Nawozy sztuczne

i

środki ochrony roślin

Około dziesięć tysięcy lat temu, gdy lodowce ustąpiły a klimat zrobił się cieplejszy, ludzie zrozumieli, że zbudowanie stałego miejsca zamieszkania jest o wiele bardziej korzystne, niż koczownictwo. Mogą zbudować dom i mieć pewne schronienie. Efektywniej zająć się rzemiosłem, gdyż nie musi całego warsztatu już ze sobą nosić. Jednak takie działanie poniosło za sobą konsekwencje. Ziemia nie była w stanie sama dać takiego plonu, aby wyżywić całą osadę. Rozwinęło się rolnictwo. Glebie szybko zaczęło brakować podstawowych pierwiastków dla rozwoju roślin takich jak potas, azot, fosfor. Aby to nadrobić wypalano lasy, stosowano nawozy naturalne, wprowadzono dwupolówkę, a później trójpolówkę. Również sposób uprawy dużo dał dla wydajności pola. Wraz z rozwojem ludzkości pojawiły się ulepszenia, dzięki którym mogliśmy otrzymać dużo lepsze plony.

W dzisiejszych czasach, aby zwiększyć wydajność na szeroką skalę stosuje się nawozy. Są to związki chemiczne otrzymywane przez przeróbkę surowców mineralnych. Dostarczają one związki, które są niezbędne w prawidłowym rozwoju roślin. Są one dostarczane w postaci łatwo rozpuszczalnego granulatu bezpośrednio go gleby, dzięki czemu jest możliwe lepsze przyswajanie tych związków przez rośliny. Rozróżniamy nawozy jednoskładnikowe wieloskładnikowe oraz mikronawozy. Jednoskładnikowe składają się
z jednej substancji. Należą do nich nawozy potasowe, fosforowe, azotowe, wapniowe. Są to podstawowe związki potrzebne do rozwoju roślin (azot, potas, fosfor). Wieloskładnikowe nawozy zawierają wszystkie potrzebne roślinom mikro i makroelementy. Mikronawozy zawierają tylko mikroelementy m.in.: chrom, mangan, bor, kobalt, cynk.

Potas jest jednym z najważniejszych pierwiastkiem dla rośliny. Wspomaga on rozwój
i wzrost zielonej masy, korzeni oraz plonów. Dzięki czemu zostaje wydłużone okres wegetacyjny. Polepsza jakość plonów zwiększając zawartość witamin i substancji odżywczych. Brak azotu jest równie szkodliwe dla rośliny jak i jego nadmiar. Niedobór hamuje rozwój roślin. Nie jest ona już tak dobrze rozwinięta. Łodygi są krótsze, mniej mają liści, które są jasnozielone i szybko opadają. Z związku z obniżoną zawartością zielonej masy roślina mniej wytwarza energii przez fotosyntezę. Obniża to jakość i wielkość plonu. Natomiast przenawożenie skutkuje gorszym zimowaniem rośliny. Są one o wiele bardziej podatne na choroby oraz szkodniki. Pogarsza się jakość plonów, ponieważ nadmiar azotu powoduje powstawanie toksycznych azotanów oraz innych niebiałkowych form.
Nawozy azotowe najlepiej działa na glebę zasobną w próchnice. Dzięki temu występują mniejsze straty azotu. Występuje kilka rodzai nawozów azotowych. Różnią się one przyswajalnością przez poszczególne rośliny oraz terminem ich stosowania. Formę amonową(NH₄ +) stosuje się przedsiewnie. Jest dobrze przetrzymywana w glebie. Dobrze działa również w niższych temperaturach. Jest pobierana wolno i równomiernie. Wśród formy amonowej występują m.in.: siarczan amonu (zawiera około 21% azotu)¹, chlorek amonu (25%)², woda amoniakalna, węglan amonu. Forma saletrzana (NO₃ –) jest typową formą podgłówną czyli jest stosowana pod rosnące już rośliny. Ulega szybkiemu wypłukiwaniu przez glebę. Działa też lepiej w wysokich temperaturach. Jednak stosowanie ich jesienią późnym latem i jesienią obniża odporność przed mrozem roślin. Forma saletrzano-amonowa (NO₃ – i NH₄ +) jest połączeniem formy amonowej i saletrzanej. Dzięki czemu jest
to najbardziej uniwersalna forma nawozów azotowych. Forma amidowa (C-NH₂) Najlepiej jest pobierana przez nadziemną część rośliny, czyli przede wszystkim przez liście. Bardzo dobrze i szybko działa w wysokiej temperaturze na dobrze uprawionych polach. Występuje
w moczniku, który jest nawozem uniwersalnym. Azot jest najważniejszym pierwiastkiem dla rozwoju roślin. Jednocześnie złe nawożenie najbardziej obniża jakość plonu.

