Pedagogika Społeczna – istota, przedmiot, funkcje - współczesne wychowanie, edukacja (zadania i funkcje) na tle zmian społecznych i nowych warunków polityczno-społecznych (demokratyzacja, globalizacja, integracja Europy, mobilność społeczna itp.) - współczesne zmiany i zagrożenia dotyczące podstawowych środowisk wychowawczych – rodzina, szkoła, grupy rówieśnicze, sąsiedztwo. Dysfunkcjonalność środowisk wychowawczych, „nowe” środowiska wychowawcze (Internet) - Negatywne zjawiska społeczne: bezrobocie, ubóstwo, marginalizacja społeczna, przemoc, niedostosowanie społeczne, bezdomność itp. Oraz sposoby ich ograniczania - opieka i środowiskowe wsparcie procesów zaspakajania potrzeb i socjalizacji dzieci i młodzieży. Formy pomocy rodzinie i wsparcia w społeczeństwie i środowisku lokalnym - specyficzne formy pomocy i wsparcia jednostek: interwencja kryzysowa, grupy samopomocowe, pomoc telefoniczna, via Internet - praca z grupami i jednostkami zagrożonymi w środowisku lokalnym: streetworking, pedagog ulicy, wychowawca podwórkowy, świetlica środowiskowa, kluby środowiskowe itp. - zachowania ryzykowne (wagary, używki, sekty itp.) dzieci i młodzieży, ich środowiska, uwarunkowania oraz możliwości przeciwdziałania - aktywizacja i rozwój społeczności lokalnych, rola instytucji środowiska lokalnego, liderów środowiskowych - Współpraca i współdziałanie sił społecznych w środowisku lokalnym, koordynacja działań, rozwiązania systemowe Edukacja środowiskowa i inne sposoby dokonywania przemian w społeczności i grupach społecznych (normy, wartości, aspiracje, postawy) - profilaktyka zagrożeń społeczno-wychowawczych jako działania wielopoziomowe - jakość życia i zdrowie grup i jednostek, ich środowiskowe uwarunkowania oraz działania na rzecz poprawy - metody badania środowiska oraz zjawisk i problemów występujących w środowisku, środowiskach wychowawczych, w grupach społecznych Pedagogika społeczna na tle systemu nauk pedagogicznych Pedagogika-wychowanie Pedagog.społeczna; Medycyna,psychologia społeczna,filozofia,socjologia,politologia,polityka społeczna,,kulturoznawstwo. Przedmiot badań pedagogiki społecznej. Jednostka lub grupa czy społeczność. RELACJA Środowisko (wychowawcze) Działania celowe i spontaniczne(naturalne)oraz warunki rozwoju i funkcjonowania jednostek i grup. Przedmiot badań Pedagogiki Społecznej Środowiskowe uwarunkowania rozwoju, wychowania oraz zaspokajania potrzeb jednostek, grup w różnych FAZACH ŻYCIA, RÓŻNORODNYCH SYTUACJACH ŻYCIOWYCH, PERSPEKTYWACH SPOŁECZNYCH - dzieci, młodzież, osoby dorosłe, osoby starsze - zabawa, nauka, praca, czas wolny - w świecie, regionie, państwie, okolicy, miejscu zamieszkania - rodzinie, grupie rówieśniczej i towarzyskiej, stowarzyszeniu, organizacji, instytucji - w świecie realnym i wirtualnym Cel badania i refleksji – „misja” pedagogiki społecznej Intensyfikacja szans pomyślnego rozwoju, wychowania i funkcjonowania, przez wskazywanie możliwości przekształcania środowiska życia Funkcje Pedagogiki Społecznej Przekształcanie środowiska (środowisk) w optymalnie wspierające rozwój jednostek i grup. - optymalizowanie funkcjonowania instytucji wychowania i wspierania rozwoju (dydaktycznych, kształcących, opiekuńczo-wychowawczych, kulturowych, pomocowych).. (rodzina, szkoła, domy kultury, uczelnie, pomoc społeczna - wydobywanie jakości wychowawczej z elementów nieukierunkowanych wychowawczo ( społeczeństwo, społeczność lokalna, media, Internet, zakłady pracy, kluby sportowe, zakłady poprawcze i karne, szpitale, sanatoria.) Zadania Pedagogiki Społecznej Opis i ocena warunków, procesów i zjawisk środowiskowych Projektowanie działalności pedagogicznej, społecznej, socjalnej, kulturowej - wypracowanie wzorów pożądanych obrazów na temat warunków i działania środowisk na tle systemów filozofii społecznej, pedagogiki ogólnej i potrzeb społecznych - formułowanie wskazań na temat sposobów osiągania, poprawy, „zbliżania się” do wzorca Podstawowe kategorie Pedagogiki Społecznej: człowiek, środowisko, działanie Pedagogika Społeczna jako: - teoria środowiska i działań wobec niego - Teoria życia społecznego i poprawa jego jakości - Praktyka społeczna oparta na racjonalnych zasadach teoretycznych Pedagogika Społeczna wg. Urbaniak-Zając PRAKTYKA SPOŁECZNA - system zorganizowanych działań na różnych poziomach społecznych - system świadczeń , usług i ofert dla ludzi zależnych, potrzebujących pomocy, opieki, porady i wsparcia 2. REFLEKSJA TEORETYCZNA dotycząca działań oraz uwarunkowań, ich podejmowania oraz skuteczności W skrócie Pedagogika Społeczna – teoria i praktyka przekształcania środowiska Przedmiot, funkcje Pedagogiki Społecznej determinują jej cechy: „Pedagogika społeczna jest nauką praktyczną rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem, dzięki własnemu punktowi widzenia. Można