapalenie stawów i szpiku kostnego

• Aseptyczne zapalenie błony maziowej stawów ( tło immunologiczne, 1/3 przyp. Zap. Płuc)

• Ropnie międzykręgowe, wewnątrzkręgowe i około kręgowe

Rodokokoza- zmiany anatomopatologiczne

• Zapalenie błony naczyniowej oka( tło immunologiczne

• Zapalenie całej gałki ocznej

• Wrzodziejące zapalenie jelit

• Wrzodziejące zapalenie naczyń chłonnych skóry

• Zapalenie tkanki łącznej podskórnej

• Ropnie podskórne

Rodokokoza – metody diagnostyki a.m.

• Ocena kliniczna ( C, T, O, wiek, termometria – 2x dziennie, osłuchiwanie – 2x tyg ., brak reakcji na leczenie konwencjonalne)

• Badanie hodowlane („gold standard”) – materiał z dolnych dróg oddechowych( intubacja nosowo- tchawicowa, endoskopia lub punkcja tchawicy)

• Badanie cytologiczne wysięku tchawiczo- oskrzelowego (makrofagi wypełnione zarazkiem) i płynu maziowego ( pleocytoza kom. Jednojądrzastych)

• Badania hematologiczne (podstawowe, leukogram, oznaczanie stężania fibrynogenu w osoczu)

Rodokokoza – metody diagnostyki a.m.

• Techniki obrazowania ( Rtg, USG, Ct) – pogrubiony rysunek p. płucnych, rozlane zagęszczenia, ropnie i ziarniaki rozmieszczone wieloogniskowe ( badanie najbardziej wiarygodne pomiędzy 30 – 60 dniem życia )

• Test CAMP ( po izolacji zarazka)

• Testy serologiczne ( AGID, ELISA)- możliwość występowania wyników fałszywie dodatnich

• PCR (wysięk tchawico-oskrzelowy, krew, kał)- startery dla regionu kodującego podjednostkę 16S rRNA i/lub genu Vap A

• Ograniczenia badań serologicznych

• Część wykrywanych przeciwciał jest pochodzenia matczynego

• Serologiczne potwierdzenie ekspozycji nie zawsze jest równoznaczne z zakażeniem i rozwojem choroby

• Wykrywanie obecności przeciwciał przeciwko szczepom zjadliwym i niezjadliwym

• Serokonwersja-> brak rozwoju choroby (stadniny ze sporadycznie występującą rodokokozą lub wolne od choroby)

• U źrebiąt z zapaleniem płuc na tle R. equi-> niekiedy brak serokonwersji

Rodokokoza- postępowanie

• Program badania przesiewowego- sekwencyjnego u źrebiąt (sequential screening program)

• Oglądanie

• Termometria (2x dziennie)

• Gorączka-? Badanie hematologiczne (leukocytoza+ fibrynogen)

• Leukocytoza > 13000/µl; fibrynogen > 400 mg/dl -> terapia rutynowa dla rodokokozy lub kwalifikacja do badania RTG i/lub USG

Strategia zwalczania zakażeń R.equi w stadninach

• Obniżenie wielkości dawki zakaźnej

• Wczesne rozpoznanie choroby i podjęcie terapii antybiotykowej

• Zapobieganie zakażeniom u źrebiąt:

-immunizacja bierna

-immunizacja czynna (?)

Rodokokoza- postępowanie

• Wczesne rozpoznanie, izolacja, leczenie

• Wrażliwość In vitro na wiele antybiotyków

• Lokalizacja wewnątrzkomórkowa (dostępność)

• Leczenie z wyboru: erytromycyna 925 mg/kg 3x dz.) + rifampicyna (5mg/kg 2x dz.) przez 9-12 tygodni

• Alternatywnie- zamiast erytromycyny: azitromycyna lub claritromycyna (10 mg/kg 1xdz. Lub 7,5 mg/kg 2xdz.)

• Zalety: wysoka aktywność In vitro przeciwko R. equi, efekt synergistyczny, dobra penetracja tkanki płucnej i komórek, aktywność w kwaśnym środowisku żołądka i wewnątrz ropni płucnych, ograniczona możliwość powstawania lekooporności na obydwa antybiotyki

• Postać chemiczna erytromycyny I

Antybiotykoterapia (efekty uboczne)

• Długotrwała, wysoki koszt

• Biegunka

• Hipertermia (lato)

• Ostre zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy i klaczy

• Selekcja szczepów R. equi opornych na antybiotyki

Erytromycyna (działanie uboczne)

• Biegunka, hipertermia (reakcja typu idiosynkrazji), zaburzenia oddechowe

• Zapalenie okrężnicy (Cl. Difficile) u matek źrebiąt leczonych erytromycyną (koprofagia, przyjmowanie aktywnej erytromycyny, zaburzającej równowagę flory bakteryjnej jelit u klaczy)

