ZADANIA PSYCHOLOGII WYCHOWAWCZEJ

Psychologia wychowawcza jest rozumiana jako proces wzrastania i dokonujących się w czasie zmian rozwojowych człowieka.

Psychologia wychowawcza może być rozumiana w dwóch zakresach, w ujęciu wąskim i szerokim:

W ujęciu szerokim rozumieniu dotyczy ona całokształtu oddziaływań wychowawców i środowiska wychowawczego na jednostkę lub grupę.

W ujęciu wąskim chodzi o działanie czyli na afektywną stronę człowieka a także na system wartości oraz na osobowość.

Można zatem powiedzieć że wychowanie w szerokim ujęciu zajmuje szczególne miejsce w śród wielu innych wpływów jakim podlega człowiek.

CECHY FORMALNE PROCESU WYCHOWANIA

1. wyodrębnienie dwóch ról, roli wychowującego i roli wychowywanego.

2. Wychowanie jest relacją niesymetryczną między wychowankiem a wychowawcą.

Niesymetryczna sprowadza się do:

Istnieje różnica kompetencji, istnieje różnica w zakresie wiedzy, wychowawca wie ku czemu zmierzają jego działania , wie jakie cele kolejno chce osiągnąć, wie jakie należy stworzyć warunki dla procesu wychowania , jakimi posługiwać środkami

Istnieje różnica władzy.

3-wychowanie jest działaniem skierowanym na osobę lub jego otoczenie, i dlatego też mówimy że takie działania wychowawcze mogą mieć charakter bezpośredni bądź pośredni.

Bezpośredni ma miejsce wówczas kiedy to wychowawca bezpośrednio zwraca się do swojego wychowanka , instruują go jak ma np.postępować.

4-wychowawca działa z intencją wywołania zmian w zachowaniu

Działanie intencjonalne może mieć charakter zamierzony lub niezamierzony.

Zamierzony kiedy jest uświadomiony i jesteśmy przekonani co do słuszności jego działania, kiedy z góry planujemy i zakładamy że proces wychowania w takim kierunku ma pójść.

Niezamierzone kiedy wychowawca działa swoim przykładem, kiedy wychowanek identyfikuje się z wychowawcą czyli akceptuje.

5-wychowawca działa zgodnie z założeniem programowym .

DIAŁY PSYCHOLOGII WYCHOWAWCZEJ

Psychologia wychowawcza obejmuje takie działy jak : psychologię wychowania, psychologię nauczania, oraz opiekę psychologiczną. W tradycyjnym ujęciu proces wychowani koncentrował się we wcześniejszych podejściach na dwóch pierwszych okresach to jest w okresie dzieciństwa i młodości.

Psychologia wychowawcza w obecnym ujęciu rozszerzyła swój zakres w działaniach także na pozostałe okresy życia człowieka to jest okres dorosłości i starości.

CELE PSYCHOLOGII WYCHOWAWCZEJ

Do najważniejszych celów należy zaliczyć:

1-nabywanie przekonania iż zrozumienie tego że można pomóc w rozwoju.

2-nabywanie umiejętności uczenia się i poprawę zachowania społecznego czyli proces socjalizacji.

3-pomoc w zdefiniowaniu i ustaleniu celów wychowawczych i standardów z punktu widzenia społecznych pożądanego zachowania.

4-pomoc w kształtowaniu przychylnej, życzliwej a zarazem bezstronnej postawy wobec dziecka, tak by można było by to zachowanie traktować w sposób obiektywny.

5-ciągły cel psychologii wychowawczej pomoc w uzyskaniu lepszego zrozumienia istoty i znaczenia skutków społecznych procesu wychowania.

6-psychologia wychowawcza dostarcza zestawu faktów i zasad które można wykorzystywać przy rozwiązywaniu problemów dotyczących nauczania.

7-pomoc z zapewnieniu nauczycielowi lepszej perspektywy dla oceny zarówno rezultatów własnego nauczania jak i taktyk wychowawczych innych osób.

