WYKŁAD 1 (20.02.2012)

Istota i uwarunkowania polityki ekonomicznej

Polityka ekonomiczna jako działalność praktyczna(zjawisko):

• Polityka ekonomiczna to dążenie związków publicznych do zwiększenia bogactw obywateli. Zwraca uwagę na konieczność korzystnego rozdziału bogactwa między społeczeństwo, co pozwala na złagodzenie wewnętrznych i zewnętrznych przeciwieństw i ułatwia zwycięstwo harmonii interesów.

1. Krzyżanowski 1920)

• Polityka gospodarcza to nauka zajmująca się świadomym regulowaniem stosunków społecznego współżycia przez myśl publiczną, której punktem wyjścia jest troska o ogół. (S.Grabski, 1929)

• Polityka gospodarcza polega na określeniu celów danego systemu gospodarczego oraz stosowaniu metod, środków i sposobów prowadzących do osiągnięcie tych celów.

Rozróżnia się dwa typy prowadzonej polityki gospodarczej: reformowanie i regulowanie. Reformowanie to dokonywanie przez państwo zmian w instytucjach gospodarczych (reformy systemu podatkowego, wprowadzenie ustawodawstwa antymonopolowego, obniżenie progresji podatku dochodowego itd.). Regulowanie to wpływanie na procesy gospodarcze za pomocą zmiennych z natury narzędzi ekonomicznych, należących do repertuaru właściwego danemu systemowi gospodarczemu (zmiana stóp %, kursy walut, rozdział wydatków budżetowych między różne cele i dziedziny itp.).

(Leszek Balcerowicz)

• Podstawową cechą polityki gospodarczej jest celowość, która odzwierciedlona jest w świadomym podejmowaniu decyzji społeczno-ekonomicznych i politycznych dotyczących celów oraz metod i narzędzi działania służacych osiągnięciu tych celów.

(G.Kołodko)

• Polityka gospodarcza to dyscyplina badająca publiczne działania gospodarcze na 3 poziomach: bieżących wyborów dokonywanych przez państwo, wyborów dokonywanych przez instytucje wyższego szczebla oraz identyfikacji społecznych preferencji lub celów.

(N. Accocella 2002)

Polityka ekonomiczna to świadome oddziaływanie państwa na gospodarkę, polegające na określeniu celów oraz stosowaniu metod, środków, sposobów i narzędzi prowadzących do ich osiągnięcia w określonym czasie, które są zgodne z prawami ekonomicznymi. Polityka ta związania jest z określonym i unikatowym dla danego kraju kontekstem uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych.

(nigdzie nie ma identycznej polityki gospodarczej)

Instytucja państwa:

• starożytność – teoria teologiczna

• średniowiecze – teoria patrymonialna

• oświecenie – teoria umowy społecznej

• XIX wiek – ograniczona teoria państwa

• koniec XIX wieku – teoria solidarystyczna

• XX wiek – teoria normatywistyczna i teoria państwa dobrobytu

Definicja ogólna: organizacja społeczeństwa, która zajmuje określone terytorium, dysponuje organami władzy…

Cele polityki ekonomicznej

Zjawiska społeczne i gospodarcze pożądane z punktu widzenia najwyższych organów władzy państwowej.

Cechy:

• zmieniały się w czasie, w miarę ewolucji typu państwa

• wywiera na nie poważny wpływ sytuacja społeczna i gospodarcza państwa w danym okresie

• nowe cele pojawiają się z reguły w okresach radykalnych przemian ustrojowych państwa

Narzędzia polityki ekonomicznej:

• podmioty zajmujące się prowadzeniem polityki gospodarczej

• instrumenty realizacji polityki ekonomicznej: decyzje podejmowane przez organy władzy gospodarczej, centralne akty normatywne, kształtowane centralnie parametry regulacyjne

• techniki podejmowania decyzji

• procesy prognostyczne

• procesy związane z przygotowaniem planów stanowiących podstawę określonej polityki państwa

Uwarunkowania polityki ekonomicznej:

• wewnętrzne:

  • stan i struktura zasobów kraju (przyrodniczych, ludzkich, materialnych) reprezentujących jego potencjalne możliwości

  • ustrój społeczno-gospodarczy

  • struktury państwowo-administracyjne i społeczne

  • rozwiązania systemowe w gospodarce

  • poziom rozwoju społeczno-gospodarczego

• zewnętrzne:

  • położenie geograficzne

  • sytuacja międzynarodowa

  • przynależność do ugrupowań militarnych, politycznych, gospodarczych

  • członkowstwo w międzynarodowych organizacjach gospodarczych

  • procesy globalizacji

  • zadłużenie wobec zagranicy

  • stan i struktura zagospodarowania regionów przygranicznych krajów sąsiednich

WYKŁAD 2(27.02.2012)

Cechy zjawiska „polityka ekonomiczna”:

• ma charakter obiektywny

• ma charakter historyczny

• nawet w tym samym czasie nie jest zjawiskiem homogenicznym

Kryteria oceny polityki ekonomicznej:

• skuteczność

• efektywność

• społeczna adekwatność

Polityka ekonomiczna jako nauka (dyscyplina naukowa):

• narodziny nauki – dzieło A. Smitha (1776)

• podejście metodologiczne:

  • normatywne- wskazanie jak powinna być polityka, subiektywizm badacza

  • pozytywne

Geneza i rozwój polityki gospodarczej

Ewolucja form i kierunków oddziaływania władz publicznych na gospodarkę

Europa – XV/XVI w.:

• uformowanie się zintegrowanych organizmów państwowych

• rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej

• umacnianie siły państwa leżało w interesie: panujących, kupców i przedsiębiorców

Anglia – 1651:

• „Akt nawigacyjny” – towary sprowadzane do Anglii mogły być sprowadzane pod banderą angielską

Francja – XVI/XVII w.:

• powstanie pierwszego zarysu doktryny protekcjonizmu

Holandia, Anglia, Francja – XVII i XVIII w.:

• tworzenie kompanii handlowych

Anglia, Francja – XVII w.:

• wprowadzenie pierwszego systemu polityki ekonomicznej opierającej się na założeniach protekcjonizmu – merkantylizmu

Merkantylizm wyznaczał następujące kierunki ingerencji państwa:

• zapewnienie dopływu do kraju kruszców szlachetnych i wykorzystanie ich przez skarb państwa jako pieniądz i kapitał

• osiągnięcie i utrwalenie dodatniego bilansu handlowego i płatniczego poprzez popieranie eksportu

• subiektywne kształtowanie wymiany towarowej z zagranicą

• popieranie uprzemysłowienia kraju, m.in. przez zakładanie państwowych fabryk

• wprowadzenie różnych form nadzoru nad jakością produkcji przemysłowej

• rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej kraju i gospodarki morskiej

Europa Zachodnia – XVII w.:

• fizjokratyzm jako reakcja na państwowe preferencje dla przemysłu i handlu; za podstawę tworzenia dochodu uważał tylko ziemię; podnosił znaczenie rolnictwa

• leseferyzm – pogląd filozoficzno-ekonomiczny sformułowany przez fizjokratów, głoszący wolność jednostki i swobodę działania gospodarczego; państwo jako strażnik praw i porządku („nocny stróż”)

• idea liberalizmu w polityce gospodarczej jako odzwierciedlenie koncepcji fizjokratów, obejmowała postulaty:

  • wolności handlowej

  • wspierania konkurencji (likwidacji ceł i cechów)

  • ograniczanie funkcji państwa, dla którego zastrzeżono obowiązek ochrony porządku naturalnego

  • rozwój edukacji

  • finansowanie robót publicznych

  • opodatkowanie wyłącznie własności ziemskiej

[Tablica ekonomiczna F. Quesney’a (1758 r.) zawiera 3 główne elementy: czas, podmioty, ruch okrężny – szczytowe osiągnięcie fizjokratów).] tego i rysunku nie było.!

