System Oświaty

1.Pojęcie wyodrębnionego działu wiedzy, zwanego teorią systemów ogólnych albo ogólną teorią systemów,

Wg. J. Nowackiego i Z. Tobora system to (…) zbiór jednostek (elementów) o pewnych cechach , między którymi występują określone relacje (powiązania, sprzężenia, oddziaływania, współzależności)

2. Zbiór instytucji oświatowych mających na celu kształcenie, wychowanie i opiekę, między którymi zachodzą określone relacje i zależności ( np. kolejność etapów edukacyjnych, możliwości uzyskania dyplomów, świadectw). System ten zapewnia realizację określonych wartości.

System oświaty zapewnia w szczególności
(Art.1.):

• realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju;

• wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny;

• możliwość zakładania i prowadzenia szkół i placówek przez różne podmioty;

• dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej;

• możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami;

• opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych;

• opiekę nad uczniami szczególnie uzdolnionymi poprzez umożliwianie realizowania indywidualnych programów nauczania oraz ukończenia szkoły każdego typu w skróconym czasie;

• upowszechnianie dostępu do szkół, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie w szkołach wyższych;

• możliwość uzupełniania przez osoby dorosłe wykształcenia ogólnego, zdobywania lub zmiany kwalifikacji zawodowych i specjalistycznych;

• zmniejszanie różnic w warunkach kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju, a zwłaszcza ośrodkami wielkomiejskimi i wiejskimi;

• utrzymywanie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach i placówkach;

• upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o zasadach zrównoważonego rozwoju oraz kształtowanie postaw sprzyjających jego wdrażaniu w skali lokalnej, krajowej i globalnej;

• opiekę uczniom pozostającym w trudnej sytuacji materialnej i życiowej,

• dostosowywanie kierunków i treści kształcenia do wymogów rynku pracy;

• kształtowanie u uczniów postaw przedsiębiorczości sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym;

• przygotowywanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia;

• warunki do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów przez organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz kształtowanie aktywności społecznej i umiejętności spędzania czasu wolnego;

• upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o bezpieczeństwie oraz kształtowanie właściwych postaw wobec zagrożeń i sytuacji nadzwyczajnych.

Reforma oświatowa- najważniejsze daty:

• 1 stycznia 1999 r. – przejście placówek oświatowych pod władzę samorządu terytorialnego;

• 1 września 1999 r. początek nauki pierwszych klas gimnazjalnych; powstanie sześcioletniej szkoły podstawowej;

• 2001/2002 r. – pierwszy rok funkcjonowania pełnych, trzyklasowych gimnazjów;

• 2002 r. – utworzenie pierwszej klasy szkół ponadgimnazjalnych;

• Kwiecień 2002 r. – pierwszy ogólnopolski sprawdzian kompetencji po sześcioletniej podstawówce;

• Maj 2002 r. – pierwszy ogólnopolski egzamin po gimnazjum;

• 2005 r. – pierwsza nowa matura wg zreformowanych programów szkolnych

Struktura systemu oświaty obejmuje

• przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi, przedszkola specjalne oraz inne formy wychowania przedszkolnego;

• szkoły:

a) podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego,

b) gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego,

c) ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze i leśne,

d) artystyczne;

• placówki oświatowo-wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe, umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego;

• placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych;

• placówki artystyczne - ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych;

• poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu;

• młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania,

• placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania;

• zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli;

• biblioteki pedagogiczne;

• kolegia pracowników służb społecznych

Szkoła

• Jest podstawową instytucją w systemie oświaty

• Wyraz "szkoła" pochodzi z języka greckiego, oznaczał on najpierw "wywczas", bądź wypoczynek po pracy

• Szkoła – instytucja oświatowo-wychowawcza, której zadaniem jest kształcenie i wychowanie

(Słownik j. polskiego)

Funkcje szkoły

• Szkoła wypełnia w stosunku do ucznia trzy funkcje:

- dydaktyczną

- wychowawczą

- opiekuńczą

Środowisko wychowawcze szkoły

• Właściwe środowisko wychowawcze szkoły to takie, w którym jednostka przyswaja sobie trwałe elementy:

- wiedzy,

- działania,

- sposobów myślenia,

- odczuwania.

