13/12/2011 - Systemy polityczne
Ustój polityczny Niemiec
3 października 1990roku – przyjęto nazwę Republika Federalna Niemiec, ludność: prawie 80mln mieszkańców, obszar: 350000 km2.
KONSTYTUCJA: uchwalona w 1949roku, z założenia miała być aktem tymczasowym; o konstytucji mówimy dopiero po roku 80.
Składa się ze 146 artykułów i 12 rozdziałów
Do zjednoczenia Niemiec była nowelizowana 35 razy (do 90roku)
Po raz kolejny znowelizowano we wrześniu ‘91roku; zmieniono preambułę (Konstytucja Całego Narodu Niemieckiego, a nie Akt Tymczasowy)
Kolejne zmiany po zjednoczeniu Niemiec:
Współpraca z UE;
Ograniczenie prawa azylu;
*Tryb zmiany konstytucji w Niemczech jest zróżnicowany, istnieją bowiem niezmienne zasady konstytucyjne.
Niezmienne zasady:
- zasada federalizmu
- zasady udziału krajów związkowych w ustawodawstwie związku
- podstawowe zasady ustroju demokratycznego
Podstawowymi innymi zasadami konstytucyjnymi są:
Zasada państwa socjalnego – niemiecka odmiana państwa dobrobytu; piętno doktryny katolickiej i liberalizmu; państwo zrywa z zasadą nocnego stróża; zasada subsydiarności;
Zasada federalizmu – w skład wchodzi 16 krajów (10 z byłego RFN, 6 z byłej NRD) mają one charakter państw o ograniczonej suwerenności; każdy z krajów ma swoją konstytucję; posiadają także ograniczone uprawnienia do działania w sferze międzynarodowej; mają własne organy, sądownictwo krajowe; instytucjonalną konsekwencją federalnej struktury RFN jest na szczeblu federalnym Rada Związkowa;
Zasada demokratyzmu – jest to uznanie zasady o suwerenności nardu czy suwerenności ludu; zasada reprezentacji; zasada prawa i wolności obywatelstwa;
*Na straży przestrzegania wolności stoi w Niemczech Związkowy Trybunał Konstytucyjny.
*System partyjny (po II wojnie światowej istniało ok. 30 partii politycznych – 11 posiadało reprezentację w parlamencie). Jednak już od wyborów w roku ’53 aż do roku ’83 reprezentację parlamentarną posiadały CDU/CSU (Unia Chrześcijańsko Demokratyczna/Społeczna), SPD (Socjaldemokratyczna Partia Niemiec), FDP (Wolna Partia Demokratyczna). W latach 80 obok tych partii w systemie partyjnym pojawiła się Partia Zielona (od 20 kilku do 80 kilku mandatów).
*System organów państwowych – Parlament Związkowy:
Składa się z dwóch izb (z Izby Związków – Bundestag i reprezentacje krajów związkowych - Bundesrat)
BUNDESTAG
Bundestag jest wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich, wolnych, równych i tajnych. Prawo wybierania ma każdy kto skończył 18 lat, prawo bycia wybieranym – 21 lat.
Konstytucja RFN nie określa liczby posłów do parlamentu i ta liczba ulega zmianom. Po zjednoczeniu Niemiec ustawa wyborcza mówi o liczbie posłów, i w ‘90roku ta liczba wynosiła 656 delegatów. Niemiecki system wyborczy stanowi połączenie zasady większości z zasadą proporcjonalności. Połowa liczby posłów wybierana jest w 328 jednomandatowych okręgów wyborczych według zasady większości względnej.
Druga połowa wybierana jest na podstawie list kandydatów, którą tworzą kandydaci z lit poszczególnych krajów związkowych.
Każdy wyborca dysponuje 2 głosami:
tzw. Głos pierwszy oddaje na jednego z kandydatów w swoim okręgu wyborczym, drugi natomiast na jedną z list partyjnych.
Procedura przeliczania głosów:
W pierwszej kolejności mandaty otrzymują ci kandydaci, którzy względną większością głosów wygrali w okręgach jednomandatowych; reszta mandatów obsadzania jest przy pomocy głosów drugich, tu obowiązuje zasada proporcjonalności, głosy przelicza się za pomocą formuły D’Hondta.
*Klauzula zaporowa:
Partia, która nie osiągnie 5% progu wyborczego traci wszystkie oddane na nią głosy drugie (oddane na listę). Chodzi o to, by zapobiec rozdrobnieniu systemu. (tej zasady nie znajdzie się w konstytucji).
