DOKUMENTACJA EDUKACJI ZDROWOTNEJ PACJETA Z CUKRZYCA TYPU I

Panstwowa Wyższa Szkoła Zawodowaw Tarnowie

2008

1.1 Warunki rozpoznania problemu

Pan J.G. zgłosił się do swojego lekarza rodzinnego z powodu rożnych dolegliwości min. częste oddawanie dużych ilości moczu, zwiększone pragnienie, pogorszenie ostrości widzenia, zwiększonego pragnienia oraz senności. Lekarz na podstawie zleconych badań morfologicznych stwierdził cukrzycę typu I.

1.2 Postawienie diagnozy:

- cukrzyca typu I – w tym typie cukrzycy trzustka jest uszkodzona nie produkuje insuliny.

2. Ocena zdolności pacjentki/ rodziny do samoopieki i samokontroli:

Posiadana wiedza i umiejętności:

Pacjent i Jego rodzina:

• Wiedzą jakie są objawy cukrzycy typu I,

• Wiedzą jaką stosować dietę,

• Umieją wyjaśnić istotę choroby,

• Znają formy przyjmowania insuliny.

Deficyt wiedzy i umiejętności:

Pacjent i Jego rodzina:

• Nie wiedza dlaczego terapia nie może być przerwana,

• Nie mają motywacji do częstej kontroli masy ciała,

• Nie wiedzą, że trzeba dbać o pielęgnację stóp,

3.Motywacja do edukacji:

Chory jest osobą która wie, że edukacja jest jednym z najistotniejszych elementów leczenia chorych z cukrzycą. Właściwie nie może być mowy o skutecznym leczeniu tej przewlekłej choroby bez zrozumienia przez chorego jej przyczyn, uwarunkowań, metod terapii i opanowania zasad samokontroli. Edukacja w cukrzycy staje się terapią ,a jej poziom ma zasadnicze znaczenie dla stylu życia i stanu zdrowia chorego. Dlatego też pacjent będzie się stosował do zaleceń lekarskich i pielęgniarskich, gdyż ceni swoje zdrowie.

4.Warunki i możliwości odbioru treści:

Pan Z.G. jest świadomy swojego stanu zdrowia i choroby. Stan świadomości chorego i warunki pozwalają na pełny odbiór treści edukacji i zawartych w niej wiadomości.

5.Środowisko wspierające:

Pan Z.G. ma rodzinę na która zawsze może liczyć, a zwłaszcza na swoją żonę Zofię i syna Jakuba.

6.Tematem edukacji jest:

• Poszerzenie posiadanej wiedzy przez chorego i Jego rodzinę na temat cukrzyce typu I oraz przygotowanie choreo i Jego rodziny do samokontroli i samoopieki oraz oceny swojego stanu zdrowia, co w efekcie prowadzi do poprawy jakości życia pacjenta z cukrzycą. Wdrożenie wyuczonych umiejętności postępowania z chorobą w codziennym życiu.

7.Cel ogólny:

• Niedopuszczenie do wystąpienia późniejszych powikłań cukrzycy,

• Osiągnięcie lepszej jakości życia u cukrzyka.

8. Cele szczegółowe:

• Pacjent będzie umiał interpretować wyniki badań na zawartość glukozy w moczu i krwi

• Chory będzie umieć przeprowadzić samokontrole: używać testów do badania zawartości glukozy w moczu, gleukometru

• Pacjent będzie umieć wykonać wstrzyknięcie insuliny w tkankę podskórną za pomocą tzw. Penu

• Pan Z.G. będzię wiedział, że wysiłek fizyczny jest ważnym elementem terapii

• Pan Z.G będzie świadomy jest o powikłaniach w cukrzycy typu I

• Chory będzie wiedział jakie mogą być skutki przerywania terapi

• Pacjent będzie kontrolował masę ciała i dbał o higienę stóp.