go najkrócej określić jako zainteresowaniem wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału” (Helena Radlińska) SCHEMATYZACJA RODZIN ZE WZGLĘDU NA JAKOŚĆ ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZEGO - Rodziny normalne: Charakteryzują się pełnym składem osobowym i naturalną więzią biologiczną miedzy rodzicami i dziećmi. Panujące stosunki wewnątrzrodzinne oparte na silnych związkach emocjonalnych między małżonkami, miedzy każdym z nich a dziećmi. Ewentualne konflikty mają charakter przelotny i odzwierciedlają raczej troskę o przyszłość dzieci i byt rodziny. Układy ról wewnątrzrodzinnych odzwierciedlają raczej model rodziny tradycyjnej. Współdziałanie z instytucjami wychowawczymi (głównie ze szkołą). Dominują też w tych rodzinach wartości i wzory życiowe. - rodziny zdezorganizowane: Trwałe zaburzenia w strukturze, ostre konflikty bądź rozbicie rodziny (także rodzin rozbitych przez śmierć jednego z rodziców). Panujące stosunki mają charakter antagonistyczny i agresywny. Jedynie w przypadku rodzin rozbitych przez śmierć stosunki te mają charakter pozytywny, jednak niepełność tych rodzin dezorganizuje ich wychowawcze funkcjonowanie. Istniejące w tych typach rodzin układy ról również ulegają dezorganizacji, co odzwierciedla się najczęściej w osłabieniu ich funkcji opiekuńczych i kontrolnych nad dziećmi. Rodziny te nie utrzymują też stałych kontaktów ze szkołą. W rodzinach tych spotyka się często poważne trudności materialne. - rodziny zdemoralizowane: Rodziny pełne jak i zdezorganizowane. Dominująca obok stosunków wewnątrzrodzinnych cecha to przede wszystkim dostarczane przez rodziców negatywne, sprzeczne z prawem i normami moralnymi wzory zachowań i wartości życiowych. Są to rodziny najczęściej dotknięte nadmiernym pijaństwem i alkoholizmem, występującymi zjawiskami pospolitej przestępczości, prostytucji matek itp. Układy ról w tych rodzinach są zdezorganizowane co powoduje zaburzenia w wychowawczo – opiekuńczym funkcjonowaniu tych środowisk. Rodziny te w zasadzie nie utrzymują kontaktu. Rodzina funkcjonalna: - w miarę jak dziecko rośnie uczy je niezależności i samodzielności w zaspokajaniu swoich potrzeb - dzieci są chronione ale nie w sposób nadopiekuńczy lub niewystarczający. Dziecko jest traktowane jako cenne, jako wartość, szanowane są jego prawa, myśli i uczucia - rodzice wiedzą czego spodziewać się po dziecku, nie oczekują zbytniej dojrzałości ”ponad wiek” - rodzice nie atakują dziecka fizycznie czy psychicznie. Nie ignorują dziecka, wspierają je i ochraniają - uczą ogólno-społecznych zasad i ich przestrzegania - uczą dobrej perspektywy życiowej i optymizmu. Wzmacniają wiarę w siebie - uczą podstawowych umiejętności życiowych, uczą dokonywać samodzielnych wyborów - rodzina jest zintegrowana, o silnych więziach między członkami. Rodzina dysfunkcjonalna (problemowa): - nie potrafi wypełniać wystarczająco dobrze swych ról, potrzeb rozwojowych dziecka - rodzina stale kontroluje dziecko, podkreśla jego mniejsza wartość, wyśmiewa, ignoruje, atakuje dziecko za jego niedoskonałość i błędy - rodzice nie pozwalają na samodzielność, autonomię, atakują dziecko za wyrażanie pragnień i ignorują je - rodzice domagają się zachowań bardziej dojrzałych niż możliwości lub pozwalają na trwanie w zachowaniach mniej dojrzałych niż wiek. Wykorzystywana jest bezbronność dzieci, wykorzystuje się je dal własnych potrzeb - sposób traktowania dzieci przez rodziców jest dla dzieci źródłem strachu, cierpienia, krzywdy, poczucia osamotnienia - rodzice nie uczą dziecka poprawnych społecznie zachowań, sami są często anty modelami pełnienia ról rodzinnych i często społecznych - nieporadność życiowa rodziców, która odbija się na statusie materialnym rodzin, albo pogoń za pieniądzem i karierą kosztem życia rodzinnego ( więzi i kontaktu z dzieckiem) - nieporadność wychowawcza – brak wiedzy i umiejętności pedagogicznych uwidaczniająca się nadmiernym rygoryzmie lub nadopiekuńczości lub pozostawieniu dziecka samemu sobie - rodzina nie potrafi konstruktywnie i pomyślnie rozwiązywać swoich problemów, trudności, sytuacji, kryzysów i kryzysów rozwojowych - życie podporządkowane jest nie dobru członków, ale jakiemuś celowi (alkohol, przemoc, kariera i pieniądze). Dziecko w zdrowej rodzinie - cenione nie bardziej i nie mniej niż każdy inny członek rodziny, oraz nie mniej niż osoby spoza rodzin. Wszyscy członkowie rodziny są równi - cenne przez sam fakt swego istnienia, wartościowe samo w sobie, dziecko czuje się wartościowe - szanowane, ma prawo do własnego ciała, myśli, uczuć, zachowań, ich zdanie się liczy - chronione przed niebezpieczeństwem i niepożądaną ingerencją z zewnątrz, nie SA nadopiekuńczy niewystarczający. Rodzice uczą jak samodzielnie się bronić. Nigdy nie stoją po stronie krzywdziciela. - akceptowane w swej