Nawozy potasowe w dużej mierze wpływają na odporność roślin. Dzięki odpowiedniemu nawożeniu potasem rośliny mają wyregulowaną gospodarkę wodną. Nie oddają wody, lepiej reagują na susze, są do nich przystosowane. Pomaga pobierać oraz zatrzymywać wodę. Są odporne również w dużej mierze na choroby. Poprawia też jakość plonów. Ponadto potas w dużej mierze działa na glebę. Tylko regularne stosowanie nawozów w odpowiednich ilościach może gwarantować odpowiedni stan ziemi. Brak potasu przyspiesza rozpad minerałów, które utrzymują odpowiedni stan gleby. Nawożenie dużą ilością, jednorazowe przyczynia się do niszczenia gleby. Jest on szybciej wypłukiwany. Ziemia dużo szybciej ulega zalewaniu oraz zaskorupianiu. Przy nadmiernym pobieraniu potasu roślina gromadzi za dużo wody, przez co nie jest odporna na przymrozki oraz nas długie magazynowanie. Niedobór sprawia, że roślina bardzo szybko reaguje na brak wody.
W upalne dni szybko staje się zwiędnięta i traci swój wigor. W wypadku, gdy występują większe braki potasu liście tracą swój kolor, brunatnieją, pojawiają poparzenia i obumierają. Wśród nawozów potasowych rozróżnia się nawozy siarczanowe i chlorkowe. W czasie, gdy niektóre rośliny są wrażliwe na nadmiar chlorków w otoczeniu, zaleca się stosowanie nawozów siarczanowych. Do nawozów potasowych zaliczamy odpowiednio mielone sole mineralne takie jak: saletra potasowa (azotan potasu), kainit (potasowo-magnezowy), sylwin oraz produkty powstałe z ich przerobu.

Nawozy fosforowe są dobrze gromadzone w glebie, a skutki złego nawożenia zwykle widać po kilku latach stosowania. Stosowany jest bezpośrednio przed orką. Dzięki temu może być dokładnie wymieszany z ziemią. Wpływa on na syntezę białek i węglowodanów. Rośliny rozwijają się równomiernie. Odpowiednio się zakorzeniają. Podnosi to odporność roślin, również na zmiany pogody. W dużej mierze poprawia jakość plonów. Są one m.in. lepiej przygotowane do rozrastania. W rolnictwie nie występują znaczne skutki przenawożenia, jednak niedobór sprawia że rośliny są mniejsze, karłowate. Sprawia, że prawidłowy rozkwit nie jest możliwy. Oczywiście odbija się to na jakości nasion. Najczęściej używanym rodzajem nawozu fosforowego są superfosfaty. Są one łatwo rozpuszczalne
i szybko przyswajalne. Jednak coraz częściej rolnicy używają nawozy w formie fosforanu amonu. Jest on w 100% przyswajalny i o wiele łatwiej rozpuszczalny. Istnieją również takie formy jak: precypitat (czyli tlenek fosforu), tomasyna, polifosforany, metafosforany.

Oprócz podstawowych wymienionych już pierwiastków (azot, potas i fosfor) istnieją również inne, które mają wpływ na rozwój roślin. Nawozy wapniowe regulują odczyn gleby. Nie nawożą roślin, a jedynie zapewniają im odpowiednie warunki do rozwoju. Nawozy magnezowe są łatwo wypłukiwane, więc ważne jest regularne ich stosowanie. Podnosi on sprawność działania korzeni, dzięki czemu roślina jest w stanie efektywniej pobierać substancje odżywcze z gleby. Zwiększa zawartość składników pokarmowych u rośliny. Nawozy siarkowe dostarczają roślinom składnik ważny do produkcji aminokwasów. Uodparnia rośliny na mróz i suszę. Występuje w związkach odpowiadających za smak
i zapach owoców i warzyw. Związki siarkowe są łatwo wypłukiwane z gleby, z wiązu z czym ważne jest ich regularne i optymalne dostarczanie.