9.Pytania sprawdzające efekty edukacji:

• Czy zna Pan zalecaną dietę w cukrzycy typu I?,

• Czy wie Pan jakie mogą wystąpić powikłania cukrzycy?,

• Czy umie Pan interpretować wyniki badań na zawartość glukozy w moczu i krwi?,

• Czy może Pan Mi powiedzieć kiedy i gdzie, w jaką okolicę ciała wstrzykuje Pan insulię?,

• W jaki sposób dba Pan o higienę stóp?,

• Czy prowadzi Pan zeszyt gdzie wpisuje Pan swoją masę ciała? Jeśli tak, to czy może Mi Pan pokazać?

Literatura wykorzystana przeze mnie:

• Leszek Pączek, Krzysztof Mucha, Bartosz Foroncewicz „Choroby wewnętrzne- podręcznik dla studentów pielęgniarstwa i położnictwa”

• Ewa Otto-Buczkowska „Cukrzyca patogeneza, diagnostyka, leczenie”

Literatura polecana choremu i Jego rodzinie:

• Barbara Toohey, June Biermann „ ABC chorego na cukrzycę”

• Ulotki i broszurki

Termin edukacji	Metody i środki dydaktyczne	Plan edukacji	Treść-realizacja planu	Ocena efektów edukacji
17.IX.2008	Broszury, poradnik dla pacjentów z cukrzyca I typu	1.Pogadanka z pacjentami na temat cukrzycy i prowadzonego trybu życia. Wyjaśnienie czym naprawdę jest cukrzyca 2. Wyjaśnienie skąd pochodzi glukoza we krwi oraz znaczenia insuliny. 3.Przedstawienie powikłań choroby. 4 .Zasady leczenia cukrzycy typu 1. 5. Nauka pacjenta obsługi glukometru a także wstrzyknięcia insuliny. 5. Samokontrola w cukrzycy. 6.Zasady pielęgnacji stóp dla osób z cukrzycą: 7.Wpływ wysiłku fizycznego na organizm ludzki.	Cukrzyca (łac. diabetes mellitus) to, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia, grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. Przyczyną powstawania cukrzycy typu 1, zwanej cukrzycą insulinozależną, są uszkodzenia komórek trzustki produkujących insulinę. Istotę tej choroby stanowi niedobór insuliny w organizmie, czego konsekwencją jest niemożność kontrolowania poziomu glukozy we krwi i jej nadmierny wzrost. Insulina jest wytwarzana w organizmie człowieka przez specjalne skupiska komórek znajdujące się w trzustce - gruczole usytuowanym w jamie brzusznej. Komórki te nazywane są komórkami β wysp trzustkowych. Wraz z innymi hormonami insulina bierze udział w regulacji wszystkich procesów przemiany materii zachodzących w organizmie człowieka. Zapewnia ona stały dopływ substancji odżywczych do wszystkich komórek ciała, zarówno po spożyciu posiłku jak i między posiłkami - niezależnie od długości przerw między nimi. Aby dobrze spełniać swoje funkcje, każda z komórek potrzebuje odpowiedniej ilości materiału energetycznego (paliwa). Insulina powoduje, że z przyjętego pokarmu w organizmie człowieka wytwarza się energia pozwalająca funkcjonować jego ciału. Rola insuliny polega na: wykorzystywaniu cukrów i tłuszczów jako materiału energetycznego dla komórek; magazynowaniu nadmiernej ilości cukrów w postaci zapasów; wytwarzaniu białek z substancji znajdujących się w pożywieniu. Aby organizm żywy mógł użytkować glukozę jako źródło energii, konieczna jest obecność odpowiedniej ilości prawidłowo działającej insuliny. Powikłania cukrzycy -Kwasica ketonowa (DKA – Diabetic Ketoacidosis) jest niebezpiecznym powikłaniem i stanem bezpośrednio zagrażającym życiu. Brak insuliny powoduje rozkładanie tłuszczów i związanego z nim powstawania ciał ketonowych, które przechodzą do krwi i moczu chorego. -Hipoglikemia grozi