niedoskonałości. Rodzice sami przyznają się do swej niedoskonałości (przyznanie się do winy, przeprosiny). Dziecka nie zmusza się do doskonałości, nie muszą być idealnymi dorosłymi - zaspakajane są jego potrzeby, ale jest też stopniowo uczone, jak samemu je zaspokajać - poświęcany jest mu czas i uwaga, zainteresowanie, okazuje mu się czułość - uczone jest podstawowych umiejętności życiowych (komunikacyjnych, rozpoznawania i wyrażania emocji, radzenia sobie z uczuciami) - uczone jest granic (zdrowe dyscyplina). W rodzinie dysfunkcyjnej – dziecko krzywdzone w rodzinie - jest krytykowane za to że myśli o sobie, rodzice chcą aby myślało o nich i zaspakajało ich potrzeby - jest cenione jeśli zaspakaja potrzeby i oczekiwania rodziców - narzuca mu się role dorosłego, obarcza troską o rodzinę - jest wykorzystywane i używane dla potrzeb rodziców, ich dobrego samopoczucia, poczucia władzy i kontroli, prestiżu społecznego - jest często stawiane pomiędzy rodzicami - jest atakowane za własną niedoskonałość, za popełnianie błędów, stawia mu się wymagania i zasady nie do zrealizowania - jest obwiniane za różne problemy rodziny - jest atakowane, ośmieszane za swoje poglądy i ich posiadanie - jest zawsze gorsze od innych lub zawsze lepsze od innych (bałwanów, frajerów) - jest unikane, odrzucane, porzucane lub „podrzucane” - nie jest chronione i zabezpieczone przed nadużyciami ze strony innych. Rodzice nie staja po stronie dziecka, nie udzielają mu wsparcia - nie uczy się umiejętności obrony, wytyczania własnych granic, uczy się być ofiarą, przyzwala na wykorzystywanie siebie przez innych. Dzieci są uległe - stale oceniane i sterowane, staje się zależne od innych, nie rozwija samostanowienia o sobie i samokontroli (lub odwrotnie – staje się przesadnie niezależne, gdyż nie może liczyć na pomoc rodziców) - stale oceniane i sterowane, staje się zależne od innych, nie rozwija samostanowienia o sobie i samokontroli (lub odwrotnie- staje się przesadnie niezależne, gdyż nie może liczyć na pomoc rodziców) - nie rozwija umiejętności poznania siebie, swoich uczuć, nie potrafią realistycznie patrzeć na siebie - nie potrafi odpowiednio interpretować zachowań innych, nie umieją odczytywać społecznych wskazówek - z powodu ataków fizycznych i psychicznych na własną osobę postrzega świat jako nieprzychylny, wrogi, zagrażający.	PATOLOGIA SPOŁECZNA – ZJAWISKA PATOLOGICZNE - Stan zagrażający ładowi społecznemu - stan zakłócenia równowagi społecznej charakteryzujący się osłabieniem więzi społecznych, systemu normatywnego i aksjologicznego, osłabieniem i rozregulowaniem mechanizmów kontroli społecznej - odchylenie od normy , naruszenie podstawowych norm społecznych czy naczelnych wartości(coś co występuje przeciwko obowiązującym standardom społecznym) - ten typ zachowania, typ instytucji lub typ funkcjonowania społecznego, czy rodzaj struktury jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które są w danej społeczności akceptowane - niezgodność ze wzorcami postaw, zachowań zawartymi w systemach normatywnych społeczności - zjawiska sprzeczne z powszechnie obowiązującymi i akceptowanymi wartościami, standardami społecznymi (grupy, społeczność, wspólnoty, społeczeństwo) - zachowanie wywołujące szkody (śmierć, szkody dla zdrowia, szkody moralne, pogorszenie samopoczucia, straty materialne, autodestrukcja) OGÓLNE PRZYCZYNY WYSTĘPOWANIA PATOLOGII SPOŁECZNEJ – ZJAWISK I ZACHOWAŃ PATOLOGICZNYCH - osłabienie więzi społecznych i mechanizmów kontroli społecznej - rozpiętość między aspiracjami a możliwościami ich realizacji: frustracje, wzrost wymagań w zakresie kompetencji życiowych - istnienie norm obyczajowych sprzecznych z ogólnym systemem wartości (subkulturowe) - ekskluzja i marginalizacja społeczna PRZYCZYNY ZJAWISK PATILOGICZNYCH makrouwarunkowanie- trudności w zaadoptowaniu się rodzin do zmian społecznych i gospodarczych - wzrost różnic społecznych (nierówności społecznych) zdezorganizowana lub nieodpowiednia polityka społeczna (państwowe wsparcie funkcjonowania rodzin) - rozluźnienie więzi lokalnych - rozchwianie systemu wartości społecznych i norm moralnych - uwarunkowania bezpośrednie (mikrostrukturalne) społeczne indywidualne patologie (zaburzenia, uzależnienia, braki w kompetencjach życiowych) - „przypadkowy” cel zawarcia związku małżeńskiego (nie uczuciowy) - silny wpływ rodziny pierwotnej (generacyjnej) - egocentryzm i egoizm (autokratyzm członków) - zaburzenia w wzajemnej komunikacji członków - negatywne cechy i warunki funkcjonowania rodziny (strukturalne, ekonomiczne, społeczno-kulturowe) Splot sytuacyjny – współwystępowanie czynników niekorzystnych: ekonomicznych, społecznych i kulturowych. Kumulacja (w czasie) negatywnych cech zdarzeń i okoliczności FORMY PATOLOGII RODZIN – RODZAJE ZJAWISK I SYTUACJI - niepełna struktura, samotne