Tworzy sobie mniej lub więcej trwałe wyobrażenie o świecie, ludziach i wartościach.

Szkoła jako środowisko wychowawcze

Nauczyciele w swojej pracy wychowawczej, wspierając w tym zakresie obowiązki rodziców, winni zmierzać do tego, aby uczniowie w szczególności :

• Znajdowali w szkole środowisko wszechstronnego rozwoju osobowego (w wymiarze intelektualnym, psychicznym, społecznym, zdrowotnym, estetycznym, moralnym i duchowym).

• Rozwijali w sobie dociekliwość poznawczą, ukierunkowaną na poszukiwanie dobra i piękna w świecie.

• Mieli świadomość życiowej użyteczności zarówno poszczególnych przedmiotów szkolnych, jak i całej edukacji na danym etapie.

• Stawali się bardziej samodzielnymi w dążeniu do dobra w jego wymiarze indywidualnym i społecznym, godząc umiejętnie dążenie do dobra własnego z dobrem innych, odpowiedzialność za siebie i innych, wolność własną z wolnością innych.

Szkoła jako środowisko wychowawcze

• Poszukiwali, odkrywali i dążyli na drodze rzetelnej pracy do osiągnięcia wielkich celów życiowych i wartości ważnych dla odnalezienia własnego miejsca w świecie.

• Uczyli się szacunku dla dobra wspólnego jako podstawy życia społecznego oraz przygotowywali się do życia rodzinie, społeczności lokalnej i w państwie w duchu przekazu dziedzictwa kulturowego i kształcenia postaw patriotycznych.

• Przygotowywali się do rozpoznawania wartości moralnych, dokonywania wyborów i hierarchizacji wartości oraz mieli możliwość doskonalenia się.

• Kształtowali w sobie postawę dialogu, umiejętności słuchania innych i rozumienia ich poglądów, umieli współdziałać i współtworzyć w szkole wspólnotę nauczycieli i uczniów.

(Podstawa Programowa Kształcenia Ogólnego)

Szkoły i placówki oświatowe mogą być (art..5 ust. 1 u.s.o.)

-publiczne

-niepubliczne

SYSTEM SZKÓŁ
(art.. 9 u.s.o.)

Szkoła podstawowa – 6-letnia

Gimnazjum – 3-letnie

Szkoły ponadgimnazjalne

- trzyletnia zasadnicza szkoła zawodowa

- trzyletnie liceum ogólnokształcące

- czteroletnie technikum

szkoła policealna – do 2,5 roku

szkoły specjalne przysposabiające do pracy

Organizacja szkoły lub placówki oświatowej obejmuje:

-ujęcie rzeczowe

-ujęcie czynnościowe

RZECZOWE:

-strukturę uczniów(klasy, organy samorządu uczniowskiego itd.)

-strukturę osobową i kwalifikacyjną pracowników, w tym zakresy obowiązków i odpowiedzialności

-organy kierowania szkołą lub placówką

-rodziców i ich organizację np. radę rodziców

-infrastrukturę materialno-techniczną: budynki, materialne środki wykonywania działalności wychowawczej i dydaktycznej

CZYNNOŚCIOWE:

-program szkoły czy placówki

-plany nauczania

-organizację procesu nadzoru i kontroli badania jakości pracy szkoły

Organizacja szkoły i placówki odbywa się na podstawie:

-źródeł prawa powszechnie obowiązującego, a w szczególności ustawy o systemie oświaty , ustawy Karty Nauczyciela i aktów wykonawczych do nich

-źródeł prawa wewnętrznego, głównie statutu szkoły lub placówki, regulaminów organów kolegialnych, regulaminów związanych z organizacją i prawem pracy, arkusza organizacyjnego, stałego tygodniowego rozkładu zajęć, regulacji terminowych, takich jak program szkoły, szkolny zestaw programów edukacyjnych, program wychowawczy, opiekuńczy, program rozwoju szkoły, plany pracy wychowawców klas i innych komórek organizacyjnych, kalendarium szkolne, program czynności nadzoru pedagogicznego i mierzenia jakości pracy szkoły i inne harmonogramy.

Dyrektor szkoły lub placówki

Ustawa Karta nauczyciela (art. 7, ust. l) stwierdza, że:

• „szkołą kieruje dyrektor, który jest jej przedstawicielem na zewnątrz, przełożonym służbowym wszystkich pracowników szkoły, przewodniczącym rady pedagogicznej".