Przenawożenie upraw, nie jest szkodliwe jedynie dla roślin uprawnych. Przez nadmiar nawozów cierpi całe otoczenie środowiskowe. Przez zmianę składu gleby dochodzi do degradacji struktury gleby. Co powoduje poważne zmian w rozwoju roślin, w których mogą odkładać się różne metale ciężkie takie jak: arsen, nikiel, ołów, rtęć. Cierpią na tym nie tylko ludzie, którzy czasami nawet nieświadomi żywią się przenawożonymi produktami. Taka dieta prowadzi do różnych chorób z układem pokarmowym i nie tylko, np. miażdżyce
i nowotwory. Zwierzęta, którym podaje się taką pasze. Ptaki, które żywią się przenawożonym zbożem. Drapieżniki polując na inne zwierzęta które miały kontakt
z nieodpowiednio nawożonymi roślinami również są narażone na działanie toksycznych substancji. Zostaje skażony cały łańcuch pokarmowy. Każda roślina daje plony w zależności od składnika, którego jest najmniej. Tak więc reszta składników pozostaje w glebie. Pod wpływem wody ten nadmiar zostaje wypłukiwany do zbiorników wodnych. Dochodzi do eutrofizacji. W jeziorach, poprzez dostarczenie nawozów rozpoczyna się nadmierny rozrost glonów, porostów, oraz roślin. Odbierają one rybą możliwość oddychania. Zabierają im też energię słoneczną. Z racji zwiększonej martwej masy pochodzenia zwierzęcego i roślinnego powstaje muł, który zbiornik nie jest w stanie usunąć. Szybko na miejscu jeziora powstaje śmierdzące bagno. Kolejnym negatywnym skutkiem stosowania nawozów są poparzenia jakie odnoszą ludzie przy niewłaściwym ich stosowaniu, transportowaniu i wyrabianiu. Takie nawozy mogą spalić również samą roślinę, jeżeli jest dostarczany bezpośrednio pod krzak. Oczywiście są i pozytywne skutki stosowania nawozów. Bez nich ziemia by wyjałowiała. Nie posiadałaby ważnych wartości odżywczych i nie byłaby w stanie dawać wystarczających plonów by wykarmić wszystkich ludzi i zwierząt (bydła hodowlanego) żyjących na ziemi. Nie byłoby, takiej jak jest teraz, odpowiedniej wydajności, w związku z czym już dawno bylibyśmy zmuszeni do zmiany jakości życia. Tak więc ważne jest zachowanie odpowiedniej harmonii w nawożeniu.

Co świat robi aby szkodliwość tych substancji była jak najmniejsza? Unia Europejska zajmuje się tworzeniem projektów, które mają na celu uświadomienie zagrożeń wynikających złego nawożenia. Dają możliwość uczęszczania na szkolenia się w wiedzy
o prawidłowym nawożeniu. Nakładają wymagania członkom Unii Europejskiej. Istnieje organizacja HELCOM, czyli Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku. Jej celem jest ochrona środowiska morskiego Bałtyku. Dużo bowiem ścieków, które spływają do morza jest pochodzenia rolnego.

Procentowy udział powierzchni ogólnej, gruntów rolnych, lasów i ludności w ogólnych wartościach dla zlewni Bałtyku (opracowanie własne na podstawie danych HELCOM 2004)

Jak wygląda zużycie nawozów w Europie? Wraz ze wzrostem rozwoju rolnictwa ludzie używali coraz więcej nawozów. Dopiero gdy zdali sobie sprawę z skutków ograniczyli ich stosowanie.