rodzicielstwo - dezintegracja - rozpad, separacja, rozwód - przemoc w relacjach rodzinnych - zaniedbywanie dzieci - uzależnienie (alkoholizm, narkomania, lekomania) - ubóstwo - bezrobocie, uchylanie się od pracy, pasożytnictwo - przestępczość - choroba psychiczna w rodzinie - prostytucja, promiskuityzm - rodzina telewizyjna/komputerowa PATOLOGIA RODZINY – RÓŻNE UJĘCIA TERMINU wszelkiego rodzaju zjawiska w rodzinie, których efektem oddziaływania jest bardziej lub mniej istotne zakłócenie normalnego funkcjonowania i rozwoju dziecka w rodzinie powodując u niego zaburzenia , tendencje destrukcyjne, od samobójstwa , alkoholizmu, nikotynizmu, narkomanii, prostytucji przez przemoc, ucieczki z domu, zakłócenia w realizowaniu obowiązku szkolnego aż po uczestnictwo w subkulturach młodzieżowych, sektach oraz przestępczość rodzina, której członkowie pozostają w stałej kolizji z prawem i moralnością, jak np. kradzieże, rabunki, rozboje, gry hazardowe, przemyt, prostytucja i stręczycielstwo, włóczęgostwo, uchylanie się od uczciwej pracy, alkoholizm i narkomania. Najczęściej występuje w niej skumulowanie czynników patogennych. Charakteryzuje ja trwały rozkład współżycia członków, faktycznie zerwane więzi rodzicielskie i/lub małżeńskie. Rodzina taka jest w konflikcie ze szkołą, z jej działalnością wychowawczą. Wychowawcze elementy rodziny patologicznej odbiegają od poziomu, który reprezentuje tzw. Rodzina normalna w środowisku. Często brak stałych podstaw ekonomicznych. (Kawula) Rodzina zdezorganizowana (patologiczna) – jeśli przez jeden lub więcej członków nie spełnia przypisanych im ról. Rodzina przestaje spełniać swoje zadania i funkcje, głównie znikają jej funkcje socjalizacyjne i wychowawcze (dzieci łatwo ulegają wykolejeniu). Postawy członków są antagonistyczne i dominują uczucia niechęci i nienawiści. W miejsce pomocy i opieki pojawia się szkodzenie sobie. Z czasem występuje rozpad. (M. Jarosz) Wg. Ziemskiej 1. Występowanie we wzajemnych stosunkach – małżeńskich i rodzicielskich negatywnych postaci - odtrącenie i unikanie (zbyt duży dystans) - zbytnie ochranianie i zbytnie wymaganie (nadmierna koncentracja	Rodzina funkcjonalna: - w miarę jak dziecko rośnie uczy je niezależności i samodzielności w zaspokajaniu swoich potrzeb - dzieci są chronione ale nie w sposób nadopiekuńczy lub niewystarczający. Dziecko jest traktowane jako cenne, jako wartość, szanowane są jego prawa, myśli i uczucia - rodzice wiedzą czego spodziewać się po dziecku, nie oczekują zbytniej dojrzałości ”ponad wiek” - rodzice nie atakują dziecka fizycznie czy psychicznie. Nie ignorują dziecka, wspierają je i ochraniają - uczą ogólno-społecznych zasad i ich przestrzegania - uczą dobrej perspektywy życiowej i optymizmu. Wzmacniają wiarę w siebie - uczą podstawowych umiejętności życiowych, uczą dokonywać samodzielnych wyborów - rodzina jest zintegrowana, o silnych więziach między członkami. Rodzina dysfunkcjonalna (problemowa): - nie potrafi wypełniać wystarczająco dobrze swych ról, potrzeb rozwojowych dziecka - rodzina stale kontroluje dziecko, podkreśla jego mniejsza wartość, wyśmiewa, ignoruje, atakuje dziecko za jego niedoskonałość i błędy - rodzice nie pozwalają na samodzielność, autonomię, atakują dziecko za wyrażanie pragnień i ignorują je - rodzice domagają się zachowań bardziej dojrzałych niż możliwości lub pozwalają na trwanie w zachowaniach mniej dojrzałych niż wiek. Wykorzystywana jest bezbronność dzieci, wykorzystuje się je dal własnych potrzeb - sposób traktowania dzieci przez rodziców jest dla dzieci źródłem strachu, cierpienia, krzywdy, poczucia osamotnienia - rodzice nie uczą dziecka poprawnych społecznie zachowań, sami są często anty modelami pełnienia ról rodzinnych i często społecznych - nieporadność życiowa rodziców, która odbija się na statusie materialnym rodzin, albo pogoń za pieniądzem i karierą kosztem życia rodzinnego ( więzi i kontaktu z dzieckiem) - nieporadność wychowawcza – brak wiedzy i umiejętności pedagogicznych uwidaczniająca się nadmiernym rygoryzmie lub nadopiekuńczości lub pozostawieniu dziecka samemu sobie - rodzina nie potrafi konstruktywnie i pomyślnie rozwiązywać swoich problemów, trudności, sytuacji, kryzysów i kryzysów rozwojowych - życie podporządkowane jest nie dobru członków, ale jakiemuś celowi (alkohol, przemoc, kariera i pieniądze). Dziecko w zdrowej rodzinie - cenione nie bardziej i nie mniej niż każdy inny członek rodziny, oraz nie mniej niż osoby spoza rodzin. Wszyscy członkowie rodziny są równi - cenne przez sam fakt swego istnienia, wartościowe samo w sobie, dziecko czuje się wartościowe - szanowane, ma prawo do własnego ciała, myśli, uczuć, zachowań, ich zdanie się liczy - chronione przed niebezpieczeństwem i niepożądaną ingerencją z zewnątrz, nie SA nadopiekuńczy niewystarczający. Rodzice uczą jak