• Pojęcie „przełożony" zostało w teorii organizacji i zarządzania określone następująco:

• „Jest to pracownik hierarchicznie zorganizowanej instytucji, mający bezpośrednich lub bezpośrednich i pośrednich podwładnych (kierowników i pracowników szeregowych).

• Rolę przełożonego określa zestaw jego obowiązków i uprawnień. Do uprawnień należy egzekwowanie od podwładnych realizacji zadań przewidzianych w odpowiednich dokumentach instytucji dla danego stanowiska pracy oraz wydawanie podwładnym i egzekwowanie poleceń służbowych, nie wykraczających jednak poza ramy umowy o pracę czy ustalony zakres obowiązków"

(Por. Encyklopedia organizacji i zarządzania. Warszawa 1982, PWE, s. 417).

• Ustawa o systemie oświaty (art. 39, ust. 3) potwierdza zapis Karty nauczyciela:

• „Dyrektor szkoły jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole lub placówce nauczycieli i pracowników nie będących nauczycielami.

Dyrektor w szczególności decyduje w sprawach: zatrudniania i zwalniania nauczycieli oraz innych pracowników szkoły lub placówki, przyznawania nagród oraz wymierzania kar porządkowych nauczycielom i innym pracownikom, a także występuje z wnioskami, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły lub placówki, w sprawach odznaczeń, nagród i innych wyróżnień dla nauczycieli oraz pozostałych pracowników szkoły lub placówki".

Rada Pedagogiczna – kompetencje
-stanowiące

- opiniujące

Do kompetencji stanowiących rady pedagogicznej należy:

• zatwierdzanie planów pracy szkoły lub placówki po zaopiniowaniu przez radę szkoły lub placówki;

• podejmowanie uchwał w sprawie wyników klasyfikacji i promocji uczniów;

• podejmowanie uchwał w sprawie innowacji i eksperymentów pedagogicznych w szkole lub placówce, po zaopiniowaniu ich projektów przez radę szkoły lub placówki;

• ustalanie organizacji doskonalenia zawodowego nauczycieli szkoły lub placówki;

• podejmowanie uchwał w sprawach skreślenia z listy uczniów.

Rada pedagogiczna opiniuje w szczególności:

• organizację pracy szkoły lub placówki, w tym tygodniowy rozkład zajęć edukacyjnych, oraz organizację kwalifikacyjnych kursów zawodowych, jeżeli szkoła lub placówka takie kursy prowadzi;

• projekt planu finansowego szkoły lub placówki;

• wnioski dyrektora o przyznanie nauczycielom odznaczeń, nagród i innych wyróżnień;

• propozycje dyrektora szkoły lub placówki w sprawach przydziału nauczycielom stałych prac i zajęć w ramach wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatkowo płatnych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.

Kompetencje szczególne Rady Pedagogicznej

• Polegają na możliwości wystąpienia z wnioskiem o odwołanie nauczyciela ze stanowiska dyrektora lub innego stanowiska kierowniczego w szkole lub placówce. Decyzje wiążące w tej sprawie podejmuje organ prowadzący.

• Rada pedagogiczna dokonuje rozstrzygnięć w formie uchwał na zebraniach plenarnych zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy jej członków.

• Uchwala regulamin swojej działalności, w którym między innymi określa, które uchwały zapadają z wyłączeniem jawności. Regulamin może również zezwalać na tworzenie stałych lub doraźnych komisji rady.

Społeczne organy szkoły ( placówki oświatowej)

-Rada szkoły

-Rada rodziców

-Samorząd uczniowski

Kompetencje Rady Szkoły

Rada szkoły lub placówki uczestniczy w rozwiązywaniu spraw wewnętrznych szkoły lub placówki, a także:

1) uchwala statut szkoły lub placówki;

2) przedstawia wnioski w sprawie rocznego planu finansowego środków specjalnych szkoły lub placówki i opiniuje projekt planu finansowego szkoły lub placówki;

3) może występować do organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą lub placówką z wnioskami o zbadanie i dokonanie oceny działalności szkoły lub placówki, jej dyrektora lub innego nauczyciela zatrudnionego w szkole lub placówce; wnioski te mają dla organu charakter wiążący;

4) opiniuje plan pracy szkoły lub placówki, projekty innowacji i eksperymentów pedagogicznych oraz inne sprawy istotne dla szkoły lub placówki;

5) z własnej inicjatywy ocenia sytuację oraz stan szkoły lub placówki i występuje z wnioskami do dyrektora, rady pedagogicznej, organu prowadzącego szkołę lub placówkę oraz do wojewódzkiej rady oświatowej, w szczególności w sprawach organizacji zajęć pozalekcyjnych i przedmiotów nieobowiązkowych.

