SINDARIN język elfów

SINDARIN - SZLACHETNY JĘZYK SZARYCH ELFÓW

NAUKA OD PODSTAW

AUTOR: Maciej Tamron

 

Skąd pochodzi nazwa języka?

"Sindariński" jest nazwą quenyjską, pochodzącą od Sindar -szarzy (Elfy Szare; można go (i tak się czyni) tłumaczyć jako "język Szarych Elfów"). Jak nazywano sindariński w jego własnych słowach nie wiadomo na pewno. Mówi się o beleriandzkich Elfach że "ich język był jedynym który kiedykolwiek słyszeli, i nie potrzebowali słowa na jego odróżnienie" (WJ s. 376). Sindarowie określali prawdopodobnie swój język po prostu jako edhellen -elficki. Jak zauważono wyżej, zielarz z Domów Leczenia odnosił się do sindarińskiego jako do "szlachetnego języka". W całym Władcy Pierścieni zwykle używa się po prostu terminu "język Elfów", ponieważ sindariński był dla Elfów mową potoczną.

 

Wymowa spółgłosek

C zawsze czytamy i wymawiamy jak k
TH jak d
F jak f, przy czym końcowe F (jak np. w słowie Nindalf) będzie ono czytane jak v
G jak
PH jak f
R, zawsze jest ono mocnym r. Nigdy nie zanika przy wymowie
TY jak tju
W jak ł

Litery z kreskami (é, ú, á, ó, ń) czytamy normalnie (é jako e, ú jak u itd.)

 

Historia wewnętrzna języka

 Sindarinski był głównym językiem eldarinskim w Śródziemiu. Mowa potoczna Szarych Elfow, albo Sindarinów. Był to najbardziej wyróżniający się potomek wspólnotelerinskiego, który z kolei odgałęził się od wspólnoeldarinskiego, przodka quenyi, telerinskiego, sindarinskiego i nandorinskiego. "Język Szarych Elfów z pochodzenia pokrewny był quenyi" wyjaśnia Tolkien "bo był to język tych Eldarow którzy, przybywszy na brzegi Śródziemia, nie przeprawili się przez Morze, ale pozostali na wybrzeżach kraju Beleriandu. Tam ich królem był Thingol Szary Płaszcz z Doriathu, i w długim zmierzchu ich język (...) oddalili się daleko od mowy Eldarów zza Morza". Chociaż gdzieniegdzie mówi się ze sindarinski "zachował się najlepiej" z eldarinskich języków Śródziemia, jest to niemniej najbardziej radykalnie zmieniony język elficki o którym mamy jakąś szerszą wiedzę: "Język Sindarinów wiele się zmieniał, tak samo jak, rosnąc niedostrzegalnie, drzewo zmienia swój kształt; tyle samo być może ile niespisany język smiertelnikow zmienilby sie przez piecset lat i wiecej. Juz przed wzejsciem Slonca byl to jezyk zupelnie dla ucha inny [niz quenya], a po Wzejsciu wszelka zmiana postepowala szybko, a przez chwile w Drugiej Wiosnie Ardy bardzo szybko" (WJ s. 20). Rozwoj od wspolnoeldarinskiego do sindarinskiego zawieral zmiany o wiele bardziej radykalne niz rozwoj od wspeld. do quenyi, albo telerinskiego z Amanu. Tolkien sugerowal ze sindarinski "zmienil sie byl wraz ze zmiennoscia smiertelnych krajow" (WP Dodatek F). Nie oznacza to, ze zmiany byly chaotyczne i niesystematyczne; byly one z cala pewnoscia regularne - ale zmienialy drastycznie ogolny wydzwiek i melodie jezyka. Kilka najwyrazniejszych zmian to zanik koncowych samoglosek, udzwiecznienie zwartych spolglosek /p/, /t/, /k/ do /b/, /d/, /g/ po samoglosce, zmiane spolgosek dzwiecznych zwartych w przydechowe w tej samej pozycji (z wyjatkiem zaniklego zupelnie /g/) i wiele zmian samogloskowych, czesto z asymilacja innych samoglosek. Zgodnie z PM s. 401 "rozwoj sindarinskiego stal sie, na dlugo przed przybyciem noldorskich wygnancow, produktem niekontrolowanej zmiany, jak jezyki ludzkie". Komentujac te znaczne zmiany, PM s. 78 zauwaza ze "ciagle byl to piekny jezyk, dobrze przystosowany do lasow, wzgorz i wybrzezy w ktorych nabieral ksztaltu".