samodzielnie się bronić. Nigdy nie stoją po stronie krzywdziciela. - akceptowane w swej niedoskonałości. Rodzice sami przyznają się do swej niedoskonałości (przyznanie się do winy, przeprosiny). Dziecka nie zmusza się do doskonałości, nie muszą być idealnymi dorosłymi - zaspakajane są jego potrzeby, ale jest też stopniowo uczone, jak samemu je zaspokajać - poświęcany jest mu czas i uwaga, zainteresowanie, okazuje mu się czułość - uczone jest podstawowych umiejętności życiowych (komunikacyjnych, rozpoznawania i wyrażania emocji, radzenia sobie z uczuciami) - uczone jest granic (zdrowe dyscyplina). W rodzinie dysfunkcyjnej – dziecko krzywdzone w rodzinie - jest krytykowane za to że myśli o sobie, rodzice chcą aby myślało o nich i zaspakajało ich potrzeby - jest cenione jeśli zaspakaja potrzeby i oczekiwania rodziców - narzuca mu się role dorosłego, obarcza troską o rodzinę - jest wykorzystywane i używane dla potrzeb rodziców, ich dobrego samopoczucia, poczucia władzy i kontroli, prestiżu społecznego - jest często stawiane pomiędzy rodzicami - jest atakowane za własną niedoskonałość, za popełnianie błędów, stawia mu się wymagania i zasady nie do zrealizowania - jest obwiniane za różne problemy rodziny - jest atakowane, ośmieszane za swoje poglądy i ich posiadanie - jest zawsze gorsze od innych lub zawsze lepsze od innych (bałwanów, frajerów) - jest unikane, odrzucane, porzucane lub „podrzucane” - nie jest chronione i zabezpieczone przed nadużyciami ze strony innych. Rodzice nie staja po stronie dziecka, nie udzielają mu wsparcia - nie uczy się umiejętności obrony, wytyczania własnych granic, uczy się być ofiarą, przyzwala na wykorzystywanie siebie przez innych. Dzieci są uległe - stale oceniane i sterowane, staje się zależne od innych, nie rozwija samostanowienia o sobie i samokontroli (lub odwrotnie – staje się przesadnie niezależne, gdyż nie może liczyć na pomoc rodziców) - stale oceniane i sterowane, staje się zależne od innych, nie rozwija samostanowienia o sobie i samokontroli (lub odwrotnie- staje się przesadnie niezależne, gdyż nie może liczyć na pomoc rodziców) - nie rozwija umiejętności poznania siebie, swoich uczuć, nie potrafią realistycznie patrzeć na siebie - nie potrafi odpowiednio interpretować zachowań innych, nie umieją odczytywać społecznych wskazówek - z powodu ataków fizycznych i psychicznych na własną osobę postrzega świat jako nieprzychylny, wrogi, zagrażający. Podstawowe pojęcia Pedagogiki Społecznej ŚRODOWISKO (wychowawcze) - część obiektywnego środowiska człowieka (przyrodniczego, społecznego i kulturowego) - zespół warunków i czynników wśród których jednostka bytuje, kształtujących jej osobowośc, oddziaływujących stale lub przez dłuższy czas - składniki struktury otaczającej osobnika, które działają jako system bodźców i powodują określone (jakieś) reakcje (przeżycia) psychiczne. Obszary środowiska wychowawczego w stosunku do jednostki: rodzina, koledzy, sąsiedztwo, szkoła, telewizja, radio, ksiązka, gry, Internet, sport, rekreacja, instytucje oświatowe, dom kultury, instytucje kultury, miejsce pracy, kościół mogą to być jeszcze – stan zdrowia, subkultura, narodowość , kwestie religijne. Wymiar środowiska: - obiektywny – mierzalny układ czynników typowych (czynników opisowych) - subiektywny – czyjeś środowisko, podejście indywidualistyczne - struktura dynamiczna – rozwojowo i historycznie zmienna - struktura o zróżnicowanej i zmieniającej się sile oddziaływań Typologia środowiska - rodzaj bodźców (wg. Wroczyńskiego: przyrodnicze (naturalne), społeczne, kulturowe) - siła i czas oddziaływania (kręgi Pietera: osobiste, miejscowe, okoliczne) - sposób powstawania (wg. Tonniesa: naturalne (wspólnoty)rodzina, grupa rówieśnicza i społeczności lokalne) intencjonalne (stowarzyszenie) szkoła, placówki opiekuńcze - cechy terytorialne, demograficzno – ekonomiczne i społeczno – kulturowe (miejskie i wiejskie) - sposób komunikowania się członków (rzeczywiste i wirtualne) DZIAŁANIE ( rodzaje) Rodzaje w Pedagogice Społecznej - wychowanie – działanie zmierzające do wykształcenia pożądanych (z jakiegoś punktu widzenia) cech, kompetencji, umiejętności, sposobów zachowania - socjalizacja- proces wrastania w społeczeństwo - pomoc – działania, które mają polepszyć czyjąś sytuację lub zapobiec pogorszeniu istniejącego stanu - pomoc wspierająca rozwój - pomoc ( samodzielne) przezwyciężanie trudnych sytuacji Formy pomagania: dzielenie się dobrami, wyręczanie, dostarczanie wiedzy, informacji, umiejętności. - opieka – zaspokajanie różnorodnych potrzeb podopiecznego podejmowane wobec jednostek niezdolnych do samodzielnej egzystencji Celem opieki jest ,w miarę możliwości, dążenie do uzyskania samodzielności życiowej i niezależności. - wsparcie – typ relacji międzyludzkiej wywołującej korzystne przeżycie psychiczne