TOKSYCZNO艢膯, MECHANIZMY DZIA艁ANIA I DAWKOWANIE LEK脫W
Ka偶dy lek mo偶e wywo艂a膰 toksyczne lub niepo偶膮dane dzia艂anie, je艣li zaaplikujemy go w zbyt du偶ej dawce przez zbyt d艂ugi okres lub gdy zostanie podany osobie z nadwra偶liwo艣ci膮 na lek. Musimy zapomnie膰, 偶e istnieje lek aktywny i ca艂kowicie bezpieczny w stosowaniu. Praktycznie brak jest r贸偶nicy miedzy lekiem a trucizn膮 i w贸wczas warto艣膰 dawki jest decyduj膮ca jak zwi膮zek b臋dzie dzia艂a艂. Ka偶de inne dzia艂anie leku poza leczniczym okre艣lamy jako:
Objawy toksyczne- powstaj膮ce w wyniku przedawkowania leku tzn. gdy nast膮pi przekroczenie dawki leczniczej (maksymalnej).
Dzia艂ania niepo偶膮dane- warunkuj膮 przydatno艣膰 danego 艣rodka w lecznictwie i okre艣laj膮 zakres jego dzia艂ania. Objawy niepo偶膮dane mog膮 by膰 艣ci艣le zwi膮zane z g艂贸wnym dzia艂aniem lub wyst臋powa膰 od niego niezale偶nie.
Badanie ich jest podstawow膮 dziedzin膮 farmakologii, a ich znajomo艣膰 pozwala na:
Racjonalne stosowanie lek贸w
Uzyskanie mo偶liwie optymalnego dzia艂ania leczniczego
Unikni臋cie niekorzystnych oddzia艂ywa艅 pomi臋dzy lekami jak i tych zwi膮zanych z chorob膮 organizmu.
Mechanizmy dzia艂ania lek贸w:
Dzia艂anie receptorowe- wynika g艂贸wnie z wi膮zania si臋 z okre艣lonymi receptorami b艂onowymi lub w przypadku hormon贸w z okre艣lonymi receptorami wewn膮trzkom贸rkowymi.
Dzia艂anie o charakterze fizykochemicznym- nie 艂膮cz膮c si臋 ze swoistymi receptorami okre艣lonych tkanek- leki zoboj臋tniaj膮ce.
Dzia艂anie enzymatyczne- inhibitory konwertazy
Farmakologiczne dzia艂anie lek贸w zale偶y od ich st臋偶enia we krwi i tkankach. Zwykle jest proporcjonal-ne do ilo艣ci leku wprowadzonego do organizmu, tj. dawki leku.
Dawka dobowa danego leku okre艣la jego ilo艣膰 zastosowan膮 w pojedynczych dawkach w ci膮gu doby. Liczba dawek jednorazowych w ci膮gu doby mo偶e by膰 r贸偶na, ale jest bardzo wa偶na w przypadku stosowania lek贸w o d艂ugotrwa艂ym dzia艂aniu 艂atwo si臋 kumuluj膮cych.
Rodzaje dawek:
Progowa (minimalna)- okre艣la najmniejsz膮 ilo艣膰 艣rodka wywo艂uj膮c膮 ju偶 pewne reakcje ze strony organizmu.
Lecznicza- wywo艂uje wyra藕ne zmiany w czynno艣ci narz膮d贸w. Charakteryzuje si臋 pobudzeniem lub zahamowaniem ich czynno艣ci w granicach fizjologicznych. Najwi臋ksz膮 dawk臋 lecznicz膮 nazywamy maksymaln膮.
Uderzeniowa- pocz膮tkowe dawki s膮 znacznie wi臋ksze (ok. 2 razy) od nast臋pnych dawek tzw. podtrzymuj膮cych. Stosujemy je w celu szybszego uzyskania aktywnego st臋偶enia leku we krwi, czyli skutecznego leczenia
Toksyczna- okre艣lamy wi臋ksze ilo艣ci leku wywo艂uj膮ce zaburzenia czynno艣ci organizmu w granicach patologicznych (dzia艂anie truj膮cy).
艢miertelna- najmniejsza ilo艣膰 leku, kt贸ra pora偶a wa偶ne dla 偶ycia czynno艣ci organizmu, powoduj膮ca 艣mier膰 (np. czynno艣膰 serca, oddychania)