Zapalenie płuc źrebiat- terapia

Lek	Dawka	Droga podania	Częstotliwość	Działanie uboczne
ANTYBIOTYKI
Azithromycin	10mg.kg	p.o.	1xdz	-
Ceftiofur	2,2-4,4 mg/kg	i.m., i.v.	2xdz	i.v. powoli
Erythtomycin estolate	25 mg/kg	p.o.	3-4x dz	Biegunka, hipertermia
Erythromycin phosphate	37,5 mg/kg	p.o.	2xdz	j.w.
Genctamicin sulfate	6,6 mg/kg 2,2 mg/kg	i.v., i.m. i.v., i.m.	1xdz 3xdz	Nefrotoksyczność
Metronidazole	20 mg/ kg	p.o.	4xdz	Anorexia
Penicillin G sodium, potassium	22 000 j.m/kg	i.v.	4xdz	Powoli- sól potasowa
Penicillin G procaine	22 000 j.m./kg	i.m.	2xdz	-
Rifampin	5-10 mg/kg	p.o.	1-2x dz	-
Clarithromycin	7,5 mg/kg	p.o.	2xdz	-
Sulfadiazine (TMP)	30 mg/kg	p.o.	2-3x dz	-

Rodokokoza- postępowanie

• Ograniczenie ekspozycji i obniżenie wielkości dawki zakaźnej (zmniejszenie zapylenia- zraszanie wodą i zatrawianie pastwisk, poprawa wentylacji, unikanie zagęszczenia źrebiąt, usuwanie nawozu, rotacja pastwisk, izolacja zwierząt zakażonych)

• Likwidacja zakażeń i inwazji towarzyszących (regularne szczepienia w stadzie, odrobaczanie, właściwe podanie siary)

• Wczesne rozpoznanie choroby (AGID, fibrynogen- co 2 tygodnie od urodzenia do wieku 5-6 miesięcy, badanie hodowlane wysięku tchawiczo- oskrzelowego)

• Antybiotykoterapia

• Harmonogram wyźrebień klaczy I

Rodokokoza- postępowanie

• Immunizacja bierna (przed ekspozycją)- osocze koni hiperimmunizowanych, na obszarach endemicznych, 2-krotnie (w 1 tygodniu życia i 1 miesiąc później)

-Polymune- Vet Dynamics, CA

-Seramune- Sera Inc., KS

-R.equi Antibody- Lake Immunogenetics Ins..

-Hypermune- RE equine plasma- Veterinary Immunogenics LTD

• Immunizacja czynna klaczy (45 I 30 dni przed porodem) nie chroni przed zakażeniem

• Szczepionki eksperymentalne- z wykorzystaniem technologii rekombinacji DNA

Rodokokoza- postępowanie

• Komplikacje po podaniu osocza

• Analogiczne jak w przypadku innego białka stosowanego w dużej ilości-> niepokój, tachykardia, przyspieszenie oddechów, duszność, gorączka, pokrzywka, pocenie się, drżenia włókienkowe mięśni, nagła zapaść, zejście

Inne programy profilaktyczne:

• Skuteczność ograniczona:

-immunizacja klaczy ciężarnych

-immunizacja źrebiąt

-podawanie źrebiętom siary od immunizowanych klaczy

• Szczepionki nowej generacji (?)

-stymulacja odporności lokalnej błony śluzowej

-pobudzenie odpowiedzi typu komórkowego

Rodokokoza jako zoonoza

• 30-50% zakażonych ludzi wskazuje na kontakt ze zwierzętami gospodarskimi

• Grupa ryzyka: pacjenci z immunosupresją (AIDS), nowotwory układu limforetykularnego, transplantacja nerek, chemioterapia (WSP. Śmiertelności- 25%)

• Zakażenia inhalacyjne (pierwotne zmiany w płucach): rozprzestrzenianie drogą hematogenną (u 33% chorych), sporadycznie- zakażenie przyranne

• Objawy: gorączka, kaszel, duszność, bolesność klatki piersiowej, spadek masy ciała, guzy i ropnie podskórne cellulitis

• Wysięk w jamie opłucnowej, zagęszczenia w tkance płucnej, kawerny (jeden płat), obraz podobny do gruźlicy lub grzybicy płuc

• Limfocytarne zapalenie mózgu, ropnie w mózgu, ropnie okołordzeniowe, zapalenie gałki ocznej, zapalenie szpiku, zapalenie węzłów chłonnych

• Zapalenie otrzewnej, osierdzia

• Diagnostyka: izolacja zarazka z plwociny, bronchoskopia lub biopsja płuc, histopatologia, badanie hodowlane płynu mózgowo- rdzeniowego, płynu stawowego, drenaż gałki ocznej

• Terapia: erytromycyna, rifampicyna, imipenem, wankomycyna- 6-12 tyogdni (do 6 miesięcy)