chorym leczącym się insuliną lub doustnymi środkami zwiększającymi wydzielanie insuliny. Zwykle pojawia się po przyjęciu niewłaściwej dawki leku, nieprzyjmowaniu pokarmów lub niestrawieniu posiłku, wraz z którym lek był przyjmowany, a także po wysiłku fizycznym, którego nie zrekompensowano odpowiednią dawką glukozy w jedzeniu lub zmniejszeniem dawki leku. Zbyt niskie stężenie glukozy we krwi może objawić się u chorego potami, niepokojem, pobudzeniem, dreszczami, głodem. Przewlekłe powitania: Wieloletnia cukrzyca prowadzi do wielu groźnych powikłań, które dotyczą wielu narządów. Ryzyko wystąpienia i postęp przewlekłych powikłań zależą głównie od kontroli metabolicznej cukrzycy. Osoby o dobrze wyrównanej cukrzycy są w znacznie mniejszym stopniu zagrożone przewlekłymi powikłaniami. Przyczyną powstawania powikłań są uszkodzenia naczyń krwionośnych: mikroangiopatia, dotycząca drobnych naczyń i naczyń włosowatych oraz makroangiopatia prowadząca do zmian miażdżycowych naczyń o średniej i dużej średnicy. Z chwilą rozpoznania cukrzycy typu 1 należy jak najszybciej rozpocząć leczenie insuliną i prowadzić je do końca życia. Celem leczenia jest dążenie do uzyskania prawidłowych lub zbliżonych do prawidłowych wartości poziomu cukru we krwi (w zasadzie powinny się mieścić w granicach 90-140 mg/dl, czyli 5,0-7,8 mmol/l). Oprócz mierzenia cukru we krwi do oceny stopnia wyrównania cukrzycy służy dodatkowy wskaźnik - hemoglobina glikowana (hemoglobina, która została połączona z glukozą) w skrócie określana jako HbA1c. Jest to parametr odzwierciedlający średnie wartości poziomów cukru we krwi z ostatnich 3 miesięcy przed oznaczeniem. Jej zwiększona ilość wskazuje na podwyższone poziomy cukru we krwi. Należy dążyć do uzyskania wartości HbA1c na poziomie 6-7%. Dobre wyrównanie cukrzycy można osiągnąć poprzez odpowiednie dawkowanie insuliny, które musi być dostosowane do posiłków (a ściślej do ilości zawartych w nich węglowodanów) i do aktywności fizycznej chorego (im większa aktywność tym mniejsze zapotrzebowanie na insulinę). Insulina może być wstrzykiwana w różne okolice ciała. Najlepiej, gdy lekarz ustali technikę wstrzyknięcia i okolice podania insuliny. Okolice wstrzyknięć: brzuszna, udowa, pośladkowa, międzyłopatkowa, ramienna. Dla insuliny krótkodziałającej najlepsza jest okolica brzuszna. Dla insuliny o pośrednim czasie działania najlepsza jest okolica udowa. Natomiast dla mieszanek insulinowych najlepsza jest okolica brzuszna lub ramienna. W obrębie wybranego obszaru powinno się regularnie zmieniać miejsca wstrzyknięć, aby uniknąć powstania obrzęku utrudniającego wchłanianie insuliny. Technika iniekcji jest ważna, aby podać insulinę dokładnie w tkankę podskórną. Ocena stężenia glukozy w moczu Glukoza w moczu pojawia się wtedy, kiedy jej stężenie we krwi jest na tyle wysokie, że ilość przesączającej się w nerkach do moczu glukozy jest zbyt duża, aby mogła być w całości reabsorbowana (ponownie wchłaniana) przez nerki. Dochodzi do przekroczenia tzw. progu nerkowego dla glukozy, czyli stężenie glukozy we krwi wynosi ponad 10 mmol/l (180 mg/dl). Ilość wydalanej wówczas z moczem glukozy u chorych na cukrzycę odzwierciedla wartość glikemii. Wyjątkowo, u niektórych osób wartość progowego stężenia glukozy we krwi, powyżej którego glukoza pojawia