Kompetencje Rady Rodziców

• uchwalanie w porozumieniu z radą pedagogiczną:

a) programu wychowawczego szkoły obejmującego wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym skierowane do uczniów, realizowanego przez nauczycieli,

b) programu profilaktyki dostosowanego do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmującego wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców;

• opiniowanie programu i harmonogramu poprawy efektywności kształcenia lub wychowania szkoły lub placówki;

• opiniowanie projektu planu finansowego składanego przez dyrektora szkoły.

Kompetencje Samorządu Uczniowskiego

Samorząd może przedstawiać radzie szkoły lub placówki, radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi wnioski i opinie we wszystkich sprawach szkoły lub placówki, w szczególności dotyczących realizacji podstawowych praw uczniów, takich jak:

• prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami;

• prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu;

• prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań;

• prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej;

• prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi, w porozumieniu z dyrektorem;

• prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu.

Szkoła a opieka i wychowanie

-rodzina

-ośrodek pomocy społecznej

-rodziny zastępcze

-sąd rodzinny i opiekuńczy

-policja

-placówki opiek.-wychow.

-PCPR

-Poradnie psychologiczno-pedagogiczna

Opieka i wychowanie w szkole

-realizacja podstawowych funkcji szkoły

-dążenie do pełnego rozwoju ucznia oraz własnej

-opieka nad uczniami mniejszości narodowych

-zapewnienie higienicznych warunków pracy

-dokumentowanie działalności wychowawczej i opiekuńczej

-podporządkowanie się ”władztwu zakładowemu”

-opieka nad uczniami szczególnie uzdolnionymi

-opieka nad uczniami pozostającymi trudniej sytuacji materialnej i żywnościowej

-opieka nad uczniami niepełnosprawnymi

-realizacja programu wychowania i nauczania (prawo do swobody stosowania metod)

-przestrzeganie praw dziecka i ucznia

-dbałość o bezpieczeństwo i zdrowie

-zapewnienie opieki psychologiczno-pedagogicznej

-przestrzeganie dyscypliny zakładu( szkoły)

-dbałość o kształtowanie postaw moralnych

Wykład 2 i 3

Zadania zawodowe pedagoga szkolnego

Ministerstwo Oświaty i Wychowania wydało 7 listopada 1975 r. zarządzenie w sprawie pracy nauczyciela – pedagoga szkolnego oraz załącznik do tego zarządzenia zawierający wytyczne określające bardziej szczegółowo jego zadania.

Zadania zawodowe pedagoga szkolnego

1. W zakresie zadań ogólnowychowawczych :

• Dokonywanie okresowej oceny sytuacji wychowawczej w szkole,

• dbanie o realizację obowiązku szkolnego przez uczniów szkół podstawowych,

• udzielanie pomocy uczniom w prawidłowym wyborze zawodu i kierunku dalszego kształcenia,

• koordynowanie prac zespołu dokonującego badania dojrzałości szkolnej dzieci,

• udzielanie rodzicom porad ułatwiających rozwiązywanie przez nich trudności w wychowywaniu własnych dzieci,

współudział w opracowywaniu planu dydaktyczno-wychowawczego szkoły

II. W zakresie profilaktyki wychowawczej:

• rozpoznawanie warunków życia i nauki uczniów sprawiających trudności w realizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego,

• opracowywanie wniosków dotyczących uczniów wymagających szczególnej opieki i pomocy wychowawczej,

• rozpoznawanie sposobów spędzania czasu wolnego przez uczniów wymagających szczególnej opieki wychowawczej,

• stwarzanie uczniom wymagającym szczególnej opieki i pomocy wychowawczej możliwości udziału w zajęciach sportowych, turystycznych, rekreacyjnych oraz w innych zorganizowanych formach zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych,

• udzielanie pomocy wychowawcom i nauczycielom w ich pracy z uczniami sprawiającymi trudności wychowawcze,

• współpraca z organizacjami młodzieżowymi w zakresie wspólnego oddziaływania na uczniów wymagających szczególnej opieki i pomocy wychowawczej.

