Pytania na kolokwium

1. Czy teoria wychowani a jest nauką praktyczną? Dlaczego?

Teoria wychowania tak jak cała pedagogika jest nauką praktyczną, ponieważ dziedzina ta formułuje pewne dyrektywy, które służą do przekształcania rzeczywistości wychowawczej.

1. Czego dotyczą i na czym polegają metodologiczne problemy teorii wychowania?

- Brak zgody środowiska naukowego na nazwę tej subdyscypliny wiedzy

-Rozwój teorii wychowania jest utrudniony przez:

• systematyczne warunki jej tworzenia

• niewychodzenia poza własny krąg wiedzy i doświadczeń

• odrzucenie odmiennych poglądów i stanowisk

• zbyt ścisły związek z praktyką a niekiedy określona ideologią czy polityką

• brak elastycznego podejścia do zagadnień wychowawczych

• wypaczony, przekład przy rekonstrukcji zagranicznych teorii wychowania

• słabe zainteresowanie teorią wychowania wśród praktyków

• brak wewnętrznej krytyki

-Brak własnej tożsamości i dojrzałości naukowej:

• ciągłe poszukiwanie własnego przedmiotu badań

• brak swoistej aparatury pojęciowej

• wykorzystywanie terminów potocznych lub zapożyczonych z innych nauk społecznych

• niewypracowanie własnej metodologii badań empirycznych

1. Czy teoria wychowania powinna być odrębną dyscyplina naukową/ pedagogiczną? Dlaczego?

Teoria wychowania powinna być odrębną dyscypliną naukowa ponieważ:

• Dostarcza uporządkowanej wiedzy o sposobach wywoływania pożądanych zmian u człowieka, z uwzględnieniem celów i możliwych skutków podejmowanych działań

• Wyznacza działania i warunki , które mogą kształtować osobowość człowieka w pożądany sposób

1. Jakie są zalety i niebezpieczeństwa wychowania dyrektywnego i nie dyrektywnego?

WYCHOWANIE DYREKTYWNE- odbywa się bez czynnego udziału samych wychowanków lub z wyraźnym ograniczeniem ich własnej aktywności.

Wady wychowania dyrektywnego:

• W Wychowaniu dyrektywnym może dojść do:

-manipulacji wychowankiem

-uprzedmiotowienia wychowanka

-nieszanowania godności osobistej wychowanka

• Wychowanek odgrywa tu rolę „konsumenta usług edukacyjnych” lub „towarzysza”, przez co jest słabo pobudzany do aktywności i pracy własnej

• Pomija się czynny udział wychowanka w danym procesie

• Zwalnia się wychowanka z odpowiedzialności za własny rozwój

WYCHOWNIE NIE DYREKTYWNE- odbywa się przez dyskretne dopingowanie wychowanków do osobistego angażowania się w proces samowychowania, samorealizacji, samoaktualizacji lub pracy nad sobą.

Zalety wychowania nie dyrektywnego:

• Wychowanek nie jest zwolniony od ponoszenia odpowiedzialności za własny rozwój

• Jest aktywizowany w samorozwój

• Uczestniczy w działalności wychowawczej

• Wychowanek i wychowawca współdziałają i współpracują ze sobą w procesie wychowania

• Partnerskie stosunki w relacjach wychowanek- wychowawca

• Wychowawca zachęca wychowanków do kierowania własnym rozwojem

• Wychowawca stara się pomagać i nakierowywać wychowanków poprzez nieustanne towarzyszenie mu w jego radościach i smutkach, a także poprzez częste prowadzenie z nim szczerych rozmów

• Wychowanek uczy się odwagi, jak ustrzec się przed niebezpieczeństwami, a także przygotowuje się do przyszłego życia, zgodnie z oczekiwaniami społecznymi, moralnymi i etycznymi.

1. Jakie są podobieństwa i różnice między wychowaniem a socjalizacją i inkulturacją?

Wychowanie nie jest jedynym czynnikiem warunkującym wielostronny rozwój dziecka współpracuja z nim procesy socjalizacji i inkulturacji.

Socjalizacja- przystosowanie do życia w społeczeństwie

Inkulturacja- proces kulturowego przystosowania

PODOBIEŃSTWA MIĘDZY WYCHOWANIEM A WPŁYWAMI SOCJALIZACYJNO- INKULTURACYJNYMI:

• Zarówno jedno jak i drugie pomagają człowiekowi w dostosowaniu ię do wymagań stawianych im przez społeczeństwo i kulturę

• Wychowanie i wpływy socjalizacyjno- inkulturacyjne wprowadzają człowieka w orbitę szeroko rozumianego życia społecznego i kulturowego

• Wychowanie jak i socjalizacja i akulturacja ma na celu „adaptacje do środowiska i kultury”

• Wspólne cechy wychowania, socjalizacji i inkulturacji to:

- złożoność

-interakcyjność

-relatywność

-długotrwałość

RÓŻNICE:

• Wychowanie różni się od socjalizacji tym, iż jest ono procesem z góry przewidzianym (zamierzonym, zaplanowanym), natomiast socjalizacja i inkulturacja pozbawione są wszelkiej intencjonalności w wywieraniu wpływu na ludzi

• W przeciwieństwie do wychowania socjalizacja i inkulturacja są procesami bezdecyzyjnymi , czyli przez nikogo na ogół niesterowanymi

• Socjalizacja i inkulturacja maja charakter oddziaływań niezamierzonych w przeciwieństwie do wychowania

• Socjalizacji i inkulturacja działają zazwyczaj bezwiednie i niezależnie od woli wychowanków czy wychowawców w przeciwieństwie do wychowania

• Wychowanie jest procesem długotrwałym, ale niekiedy występuje z mniejszymi lub większymi przerwami, a czasem wręcz incydentalnie, natomiast wpływy socjalizacyjno- inkulturacyjne są niemal ustawiczne.

1. Na czym polega różnica między opieka a wychowaniem?

Opieka- zaspokajanie pilnych potrzeb człowieka, któremu trudno byłoby samemu je zaspokoić lub, który w
ogóle jest pozbawiony takiej możliwości

RÓŻNICE POMIĘDZY OPIEKĄ A WYCHOWANIEM:

• Opieka w odróżnieniu do wychowania:

- jest działalnością pierwotną (np. w okresie niemowlęcym dominuje wyraźnie nad wychowaniem)

-zapewnia ciągłość istnienia gatunku ludzkiego ( w wychowaniu zabiega się głównie o zachowanie i przekazywanie „dziedzictwa kulturowego”

-na ogół stanowi niemal wyłączną treść działalności podejmowanej, np. wobec osób niepełnosprawnych umysłowo lub fizycznie

1. Dokonaj charakterystyki porównawczej koncepcji wychowania/ orientacji naukowych.

Wyróżniamy następujące koncepcje wychowania:

1. Koncepcja behawioralna

• zachowanie każdego człowieka zależy od uwarunkowań zewnętrznych

• wychowanie opiera się na oddziaływaniach bezpośrednich

• nieograniczone możliwości oddziaływań wychowawczych

• na ogół wiernie oddaje to co się mieści w tradycyjnym jego rozumieniu:

• Dokładne zaprogramowanie pracy wychowawczej zgodnie z celami

• Pozbawienie wychowanka udziały w jego rozwoju i wychowaniu

• wyróżnia się :

• Skrajną koncepcję behawioralną

1. Przeżycia wewnętrzne jednostki są jej sprawą osobistą, nie powinny interesować innych

2. Zachowanie człowieka jest jego reakcją na bodźce zewnętrzne

3. Wychowanie jest bezpośrednim, dyrektywnym oddziaływaniem wychowawcy na wychowanka („czarna skrzynka”)

4. Jest krytykowana, gdyż:

-metoda oddziaływania może się okazać skuteczna wobec jednych, a niepożądana wobec drugich

-reakcje na ten sam bodziec zależą m.in. od okoliczności i warunków

• Umiarkowaną koncepcję behawioralną

1. zachowanie człowieka jest reakcja na bodziec zewnętrzny

2. wszelkie reakcje ludzi mają charakter nabyty (są poddawane procesowi uczenia się)

3. wychowanie jest dyrektywnym oddziaływaniem na wychowanka opiera się na
   stosowaniu wzmocnień negatywnych lub pozytywnych

1. Koncepcję humanistyczną

• każdy człowiek jest jednostką aktywna samodzielną

• wychowanie charakteryzuje nie dyrektywność oraz m.in.:

• Pogląd że człowiek jest z natury dobry

• Odpowiedzialność wychowanka za kierowanie własnym życiem i decydowanie o swoim losie

• warunki oddziaływań wychowawczych:

• Stworzenie atmosfery pozbawionej lęku i stresu

• Wychowawca animatorem

• Okazywanie wychowankom akceptacji i zrozumienia

• Bezwarunkowe koncentrowanie się na wychowanku

• Zapewnienie mu niezależności, zawierzenie jego pozytywnym i twórczym możliwościom

• wychowanie w tej koncepcji budzi mieszane uczucia i sprzeciw:

• Zaniedbuje kształtowanie osiągnięć dydaktycznych

• Nie obniża poziomu lęku w wychowanku

• a jednocześnie:

• Pobudza wychowanka do kierowania własnym rozwojem

• Ułatwia im nawiązywanie otwartych i szczerych kontaktów

• Wpływa na wzrost ich poczucia niezależności i własnej wartości

1. Koncepcje psychospołeczną

• na kształtowanie osobowości i zachowanie szczególny wpływ maja głównie uwarunkowania społeczne,
  np. społeczeństwo, struktura społeczna

• założenia wychowania:

• Znaczący wpływ wywierają warunki życia społecznego

• Przykładne współżycie i współdziałanie z innymi

1. Koncepcję pedagogiczną

• uzupełniają i pogłębiają koncepcje psychologiczne

• służą poszukiwaniu konkretnych sposobów oddziaływań wychowawczych

• pozostają w zgodzie z założeniami koncepcji humanistycznej

• wymagają elastycznego i twórczego podejścia

• stanowią cenne źródło inspiracji dla różnych innowacji w wychowaniu

1. Koncepcję wychowania

• nie stanowią idealnych wzorców nadających się do bezpośredniego wykorzystywania w pracy
  wychowawczej