pozwalające na podtrzymanie sił, ich regenerację lub aktywizację - kompensacja – ( wyrównanie braków utrudniających prawidłowy rozwój jednostki) uzupełnianie braków, wyrównywanie niedoborów lub zastępowanie deficytów , przejmowanie funkcji przez inne cechy, czynniki, układy, systemy(niż naturalne) ( opieka zastępcza, świetlice socjalne) - profilaktyka – zapobieganie, przeciwdziałanie, ubieganie ( zapobieganie powstawaniu niekorzystnych zjawisk) Zespół działań mających na celu zapewnienie warunków oraz dostarczenie wiedzy i umiejętności praktycznych na poziomie mikro i makro społecznym, służących zapobieganiu występowania zjawisk i stanów negatywnych oraz problemów społecznych. PROFILAKTYKA I , II , III - rzędowa - integracja społeczna – Proces tworzenia całości z mniejszych elementów (scalanie), łączenie elementów w jedną całość. formalne wspólnoty ze zbiorowości, tworzenie społeczności poprzez powoływanie wspólnych instytucji - modernizacja – unowocześnienie, poprawianie, modyfikowanie. Zastępowanie starych sposobów i rzeczy nowymi, efektowniejszymi. - instytucjonalizacja – „ubranie działania w pewne normy” Pewien rodzaj zorganizowania jakiejś sfery działania, życia, funkcjonowania, spełniającej jakieś zadanie - animacja – ożywianie, pobudzanie, dodawanie sił. Zapoczątkowanie procesów, działań, pobudzenie do aktywności. Świadome zachęcenie, wspomaganie i stymulowanie jdnostek i grup do samodzielnego decydowania, projektowania i realizoania działań, które same one uznają za pożądane i współdziałają w ich realizacji. - aktywizacja – działalność przynosząca korzyści społeczeństwu, wywołanie motywacji dla dobra innych - rezyliencja 1. Wszelkie akta i zaniechania, które są postrzegane w świetle uznawanych wartości oraz profesjonalnej wiedzy za niewłaściwe lub szkodliwe. 2. Działania i warunki, które hamują spontaniczny rozwój wrodzonych i potencjalnych możliwości oraz naturalne dążenie do samorealizacji. (D.Gill) 3. Jakikolwiek czyn lub zaniedbanie ze strony jednego członka rodziny wobec innego członka rodziny, które zagrażają życiu lub cielesnej bądź psychicznej integralności lub wolności albo poważnie szkodzą rozwojowi jego osobowości. (Rada Europy) 4. Intencjonalne użycie siły fizycznej lub innego typu przewagi w postaci rzeczywistej lub poprzez zagrażające, które powoduje, lub niesie za sobą wysokie prawdopodobieństwo obrażeń, śmierci, psychologicznej krzywdy, zaburzeń rozwoju lub depresji (WHO 2002) 2. Przemoc w rodzinie - istota: - nierówna pozycja stron (zależność)/ jedna ze stron jest słabsza, zależna od drugiej, przewaga: finansowa, emocjonalna, wiekowa, kulturowa, fizyczna, wykształcenia.  Przewaga ze względu na stan zdrowia, niepełnosprawności, niedołężność. -szkody psychiczne i fizyczne lub prawdopodobieństwo /zagrożenie/ ich wystąpienia (wskazania nauki, profesjonalistów ) - nieprzypadkowość (intencjonalność zachowania, dostarczanie bodźca awersyjnego) - naruszenie praw, swobód, dóbr osobistych - przedmiotowość relacji ( "poświęcenie" kogoś w imię jakichś wartości, własnej wygody, dobrego samopoczucia, zaspokajania własnych potrzeb) - niezgodność z normami społecznymi na temat relacji rodzinnych ( postępowania z członkami rodziny, wzajemnej opieki w rodzinie, zadań i obowiązków wobec członków rodziny) 3. Uwarunkowania przemocy w rodzinie. a. modele integracyjne b. psychospołeczny model Gallesa c. wieloczynnikowy model Browne'a d. model ekologiczny c. Przyczyny przemocy w rodzinie - model ekologiczny 1. np. normy, rodziny, żony, dzieci, system prawny, brak dobrej polityki rodzinnej, akceptacja przemocy jako takiej , konflikty i transformacja. 2. np. więzi lokalne, niska organizacja społeczności, duża ruchliwość społeczna 3. np. izolacja społeczna , brak wsparcia, nieradzenie sobie ze stresem, 4. np. doświadczanie przemocy w rodzinie dzieciństwie, niedojrzałość emocjonalna, autorytarność, niskie poczucie wartości, 4. Główne czynniki ryzyka wystąpienia przemocy w rodzinie. Wczesny okres trwania związku, Problemy [psychiczne,(depresje, lęki, brak kontroli impulsów Problem uzależnieniowy, Poczucie utraty kontroli nad życiem, sytuacją, poczucie utraty względów, Niskie poczucie własnej wartości, Niski status socjoekonomiczny(stres życiowy) Stresogenny charakter pracy, Doświadczanie przemocy w rodzinie w dzieciństwie przez sprawcę i ofiarę 5. Czynniki ryzyka występowania krzywdzenia dziecka w rodzinie Izolacja społeczna rodziny, nagła zmiana stylu funkcjonowania rodziny(utrata pracy, przeprowadzka, konflikty małżeńskie, krótki odstęp pomiędzy dziećmi (18 miesięcy) nierealistyczne oczekiwania wobec dziecka, brak znajomości praw rozwojowych niedojrzałość społeczno – emocjonalna rodziców, ich młody wiek, złe relacje matki z własną matką,’ doświadczenia przemocy w dzieciństwie przez rodziców zaburzenia wczesnych interakcji matka – dziecko, dzieci z niską wagą urodzeniową, z trudnościami w ciąży, dzieci tzw trudne (wychowawczo, do opieki- kalekie, upośledzone, nadpobudliwe, z zaburzeniami rozwojowymi) dziecko niechciane, dziecko nie biologiczne, płeć – chłopiec dla form fizycznych, dziewczynki dla seksualnych wiek dziecka 3-5l.	