8-pomoc w ustaleniu opracowywaniu i realizacji nowoczesnych metod nauczania i wychowania.

Proces wychowania z góry zakłada pewną interwencję, interwencja może mieć dwojaki charakter w procesie wychowania rzeczywistość indywidualną i rzeczywistość społeczną(bo jeżeli mamy coś zmieniać to musimy interweniować).

W przypadku rzeczywistości indywidualnej my interweniujemy w funkcjonowanie danej jednostki , staramy się zmusić jednostkę do posłuszeństwa np. do odrobienia lekcji. Ale z drugiej strony mówimy że interweniujemy w rzeczywistość społeczną, i nie możemy dotrzeć do ucznia i docieramy do grupy w której on funkcjonuje czyli interweniujemy w społeczność otaczającą ucznia.

Funkcje jakie pełni psychologia wychowawcza to jest funkcja socjalizacyjna i emancypacyjna .

Opis funkcji

Funkcja socjalizacyjna polega na przekształceniu istoty człowieka czyniąc go zdolnym do

1-kontrolowania i sublimowania emocji w społecznie akceptowany sposób.

2-do posługiwania się perswazją zamiast siłą.

3-do stawania się członkiem szerszej grupy społecznej.

Funkcja ta ma na celu przygotowanie jednostki do podejmowania różnych zadań w społeczeństwie i na jego rzecz ale w sposób nie naruszający porządku społecznego. Tak więc działanie wychowawcze mają kształtować system wartości i postawy wyposażać jednostkę w wiedzę i kształtować jej umiejętności tak by osoba była gotowa do podejmowania zadań jakich społeczeństwo od niej oczekuje.

Funkcja emancypacyjna polega na wyzwalaniu młodych ludzi od dominacji osób dorosłych od środowiska i tradycji których wzrastali tak by umożliwić im zwrócenie się ku jakościowo nowym formom życia np.wchodzenie w rolę człowieka dorosłego.

Nasilenie danej funkcji zmienia się od fazy życia jednostki, i tak w okresie dzieciństwa i okresie przedszkolnym i szkolnym ma miejsce dominacja funkcji socjalizacyjnej, w okresie dorastania, młodości tu zachodzi konflikt między funkcją socjalizacyjną a emancypacyjną .

Funkcja socjalizacyjna środowisko pracy wchodzi w nowe środowisko pracy.

MODELE WYCHOWANIA

a)we współczesnej psychologii wychowawczej jako podstawę wyodrębnienia modeli wychowywania przyjmuje się wartość preferowaną i ku czemu w sposób jawny jest skierowane wychowanie.

b)wizję wychowania(główny cel)

c)obszary oddziaływań wychowawczych

d)rodzaje działań wychowawczych

CZTERY MODELE WYCHOWAWCZE

1-dotyczy zmian w systemie zachowania i tu wychowanie ukierunkowane jest na tworzenie bogatego i zróżnicowanego repertuaru umiejętności i nawyków.

2-dotyczy zmian w strukturach poznawczych tu wychowanie ukierunkowane jest na budowanie systemu wiedzy o świecie, o sobie, oraz na rozwijaniu zdolności intelektualnych związanych z odbiorem i przetwarzaniem informacji.

3-zmian w osobowości sens wychowania polega na tworzeniu warunków w jakich rozwijająca się osoba mogła by się samorealizować i osiągnąć zdrowie psychiczne stając się w pełni za siebie odpowiedzialną.

4-dotyczy zmian w zakresie relacji między osobą a jej otoczeniem i tutaj zwraca się uwagę na wartość współpracy, współdziałania z innymi, uwzględniając szerszy niż jednostkowy interes(grupowy).

BŁĘDY WYCHOWANIA

Przyczyną błędów wychowawczych według Antoniny Góryckiej można sprowadzić do dwóch faktów

1-niespujność procesu wychowawczego, niezgodność struktury i treści sytuacji wychowawczych z celami procesu wychowawczego.

