3. Het Nederlandse toneel in de Middeleeuwen
Het Nederlandse toneel in de Middeleeuwen kunnen we in twee soorten verdelen:
Wereldlijk: abele spelen, kluchten
Geestelijk/kerkelijk: mysteriespelen, bliscapen (blijscap=blijdschap=radość), heilingspelen, , mirakelspelen, moraliteiten, zinnespelen.
De kenmerken van het Nederlandse wereldlijke toneel
Tot het wereldlijke toneel behoren:
Abele spelen – omvatten vier toneelstukken: Esmoreit, Gloriant, Lanseloet van Denemarken, Vanden Winter ende vanden Somer. Ze werden bewaren in het handschrift - Van Hulthem (1410). De eerste drie betreft hun stof, thema`s en motieven sterk aan bij de oudere (aristocratische) hoofse epiek. Het vierde abele spel is allegorisch van karakter.
Kenmerken:
Ze draaien om het hoofse leven tussen ridders en prinsen, rond eer en liefde,
Er zijn 2 ver uiteengelegen plaatsen van handeling,
met de eer verbonden standsproblemen en / of geloofsverschillen,
avontuurlijke queeste in dienst van het liefdesideaal,
weinig personages, veel monologen,
Kluchten – bij voorbeeld sotternieën die na de abele spelen werden opgevoerd. Men begon toen met iets ernstiger en eindigde met de klucht die vroilijk was. Voor plebs bestemd, primitieve grapjes. Ze wezen aan het gebrek aan het respect tot de toeschouwer. Lippijn – goedekope, niet subtiele vorm van amusement. Een stereotype van naïve pantoffelheld en hebzuchtige, verraadelijke en listige vrouw. Thema: Het onhofse ruwe volksleven.
Esbattement – de klucht door de rederijkers geschreven. De nadruk wordt op de vorm gelegen.
De kenmerken van het mirakelspel
Het middeleuuwse geestelijke (kerkelijke) toneel
Draait om zondeval (upadek) en de wonderlijke verlossing die Maria of heiligen brengen. Het behandelt een wonder
Symbolisme
Happy end?
motieven van Mariken van Nieuwmegen en hun functies
Queeste (reis): Marieken, samen met Moenen, gaan op weg van Njmegen naar Antwerpen. Onderweg brengen ze veel mensen tot verdoemenis en val;
motief van een verdwaalde mens: Marieken verdwaalt, om later de weg naar God terug te vinden;
de duivel
motief van enorme barmhartigheid van God. Hij triomfeert aan het einde van het stuk. Vergeving.
De wonder - bekering. Ze komt tot inkeer als ze een toneelstuk beschouwt. Het is “een stuk in stuk” – De kijkers zijn als Marike, ze zien dat de waarheid ingesloten in toneelstuk het leven kan veranderen.
De functie: dydactische, religieuze. Het vertoont hoe God barmhartig is, hoe veel Hij kan vergeven. Elke man kan naar God terugkomen, als he of ze wil en biedt.