RODZINA JAKO ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE - WYBRANE ZAGADNIENIA. PERSPEKTYWA PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ.  Rodzina - różne ujęcia teoretyczne - perspektywa interdyscyplinarna.  ujęcie prawne : grupa osób pomiędzy którymi zachodzą stosunki / związki ( formalno - prawne więzi ) małżeńskie i pokrewieństwa. - Para małżeńska posiadająca dzieci - ujęcie psychologiczne :  interpersonalny system stosunków i powiązań poszczególnych członków, determinowany ich cechami osobowości i zachowania. - Grupa osób - układ więzi emocjonalnych. Związki emocjonalne, poczucie wspólnoty, miejsce zaspokajania podstawowych potrzeb psychicznych, kolebka rozwoju osobowości każdego członka a zwłaszcza dziecka. "grupa ludzi bliskich sobie, zjednoczonych jakąś formą regularnego współuczestnictwa i wzajemnej zależności" / Rembowski / ujęcie socjologiczne : mała grupa społeczna, mikrostruktura społeczna, pierwotna grupa socjalizacji ( normy i wartości społeczne i sposoby zachowania ) rządząca się własnymi i nie powtarzającym wzorem i cechami funkcjonowania, posiadająca swój system wewnętrznej organizacji, o indywidualnych cechach strukturalnych ( układ pozycji ) wzorach wypełniania ról, sposobach kontroli, grupa osób które łączy silna więź międzyosobnicza  Pewna liczba jednostek pozostających w określonych rolach i pozycjach w stosunku do siebie, która ma własny system wartości oraz normy regulujące zachowania " grupa oparta na stałych wzorach postępowania i wzorach wzajemnych oddziaływań " / Szczepański / ujęcie pedagogiczne : rodzina - podstawowe środowisko opiekuńczo wychowawcze. złożony układ czynników o charakterze strukturalnym, rzeczowym, materialnym, społecznym i kulturowym, który determinuje przebieg i efekty procesu wychowania układ oddziaływań ( wychowawczych ) przebiegających w oparciu o warunki materialno - rzeczowe i na podłożu stosunków społeczno - kulturowych tej grupy, które w różny sposób pod względem intensywności i jakości wpływają na przebieg i rezultaty ...  ...tu mam lukę. - instytucja wychowawcza(regulowana jest przez oczekiwania społeczne), której funkcjonowanie wyznaczają normy społeczne wypełnia funkcję : opieki i wychowania : zaspokajanie potrzeb rozwojowych, indywidualnych i kierowanie / wspieranie rozwoju społeczno - kulturowego oraz zaspokaja potrzeby społeczne ( prokreacja, funkcja ekonomiczna, funkcja socjalizacji, funkcja opiekuńczo-wychowawcza, funkcje kulturowe itp. )  - ujęcie pedagogiki chrześcijańskiej : duchowe zjednoczenie wąskiego grona osób, skupionych we wspólnym gospodarstwie ( ognisku domowym) aktami wzajemnej pomocy i opieki, oparte na wierze w prawdziwą lub domniemaną łączność biologiczną, tradycję rodzinna i społeczną. (Adamski) - ujęcie polityczne : para osób będąca małżeństwem lub nie, ich potomstwo, przodkowie potomstwa lub krewni każdego z nich lub któregokolwiek z dzieci, jeśli tylko mieszkają razem lub podtrzymują związki wynikające z uprzedniego pozostawania we wspólnocie.  Podejście w rozważaniach nad rodziną - pedagogika społeczna: 1. Rodzina - grupa społeczna : pierwsza, pierwotna, ( przeważają więzi osobowe) znaczenie dla rozwoju jednostki jest niepowtarzalne ( "czym skorupka za młodu nasiąknie", „niedaleko jabłko od jabłoni” ) Na tle innych grup: specyficzny sposób akcesu nowych członków, wyraźny podział pokoleniowy, intymność stosunków i siła więzi, wspólnota zamieszkania, znaczenie tradycji rodzinnej w kształtowaniu obrazu.  wychowanie (rozwojowe) znaczenie jej cech jako grupy: struktura, stosunki i interakcje w rodzinie, więzi rodzinne ( zwłaszcza uczuciowe ), występujące role i ich wzory, normy i organizacja życia rodzinnego, standardy zachowań i środki kontroli członków, mechanizmy wpływu socjalizującego, "kultura " rodziny, itp.  2. Rodzina -instytucja społeczna . * jej stanowienie i obraz regulują określone mniej lub bardziej ( np. regulacjami prawnymi ) normy i wartości dotyczące rodziny, jej życia i jej członków.  *spełnia określone funkcje na rzecz społeczeństwa jak i swoich członków.  Analizie podlegają najczęściej sposoby i rezultaty sprawowania funkcji przez rodzinę i jej członków oraz charakter społecznej dysfunkcjonalności rodziny.  Funkcje rodziny jako środowiska wychowawczego: .wyspecjalizowane ukierunkowane działania rodziny i jej poszczególnych członków w zakresie zaspakajania potrzeb indywidualnych i społecznych 2. działania o systematycznym charakterze  3. działania wynikające z bardziej lub mniej uświadamianych sobie powinności - społecznych oczekiwań.  