• 1776 – A. Smith, „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” => powstanie polityki ekonomicznej jako nauki i rozwój klasycznej szkoły ekonomii:

  • źródła tworzenia wartości i dochodu – ziemia, kapitał, praca

  • liberalizm gospodarczy

  • odejście od protekcjonizmu i zapewnienie wolnej wymiany handlowej z zagranicą

  • nowoczesna filozofia bogactwa – wszyscy członkowie społeczeństwa w sposób demokratyczny, bez przywilejów i dyskryminacji mają uczestniczyć w bogactwie

  • motorem działania jednostek jest ich własny interes, a regulatorem społecznych interesów - konkurencja

  • rynek jest mechanizmem samoregulującym ceny, ilość dóbr i usług oraz dochody, mechanizmem scalającym społeczeństwo, a zarazem własnym strażnikiem; jedynym warunkiem efektywnego funkcjonowania mechanizmu rynkowego jest jego nieskrępowane działanie

Europa Zachodnia – XIXw.:

• Anglia – zniesienie ograniczeń w „Akcie nawigacyjnym” – dopuszczanie do handlu z koloniami brytyjskimi statków innych bander, zniesienie ceł przywozowych na surowce i ceł eksportowych

• Francja – dostęp do działalności przemysłowej, handlowej i rzemiosła dla wszystkich obywateli wprowadzony przez rewolucję francuską; odwrót od protekcjonizmu w handlu zagranicznym

• Niemcy – 1834r. – Niemiecki Związek Celny; osłona celna zgodnie z zaleceniami tzw. narodowej szkoły ekonomii (F. List); korzyści z wolnej wymiany osiągają kraje ekonomicznie silniejsze, a więc w krajach słabiej rozwiniętych trzeba chronić powstające, nie w pełni dojrzałe gałęzie przemysłu, przynajmniej do czasu gdy osiągną zdolność samodzielnego opierania się obcej konkurencji

• nowa sfera ingerencji organów rządowych – infrastruktura, zwłaszcza w sieci kolejowe

Polska XIXw.:

• powstawanie i pogłębianie się na ziemiach polskich zróżnicowań rozwojowych w efekcie oddziaływania systemów ekonomicznych zaborów

• epizod suwerenności – Królestwo Kongresowe (1815-1831) rozwój szkolnictwa, przemysłu

• w tym okresie powstał Bank Polski

XIX/XXw.:

• powrót do bardziej aktywnej polityki ekonomicznej, stosowanie ochrony własnego przemysłu

• w wielu rajach upaństwowiono koleje

• polityka ekonomiczna musiała podjąć problemy społeczne

• marksistowski socjalizm i komunizm podejmują totalną wojnę z ustrojem kapitalistycznym

• socjalizm reformistyczny (E. Bernstein) – prawa kapitalizmu powinny być ubrane w normy prawne zapewniające sprawiedliwość społeczną

• chrześcijańska doktryna społeczna – prawo nie powinno dyskryminować słabych ekonomicznie

• pojawienie się krajów spoza Europy i Ameryki Płn. wkraczających na tory rozwoju gospodarczego (Japonia)

• wzmożenie nacisków na rządy ze strony rosnących w siłę syndykatów i koncernów chcących zapewnić sobie dostęp do światowych źródeł surowców i nowych rynków zbytu

• nasilił się wyścig zbrojeń, a polityce gospodarczej nastąpił zwrot w kierunku wspierania wzrostu produkcji stali

WYKŁAD3(05.03.2012)

Okres I wojny światowej:

• przestawienie przemysłu cywilnego na produkcję wojenną

• nowe sposoby oddziaływania państwa na gospodarkę w celu maksymalnie intensywnego wykorzystania jej zasobów – ograniczono funkcje instrumentów rynkowych i wprowadzono reglamentację produkcji i zaopatrzenia

• Niemcy, Austro-Węgry – ścisła reglamentacji konsumpcji

• finansowanie wojny: nadzwyczajne podatki, specjalne pożyczki wewnętrzne, emisja pieniądza papierowego, pożyczki zagraniczne (zaciągane przez kraje Europy Zachodniej)

• Niemcy – 1916 – Urząd Wojenny (naczelny organ państwowy) przejął kontrolę nad gospodarką w celu przestawienia jej na potrzeby wojny

• Wielka Brytania – 1913 – ministerstwo ds. Prognozowania i Kontroli i Produkcji Wojennej

• Rosja – 1915 – urzędy ds. kierowania ważniejszymi dziedzinami gospodarki; ich pracą kierowała Komisja Obrony

• Francja – rząd sprawował ogólną kontrolę produkcji i podziału zaopatrzenia w surowce, reglamentacja zasobów pracy

Okres międzywojenny – rozwój interwencjonizmu państwowego:

• 1929-1933 – wielki kryzys gospodarczy

• koncepcje rządowego programowania polityki ekonomicznej

• USA – polityka nowego ładu (New deal):

  • kontrola nad działalnością banków i giełdy

  • zwiększenie emisji pieniądza, umiarkowania inflacja

  • interwencyjne zakupy rządowe na rynku artykułów rolnych

  • oddziaływanie na rzecz wzrostu zatrudnienia i poziomu płac, skracanie czasu pracy, system zasiłków dla bezrobotnych

  • roboty i inwestycje publiczne

• 1936 – I.M. Keynes „Ogólna teoria zatrudnienia procentu i pieniądza”:

  • przedmiot badań – gospodarka w stanie nierównowagi, charakteryzująca się niepełnym wykorzystaniem czynników wytwórczych, przejawiająca cechy stagnacji

  • negocjacja tezy mówiącej, że w gospodarce zawsze działają mechanizmy samoregulacji

  • zanegowanie prawa Say’a (prawo Say’a: podaż zawsze znajduje popyt)

  • jeżeli mechanizmy rynkowe zawodzą to konieczna jest interwencja państwa w gospodarkę

Metody sterowania gospodarką proponowane przez keynesistów:

• sterowanie popytem globalnym

• polityka fiskalno-budżetowa jako narzędzie regulacji popytu:

  • zwiększenie progresji opodatkowania wysokich dochodów przy jednoczesnym wzroście świadczeń społecznych na rzecz grup najmniej uposażonych

  • preferencje dla działalności inwestycyjnej

  • manipulowanie wielkością globalnych wydatków rządowych

• aktywna polityka pieniężna jako narzędzie regulacji popytu=>zwiększenie podaży pieniędzy

• polityka dochodowa

• polityka handlu zagranicznego

Polityka gospodarcza w II RP-okres międzywojenny:

• od 1920r. – gospodarka wojenna

• od 1921r., przechodzenie do gospodarki pokojowej

  • uruchamianie procesów odbudowy

  • sukcesywne zwiększanie ilości pieniądza w obiegu

• restytucja Banku Polskiego

• uporządkowanie zrujnowanych finansów publicznych

• reforma walutowa

• gospodarcze integrowanie się regionów (port w Gdyni, kolej północ-południe)

• działania interwencyjne jako skutek kryzysu świata z 1929r.:

  • czteroletni państwowy plan inwestycyjny (1936-40)

  • plan 15-letni (1939-53)

• 1939-42 – kontynuacja rozbudowy przemysłu zbrojeniowego

• 1943-45 – modernizacja i rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej, rozwój motoryzacji, lotnictwa

• 1946-48 – modernizacja rolnictwa

• 1949-51 – przyspieszenie urbanizacji i industrializacji kraju

• 1952-53 – dalsze ograniczanie dysproporcji rozwojowych Polski A i B

Geneza i rozwój polityki gospodarczej cz. II

Strategia gospodarcza i reformy w krajach postkomunistycznych:

1. Społeczno-ekonomiczna rzeczywistość po II wojnie światowej

1. Rozwinięte kraje kapitalistyczne (USA, Europa Zachodnia)

2. ZSRR i kraje objęte strefą jego wpływów (druga silna strona świata)

3. Kraje rozwijające się (Ameryka Łacińska i Południowa)

Przesłanki tworzenia ugrupowań integracyjnych w Europie Zachodniej po II WŚ.:

Polityczne:

• doświadczenia obu wojen światowych

• nowy układ sił (dwa bieguny USA – ZSRR)

Ekonomiczne:

• konieczność odbudowy i modernizacji zniszczonej wojną gospodarki

• uzależnienie od pomocy USA

• postępujący rozwój sił wytwórczych

Społeczne:

• radykalizacja społeczeństw zachodnioeuropejskich w latach 40 XXw.

• silna pozycja partii komunistycznych

• obawa przed odrodzeniem się tendencji nacjonalistycznych

• powstanie w Europie Wschodniej obozu państw demokracji ludowej

WYKŁAD 4.(12.03.2012)

Lata 40’ XXw.:

• Plan Odbudowy Europy (Plan Marshalla) na lata 1948-52 (pomoc dla krajów europejskich w odbudowie gospodarki):

  • udzielanie kredytów

  • udzielanie darowizn w formie sprzętu i żywności

pod warunkiem:

• opracowania przez państwa uczestniczące w planie wspólnego programu odbudowy Europy oraz rozwoju i liberalizacji swoich gospodarek

• utworzenie instytucji do podziału tej pomocy (Plan nie został wprowadzony w życie)

1949 – powstanie NATO – zmniejszenie ryzyka przejęcia hegemonii przez ZSRR

1949 – RWPG

1955 – Układ Warszawski

Koncepcje integracji Europy Zachodniej (lata 40. i 50. XXw.)