Największe zużycie nawozów (w kg/ha) jest w zachodniej Europie. W Niemczech, Włochach, Francji oraz Finlandii i Norwegii. A także w Egipcie, Japonii. Czyli kraje wysoko rozwinięte. Za to kraje Afryki, Australia, Zachodnia część Ameryki Południowej zużywają tych nawozów najmniej. Dzieje się tak z powodu słabo rozwiniętego rolnictwa w tych krajach, bądź też, tak jak w przypadku Rosji i Australii stosunkowo dużej powierzchni nas której uprawa nie jest możliwa.

W Polsce, kraju rozwijającym się użycie nawozów rośnie, wraz z zapotrzebowaniem na żywność. Największe ich użycie obserwuje się w województwach, gdzie są bardzo dobre warunki uprawne oraz tam gdzie te warunki są potrzebna jeszcze lepsza wydajność.

Zużycie nawozów w rolnictwie polskim w latach 1996 – 2008 (GUS 2008, Środki produkcji w rolnictwie w 2001-2008 r.)

Człowiek nie jest w stanie sam ochronić upraw przed szkodnikami, chorobami, zwierzętami. Stosuje w tym celu wszelkiego rodzaju środki ochrony roślin, które w zależności od zadania, zabijają, odstraszają zapachem, bądź też uodparniają rośliny na choroby. Cele ich stosowania jest więc wiele. W związku z czym zostały one podzielone w grupy.
Do najważniejszych zaliczamy:

• Pestycydy - stosowane do zwalczania organizmów szkodliwych lub niepożądanych

• Repelenty - mają właściwość odstraszania niepożądanych w danym miejscu gatunków

• Atraktany - czynniki wabiące

• Antyfidanty – hamują żerowanie lub składanie jaj przez szkodniki

• Fungicydy - mają zastosowanie w zwalczaniu grzybów atakujących rośliny

• Insektycydy - używane do zwalczania szkodników

• Herbicydy - służą do selektywnego niszczenia chwastów w uprawach.

W związku z niszczycielskim wpływem na pożyteczne owady, czy też zwierzęta
i glebę, prawo Polskie zabrania stosowania wielu z nich. Wszystkie zakazane środki coroczne drukowane są w  Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. W 1991 r. na liście zarejestrowanych pestycydów było 441, w 1992 r. – 449, w 1993 r. – 465, w 1994 r. – 523, a w 1995 r. – 564 pozycji (Dz. U z 2004 r. Nr 130, poz. 1391 z późna. zm.)³ .

Przy stosowaniu środków ochrony roślin należy pamiętać o tym by podobnie jak nawozy ich nie przedawkować. Może to wpłynąć destrukcyjnie na roślinę oraz środowisko. Również pora ich stosowania jest bardzo ważna. Należy je rozpylać pod wieczór, gdy owadów jest najmniej. W przeciwnym razie środki nogą zabić owady, bądź przyczynić się do ich nieprzydatności dla środowiska.

W Polsce zużycie środków ochrony roślin jest małe. Stosujemy je rozrabiając z wodą i rozpylając bezpośrednio nad uprawą. Za pomocą maszyn rolniczych. Na świecie na dużych uprawach zwykło się używać w tym celu samolotów, które opryskują uprawy z powietrza.

N naszym kraju najwięksi producenci nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, to m.in.:

• Agrosimex z ulokowany w okolicach Warszawy.

• ZAK S.A z Tarnowa

• Salmag^® z Kędzierzyna

Bibliografia:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Nawozy_mineralne

www.polifoska.pl

www.ppr.pl SYSTEM NAWOŻENIA "POLICE" PUBLIKACJA DR INŻ. ADAMA GRZEŚKOWIAKA

Miesięcznik „rolnik Dzierżawca” 10/2011; 9/2011

http://ec.europa.eu/environment/pubs/pdf/factsheets/nitrates/pl.pdf

http://biologia.biz.pl/pozytywne-i-negatywne-skutki-nawozenia-na-otaczajace-srodowisko_2308.html

http://projektyszkolne.bloog.pl/kat,786818,m,9,r,2010,wyniki,1,index.html?ticaid=6d795

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Arodki_ochrony_ro%C5%9Blin

http://pl.wikipedia.org/wiki/`Nawozy_potasowe

---

1. http://www.zapulawy.pl/index1.php?dzial=12&lang=PL&node=29&doc=1000333↩

2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Nawozy_azotowe↩

3. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20041301391↩