4. podejmowane ze względu na obowiązujące normy i wzory.  ogólne czynności mające na celu wywołać pożądane skutki - zaspokajać określone potrzeby ( psychiczne, emocjonalne, społeczne i ekonomiczne ) swych członków oraz określone oczekiwania społeczeństw.   Funkcje rodziny - M.ZIEMSKIEJ prokreacyjna ( wydzielona już seksualna ) dostarcza nowych członków dla siebie i społeczeństwa i w sposób sankcjonowany społecznie zaspakaja potrzeby seksualne ekonomiczna ( dawniej prokreacyjna ) zaspokaja potrzeby materialne i bytowe członków,  usługowo - opiekuńcza, dostarcza opieki fizycznej i usług ( wyżywienie, odzież, czystość otoczenia, higiena ) członkom zwłaszcza tym, którzy nie są zdolni do samodzielnego ich zaspokajania ( dzieci, osób starszych, chorzy)  socjalizacyjna ( w tym wychowawcza ) przekazuje podstawowe normy i wartości danego społeczeństwa, wprowadza w jego kulturę - moralność, zwyczaje i obyczaje a jednocześnie kontroluje członków i wdraża we współżycie społeczne i kontrolę społeczną. Wychowawcza - w sensie zamierzonych oddziaływań, przekazywania wartości, wdrażania w życie i kształtowania cech.   psychohigieniczna - zaspokajanie potrzeb emocjonalnych ( miłość, przynależność, uznanie, szacunek i bezpieczeństwo ) ale też rekreacyjnych i towarzyskich. wg  TYSZKI - materialno - ekonomiczna ; prokreacyjna ; legalizacyjno - kontrolna ; opiekuńczo - zabezpieczająca ; klasowo - stratyfikacyjna ; kulturalna ;  rekreacyjno - seksualna ; towarzyska ; emocjonalno -ekspresyjna. wg DYCZEWSKIEGO - emocjonalno - integracyjna ; prokreacyjna ; wychowawcza ; socjalizacyjna ; gospodarcza ; religijna ; opiekuńczo - zabezpieczająca ;  legalizacyjno  - kontrolna ; rekreacyjno - towarzyska.  3. Rodzina - podstawowe środowisko wychowawcze. eksponuje się cechy funkcjonowania rodziny o silnym znaczeniu wychowawczym ( czynniki wpływu wychowawczego ) i rodzinę jako układ powiązanych tych cech i zjawisk: ~ relacje pomiędzy rodzicami a dziećmi, postawy rodzicielskie , style wychowania, cele wychowania, aspiracje edukacyjne, kultura pedagogiczna rodziców, błędy wychowawcze, zagrożenia wychowawcze w rodzinie, dysfunkcjonalność wychowawcza rodziny, itp. Zmienność form życia rodzinnego i funkcji rodziny - determinanty. Zmienność czasowa obrazu rodziny jako środowiska wychowawczego ; różne oblicza rodziny w różnych okresach historycznych. przedindustrialne, okresu uprzemysłowienia, przemysłowe, poprzemysłowe, rozwiniętych społeczeństw informatycznych.     Zależność od społeczeństwa w którym rodzina żyje ; ram prawnych , kontekstu społeczno - kulturowego, ogólnych warunków ekonomicznych, jakie dane społeczeństwo/środowisko stwarza rodzinie: - rodziny różnych środowisk ( rodzin wielkomiejskich, małomiasteczkowe, wiejskie ) - rodziny różnych kultur ( europejskie, arabskie, dalekiego wschodu, itd. ) JAKIE ZJAWISKA CYWILIZACYJNE ZMIENIŁY RODZINĘ ?? ROZWÓJ MEDYCYNY- regulacja płodności, utrzymanie przy życiu, wydłużenie życia  osłabił determinizm biologiczny w życiu rodziny "uwolnienie" kobiety od przymusowego macierzyństwa, mniejsza śmiertelność członków rodziny (dzieci, starszych), oddzielenie funkcji seksualnej od prokreacyjnej UPRZEMYSŁOWIENIE, URBANIZACJA I ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA POPRZEMYSŁOWEGO - zmiana charakteru pracy, wzrost potrzeb i motywacji, wykształcenia, rozwój i zróżnicowanie aspiracji życiowych członków rodziny, praca i kariera zawodowa kobiet, agalitaryzacja pozycji męża i żony. DEMOKRATYZACJA I PRAWA CZŁOWIEKA - zmiana układu pozycji w rodzinie, autonomizacja i indywidualizacja jednostek, emancypacja dzieci w rodzinie( swoboda wyboru, wykształcenia, małżonka, wzrost i zróżnicowanie aspiracji życiowych itp. ) emancypacja kobiet, zmiana charakteru więzi i wartości trwałości rodziny. RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA ( migracje środowiskowe i międzykulturowe ) heterogenizacja społeczeństw, wielokulturowość społeczeństw, upowszechnienie się różnych stylów życia. ROZWÓJ SEKTORA USŁUG -  przyjęcie wielu funkcji opiekuńczo - wychowawczych, zadań, czynności wykonywanych przez różne instytucje i firmy.  ROZWÓJ INSTYTUCJI EDUKACYJNYCH I MERYTOKRATYZM EDUKACYJNY - wzrost aspiracji edukacyjnych, heterogenizacja członków rodziny pod względem wykształcenia, niżej wykształcony mąż. ROZWÓJ ŚRODKÓW PRZEKAZU INFORMACJI - dyfuzja kultur, wzorów życia rodzinnego, norm, stylów ale też indywidualizacja jednostek, rozwój postaw hedonistycznych, konkurencyjność "wyścig szczurów"  ROZWÓJ NOWOCZESNYCH ŚRODKÓW KOMUNIKACJI - ( telefony komórkowe, internet ) zmiana charakteru kontaktów, osłabienie więzi, nowe formy kontroli dzieci. DYNAMIKA ŻYCIA - tempo życia, zmienność jako podstawowe cechy współczesności ( transformacje, rewolucje )