Federacyjne:

• „Stany Zjednoczone Europy” – powstać miało ugrupowanie na wzór USA tylko, że w Europie

• współpraca o charakterze ponadnarodowym z zamiarem stworzenia silnie zintegrowanego pod względem gospodarczym i politycznym państwa związkowego (federacji)

• stworzenie państwa ogólnoeuropejskiego

• funkcjonowanie organów ponadnarodowych

• federaliści: Churchill, A de Gasperi, Spaak

Konfederacyjne:

• “Europa Ojczyzn”

• współpraca niezależnych państw przebiegająca z poszanowaniem wszelkich atrybutów ich suwerenności I autonomii

• tworzenie organizacji o charakterze wyłącznie koordynacyjnym, opartych na zasadzie jednomyślności

• De Gaulle, rządy UK, Irlandii, państw nordyckich

Lata 50 i 60 XX wieku:

• dominacja koncepcji keynesowskich w polityce ekonomicznej większości krajów zachodnich o gospodarce rynkowej

• szybka ekspansja gospodarcza w USA, Niemczech Zachodnich, Japonii

• popieranie przez rządy przede wszystkim nowoczesnych gałęzi przemysłu

• inwestycje publiczne kierowane głównie na infrastrukturę

• wzrost znaczenia wielkich korporacji gospodarczych

• różnicowanie się procesów rozwojowych na świecie, zwłaszcza w grupie krajów ekonomicznie opóźnionych

• funkcjonowanie przeciwstawnych systemów politycznych – kapitalizmu, socjalizmu, ponadto – podział świata na kraje bogate i biedne

• podstawą gospodarki finansowej w krajach zachodnich były zasady ustalone w 1944 r. w Bretton Woods

Lata 70 XX wieku:

• upadek systemu z Bretton Woods

• pojawienie się inflacji dwucyfrowej

• kryzys energetyczny w 1973 roku

• przerzucenie wzrostu kosztów na ceny

• żądanie rekompensat płacowych przez związki zawodowe

• wzrost bezrobocia i spadek rozmiarów inwestycji

• zjawisko stagflacji

• w polityce gospodarczej zwrot w stronę tendencji liberalnych – krytyka ingerencji w gospodarkę

Główne kierunki polityki gospodarczej nawiązujące do klasycznej teorii A. Smitha:

• monetaryzm

• nowa ekonomia klasyczna (szkoła racjonalnych oczekiwań)

• nowa szkoła austriacka

• ekonomiczna teoria polityki (terowi wyboru publicznego)

• ekonomia strony podażowej

Monetaryzm:

• M. Friedman, A. Metzger, K. Brummer

• polityka ekonomiczna państwa powinna zapewniać przede wszystkim kontrolę podaży pieniądza i obniżenie stopy inflacji

• restrykcyjna polityka monetarna, wysoki poziom stóp procentowych, likwidacja deficytu w budżecie państwa i ograniczenie jego wydatków

Nowa ekonomia klasyczna:

• R. Lucas, G.S. Becker, T.Sargent

• najbardziej radykalna odmiana monetaryzmu

• jedyna dopuszczalna działalność w ramach polityki ekonomicznej to stabilizacyjne działania rządu i banku centralnego na rzecz:

  • minimalizacji zmian wydatków publicznych

  • minimalizacji rozmiarów emisji pieniądza

  • minimalizacja podatków

Nowa szkoła austriacka:

• F. von Hayek

• w warunkach niepewności procesów gospodarczych i stałych zakłóceń równowagi, najlepszą instytucją koordynującą działania podmiotów gospodarujących jest rynek

• zwalczanie inflacji i bezrobocia uzależnione jest nie tylko od ograniczenia i stabilizowania tempa podaży pieniądza, ale także od skutecznego hamowania ekspansji i roli związków zawodowych

• polityka gospodarcza rządu powinna być skierowana przede wszystkim na respektowanie i ochronę mechanizmu wolnego rynku

• wolny rynek nie wyklucza działalności przedsiębiorstw państwowych

Ekonomiczna teoria polityki:

• D. Block, A. Downs, M. Olson, K. Arrow, J.M. Buchnan

• aktywna polityka gospodarcza jest środkiem świadomej destabilizacji gospodarki w taki sposób aby najlepszy jej stan przypadał na okres kampanii wyborczej

• instytucje publiczne powinny być oceniane tak samo jak podmioty prywatne

• instytucje państwowe mogą interweniować gospodarczo, jednakże w tych dziedzinach w których wyraźnie wykażą, że mechanizm rynkowy stanowi droższe rozwiązanie

Ekonomia strony podażowej:

• aby gospodarka mogła się rozwijać stabilnie i dynamicznie, należy usunąć z niej ciążący „balast państwa”

• przeciwstawienie się popytowym ujęciom keynesizmu, które ignorowały wpływ sterowania popytem globalnym na hamowanie podaży czynników produkcji

• reorientacja aktywnej polityki gospodarczej w kierunku stosowania czynników zwiększających wydajność, oszczędzanie i inwestowanie

WYKŁAD 5 (19.03.2012)

Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS)

Koncepcję EWWiS przygotował J. Monnet. Projekt J. Monneta został ogłoszony publicznie 9.05.1950 przez Schumana (tzw. Plan Schumana), istota projektu: objęcie kontrolą międzynarodową całości produkcji państwowych i strategicznych gałęzi przemysłu Francji i Niemiec.

(traktat)

Traktat EWWiS zawarty 18.04.1951 w Paryżu: Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, Włochy, RFN (na 50 lat). Obowiązywał od 25.07.1952. Wygasł 23.07.2002.

Cel EWWiS: stworzenie wspólnego rynku węgla, żelaza i stali, aby doprowadzić do najbardziej racjonalnej specjalizacji i największej wydajności w tych gałęziach przemysłu.

(Wspólny rynek węgla, rud żelaza i złomu powstał 10.02.1953. Wspólny rynek stali powstał 01.05.1953. Wspólny rynek stali specjalnych powstał 01.06.1954. Okres przejściowy zakończył się 09.02.1958)

Państwa członkowskie zobowiązywały się do utworzenia wspólnego rynku węgla i stali poprzez:

• stopniowe zniesienie wszystkich ceł i kontygentów ograniczających swobodny przepływ surowców i produktów przemysłów węglowego i stalowego

• swobodny przepływ kapitału inwestycyjnego w tych przemysłach

• swobodny przepływ siły roboczej

• wprowadzenie jednolitych taryf transportowych

• zaniechanie rządowego subsydiowania przedsiębiorstw

• popieranie wolnej konkurencji

Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG):

• plan ekonomicznej integracji Europy zawarty został w tzw. Raporcie Spaaka

• traktat EWG zawarty 25.03.1957r. w Rzymie

• Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, Włochy, RFN – na czas nieograniczony

• obowiązywał od 1 stycznia 1958r.

EWG została pomyślana jako organizacja do której mogły przystąpić wszystkie kraje europejskie przestrzegające praw człowieka, respektujące zasady demokracji i rządzące się regułami gospodarki rynkowej.

Cele EWG:

• stworzenie podstaw ściślejszej, trwałej jednostki narodów europejskich

• zapewnienie postępu gospodarczego i społecznego państw poprzez usunięcia barier dzielących Europę

• stała poprawa warunków życia i pracy narodów

• zharmonizowanie działanie dla zapewnienia trwałości rozwoju i równowagi w dziedzinie wymiany i uczciwej konkurencji

• działania na rzecz zjednoczenia gospodarek i zapewnienia ich harmonijnego rozwoju poprzez zmniejszenie różnic pomiędzy poszczególnymi regionami oraz zmniejszenie zacofania regionów mniej uprzywilejowanych

• zniesienie ograniczeń w wymianie międzynarodowej

• umocnienie solidarności łączącej Europę z krajami zamorskimi i zapewnienie im dobrobytu zgodnie z zasadami karty Narodów Zjednoczonych

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EWEA, EURATOM)

TEWEA zawarty 25.03.1957r. w Rzymie → Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, Włochy, RFN. Na czas nieograniczony. Obowiązywał od 1.01.1958r.

Cel EWEA stworzenie warunków dla budowy wspólnego rynku w zakresie pokojowego wykorzystania energii atomowej.