III. W zakresie pracy korekcyjno-wyrównawczej:

• organizowanie pomocy w wyrównywaniu braków w wiadomościach szkolnych uczniom napotykającym na szczególne trudności w nauce,

• organizowanie pomocy w zakresie wyrównywania i likwidowania mikrodefektów i zaburzeń rozwojowych (korekcja, reedukacja, terapia),

• organizowanie różnych form terapii zajęciowej uczniom z objawami niedostosowania społecznego.

IV. W zakresie indywidualnej opieki pedagogiczno-psychologicznej:

• udzielanie uczniom pomocy w eliminowaniu napięć psychicznych nawarstwiających się na tle niepowodzeń szkolnych,

• udzielanie porad uczniom w rozwiązywaniu trudności powstających na tle konfliktów rodzinnych,

• udzielanie porad i pomocy uczniom posiadającym trudności w kontaktach rówieśniczych i środowiskowych,

przeciwdziałanie skrajnym formom niedostosowania społecznego młodzieży

V. W zakresie pomocy materialnej:

• organizowanie opieki i pomocy materialnej uczniom opuszczonym i osieroconym, uczniom z rodzin alkoholicznych, zdemoralizowanych, uczniom z rodzin wielodzietnych mającym szczególne trudności materialne, organizowanie pomocy uczniom kalekim, przewlekle chorym itp.,

• dbanie o zapewnienie miejsca w świetlicy lub internacie (półinternacie) uczniom wymagającym szczególnej opieki wychowawczej,

• dbanie o zapewnienie dożywiania uczniom z rodzin posiadających szczególnie trudne warunki materialne,

• wnioskowanie o kierowanie spraw uczniów z rodzin zaniedbanych środowiskowo do odpowiednich sądów dla nieletnich,

• wnioskowanie o skierowanie uczniów osieroconych i opuszczonych do placówek opieki całkowitej.

Organizacja pracy nauczyciela-pedagoga szkolnego

W celu realizacji zadań zawartych w punkcie I-V pedagog powinien:

• posiadać roczny plan pracy wynikający z niniejszych wytycznych, uwzględniający konkretne potrzeby opiekuńczo-wychowawcze swojej szkoły i środowiska,

• zapewnić w tygodniowym rozkładzie zajęć możliwość kontaktowania się z nim zarówno uczniów jak i ich rodziców,

• współpracować na bieżąco z władzami szkoły, wychowawcami klas, nauczycielami, lekarzem szkolnym, Komitetem Rodzicielskim w rozwiązywaniu pojawiających się problemów opiekuńczo-wychowawczych,

• współdziałać z Towarzystwem Przyjaciół Dzieci, poradniami wychowawczo-zawodowymi i innymi organizacjami i instytucjami w środowisku zainteresowanymi problemami opieki i wychowania,

• składać okresową informację radzie pedagogicznej na temat trudności wychowawczych występujących wśród uczniów danej szkoły,

• prowadzić następującą dokumentację:- roczny plan pracy będący częścią rocznego planu dydaktyczno-wychowawczego szkoły,
  - dziennik pracy, w którym rejestruje się wykonane czynności,
  - ewidencję uczniów wymagających szczególnej opieki wychowawczej, pomocy korekcyjno-wyrównawczej, kształcenia specjalnego itp.

Zadania zawodowe pedagoga szkolnego – najnowsze zapisy prawne

W myśl najnowszego rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej pedagogowi szkolnemu zostały przypisane następujące zadania:

• Prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów, w tym diagnozowanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia przyczyn niepowodzeń edukacyjnych oraz wspierania mocnych stron uczniów.

• Diagnozowanie sytuacji wychowawczych w przedszkolu, szkole lub placówce w celu rozwiązywania problemów wychowawczych oraz wspierania rozwoju uczniów.

• Udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do rozpoznanych potrzeb.

• Podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży.