 

Rzeczowo o rzeczowniku

 Rzeczownik jest to część mowy, opisująca ludzi, zdarzenia, zjawiska, rośliny, zwierzęta. Odpowiada na pytania: kto? co?

Początkowo sindariński rzeczownik miał trzy liczby: pojedynczą, mnogą i podwójną. Mówi nam się jednakże, że formy podwójne szybko stały się przestarzałe, z wyjątkiem języka pisanego (Listy s. 427), dlatego liczbę podwójną wyłączono. Rzeczownik sindariński obecnie ma dwie liczby: pojedynczą i mnogą.

Jak w większości języków liczba pojedyncza jest formą podstawową i nieodmienioną rzeczownika. Liczbę mnogą tworzy się w większości wypadków dodając końcówki, ale istnieję przykłady, gdzie zmienia się litery w słowie. Gdy liczba mnoga słowa, powiedzmy, tulus - topola brzmi tylys, jest tak ponieważ na oba u wpłynęło stare zakończenie -î. Liczbą mnogą od tulus musiało być coś w rodzaju tulus(s)î (albo nawet dawniejsze tyulussî); następnie oba u zasymilowały się do końcowego î i przeszły w y: tylys(s)î. Jeszcze później, utracono ostatnią spółgłoskę odpowiedzialną za asymilacją, chociaż zostawiła ona piętno na formie liczby mnogiej: oba y pozostały. Spółgłoski przegłosowe stały się w wyniku tego cechą liczby mnogiej, ponieważ zakończenie zniknęło.

 

Tworzenie liczby mnogiej rzeczowników

 Liczbę mogą rzeczowników sindarińskich (kiedy końcową literą jest spółgłoska) tworzymy, dodając do wyrazu końcówkę -en, np. edhel (elf) ; edhelen (elfowie).

Liczbę mogą rzeczowników sindarińskich (kiedy końcową literą jest samogłoska) tworzymy, usuwając ostatnią samogłoskę i do powstałego wyrazu dodając -an, np. vertigo (człowiek) ; vertigan (ludzie).

 

Odmiana rzeczowników przez liczby i rodzaje

 Rzeczownik sindariński odmienia się przez liczby następująco:

- liczba pojedyncza: edhel (elf),

- liczba mnoga: edhelen (elfowie) ; zostało zastosowane tworzenie liczby mnogiej rzeczownika (patrz wyżej).

 

Sindariński rzeczownik ma trzy rodzaje: Eranith (męski), Groloche (żeński) i Apstche (nijaki).

Liczba pojedyncza: - rodzaj męski: tworzy się go, dodając do wyrazu końcówkę -e.

- rodzaj żeński: tworzy się go, dodając do wyrazu końcówkę -ta.

- rodzaj nijaki: tworzy się go, dodając do wyrazu końcówkę -lo.

Liczba mnoga: - rodzaj męski: tworzy się go, dodając do wyrazu w liczbie mnogiej końcówkę -e.

- rodzaj żeński: tworzy się go, dodając do wyrazu w liczbie mnogiej końcówkę -ta.

- rodzaj nijaki: tworzy się go, dodając do wyrazu w liczbie mnogiej końcówkę -lo.

 

Odmiana rzeczowników przez przypadki

 Istnieje siedem przypadków: mianownik (M.), dopełniacz (D.), celownik (C.), biernik (B.), narzędnik (N.), miejscownik (Msc.) i wołacz (W.).