Rozwój składu członkowskiego Wspólnot Europejskich:

• 01.01.1973- Dania, Irlandia, Wielka Brytania

• 01.01.1981- Grecja

• 01.01.1986-Hiszpania, Portugalia

• 01.01.1995-Austria, Finlandia, Szwecja

• 01.05.2004- Cypr, Malta, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Litwa, Łotwa, Estonia

• 01.01.2007-Bułgaria, Rumunia

Struktura Unii Europejskiej

Unię Europejską stanowią Wspólnoty Europejskie uzupełnione politykami i formami współpracy przewidzianymi w niniejszym traktacie. ( Art.1, akapit 3TUE).

Unia Europejska:

1. Wspólnoty Europejskie - I FILAR

1. Wspólnota Europejska

2. Euratom

1. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa - II FILAR

2. Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych - III FILAR

Ten model istniał od ….. do 2010 roku, traktat lizboński to zmienił.

Unia Europejska ma WYŁĄCZNIE KOMPETENCJE w dziedzinach:

-unia celna

-ustanawiania reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego

-polityka pieniężna(dotyczy państw członkowskich, których walutą jest euro)

-zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa

-wspólna polityka handlowa

Kompetencje dzielone między UE i państwami członkowskimi dotyczą:

-rynku wewnętrznego

-polityki społecznej

-spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej

-rolnictwa i rybołówstwa z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych

-środowiska

-ochrony konsumentów

-transportu

-sieci transeuropejskich

-energii

-przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości

-wspólnych problemów bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego

Unia celna i Wspólna Polityka Handlowa

Zasady funkcjonowania Unii Celnej:

• zakaz stosowanie ceł przywozowych i wywozowych oraz innych opłat o skutkach podobnych do ceł w wymianie towarowej między państwami członkowskimi

• ustanowienie wspólnej taryfy celnej w imporcie z państw trzecich

• swobodny obrót między państwami członkowskimi produktów z tych państw, jak również z państw trzecich, które przekroczyły granicę celną UE

• zakaz ograniczeń ilościowych w handlu między państwami członkowskimi oraz środków o skutku równoważnym

• zakaz dyskryminacyjnego opodatkowania towarów

• dostosowanie monopoli państw o charakterze handlowym

• w pewnych sytuacjach (uzasadnionych względami imperatywnymi) – możliwość wprowadzenia przez kraj ograniczenia lub nawet zakazu eksportu lub importu

WYKŁAD 6. (02.04.2012)

Integracja w sferze handlu A GATT/WTO:

• klauzula największego uprzywilejowania –zakaz wybiórczego stosowania przywilejów handlowych, z wyjątkiem:

  • strefy wolnego handlu i unie celne,

  • handel przygraniczny,

  • dawne terytoria zależnych od Wielkiej Brytanii

• rekompensata celna dla państw spoza EWG/WE – obniżka ceł na niektóre towary sprowadzane z państw trzecich będąca rezultatem pogorszenia warunków dostępu do wspólnotowego rynku państw trzecich

Ekonomiczne aspekty swobodnego przepływu towarów:

• zniesienie barier fizycznych

  • 1988r. – Jednolity Dokument Administracyjny (SAD)

  • ujednolicenie i uproszczenie procedury kontroli sanitarnej i weterynaryjnej,

  • wprowadzenie nowego systemu rejestrowania strumieni handlu wewnątrz UE – INTRASTAT

  • wprowadzenie pojęcia wspólnotowej dostawy i nabycia

• zniesienie barier technicznych

  • sprecyzowanie pojęcia „srodków o skutku równoważnym”,

  • wprowadzenie zasady wzajemnego uznawania narodowych regulacji (tzw. obszar niezharmonizowany, w którym obowiązują przepisy o ogólnym bezpieczeństwie produktu)

  • harmonizacja techniczna wyrobów

    • stare podejście – szczegółowe określanie w dyrektywach wymogów i specyfikacji technicznych konkretnych produktów,

    • nowe podejście – dyrektywy definiują jedynie tzw. zasadnicze wymagania, czyli podstawowe warunki, jakie musza spełniać całe grupy towarów

  • znak CE jako potwierdzenie zgodności towaru z wymaganiami dyrektywy,

  • zharmonizowane normy europejskiej EN,

  • nadzór rynku,

• zniesienie barier fiskalnych

  • na mocy TEWG wprowadzono zasadę niedyskryminacyjnego obciążenia podatkami towarów krajowych i pochodzących z państw członkowskich

  • harmonizacja podatków pośrednich (VAT, akcyza)

    • przyjęcie minimalnej stawki podstawowej – 15%

    • przyjęcie minimalnej stawki zredukowanej – 5%

    • określono towary i usługi, dla których może być stosowana stawka obniżona,

    • ujednolicenie procedur niezbędnych do rejestrowania wielkości obrotu dla potrzeb podatkowych,

  • jednolite zasady wymiaru akcyzy i jednolity poziom stawek minimalnych dla napojów alkoholowych, wyrobów tytoniowych i olejów mineralnych,

Zakres przedmiotowy Wspólnej Polityki handlowej:

WPH oparta jest na jednolitych zasadach, zwłaszcza w odniesieniu do zmian stawek celnych, zawierania umów celnych i handlowych, ujednolicenia środków liberalizacyjnych, polityki eksportowej i handlowych środków ochronnych podejmowanych w przypadku dumpingu lub subsydiów. Dotyczy również rokowań i zawierania umów w dziedzinie handlu usługami i handlowych aspektów własności intelektualnej.

Preferencje celne UE w handlu z panstwami trzecimi:

Charakter preferencji	Rodzaj preferencji	Przykłady partnerów handlowych
Preferencje wzajemne	Unia celna	Andora, Turcja, San Marino
	Strefy Wolnego Handlu	EOG, Maroko, Meksyk, RPA, Szwajcaria
Preferencje jednostronne	System GSP	Argentyna, Brazylia, Chiny, Indie, Malezja, Rosja, Ukraina
	Preferencje dla państw AKP	Fidżi, Ghana, Grenada, Gujana, Mauritius, Nigeria, Senegal, Zimbabwe
	Preferencje dla państw najbiedniejszych	Czad, Gwinea, Malawi, Mauretania, Uganda, Togo, Tonga, Zambia

Pozataryfowe instrumenty ochrony przed importem:

Środki protekcjonizmu warunkowego:

• środki antydumpingowe

• środki antysubsydyjne (?)

• środki przeciwko nadmiernemu importowi

Przeciwdziałanie barierom handlowym stosowanym przez partnerów:

• zawieszenie lub wycofanie koncesji wynikających z rokowań handlowych

• wzrost istniejących stawek celnych lub wprowadzenie nowych opłat importowych

• wprowadzenie ograniczeń ilościowych lub innych środków modyfikujących warunki importu, a także w inny sposób wpływający na handel z danym państwem

WYKŁAD 7. (16.04.2012)

Rynek wewnętrzny UE

Rynek wewnętrzny UE – obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym zapewniony jest swobodny przepływ towarów, usług, osób i kapitału, zgodnie z postanowieniami traktatów TWE.

Pod względem zakresu przedmiotowego pojęcia: „wspólny rynek” i „rynek wewnętrzny” można uważać za synonimy.

Z punktu widzenia procedury i zakresu środków prawnych, jakie mogą być stosowane przez instytucje WE w celu organizacji, wspólnego rynku lub rynku wewnętrznego konieczne jest jednak rozróżnienie tych pojęć.

Zasady działania rynku wewnętrznego:

1. zasada zakazu dyskryminacji

2. zasada zakazu ograniczeń

3. zasada lojalności (solidarności)

4. zasada pomocniczości (subsydialności)

5. zasada proporcjonalności

Swobody Rynku Wewnętrznego

Swoboda przepływu towarów:

• swoboda ta oznacza swobodny przepływ towarów na rynkach państw członkowskich UE i między nimi. Jej istotę stanowią:

-unia celna

- zakaz ograniczeń ilościowych

- zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego i protekcjonistycznego

- nakaz reorganizacji monopoli państwowych o charakterze handlowym

• swoboda obejmuje:

- wszystkie towary pochodzące z państw członkowskich

- towary z państw trzecich znajdujące się w swobodnym obrocie w UE.

• Swoboda nie obejmuje:

- towarów regulowanych prze EWWiS

- towarów regulowanych EWEA

- produktów rolnych objętych wspólną organizacją rynku i wyłączonych na mocy innych przepisów szczególnych TWE

Jeśli problem z zakwalifikowaniem towaru to badamy wartość dodaną

Towar – wszelkie produkty mające wartość wymierną w pieniądzu i mogące stanowić przedmiot transakcji handlowych.