• zastosowanie bezkrytyczne, mogą się okazać szkodliwe z pedagogicznego punktu widzenia

Wyróżniamy następujące orientacje badawcze:

1. Orientacja socjologiczna:

• istota wychowania:

• Teoria społeczeństwa wychowującego

• Proces wychowania oparty na oddziaływaniach podstawowych struktur społecznych środowisk wychowawczych

• Przedstawiciele:

• Florian Znaniecki

• Zygmunt Mystakowski

• Romana Miller

• Przedmiot badań i zadania:

• Gromadzenie i logiczne systematyzowanie:

a) zasobu obserwacji powtarzalnych procesów

b) uogólnień dotyczących przedmiotu i warunków prowadzenia działalności
wychowawczej

• Społeczne warunki wychowania

• Zdiagnozowanie kierunków, metod i form wychowania

• Wyjaśnienie przyczyn oraz roli, jaką pełni wychowanie

• Badanie procesu wychowania (wyników) zależności ogólnych prawidłowości

• Ustalenie granic wpływu wychowanków, instytucji, środowiska na wychowanków

1. Orientacja normatywna

• wyróżniamy orientację:

• Normatywno- ideologiczną (na podst. określonych ideologii)

a) ściśle powiązania z narzucona społeczeństwu ideologią socjalistyczną , jako jedynym
słusznym podejściem do wychowania

b) Przedstawiciele:

-Miron Krawczyk- wychowanie służy przygotowaniu nowego pokolenia do życia w
określonym ustroju i przeobrażenia świata zgodnie z tą ideologią

-Heliodor Muszyński- odwołuje się do socjalistycznego systemu wartości z którego
wyprowadził cele wychowania

c) Przedmiot badań i zadania :

-skuteczność oddziaływań wychowawczych

- określenie ideału oraz formułowanie celów wychowania

- opracowanie zasad diagnozowania stanu wyjściowego, warunków oraz efektów
wychowania

-wyjaśnienie, procesów, zjawisk i mechanizmów rozwoju i kształtowania się
osobowości wychowanka oraz formułowanie wniosków

-gromadzenie, sprawdzanie oraz systematyzacja wiedzy o działaniach
wychowawczych gł. wykorzystywanej w praktyce

• Normatywno-filozoficzny (na podst. filozofii człowieka)

1. Postulowany cel wychowawczy czerpie swoje źródło z filozofii

2. Przedstawiciele:

-Stefan Kunowski

-Władysław Cichoń

-Karol Kotłowski

1. Przedmiot badań i zainteresowania:

- usystematyzowanie wiedzy o wychowaniu

-diagnozowanie istniejącego w wychowaniu stanu rzeczywistego

-wypracowanie uniwersalnego systemu wychowawczego pomocnego w praktyce

-badanie faktów, zjawisk, uwarunkowań rządzących nimi praw, dochodzenie do prawidłowości

1. Orientacja psychologiczna

• Istota wychowania:

• Opiera się na psychologicznej koncepcji człowieka, jego osobowości, zachowań lub charakteru

• Przedstawiciele:

• Zbigniew Zborowski

• Mieczysław Łobocki

• Krzysztof Konarzewski

• Przedmiot badań i zadania:

• Opis oraz klasyfikowanie faktów i zjawisk wychowawczych, ustalenie i wyjaśnienie zależności między nimi

• Systematyzacja wiedzy o wychowaniu, warunkach i sposobach wywoływania zmian w psychice człowieka

• Formułowanie wskazówek praktycznych do organizacji procesu wychowawczego, kształtowanie postaw wychowanków, pobudzenie ich aktywności

• Konfrontowanie różnych teorii i modeli

1. Orientacja eklektyczną

• Założenia:

• Wiedza o wychowaniu wywodzono z różnych źródeł bez próby ich wartościowania

• Ukazanie zróżnicowanego dorobku i stanowisk teoretycznych dotyczących wychowania

• Skupienie uwagi na rekonstrukcji najistotniejszych dla tej subdyscypliny zagadnień

• Podejścia i ich przedstawiciele:

• Zorientowanie na dydaktyczną funkcje przekazu najistotniejszych dokonań i słabości teorii wychowania:

1. Skrypty, podręczniki akademickie- wyposażenie w podstawową wiedzę

2. Józef Górniewicz

• Nastawienie na pobudzenie refleksji meta teoretycznej, debatę w myśleniu o teorii wychowania:

1. Rozprawy zbiorowe- analiza przedmiotu badań

2. Teresa Kukułowicz

• Skupienie na ukazaniu w materiałach pokonferencyjnych stanu akademickiej debaty nad teorią wychowania w Polsce:

1. Zbiory referatów- dokonanie rekonesansu dla dalszych badań empirycznych, przemyśleń, refleksji