Odmiana rzeczowników w liczbie pojedynczej:

M. (kto? co?) vertigo (człowiek) - rzeczownik nie zmieniony,

D. (kogo? czego?) eertigo - pierwsza litera wyrazu zmienia się na e,

C. (komu? czemu?) vertigow - do wyrazu dodajemy literę w,

B. (kogo? co?) vértigó - do rzeczownika w mianowniku dodaje się do samogłosek a,e,u,o,n kreski,

N. (z kim? z czym?) wetigo - pierwsza litera wyrazu zmienia się na w,

Msc. (o kim? o czym?) verttigo - po czwartej literze, do wyrazu dodaje się literę t. Jeżeli wyraz ma mniej niż 4. litery, t dodaje się na końcu wyrazu,

W. (o!) vertigo! - mianownik z "!".

 

Odmiana rzeczowników w liczbie mnogiej:

Przed odmianą tworzymy liczbę mnogą rzeczownika (np. vertigan - ludzie)

M. (kto? co?) in vertiganin - na początek i na koniec dodaje się in,

D. (kogo? czego?) in eertiganin - pierwsza litera wyrazu zmienia się na e,

C. (komu? czemu?) in vertiganinw - do wyrazu dodajemy literę w,

B. (kogo? co?) iń vértigáńiń - do rzeczownika w mianowniku dodaje się do samogłosek a,e,u,o,n kreski,

N. (z kim? z czym?) in wetiganin - pierwsza litera wyrazu zmienia się na w,

Msc. (o kim? o czym?) in verttiganin - po czwartej literze, do wyrazu dodaje się literę t. Jeżeli wyraz ma mniej niż 4. litery, t dodaje się na końcu wyrazu,

W. (o!) in vertiganin! - mianownik z "!".

 

Co wiemy o przymiotniku?

Przymiotnik jest to część mowy, określająca, jak wykonywana jest czynność (np. szybki chód).

Typowymi zakończeniami przymiotników są -eb, -en oraz -ui, np. aglareb - chwalebny (aglar - chwała), brassen -rozgrzany do białości (brass -rozgrzana białość), uaniu - potworny, ohydny (uan - potwór). Wiele przymiotników jednakże nie ma szczególnego zakończenia, a ich forma może jednocześnie przynależeć do więcej niż jednej części mowy. Morn - ciemny może być zarówno przymiotnikiem jak i rzeczownikiem (podobnie jak angielskie dark).

Przymiotniki zgadzają się ze swoimi rzeczownikami w liczbie. Wydaje się że przymiotniki tworzą liczbę mnogą według wzorów podobnych do liczby mnogiej rzeczowników. I tak też się dzieje.

 

Tworzenie liczby mnogiej przymiotników

 Liczbę mogą przymiotnika tworzy się tak samo, jak rzeczownika (dlatego, że przymiotnik określa rzeczownik).

Liczbę mogą przymiotników sindarińskich (kiedy końcową literą jest spółgłoska) tworzymy, dodając do wyrazu końcówkę -en, np. aglareb (chwalebny) ; aglareben (chwalebni).

Liczbę mogą przymiotników sindarińskich (kiedy końcową literą jest samogłoska) tworzymy, usuwając ostatnią samogłoskę i do powstałego wyrazu dodając -an, np. uaniu (potworny) ; uanian (potworni).

 

Odmiana przymiotników przez liczby i rodzaje

Odmiana przymiotników przez liczby i rodzaje jest taka sama jak odmiana rzeczowników. 

 Przymiotnik sindariński odmienia się przez liczby następująco:

- liczba pojedyncza: aglareb (chwalebny),

- liczba mnoga: aglareben (chwalebni) ; zostało zastosowane tworzenie liczby mnogiej przymiotnika (patrz wyżej).

 

Sindariński przymiotnik ma trzy rodzaje: Eranith (męski), Groloche (żeński) i Apostche (nijaki).