Swoboda przemieszczania się obywateli:

• swoboda oznacza swobodny przepływ pracowników na rynkach państw członkowskich UE oraz swobodę przedsiębiorczości:

- swobodą przepływu pracowników objęci są pracownicy najemnie,

- swoboda przedsiębiorczości obejmuje stałe i rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej w innym państwie członkowskim

• wyjątek od swobody + zatrudnianie w administracji publicznej i wykonywaniem władzy publicznej

Czynniki wpływające na rozwój swobody przepływu pracowników:

-względy ekonomiczne m.in. lepsze wykorzystanie zarobków

-ustanowienie obywatelstwa UE( na mocy TUE)

-zniesienie barier fizycznych na granicach w ruchu osobowym

Uprawnienia obywateli UE wynikające ze swobody przepływu pracowników:

- możliwość ubiegania się o pracę w innym państwie członkowskim

- równe traktowanie w procesie rekrutacji i zatrudnienia

- prawa akcesoryjne- główne prawo wjazdu i wyjazdu oraz pobytu w danym państwie członkowskim oraz pozostawanie w luki po zakończeniu pracy, regulacje dotyczące zabezpieczenia społecznego i uznawania kwalifikacji zawodowych, prawa dla członków rodziny pracownika:

• prawo wjazdu, wyjazdu, pobytu

• prawo do podjęcia działalności zarobkowej

• prawo do kształcenia dzieci

• prawo do pomocy socjalnej

Swoboda przedsiębiorczości:

Dotyczy działalności:

- wykonywanej samodzielnie o charakterze wtórnym lub pierwotnym

- trans granicznej

- o charakterze stałym

Uprawnionymi w ramach swobody przedsiębiorczości są:

-obywatele UE

-przedsiębiorstwa

Swoboda świadczenia usług:

Wg TWE usługami są świadczenia wykonywane zwykle za wynagrodzeniem, w zakresie, w jakim nie są objęte postanowieniami o swobodnym przepływie towarów, kapitału i osób.

Wg ETS zasadnicze elementy usługi to:

- odpłatność,

- ma charakter transgraniczny,

- ma charakter czasowy,

- nie podleganie przepisom dotyczącym swobody przepływu towarów, kapitału, pracowników i przedsiębiorczości

Swoboda nie obejmuje:

- usług w dziedzinie transportu,

- usług bankowych i ubezpieczeniowych

Swoboda przepływu kapitału i płatności:

Swoboda przepływu kapitału obejmuje operacje finansowe polegające na jednostronnym przeniesieniu środków majątkowych (kapitału rzeczowego i pieniężnego) do innego państwa członkowskiego

Możliwe jest wprowadzenie ograniczeń w zakresie obowiązywanie swobody:

• w stosunkach z państwami trzecimi – o ile jest to konieczne dla uniknięcia trudności w funkcjonowaniu UGiW

• w ramach prawa podatkowego państw członkowskich, zagwarantowania nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami finansowymi, ustanawiania procedur deklarowania przepływu kapitału dla celów administracyjnych lub statystycznych,

• uwzględnione względami imperatywnymi.

WYKŁAD 8. (07.05.2012)

Strategia gospodarcza i reformy w krajach postkomunistycznych:

1. Społeczno-ekonomiczna rzeczywistość po II wojnie światowej

1. Rozwinięte kraje kapitalistyczne (USA, Europa Zachodnia)

2. ZSRR i kraje objęte strefą jego wpływów (druga silna strona świata)

3. Kraje rozwijające się (Ameryka Łacińska i Południowa)

Podstawowe cechy strategii gospodarczej krajów realnego socjalizmu:

• gospodarka kolektywistyczna według narzuconych wzorów radzieckich

• polityka industrializacji oparta na strategii rozwoju ekstensywnego

• wysoka stopa akumulacji

Zjawiska kryzysowe w krajach socjalistycznych w latach 70. XX wieku:

• osłabienie tempa wzrostu

• stagnacja w dziedzinie techniki i organizacji

• brak postępu w dziedzinie materialnych warunków bytu ludności

• nastroje frustracji w społeczeństwie

Rok 1989 – przełomowe wydarzenia w krajach Europy Środkowej i Wschodniej:

• załamanie się jednopartyjnych rządów komunistycznych w Polsce

• upadek rządów komunistycznych na Węgrzech, w Czechosłowacji, NRD, Bułgarii i Rumunii

• zjednoczenie Niemiec (1990)

• rozpad systemu i państwa radzieckiego (1991)

• rozwiązanie RWPG i Układu Warszawskiego

Reformy systemowe objęły:

- stabilizację

- liberalizację

- prywatyzację

Transformacja ustrojowo-systemowa dotyczyła:

- przemian politycznych

- przemian ustrojowych

- kształtowania na nowych zasadach stosunków ekonomicznych

Polityka gospodarcza w Polsce w pierwszych latach powojennych

1. dekret o reformie rolnej – 1944

2. ustawa o nacjonalizacji przemysłu – 1946

3. współistnienie trzech sektorów w gospodarce

   1. państwowego

   2. spółdzielczego (50 lata wyeliminowano)

   3. prywatnego

4. pierwsze działania polityki gospodarczej – odbudowa transportu, a następnie odbudowa miast i wsi

5. w latach 1945-48 znacjonalizowane przedsiębiorstwa działały według zasad ustalonych dla przedsiębiorstw państwowych w okresie międzywojennym

6. spółdzielczość miała autonomię

7. funkcjonował samorząd terytorialny

8. planowanie miało charakter zdecentralizowany

1949-50 przebudowa systemu gospodarczego Polski według modelu radzieckiego:

• powołano Komisję Planowania Gospodarczego

• rozbudowano urzędy centralne

• utworzono liczne ministerstwa gospodarcze i hierarchiczną strukturę zarządzania

• wszystkie ogniwa aparatu państwowego i gospodarczego podporządkowano aparatowi partyjnemu

• zlikwidowano samorząd terytorialny

• objęto ścisłą kontrolą spółdzielczość, likwidując samodzielność jej ogniw

Założenia doktrynalne systemu:

1. zasada społecznej własności

2. zasada planowego charakteru procesów gospodarczych (planowanie centralne)

3. zasada podziału według jakości i ilości pracy

4. zasada celu gospodarki socjalistycznej

Cechy strukturalne systemu gospodarki socjalistycznej (państwowo-monopolistycznej):

• struktura własności środków produkcji w gospodarce

• struktura organizacyjna

• struktura wielkości organizacji gospodarczej (przedsiębiorstw)

• struktura asortymentowa produkcji

Wady gospodarki centralnie planowanej:

- nieracjonalna alokacja zasobów gospodarczych,

- nieefektywny system motywacyjny,

- niska innowacyjność gospodarki,

- brak dyscypliny finansowej w przedsiębiorstwach,

- brak tendencji do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej,

- mała elastyczność gospodarki,

- permanentne niedobory dóbr,

- zanik przedsiębiorczości i rozmycie odpowiedzialności za podejmowane decyzje

- zniekształcone, nieobiektywne informacje gospodarcze,

- nadmierny rozrost administracji gospodarczej i biurokracji partyjno- państwowej, a także wysokie koszty funkcjonowania systemu społeczno-gospodarczego

Transformacja systemowa:

Jest długotrwałym i historycznym procesem przechodzenia od gospodarki centralnie planowanej opartej na dominacji własności państwowej i biurokratycznych mechanizmach kontroli, do otwartej gospodarki wolnorynkowej opartej na deregulacji rynków i dominacji własności prywatnej.