się w moczu, może być znacząco niższa. U tych osób może występować glukoza w moczu, mimo że nie stwierdza się u nich cukrzycy. Pomiar glukozy w moczu zaleca się wszystkim chorym na cukrzycę. Mocz należy badać codziennie, 2-3 razy na dobę w ściśle określonych porach dnia. Lekarz prowadzący pomaga ustalić, w których porcjach oddawanego moczu należy badać zawartość glukozy. Decyzja o tym uzależniona jest od informacji, którą chce się z tego badania uzyskać. Zawartość glukozy w moczu zaleca się badać: w porcji moczu oddanego rano będąc na czczo, po 2 godzinach po przyjęciu leku (insuliny lub doustnego leku obniżającego stężenie glukozy we krwi) i jedzeniu, w zbiórkach moczu z kilku godzin (np. w 3 kolejnych 8 godzinnych zbiórkach moczu), zbiórce dobowej moczu. Codziennie przed kąpielą oglądaj swoje stopy w celu wykrycia uszkodzeń (w razie trudności posłuż się lustrem lub poproś o pomoc najbliższych), myj stopy w letniej, bieżącej wodzie () z mydlem, przed myciem zmierz temperaturę wody za pomocą termometru. dbaj o to, aby twoje stopy były zawsze czyste i suche, szczególnie przestrzenie między palcami, nie używaj drażniących kremów, ani środków usuwających nagniotki, codziennie zmieniać skarpetki (powinny być bawełniane lub wełniane), rajstopy lub pończochy,   nigdy nie chodź boso (zwłaszcza na plaży), nigdy nie zakładaj butów na gołe stopy - zawsze noś skarpetki, do ogrzania stóp nie używaj termoforu ani poduszki elektrycznej, zamiast tego zakładaj ciepłe skarpety, za każdym razem przed włożeniem butów na nogi sprawdzaj wewnętrzną wyściółkę butów wkładając do nich rękę,  Nosić tylko miękkie, wygodne i dobrze dopasowane do stopy obuwie Dzięki systematycznemu wysiłkowi fizycznemu poprawie ulega wydolność i sprawność organizmu: wzmacnia się serce, polepsza sprawność przepływu krwi w naczyniach krwionośnych w całym organizmie – we wszystkich narządach i kończynach (np. w nogach); zwiększa się szansa na normalizację ciśnienia tętniczego krwi w ciągu doby (nie oznacza to jednak, że wysiłek fizyczny może zastąpić leki obniżające ciśnienie tętnicze); zmniejsza się stężenie "złego" cholesterolu (LDL-cholesterolu i triglicerydów), natomiast zwiększa się stężenie "dobrego cholesterolu" (HDL-cholesterolu); zmniejsza się ryzyko gęstnienia i wykrzepiania krwi w naczyniach krwionośnych; zwiększa się siła mięśni, zręczność i sprawność ruchowa; podwyższa się odporność organizmu na zakażenia; poprawia się jakość kości i zmniejsza zagrożenie osteoporozą; poprawia się sprawność układu oddechowego (zwiększają się możliwości wentylacyjne płuc); zmniejsza się ilość tkanki tłuszczowej w organizmie; poprawia się wykorzystanie glukozy przez komórki; poprawia się skuteczność działania insuliny w organizmie; normalizacji ulega (obniża się) podwyższone stężenie glukozy we krwi; poprawia się samopoczucie fizyczne i psychiczne.	Edukacja zdrowotna została przeprowadzona w dniu 17IX.2008.Przebegała ona dobrze, chory wraz z rodziną byli aktywnie włączeni w proces edukacji.Chcieli poszerzyć wiedzę na temat choroby chorego,zadawane przeze mnie pytania były zrozumiałe dla chorego i Jego rodziny-pacjent odpowiadał bardzo dobrze,Jego wiedza była zadawalająca, również chory zadawał swoje pytania.Według Mnie edukcja zdrowotna chorego przebiegła z wynikiem pozytywnym.