Liczba pojedyncza: - rodzaj męski: tworzy się go, dodając do wyrazu końcówkę -e.

- rodzaj żeński: tworzy się go, dodając do wyrazu końcówkę -ta.

- rodzaj nijaki: tworzy się go, dodając do wyrazu końcówkę -lo.

Liczba mnoga: - rodzaj męski: tworzy się go, dodając do wyrazu w liczbie mnogiej końcówkę -e.

- rodzaj żeński: tworzy się go, dodając do wyrazu w liczbie mnogiej końcówkę -ta.

- rodzaj nijaki: tworzy się go, dodając do wyrazu w liczbie mnogiej końcówkę -lo.

 

Odmiana przymiotników przez przypadki

 Odmiana przymiotników przez przypadki jest taka sama, jak odmiana sindarińskich rzeczowników.

Istnieje siedem przypadków: mianownik (M.), dopełniacz (D.), celownik (C.), biernik (B.), narzędnik (N.), miejscownik (Msc.) i wołacz (W.).

Odmiana przymiotników w liczbie pojedynczej:

M. (kto? co?) aglareb (chwalebny) - przymiotnik nie zmieniony,

D. (kogo? czego?) eglareb - pierwsza litera wyrazu zmienia się na e,

C. (komu? czemu?) aglarebw - do wyrazu dodajemy literę w,

B. (kogo? co?) ágláréb - do przymiotnika w mianowniku dodaje się do samogłosek a,e,u,o,n kreski,

N. (z kim? z czym?) wglareb - pierwsza litera wyrazu zmienia się na w,

Msc. (o kim? o czym?) aglatreb - po czwartej literze, do wyrazu dodaje się literę t. Jeżeli wyraz ma mniej niż 4. litery, t dodaje się na końcu wyrazu,

W. (o!) aglareb! - mianownik z "!".

 

Odmiana rzeczowników w liczbie mnogiej:

Przed odmianą tworzymy liczbę mnogą przymiotnika (np. aglareben - chwalebni)

M. (kto? co?) in aglarebenin - na początek i na koniec dodaje się in,

D. (kogo? czego?) in eglarebenin - pierwsza litera wyrazu zmienia się na e,

C. (komu? czemu?) in aglarebeninw - do wyrazu dodajemy literę w,

B. (kogo? co?) iń áglárébéńiń - do przymiotnika w mianowniku dodaje się do samogłosek a,e,u,o,n kreski,

N. (z kim? z czym?) in wglarebenin - pierwsza litera wyrazu zmienia się na w,

Msc. (o kim? o czym?) in aglatrebenin - po czwartej literze, do wyrazu dodaje się literę t. Jeżeli wyraz ma mniej niż 4. litery, t dodaje się na końcu wyrazu,

W. (o!) in aglarebenin! - mianownik z "!".

 

Stopniowanie przymiotnika

 Przymiotnik sindariński ma 3 stopnie: równy, wyższy, najwyższy. Stopniujemy na przykład przymiotnik alag (dziki)

alag (dziki) – stopień równy

analag (dzikszy) – stopień wyższy; do przymiotnika w stopniu równym dodajemy przedrostej “an-”

alagwain (najdzikszy) – stopień najwyższy; do przymiotnika w stopniu równym dodajemy końcówkę “-wain”


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Język jako narzędzie paradoksy
Język w zachowaniach społecznych, Wykład na I roku Kulturoznawstwa (1)
Język haseł przedmiotowych2
Laboratorium jezyk c4 2013
motywy literackie matura 2016 język polski
Jezyk polski 5 Ortografia Zas strony 48 49 id 222219
Kurcz Język a myślenie rozdział 12
Język Angielski i Niemiecki 2012 poziom podstawowy odpowiedzi
niebieski jezyk Nieznany
Język polski SP kl4 SzU sprawdzian 01 arkusz
Matura Informator Język litewski
jezyk C skrypt cz 1

więcej podobnych podstron