Warunkują ją równocześnie zachodzące trzy procesy:

• liberalizacja i stabilizacja

• budowa instytucji

• restrukturyzacja mikroekonomiczna

Stabilizacja – równowaga między popytem a podażą

Elementy radykalnego programu antyinflacyjnego:

• uwolnienie cen większości dóbr i usług przy jednoczesnym radykalnym podniesieniu cen urzędowych podstawowych nośników energii

• wprowadzenie jednolitego kursu wymiany pieniądza krajowego na waluty wymienne

• ruchoma miesięczna stopa procentowa kredytów

• emisja obligacji

Polityka stabilizacyjna

• polityka wysokiej stopy procentowej

• objęcie ścisłą kontrolą wzrostu płac

• polityka stałego kursu walutowego

• ograniczenie dopływu ilości pieniądza do gospodarki

• eliminacja deficytu budżetowego

• wprowadzenie systemu zasiłków dla bezrobotnych

Polityka systemowa – przekształcenie scentralizowanego systemu gospodarczego w system rynkowy

• rezygnacja z centralnych parametrów regulacyjnych

• zmiana struktury podmiotowej systemu gospodarczego

• zmiana struktury własnościowej podmiotów gospodarczych

• zagwarantowanie warunków konkurencji

• likwidacja centralnego systemu zasilania podmiotów gospodarczych

Prywatyzacja: bezpośrednia, założycielska

KAPITAŁ ZAGRANICZNY W ROZWOJU GOSPODARCZYM KRAJU I REGIONU

Kategorie światowych przepływów kapitału:

- przepływy inwestycji bezpośrednich (BiZ)

- przepływy inwestycji portfelowych

- przepływy zagranicznych kredytów bankowych

- oficjalne przepływy rządowe

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne BIZ:

BIZ to lokaty kapitału dokonywane poza granicami kraju osiedlenia inwestora dla podjęcia tam działalności gospodarczej od podstaw lub nabycia praw własności do istniejącego przedsiębiorstwa w skali umożliwiającej bezpośredni udział w zarządzaniu

W teorii ekonomii BIZ są określone, jako „lokaty kapitałowe podjęte przez inwestora za granicą w celu uzyskania bezpośredniego wpływu na działalność produkcyjną przedsiębiorstwa, w którym są lokowane lub w celu dostarczenia środków finansowych, dóbr inwestycyjnych, technologii lub know – how przedsiębiorstwu, w którym dana firma posiada udział własnościowy”.

Inwestycje bezpośrednie

Inwestycje portfelowe

a) inwestor jest zainteresowany sprawowaniem kontroli, bądź wpływem na zarządzanie jednostką, w której zakupił udziały b) immanentną cechą tego rodzaju inwestycji jest transmisja wiedzy produkcyjnej, rozwiązań technologicznych, technologicznych, transfer nowych technologii, know – how, adaptacja nowoczesnych technik zarządzania, rozwiązań marketingowych czy podnoszenie kwalifikacji kadry pracowniczej c) skala zmian w przepływach BIZ jest znacznie mniejsza, a jej skutki mniej gwałtowne (zjawisko „krótkookresowej nieodwracalności” inwestycji) d) inwestorami są przedsiębiorstwa prywatne nie będące instytucjami finansowymi e) dokonują się w ramach danej organizacji(hierarchicznie)

a) celem nie jest dążenie do sprawowania kontroli, a osiągnięcie korzyści płynących ze zwyżki wartości zakupionych udziałów, uzyskanie dochodów w postaci odsetek lub wypłaty dywidend b) dotyczą z reguły zakupu akcji spółek giełdowych akcji/udziałów w spółkach w początkowym etapie rozwoju, nie notowanych na giełdzie oraz papierów wartościowych emitowanych przez państwo c) zazwyczaj charakteryzują się krótszym horyzontem czasowym, a poza tym często są inwestycjami o charakterze spekulacyjnym d) inwestorami są przeważnie fundusze powiernicze, fundusze emerytalne, firmy ubezpieczeniowe itp. e) organizowane są przez rynek pomiędzy autonomicznymi przedsiębiorstwami

Formalne kryteria definiowania BIZ:

NBP za inwestycję bezpośrednią za granicą uznaje inwestycję dokonywaną przez rezydenta jednej gospodarki(inwestora bezpośredniego) w celu osiągnięcia długotrwałej korzyści z kapitału zaangażowanego w przedsiębiorstwo – rezydenta innej gospodarki (przedsiębiorstwo bezpośredniego inwestowania).

Przedsiębiorstwem bezpośredniego inwestowania jest przedsiębiorstwo, w którym inwestor bezpośredni posiada co najmniej 10% akcji zwykłych lub uprawnienia do 10% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy lub udziałowców.

Kapitał inwestycji bezpośredniej obejmuje:

• kapitał zakładowy(akcyjny lub udziałowy), wnoszony w postaci pieniężnej lub jako aport rzeczowy,

• dopłaty do kapitału,

• reinwestowane zyski,

• zmiany należności i zobowiązań związane z zadłużeniem między przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo (głównie kredyty inwestorów).

Oprócz danych na temat przepływów bezpośrednich inwestycji zagranicznych NBP podaje także informację dotyczącą stanu kapitału (na dany moment – najczęściej na koniec roku) zaangażowanego przez inwestorów zagranicznych w Polsce, czyli wartość zobowiązań Polski z tytułu BIZ. Podawana jest również wartość kapitału zaangażowanego przez polskich inwestorów za granicą, czyli stan należności Polski z tytułu bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

WYKŁAD 8 (14.05.2012)

Struktura zobowiązań z tytułu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce w podziale wg kraju pochodzenia inwestora (na koniec 2006 roku):

• Europa Zachodnia 88,8% (16,4% Niemcy, 19,9% Holandia)

• Ameryka Północna 7,5%

Inwestorzy zagraniczni inwestują w:

• 33,9% przetwórstwo przemysłowe

• 18,9% pośrednictwo finansowe

• 17,4 handel i naprawy

Pozytywne i negatywne efekty bezpośrednich inwestycji zagranicznych:

Sfera oddziaływania	Pozytywne efekty	Negatywne efekty
Zasoby	- dodatkowy kapitał - podwyższenie kwoty inwestycji - transfer nowej technologii - marketingowy know – how - dostęp do nowych rynków zbytu	- odcięcie rodzimych przedsiębiorstw od rynków zagranicznych - zastąpienie produktów lokalnych zagranicznymi produktami - za duża lub zła forma BIZ może nie odpowiadać lokalnemu zapotrzebowaniu
Przedsiębiorstwa	- wprowadzenie nowej kultury pracy i przedsiębiorczości - nowe praktyki konkurowania - wzrost produktywności - efekty spill- overs	- koncentracja na rynku - nieodpowiednie dopasowanie zagranicznego managmentu do struktur lokalnych - ograniczenie rozwoju lokalnych przedsiębiorstw poprzez specjalizację w produktach wysoko przetworzonych
Podatki	- dodatkowe wpływy z podatków	- redukcja wpływów z podatków poprzez ceny transferowe
Bilans płatniczy	- podwyższenie bilansu poprzez zastąpienie importu przez inwestycje - podwyższenie eksportu	- pogorszenie bilansu płatniczego poprzez wzrost importu i spadek eksportu poprzez wyparcie lokalnych eksporterów
Międzynarodowa integracja	- lepsze powiązania z rynkiem międzynarodowym - włączenie do struktur międzynarodowych	- wyparcie przedsiębiorstw eksporterów - obniżenie eksportu i podwyższenie importu
Polityczna, socjalna i kulturowa sytuacja	- bezpośrednie przerzucenie krajom przyjmującym ekonomicznego i politycznego systemu - nowe, dobre praktyki pracy - udostępnienie nowych norm zachowania i kultury	- „fundowanie” socjalnego, kulturowego i politycznego niepokoju - wprowadzenie nieakceptowanych wartości(złe praktyki pracy) - bezpośrednie wmieszanie zagranicznych przedsiębiorstw w wydarzenia polityczne

Twarde i miękkie czynniki lokalizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych

• Miękkie:

• Gospodarczy wizerunek miejsca lokalizacji

• Klimat społeczny(P)

• Atrakcyjność miasta(P)

• Szkoły(P, DM)

• Oferta kulturalna(P)

• Możliwości spędzania czasu wolnego(SM, P)

• Korzyści mieszkaniowe(P)

• Przychylne nastawienie władz samorządowych do inwestowania (SM, B)

• Twarde

• Rynek zbytu w regionie

• Ośrodki szkolenia zawodowego

• Bliskość dostawców i kooperantów(DM, B)

• Podaż powierzchni produkcyjnych, biurowych itp.(DM, B)

• Podatki, zachęty, subwencje(B)

• Połączenia komunikacyjne(B)

• Podaż wykwalifikowane siły roboczej

SM – słabo mierzalne

DB – dobrze mierzalne

Wpływ czynników na działalność przedsiębiorstwa

B- bezpośredni

P – pośredni

Funkcje państwa i polityki gospodarczej w kapitalistycznej gospodarce rynkowej:

• Zapewnienie stałego dopływu środków niezbędnych do wykonywania przez państwo funkcji wewnętrznej i zewnętrznej;

• Wspomaganie funkcjonowania i rozwoju pewnych sektorów gospodarki;

• Odsłona działalności gospodarczej obywateli kraju przez zagraniczną konkurencją;

• Przeciwdziałania praktykom monopolistycznym;