• Minimalizowanie skutków zaburzeń rozwojowych, zapobieganie zaburzeniom zachowania oraz inicjowanie różnych form pomocy w środowisku szkolnym i pozaszkolnym uczniów.

• Inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych.

• Pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień uczniów.

• Wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów

Szczegółowe zadania szkolnego pedagoga:

• udzielanie nauczycielom pomocy w wyborze narzędzi do badań, w projektowaniu tych badań, w ich realizacji, oraz w analizie uzyskanych wyników (badania dojrzałości szkolnej, ryzyka dysleksji, inne badania diagnostyczne);

• aktywny udział w analizie wyników nauczania;

• indywidualne rozmowy z nauczycielami, uczniami, ich rodzicami, specjalistami pracującymi z dziećmi (terapeutami, logopedami);

• udzielanie nauczycielom pomocy w rozpoznawaniu właściwości intelektualnych uczniów, wskazywanie na charakterystyczne cechy poszczególnych grup wiekowych;

• udzielanie pomocy nauczycielom w interpretacji orzeczeń i opinii psychologiczno-pedagogicznych oraz w analizie innej dokumentacji dotyczącej ucznia;

• konsultowanie indywidualnych przypadków w zakresie diagnozy ze specjalistami z zewnątrz w tym: z poradni psychologiczno-pedagogicznych, innych poradni specjalistycznych, z praktykami zatrudnionymi w szkolnictwie specjalnym, z lekarzami;

• postulowanie kierowania uczniów przejawiających poważne trudności dydaktyczne do poradni psychologiczno-pedagogicznych lub innych poradni specjalistycznych (przygotowanie lub współpraca w przygotowaniu opinii dotyczącej ucznia, rozmowy z rodzicami mającymi wątpliwości co do zasadności specjalistycznej diagnozy);

prowadzenie lub organizowanie dla nauczycieli warsztatów i szkoleń związanych z zagadnieniami diagnozowania indywidualnych potrzeb uczniów

Diagnozowanie sytuacji wychowawczych w przedszkolu, szkole lub placówce

Szczegółowe zadania szkolnego pedagoga:

• prowadzenie obserwacji, rozmów, wywiadów w tym wywiadów środowiskowych (dom rodzinny, MOPS, świetlice osiedlowe, kluby sportowe itp.) szczególnie w kontekście zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową uczniów i ich rodzin, sposobem spędzania czasu wolnego, kontaktami środowiskowymi, sytuacjami kryzysowymi lub traumatycznymi;

• prowadzenie badań w kierunku zdiagnozowania uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym (np. metoda przesiewowa „6 pytań” + pełne badanie arkuszem diagnostycznym D. H. Stotta);

• prowadzenie badań socjometrycznych, ankietowych i innych, w tym w oparciu o autorskie narzędzia diagnostyczne;

• badania sondażowe wśród nauczycieli dotyczące zachowań uczniów – stworzenie autorskich narzędzi badawczych;

• współpraca z różnymi instytucjami. Dwukierunkowe przekazywanie informacji na temat sytuacji poszczególnych uczniów – aktualizacja wiedzy w tym zakresie.

Udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do rozpoznanych potrzeb

Szczegółowe zadania szkolnego pedagoga:

• postulowanie (prowadzenie zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami7 ) zajęć specjalistycznych w tym: dydaktyczno-wyrównawczych, korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, socjoterapeutycznych;prowadzenie rozmów indywidualnych z uczniami przejawiającymi trudności wychowawcze;

• projektowanie i monitorowanie działań interwencyjnych podejmowanych w stosunku do uczniów (np. kontrakt, inne programy behawioralne);

• występowanie z propozycją udzielania uczniom pomocy w formie indywidualnego programu lub toku nauczania;

Podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży

Szczegółowe zadania szkolnego pedagoga:

• prowadzenie (organizowanie) zajęć przede wszystkim o charakterze profilaktyki pierwszorzędowej - promocja zdrowego stylu życia, uczenie sposobów radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, ukazanie alternatywy w stosunku do zachowań ryzykownych i problemowych;

• koordynowanie udziału uczniów w lokalnych i ogólnopolskich programach o charakterze profilaktyczno-wychowawczym;

• działanie w zespołach interdyscyplinarnych o charakterze pomocowym (np. w lokalnych koalicjach na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie);

• opiniowanie spraw uczniów dotkniętych przemocą domową i opracowywanie wniosków do sądów rodzinnych i nieletnich w tym wszczynanie procedury Niebieska Karta8 ;

• postulowanie objęcia opieką prawną uczniów wychowujących się w środowiskach patologicznych;

• opiniowanie spraw uczniów dotkniętych niedostosowaniem społecznym i opracowywanie wniosków do sądów rodzinnych i nieletnich.