2-nie nawiązanie lub zerwanie więzi albo zerwanie interakcji między wychowawcą a wychowankiem.

U podstaw źródeł błędu wychowania będą leżały: błędy popełniane przez wychowawców.

Zaburzenia zachowania które powstają na skutek błędu wychowawczego.

Błędy wychowawcze wynikają najczęściej z interakcji jaka zachodzi między wychowankiem a wychowawcą .

Mówiąc o procesie wychowania możemy mówić o wychowaniu efektywnym bądź nieefektywnym.

Wychowawca w procesie wychowania ma funkcję dominującą.

1-to on dokonuje wyboru celów wychowawczych

2-może kontrolować swoje działania

3-ponosi odpowiedzialność za podejmowanie decyzji

4-jest przeświadczony o swojej dominacji nad wychowankiem

Utrata kontroli nad zdarzeniami powoduje zaburzenie Inter akcji między wychowawcą a wychowankiem i prowadzi do dominacji jednego z partnerów tejże interakcji.

Brak skuteczności wychowania a błędy wychowania

Twierdzi się że proces wychowania składa się z czterech czynników

1-celu wychowawczego

2-sytuacji wychowawczej

3-doświadczenia jakie zdobywa wychowanek

4-zmian jakie zachodzą w osobowości wychowanka

Brak skuteczności w procesie wychowania oznacza że wychowanek nie zdobywa pożądanego doświadczenia.

Nieskuteczność wychowania może ujawnić się w dwóch postaciach

1-kiedy wychowawca nie oszacował prawidłowo stopnia trudności zadania

2-kiedy dziecko nie poradziło sobie z zadaniem załamało się i doznało porażki nie tylko z powodu własnej nieporadności ale także negatywne oceny od wychowawcy.

RODZAJE WYCHOWANIA: SKUTECZNYM, NIESKUTECZNYM ,BŁĘDNYM

Wychowanie skuteczne ma miejsce wówczas gdy w pamięci trwałej jednostki powstaje zapis reprezentacji zdarzeń zgodnych pod względem treści z założonymi celami wychowania w takiej sytuacji jednostka radzi sobie z rozwiązywaniem nowych trudnych zadań.

Wychowanie nieskuteczne ma miejsce wówczas gdy nie powstał żaden lub powstał nikły jedynie zapis tych że zdarzeń jednostka nie podejmuje się realizacji zadań.

Wychowanie błędne to takie w czasie którego powstał zapis zdarzeń niezgodny z zamierzeniami wychowawcy. Błąd wychowawczy morze mieć swoje źródło w cechach wychowawczych takich jak:

-cechy temperalno osobowościowe np.wysoka pobudliwość wychowawcy, reaktywność

-niekonsekwencja

-brak odpowiedzialności

-brak poczucia sprawiedliwości

-brak akceptacji wychowanka

Trzeba pamiętać że wychowawca nie jest jedynym źródłem błędów istnieje jeszcze cały szereg czynników pozaosobowych które mogą przyczyniać się do niewłaściwej sytuacji wychowania.

Do innych czynników zaliczamy

-partnerów interakcji a tym drugim partnerem jest wychowanek

- kontekstu interakcji czyli w jakich warunkach przebiega ten proces wychowania

- oraz w głębokości skutków procesu wychowania.