• Usuwanie zagrożeń rozwoju gospodarczego;

• Podejmowanie problemów ochrony środowiska naturalnego, zapewnienie ładu przestrzennego;

• Utrzymywanie ładu społecznego;

PODSTAWOWE CELE I DZIEDZINY POLITYKI EKONOMICZNEJ

Klasyfikacja celów polityki gospodarczej:

• Cele ogóle (podstawowe) i szczegółowe (pomocnicze);

• Cele makroekonomiczne i mikroekonomiczne – podział ze względu na gospodarkę;

• Cele krótkookresowe (koniunkturalne: walka z inflacją, zmniejszenie bezrobocia, wzrost gospodarczy, utrzymywanie równowagi zewnętrznej) i długookresowe (strukturalne) – ze względu na czas potrzebny na realizację celu;

• Cele tradycyjne i nowoczesne;

• Cele gospodarcze, społeczne, polityczne, ekologiczne, obronno-militarne;

• Cele konkurencyjne, neutralne i komplementarne;

• Cele regionalne, krajowe i ponadnarodowe;

Warunki członkowstwa w strefie EURO (kryteria zbieżności):

• Zadłużenie publiczne państwa nie większe niż 60% PKB wyrażonego w cenach rynkowych;

• Deficyt budżetowy – nie wyższy niż 3% PKB wyrażonego w cenach rynkowych;

• Średnia stopa inflacji w roku poprzedzającym ocenę nie może przekroczyć więcej niż 1.5pkt procentowych inflacji trzech państw członkowskich, mających najbardziej stabilne ceny;

• Średnia nominalna długoterminowa stopa % nie może być wyższa niż o 2pkt procentowe od stopy % trzech państw członkowskich o najniższym poziomie inflacji;

• Przestrzeganie granic wahań kursów walutowych obowiązujących w ramach mechanizmu kursowego ERM II co najmniej przed 2 lata i nie przeprowadzenie dewaluacji swojej waluty względem walut innych państw członkowskich;

Pakt Stabilności i Wzrostu

• zobowiązanie się państw członkowskich UE do utrzymania w perspektywie średnioterminowej ich budżetu w stanie „bliskim równowadze lub w nadwyżce” i zastosowania środków umożliwiających realizację tego celu,

• państwa tworzące obszar euro są zobowiązane do przedłożenia UE tzw. Programów stabilizacyjnych, a państwa objęte derogacją powinny przedkładać corocznie tzw. Programy zbieżności gospodarczej,

• szczegółowa procedura postepowania stosowana w odniesieniu do tych państw UE należących do strefy euro, które dopuściły do nadmiernego deficytu budżetowego i które nie doprowadzają do redukcji tego deficytu w wymaganym czasie przewiduje dla tych państw sankcje

Mechanizm ERM II:

• Jest sprawdzianem stabilności kursu krajowej waluty wobec euro w dłuższym czasie;

• Każde państwo (kandydat do strefy euro) ustala kurs centralny swojej waluty wobec euro
  i stara się utrzymać jej kurs rynkowy zbliżony do tej wartości co najmniej przez 2 lata, podczas gdy jego gospodarka dostosowuje się do warunków panujących w strefie wspólnej waluty;

• Dotychczas przedział dopuszczalnych wahań kursu walutowego w ERM II +/- 15%;

• Podstawowym narzędziem utrzymania kursu waluty w dowolnym paśmie wahań są stopy procentowe banku centralnego danego kraju, a w razie konieczności – nieograniczona interwencja walutowa;

Strategia „EUROPA 2020”

Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu

Priorytety:

-wzrost inteligentny (smart growth) – rozwój oparty na wiedzy i innowacjach,

-wzrost zrównoważony – transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej , efektywnie korzystającej z zasobów i konkurencyjnej

-wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu – wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną

Cele nadrzędne określone na podstawie całej UE:

-wskaźnik zatrudnienia na poziomie 75%

-udział wydatków na badania i rozwój (3% PKB)

-zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z poziomami z 1998r. , zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii, dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 20%

-udział osób w wieku 30 – 35 lat mających wykształcenie wyższe na poziomie 40%

-wspieranie wyłączenia społecznego, zwłaszcza poprzez ograniczenie ubóstwa – wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego 20 milionów obywateli

Cele krótkookresowe – związane ze stabilizacją koniunktury gospodarczej:

• walka z inflacją,

• zmniejszenie bezrobocia,

• wzrost gospodarczy,

• utrzymywanie równowagi zewnętrznej

WYKŁAD 9(21.05.2012)

PKB – jest to miara produkcji wytworzonej przez czynniki zlokalizowane w kraju,, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem

popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych – C

+

inwestycje sektora prywatnego – I

+

wydatki państwa – G

+

eksport netto – NX

=

PKB w cenach rynkowych

+

saldo z tytułu własności za granicą

=

PNB w cenach rynkowych

-

amortyzacja – A

=

PNN w cenach rynkowych

-

podatki pośrednie + dotacje

=

PNN w cenach czynników produkcji = dochód narodowy

WADY PKB JAKO MIERNIKA ROZWOJU KRAJÓW/REGIONÓW:

• Pomijanie produkcji nierejestrowanej(nielegalnej) oraz niebędącej przedmiotem transakcji rynkowych(produkcja gospodarstw domowych praz podmiotów drobnotowarowych na własne potrzeby)

• Ignorowanie tzw. efektów zewnętrznych a zwłaszcza środowiska przyrodniczego

• Pomijanie czasu wolnego, który jest istotnym elementem poziomu życia ludzi

• Nieuwzględnienie zróżnicowania dochodów w społeczeństwie

• Uwzględnianie podatków pośrednich, co powoduje zniekształcenia porównań obejmujących kraje o różnych stawkach tych podatków

• Obejmowanie produkcji tzw. Dóbr wątpliwych, niepożądanych ze względów społecznych

Utrzymywanie równowagi zewnętrznej = utrzymywanie równowagi bilansu płatniczego

Bilans płatniczy

Wzajemne powiązanie celów polityki ekonomicznej – przykład inflacji i bezrobocia (krzywa Philipsa) – stosowana od czasów Wielkiego Kryzysu do lat 70tych.

BILANS PŁATNICZY POLSKI:

1. Rachunek bieżący

Saldo obrotów towarowych:

-eksport

-import

Saldo usług

Saldo dochodów

Saldo transferów bieżących

1. Rachunek kapitałowy

2. Rachunek finansowy

   Saldo inwestycji bezpośrednich( polskie inwestycje bezpośrednie za granicą BiZ w Polsce)

   Saldo inwestycji portfelowych

   Saldo pozostałych inwestycji

   Pochodne instrumenty finansowe

3. Saldo błędów i opuszczeń

4. Oficjalne aktywa rezerwowe

Główne dziedziny polityki gospodarczej.

• polityka makro i mikroekonomiczna

• polityka wzrostu

• polityka strukturalna

• polityka regionalna

• polityka ekologiczna

• polityka rozwoju społeczno-gospodarczego

• polityka sektorowa

• polityka naukowa i innowacyjna

• polityka inwestycyjna

• polityka zatrudnienia

Polityka budżetowa

Polityka budżetowa świadome działanie zmierzające do gromadzenia środków, które są wydawane na realizację różnych zadań stojących przed państwem.

Budżet – zestawienie planowanych przychodów i wydatków państwa na dany okres, zazwyczaj rok, powoływany jako ustawa. przygotowuje rząd, projekt nazywany terminarzem budżetowym, przedstawiany sejmowi. Zatwierdzony przez prezydenta wchodzi w życie – staje się budżetem.

Zasady konstruowania budżetu:

• zasada jawności – znany wszystkim, musi istniej możliwość pozyskania info na temat kwot

• zasada powszechności – odzwierciedlone wszystkie wpływy i wydatki

• zasada szczegółowości – każde pozycje po stronie wydatków i przychodów powinny być określone

• Zasada równości – powinien sie równoważyć – współcześnie niewykonalne raczej, dlatego saldo budżetowe około 0.