*Kadencja Bundestagu wynosi 4 lata i liczy się od dnia pierwszego posiedzenia. Bundestag może być rozwiązany przez prezydenta w dwóch przypadkach:
1) Bundestag po trzech turach głosowania nie jest w stanie wyłonić kanclerza (potrzebna jest bezwzględna większość głosów)
2) kiedy kanclerz nie otrzyma wotum zaufania (prezydent na wniosek kanclerza wydaje decyzję o rozwiązanie)
*Bundestag działa permanentnie. Wewnętrznymi organami Bundestagu są:
prezydent izby
zastępcy prezydenta izby
rada seniorów
komisje
sekretarze.
*Do zadań Bundestagu należą takie kompetencje jak:
- uprawnienia w zakresie zmiany konstytucji
- sprawowanie kontroli nad rządem
- uchwalanie ustaw
- uchwalanie budżetu
- kontrola nad wykonaniem budżetu
- współudział w powołaniu kanclerza, a także sędziów trybunału konstytucyjnego
*Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadają rząd związkowy, posłowie do parlamentu związkowego oraz rada związkowa.
BUNDESRAT – Rada Związkowa
*Składa się z delegatów rządów krajowych, czyli państw członków. Skład liczbowy rady jest różny, w zależności od liczby głosów przysługujących danemu krajowi związkowemu , a ta liczba jest zależna od liczby mieszkańców danego kraju związkowego. Zgodnie z konstytucją każdy kraj posiada co najmniej 3 głosy, kraje posiadające ponad 2mln mieszkańców – 4 głosy, powyżej 6 mln – 5 głosów, powyżej 7mln – 6 głosów. Po zjednoczeniu Niemiec Bundesrat liczy 68 członków.
*Rada Związkowa nie jest organem kadencyjnym, jej skład zależy od zmiany rządów krajowych, a że wybory w poszczególnych krajach związkowych odbywają się w różnym czasie - następuje rotacja delegatów. Rada jest organem, za pomocą którego władze krajowe wpływają na kształtowanie woli federacji. Rada posiada ograniczone kompetencje ustawodawcze oraz administracyjne. Nie bierze udziału w pociąganiu rządu do odpowiedzialności.
RZĄD ZWIĄZKOWY
*Składa się z kanclerza i ministrów. W RFN mamy do czynienia ze szczególną pozycją szefa rządu, jest to uzasadnione tradycją historyczną.
*Od osoby kanclerza bierze nazwę też system niemiecki – rządy kanclerskie. Kanclerz jest organem Rzeszy Niemieckiej, który bierze na siebie odpowiedzialność za całość działalności podległego mu aparatu. Kanclerza wybiera parlament, a mianuje prezydent. Do podstawowych kompetencji kanclerza należy:
- prawo do określania składu rządu;
- członków rządu mianuje prezydent, ale na wniosek kanclerza;
- kanclerz kieruje pracami rządu;
- ustala wytyczne polityki i bierze za nią odpowiedzialność;
- kanclerz ponosi całość odpowiedzialności parlamentarnej, w związku z czym może ingerować we wszystkie prace poszczególnych ministrów;
*Tryb wniosku o wotum zaufania (wniosek musi zostać przyjęty bezwzględną liczbą głosów, podobnie jak wniosek o wotum nieufności)
ZWIĄZKOWY TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY
*Składa się z dwóch senatów (po 8 sędziów w każdym). Sędziów trybunału wybierają obie izby parlamentu po połowie na 12-letnią kadencję. Sędziowie nie mogą być ani członkami Parlamentu, ani Rządu Związkowego, ani odpowiadających im władzach krajowych.
STAN WOJENNY I STAN WYJĄTKOWY
*Ustrój RFN może ulec zmianie w razie sytuacji szczególnych i Konstytucja wymienia trzy takie stany szczególne:
1) stan wyjątkowy
2) stan obrony (wojenny)
3) stan naprężenia
Może być wprowadzony dla odparcia niebezpieczeństwa grożącego egzystencji państwa lub demokratycznego ustroju. Prawo użycia wojska jest ograniczone do ochrony obiektów państwowych.
Tylko jeżeli obszar związkowy zostanie zaatakowany lub taki atak mu grozi.
Podobne konsekwencje do stanu obrony.