Minimalizowanie skutków zaburzeń rozwojowych

Szczegółowe zadania szkolnego pedagoga:

• rozmowy z uczniami, w celu umożliwienia im głębszego zrozumienia własnych postaw, przekonań, atrybucji, oczekiwań oraz wartości, wpływu innych ludzi na ich zachowanie, a także wpływu ich zachowania na otoczenie;

• pomoc uczniom w eliminowaniu napięć psychicznych nawarstwiających się na tle niepowodzeń szkolnych;

• prowadzenie (organizowanie) zajęć wychowawczych z uczniami np. kształtowanie umiejętności interpersonalnych, sposoby rozwiązywania konfliktów – innych, w miarę zauważanych i zgłaszanych przez nauczycieli, dzieci i rodziców potrzeb;

• planowanie i występowanie z propozycją organizowania takich sytuacji dydaktyczno-wychowawczych, które umożliwiłyby uczniowi osiągnięcie nawet niewielkiego sukcesu;

• pomoc w organizowaniu (organizowanie) zajęć adaptacyjno-integracyjnych;

• pomoc w organizowaniu (organizowanie) zespołów samopomocowych;

• porady na temat sposobów efektywnego uczenia się;

konsultowanie indywidualnych przypadków ze specjalistami z zewnątrz w tym: z poradni psychologiczno-pedagogicznych, innych poradni specjalistycznych, z praktykami zatrudnionymi w szkolnictwie specjalnym, lekarzami, w zakresie specjalistycznej diagnozy

Inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych

Szczegółowe zadania szkolnego pedagoga:

• pomoc stronom w dobrowolnym osiągnięciu ich własnego, wzajemnie akceptowanego porozumienia w spornych kwestiach (rola osoby neutralnej i bezstronnej);

• udzielanie porad, podejmowanie konkretnych działań w zakresie rozwiązywania sytuacji konfliktowych w klasach;

• udzielanie uczniom porad i pomocy w radzeniu sobie z trudnościami związanymi z kontaktami rówieśniczymi w tym, z presją negatywnych wzorców;

• porady związane z rozwiązywaniem trudności powstających na tle konfliktów rodzinnych;

• pomoc w rozwiązywaniu konfliktów z nauczycielami;

zwracanie szczególnej uwagi na kwestię sprawiedliwości i etycznego traktowania uczniów przez nauczycieli i przestrzeganie ustaleń Konwencji o Prawach Dziecka;

c. d. - w stosunku do rodziców:

• udzielanie porad rodzicom w sprawach trudności wychowawczych, pomoc w rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych z dziećmi;

• przełamywanie uczuć beznadziejności, osamotnienia, bezradności, niepewności i napięć psychicznych w związku z przeżywanymi trudnościami;

• wyjaśnianie przyczyn pojawiających się problemów;

• poradnictwo wychowawcze mające na celu modyfikowanie sposobu postępowania rodziców oraz ich postaw wychowawczych wobec dzieci. Słuchanie o pojawiających się trudnościach, radzenie, jakie działania można podjąć - w tym tłumaczenie ograniczeń, jakie należy postawić dziecku;

• udzielanie rodzicowi informacji w zakresie ochrony prawnej jego i dzieci w sytuacjach zaniedbań, przemocy ze strony współmałżonka;

• udzielanie informacji o funkcjonujących organizacjach na rzecz pomocy rodzinie;

pośredniczenie w kontaktach rodzica z tymi instytucjami, w tym pomoc w wypełnieniu formalności związanych ze skorzystaniem z ich usług

Pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień uczniów

Szczegółowe zadania szkolnego pedagoga:

• udział w określaniu zdolności i predyspozycji uczniów (obserwacja, testy, ankiety);

• postulowanie (prowadzenie) zajęć rozwijających predyspozycje i uzdolnienia uczniów (np. w zakresie rozwijania wielorakich inteligencji, twórczego myślenia itp.);

• przygotowywanie (zapraszanie specjalistów z zewnątrz) lub prowadzenie pogadanek, prelekcji, odczytów, warsztatów.

Wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Szczegółowe zadania szkolnego pedagoga:

• organizowanie (prowadzenie) szkoleń i warsztatów na tematy związane z profilaktyką, opieką, wychowaniem i dydaktyką;

• pomoc nauczycielom w opracowaniu programów pracy wychowawczej;

• wspomaganie merytoryczne i metodyczne nauczycieli w pełnionych przez nich funkcjach;

• wskazywanie alternatywnych sposobów realizacji zadań opiekuńczo-wychowawczych;

• współpraca przy tworzeniu indywidualnego programu edukacyjno - terapeutycznego dla ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego;

• wprowadzanie twórczej atmosfery poszukiwania nowych rozwiązań, oraz budzenie refleksji grona pedagogicznego nad teorią i praktyką edukacyjną (np. zapoznawanie z interesującymi publikacjami);

• udzielanie porad w przygotowaniu zajęć do dyspozycji wychowawcy (np. przygotowanie bazy scenariusz zajęć);

• udzielanie nauczycielom informacji na temat specyfiki specjalnych potrzeb ucznia;

• wskazywanie zalecanych form i sposobów dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych dziecka;

• udzielanie porad nauczycielom w zakresie interpretacji zachowań uczniów przejawiających trudności przystosowawcze, oraz proponowanie metod wychowawczych postępowania z nimi;

• pozyskiwanie rodziców do współudziału w realizacji postulowanych wobec ich dzieci działań.

Pomoc materialna

Zajmowanie się w szkole zagadnieniami pomocy materialnej po raz kolejny nie zostało w rozporządzeniu przypisane szkolnemu pedagogowi. Nie wydaje się jednak aby dyrektor powierzył tę funkcję innej osobie.

Szczegółowe zadania pedagoga szkolnego:

• działanie na rzecz zorganizowanej opieki i pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej, poprzez dotarcie do wszystkich rodziców z informacją o możliwościach i procedurze uzyskania zasiłków, stypendiów i innych form pomocy

• współdziałanie z organizacjami i instytucjami pozaszkolnymi udzielającymi wsparcia materialnego (np. MOPS, Caritas, instytucje samorządowe, fundacje, proboszczowie parafii i.in.);

• poszukiwanie sponsorów;

• dyskretne monitorowanie sytuacji materialnej uczniów;

• czuwanie nad właściwym dysponowaniem środkami uzyskanymi przez rodzinę na pomoc materialną dla dziecka.

Inne zadania

W wielu gminach szkoły (pedagodzy szkolni), a nie Ośrodki Pomocy Społecznej zajmują się kwestiami formalnymi związanymi ze stypendiami szkolnymi, zasiłkami i wyprawkami szkolnymi. Wiąże się to najczęściej z koniecznością podjęcia przez pedagoga następujących działań:

• dotarcie do wszystkich rodziców z informacją o zasadach i formach uzyskiwania zasiłku, stypendium, i wyprawki szkolnej;

• pomoc rodzicom w przygotowaniu odpowiednich wniosków;

• pomoc w kompletowaniu dokumentów potwierdzających uzyskane przez rodzinę dochody;

• weryfikacja tych dokumentów;

• rejestracja komputerowa wniosków;

• analiza (w aspekcie zgodności wydatkowanych kwot z ich przeznaczeniem) i opisanie wszystkich rachunków rozliczających uzyskane wsparcie finansowe.

W zależności od tego jak dyrekcja spostrzega rolę pedagoga w szkole, może on realizować dodatkowe zadania:

• opracowywanie i przedstawianie radzie pedagogicznej sprawozdań z analizy sytuacji wychowawczej, opiekuńczej i dydaktycznej szkoły (m.in. na podstawie badań diagnostycznych przeprowadzanych wśród uczniów i ich rodziców);

• opracowanie projektu zmian w oparciu o przedstawioną analizę;

współpraca z dyrekcją w zakresie tworzenia (modyfikowania) i realizowania programu wychowawczego szkoły, programu profilaktyki, innych planów i programów związanych z wychowaniem, rozwojem osobowym uczniów i poprawianiem jakości pracy szkoły.