Instrumenty polityki budżetowej po stronie przychodów:

• systemy podatkowe

• systemy składek społecznych

• własność publiczna, dywidendy

• dochody sektora państwowego

transfery zagraniczne (np. zaciągnięte pożyczki, pomoc zagraniczna, płatności z budżetu UE)

Systemy podatkowe:

- podatki – przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pobierane przez państwo celem pokrycia obciążeń publicznych

- rodzaje podatków:

• podatek dochodowy od osób fizycznych

• podatek dochodowy od osób prawnych

• VAT

• akcyza

- pierwsze ustawy podatkowe w Polsce

• Ustawa z 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych

• Ustawa z 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych oraz zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania

• Ustawa z 8 stycznia 93r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym

Stawka podatku dochodowego od osób prawnych

40% - od 01.01.1992

| stawka malała

19% - od 01.01.2004

18% - obecnie

VAT

Przedmiotem opodatkowania VAT jest obrót towarami i usługami

Istotę VAT wyraża zapis art. 19.1 ustawy: „Podatnik ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług”.

Instrumenty polityki budżetowej po stronie wydatków:

Wydatki finalne:

• utrzymanie organów władzy i administracji publicznej

• utrzymanie sektora bezpieczeństwa publicznego i obrony narodowej

• inne cele: edukacja, ochrona zdrowia, kultura itp.

• inwestycje rządowe

• transfery zagraniczne (np. pomoc gospodarcza)

Transfery:

• świadczenia socjalne (emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki chorobowe, zasiłki rodzinne

• subsydia

• obsługa długu publicznego

Deficyt budżetowy to ujemna różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego

Dowolne sposoby pokrycia deficytu budżetowego w Polsce:

• sprzedaż skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym

• zaciąganie kredytów w bankach krajowych i zagranicznych

• dochody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa

• pożyczki

• nadwyżka budżetu z lat ubiegłych

Funkcja alokacyjna – polega na integracji państwa w alokacje zasobów w celu ustalenia pożądanej struktury czynników produkcji oraz pożądanej struktury wytworzonego produktu społecznego

Realizując funkcje alokacyjna państwo:

• bierze na siebie obowiązek dostarczenia określonej podaży dóbr publicznych

• przyznaje dotacje

• nakłada podatki

• określa reguły polityki przemysłowej – ułatwianie utrudnianie rozwoju konkretnych branż

• stymuluje rozwój postępu technicznego

Funkcja stabilizacyjna polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących gospodarkę m.in. przez realizację takich celów jak:

• osiągnięcie i utrzymanie w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego

• wyeliminowanie lub ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia

• zmniejszenie amplitudy wahań koniunkturalnych

• możliwe najlepsze wykorzystanie czynników produkcji

• stymuluje rozwój postępu technicznego

Funkcja redystrybucyjna polega na korygowaniu podziału dochodów, jaki powstaje pierwotnie w rezultacie procesów rynkowych;

Głównymi instrumentami realizacji dystrybucyjnej funkcji państwa są:

• system podatkowy

• wydatki budżetowe

• składki na ubezpieczenia społeczne

Głównymi formami pomocy ze strony państwa są:

• świadczenia pieniężne

• świadczenia w naturze

WYKŁAD (28.05.2012)

Typy polityki budżetowej:

Polityka pasywna – zakłada istnienie automatycznych stabilizatorów:

• automatyczne zmiany wpływów podatkowych od dochodów indywidualnych, od zysków przedsiębiorstw

• zapomogi dla bezrobotnych

• programy stabilizacji dochodów w rolnictwie

Polityka aktywna – wymaga zmian legislacyjnych w programach budżetowych, zakłada podejmowanie wybranych środków przeciwdziałania cyklicznym wahaniom koniunktury, stabilizacji cen lub ograniczenie bezrobocia:

• stawki i struktura podatków

• wypłaty przelewów

• wydatki na roboty publiczne

Budżet ogólny UE jest zestawieniem przewidywanych dochodów i wydatków UE, opracowywanym i wykonywanym przez KE i podległe jej podmioty.

Głównie dochody: dochody własne oparte na dochodach narodowych brutto poszczególnych krajów.

Polityka pieniężna

Polityka pieniężna polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej

Jej zadaniem jest zapewnienie niezbędnej podaży pieniądza dla sfinansowania realnych procesów gospodarczych oraz przeciwdziałanie procesom inflacyjnym.

Podmioty realizujący politykę pieniężną- bank centralny

Funkcje banku centralnego

• emitent pieniądza gotówkowego

• bank banków

• bank państwa

Bank centralny w Polsce – NBP

• podstawowym celem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP

Główne obszary działalności NBP

• polityka pieniężna

• działalność emisyjna

• wykonywanie nadzoru bankowego

• działania na rzecz systemu płatniczego

• zarządzanie rezerwami dewizowymi

• działalność edukacyjna i informacyjna

• obsługa Skarbu Państwa

Pieniądz jako podstawowy regulator polityki gospodarczej

Funkcje pieniądza:

• miernik wartości

• środek wymiany i środek płatniczy

• środek przechowywania wartości (tezauryzacji)

Formy pieniądza:

• gotówkowa

• bezgotówkowa (pieniądz skrypturalny)

Podaż pieniądza – ilość pieniądza w gospodarce, mierniki: Mo – baza monetarna, M1 M2 M3

Miary pieniądza NBP dostosowane do definicji EBC( od końca marca 2002 roku):

1. Gotówka w obiegu(bez kas bankowych)

2. Depozyty bieżące(łącznie z overnight)

3. Depozyty terminowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie

4. Depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy włącznie

5. Operacje z przyrzeczeniem odkupu

6. Dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie

Instrumenty polityki pieniężnej

Instrumenty pośrednie:

• stopa dyskontowa

• stopa redyskontowa (stopa, po której banki centralne skupują weksle)

• rezerwy obowiązkowe

• operacje otwartego rynku

Instrumenty typu administracyjnego:

• racjonowanie kredytów

• regulacja cen instrumentów finansowych (stopa procentowa, kursu walut)

Cele polityki pieniężnej:

Cele bezpośrednie: stabilność cen

Cele pośrednie: podaż pieniądza, stopa procentowa, kurs walutowy, nominalny PKB, prognoza inflacji

Cele operacyjne:

• ściśle zdefiniowany poziom bazy monetarnej

• pożądana krótkookresowa stopa procentowa

Ekspansywna polityka pieniężna (taniego pieniądza)

• obniżanie stopy rezerw minimalnych

• obniżanie stopy redyskontowej

• skupowanie przez bank centralny państwowych papierów wartościowych

Restrykcyjna polityka pieniężna (drogiego pieniądza)

• wzrost rezerw nominalnych

• wzrost stopy redyskontowej

• sprzedawanie przez bank centralny państwowych papierów wartościowych

Strategie polityki pieniężnej

• strategia monetarna (podaż pieniądza)

• oddziaływanie na stopę procentową

• oddziaływanie na kurs walut

• wywieranie wpływu na dochód nominalny

• strategie bezpośredniego celu inflacyjnego

Aktywna polityka pieniężna:

• oparta na doktrynalnych źródłach szkół interwencjonistycznych wywodzących sie z nurtu keynesowskiego

• wykorzystuje rynek pieniężny w celu stabilizacji systemu gospodarczego – podaż pieniądza jest podporządkowana głównemu celowi interwencji (czyli pobudzeniu popytu i pobudzeniu aktywności gospodarczej)

• jest realizowana za pomocą intencyjnie stosowanych instrumentów oddziaływania na rynek pieniężny

  • w ramach interwencji w mechanizm rynkowy np. kontrola ceny kredytów, ceny walut, manipulacje stopa procentową

  • w ramach sterowania rozwojem poszczególnych branż, np. kredyty preferencyjne, restrykcje kredytowe w branżach uznanych za nierozwojowe

• traktuje inflację jako cenę za możliwość pobudzania gospodarki do bardziej dynamicznego rozwoju

• jest wygodnym narzędziem pozyskiwania środków finansujących wydatki budżetowe

Pasywna polityka (dostosowawcza)

• nawiązuje do rozwiniętej formuły klasycznej teorii pieniądza opartej na dorobku Fishera – zakłada, że popyt na pieniądz pozostaje w stałej relacji do zmian nominalnego PNB, co oznacza, że podaż pieniądza oraz jej wahania mają wpływ na kształtowanie się wydatków i nominalnego PNB

• zakłada, że mechanizm rynkowy ma zdolność do samoregulacji, co zapewnia stabilność całego systemu gospodarczego w długim okresie; polityka pieniężna powinna być ukierunkowana na podaży pieniądza do zmian w realnej podaży dóbr i usług za pomocą instrumentów pośrednich, st rezerw obowiązkowych, operacji o.r, transakcji kredytowo-depozytowych

może być też prowadzona przez realizację strategii bezpośredniego celu inflacyjnego, wówczas stałym wyznacznikiem w równaniu Fishera jest założony poziom cen

I doczytać o polityce regionalnej !