SFERY SZKODLIWOŚCI BŁĘDU WYCHOWAWCZEGO

SFERA I

WYCHOWAWCA WYCHOWANEK

ZABURZONA ZERWANA

NEGATYWISTYCZNA OCENA NIEKORZYSTNY OBRAZ ZDARZENIA

SFERA II

GENERALIZACJA GENERALIZACJI

NEGATYWNYCH NEGATYWNYCH

OCEN ZACHOWAŃ

SFERA III

KSZTAŁTOWANIE

DLA NEGATYWNYCH

DOŚWIADCZEŃ

SFERY IV

NIEKORZYSTNE ZABURZENIA

ZMIANY W OSOBOWOŚCI

OSOBOWOŚCI

Jak wpływają na cechy

Cechy wychowawcy	Cechy wychowanka
Sposób poznawania i wartościowania świata. Utrwalone przekonania i postawy. Wytworzone nawyki reagowania na ludzi. Ustosunkowanie do samego siebie i swoich zadań. Zdolność do plastycznego przystosowania się do zmieniających się warunków. Odporność na sytuacje trudne. Utrwalone właściwości emocjonalne.	Rzutuje na: Sposób spostrzegania świata przez wychowanka. Na sposób spostrzegania celów wychowania oraz ich hierarchizację . Na tendencję do ustosunkowań i zachowań wychowanka wobec innych ludzi.

BŁĘDY WYCHOWAWCZE NAUCZYCIELI

1-obojętność nauczyciela

Obojętnym nazywamy nauczyciela, który w sposób obserwowalny nie okazuje swoim uczniom zainteresowania ich sprawami , osiągnięciami, który utrzymuje dystans we wzajemnych relacjach i który nie ujawnia emocjonalnego zaangażowania w sprawy wychowanka.

2-nauczyciel izolujący się od uczniów stawia wobec uczniów wymagania a zaniedbuje kontrolę, koncentruje się głównie na rutynowych działaniach, prośbę ze strony ucznia o pomoc przyjmuje ze zdziwieniem i odpowiada na nią nie zgodnie z oczekiwaniami.

3-błędy dydaktyczne czyli rzeczowe występują wtedy gdy w procesie przekazywania wiedzy o świecie wkradają się brak precyzji , nadmierne uproszczenia, fałszowanie prawdy o świecie o wydarzeniach, przedstawianie zagadnień w sposób jednostronny , pomijanie niektórych faktów, przedstawianie zdarzeń w sposób jednostronny.

4-błędy dotyczące w zachowaniu polegają na dostarczaniu wychowankowi wadliwych wzorców funkcjonowania społecznego te błędy są nazywane ściśle wychowawczymi np.ujawnianie agresji wobec ucznia, hamowanie jego aktywności, rygoryzm.

5-niekonsekwencja wpływa na pogorszenie obrazu wychowawcy na obniżenie zadań u uczniów i poziomu.

BŁĘDY RODZICÓW błędy mogą być ciepłe i zimne

ciepłe

Błędy nadopiekuńczości rodzice nadmiernie opiekuńczy zabiegają o zorganizowanie w Okół dziecka wszystkich potrzebnych mu dóbr i usiłują wykluczyć samodzielność dziecka w zakresie ich zdobywania i użytkowania.

Mówi się że nadmierna opieka morze łączyć się z nadmierną czułością i daleko posuniętą kontrolą poczynań dziecka.

Rodzice nadopiekuńczy nie krytykują dziecka są zadowoleni z tego co dziecko potrafi wykonać i wciąż nagradzają je pochwałami i umacniają w przekonaniu że jest ono głównym ich obiektem zainteresowań.

Oprócz nadopiekuńczości u niektórych rodziców mogą jawić się także inne postawy tz. Podłe polegające na emocjonalnym odrzuceniu dziecka tz . postawa zimna.

Tacy rodzice są chłodni emocjonalnie .

Zachowują dystans uniemożliwiający zbliżenie się dziecka do nich, nie okazują dziecku ciepłych uczuć, nie interesują się jego potrzebami, stosują zbyt wysokie wymagania wobec dziecka, w sposób sztywny i bezwzględny domagają się posłuszeństwa, ograniczają aktywność dziecka, traktują dziecko przedmiotowo, instrumentalnie.

Odrzucenie dziecka przez rodziców morze agresję i zamykanie się w sobie, izolowanie, utratę po czucia bezpieczeństwa, a niejednokrotnie nieprzystosowanie społeczne.