Finanse publiczne II w1 09.10.2013

Literatura:

1. S. Owsiak „finanse publiczne – teoria i praktyka”, rozdz. 1, 2,3,9,10,11, 17, 21, Wwa 2008

2. K. Marchewka-Bartkowiak „Reguły fiskalne, analizy BAS” 2010, nr 7

3. L. Oręziak „Finanse unii europejskiej” rozdz.1, 2009, „polityka budżetowa w strefie Euro” Bank i kredyt” 2008

Egzamin – test wielokrotnego wyboru, poprawa ustna, nie ma zerówki

Program:

1. Rola i zakres finansów publicznych w rożnych teoriach ekonomicznych

2. Funkcje finansów publicznych

3. Problemy racjonalizacji i ograniczania wydatków sektora finansów publicznych

4. Zarządzanie długiem w sektorze finansów publicznych

5. Polityka fiskalna a polityka monetarna w realizacji celów polityki gospodarczej

6. Instytucjonalne uwarunkowania realizacji celów polityki fiskalnej krajów członkowskich UE

7. Sytuacja finansów publicznych w Polsce na tle innych krajów UE

8. Perspektywy spełnienia przez Polskę fiskalnych kryteriów konwergencji i przystąpienia do UGIW

Finanse:

· Zasoby pieniądza publicznego

· Operacje na tych zasobach (gromadzenie, wydatkowanie)

· Normy publiczne dotyczące zasobów

• Finanse publiczne – publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące

• Finanse publiczne – nauka ekonomiczna, która:

• bada zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowaniem funduszy publicznych oraz wyjaśnia ich treść ekonomiczną i społeczną

• bada związki przyczynowo–skutkowe pomiędzy gromadzeniem funduszy publicznych a procesami gospodarowania, procesami społecznymi i politycznymi

Procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem funduszy publicznych obejmują:

• Gromadzenie dochodów i przychodów publicznych (definicja ustawowa dochodów i

przychodów publ.)

• Wydatkowanie środków publicznych

• Finansowanie potrzeb pożyczkowych państwa (dług publiczny, potrzeby te nie mają odzwierciedlenia w dochodach publicznych państwa)

• Zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne (zobowiązania niejawne mające duży wpływ na finanse publiczne w długim i średnim okresie)

• Zarządzanie środkami publicznymi, długiem publicznym, np. ściąganie podatków

Od 2004 roku refundacja państwa do OFE (w wysokości 7,3 %) przeniesiona z wydatków do rozchodów budżetu. – stopa procentowa składek odprowadzanych do OFE

Dochody publiczne- podatki, opłaty, cła idą do funduszy wspólnych państwa na jego zadania, są one przymusowe i bezzwrotne

Przychody publiczne- pozyskiwane są z kredytów, pożyczek, emisji dłużnych papierów wartościowych na działalność państwa

Środki publiczne = dochody publiczne (również dotacje z UE), wpływy jednorazowe, wpływy z pożyczek

Racjonalnie = efektywnie i skutecznie wydawane środki publiczne

• Potrzeby pożyczkowe netto – PPN to kwota rocznego przyrostu zadłużenia Skarbu Państwa wynikającego z finansowania deficytu budżetowego i innych pozycji, ale z wyłączeniem refinansowania długu. gdy uchwalony budżet z deficytem, na sfinansowanie wydatków nie mających pokrycia w dochodach państwa (=bieżące pożyczki, kredyty)

• Potrzeby pożyczkowe brutto = potrzeby pożyczek netto + środki na rolowanie długu, czyli suma PPN i wielkości niezbędnej do pokrycia zapadającego w danym roku długu z poprzedniego okresu, na spłatę którego trzeba zaciągnąć nowe zobowiązania

Zobowiązania potencjalne wynikają z udzielenia poręczeń i gwarancji przez podmioty sektorów publicznych z depozytów bankowych i innych operacji

Dług publiczny = suma zobowiązań finansowych państwa.

Zarządzanie długiem publicznym ma na celu: minimalizację kosztów obsługi długu w średnim czasie dla ryzyka refinansowania długu

Czynniki wpływające na skalę ingerencji państwa w sferę społeczno-gospodarczą:

• Doktryna (teoria) społeczno-ekonomiczna stosowana przez władze publiczne

• Stopień rozwoju społeczno-ekonomicznego

Rola i zakres finansów publicznych w rożnych teoriach ekonomicznych:

1. Nurt liberalny:

• W okresie przedkapitalistycznym zainicjowany przez kameralistów

• Opisany od strony teoretycznej i ideologicznej przez A. Smitha

• Kontynuowany w ortodoksyjnej teorii finansów publicznych, neoliberalizmie i nowym konserwatyzmie fiskalnym

Zakłada, że podatki powinny być niskie, proporcjonalne do dochodu, proste (równe), zakłada jak najmniejszą ingerencję państwa i nieużywanie narzędzi fiskalnych

1. Nurt interwencjonizmu państwowego (wykorzystywane są narzędzia fiskalne, czyli państwo bardziej ingeruje)

• Zainicjowany przez Adolfa Wagnera

• Stworzony przez Johna Maynarda Keynesa

• Kontynuowany przez neokeynsistów

• Formy ingerencji państwa w sferę gospodarczą:

• Regulacja (stanowienie i egzekwowanie prawa) brak hazardu moralnego

• Finansowanie dostępu do niektórych dóbr i usług

• „produkcja” dostarczenie dóbr społecznych i publicznych przez podmiotu sektora finansów publicznych

Argumenty na rzecz ingerencji państwa w gospodarkę:

1. Reakcja na niedoskonałości mechanizmu rynkowego:

• Brak konkurencji

• Występowanie efektów zewnętrznych (np. zanieczyszczenie środowiska)

• Istnienie braków informacyjnych (konieczność zapewnienia równego dostępu do informacji)

• Występowanie dóbr publicznych (może z nich korzystać wiele osób, bezpieczeństwo zewn i wewn, administracja publiczna…)

• Występowanie nierównowagi gospodarczej

1. Interwencjonizm wykraczający poza usuwanie niedoskonałości rynku:

• Redystrybucja dochodów (syndrom Janosika – brak zgody na jedyny wpływ mechanizmu rynkowego na podział majątku państwa

• Finansowanie dóbr społecznych

Dobro publiczne: · Obrona narodowa · Ład wewnętrzny · Drogi, autostrady, itp.	Dobro społeczne: · Publiczna ochrona zdrowia · Publiczna edukacja

Funkcje finansów publicznych wg R. Musgrave’a:

1. alokacyjna – dostarczanie drób publicznych i społecznych albo proces, w którym wykorzystanie zasobów dzielone jest między dobra prywatne a publiczne i społeczne (efekt przejęcia części zasobów gospodarki na potrzeby sektora publicznego). Polega na lokowaniu dysponowanych czynników produkcji przez państwo, poza mechanizmem rynkowym. Pozwala wyrównać niedoskonałości mechanizmu rynkowego i sprawiedliwie dostarczyć wszystkim możliwość korzystania z usług lub dóbr jest to oddziaływanie na strukturę produkcji poprzez właśnie alokowanie środków na działalność publiczną i zwiększanie tych wydatków.

Działania alokacyjne za pomocą finansów publicznych:

· bezpośrednia alokacja - przez strukturę wydatków publicznych

· dotyczy oddziaływania na decyzje podejmowane przez podmioty prywatne w sferze prowadzonej działalności gospodarczej (np. ulgi podatkowe, odliczenia, dotacje, kredyty z dofinansowaniem - preferencyjne)

1. redystrybucyjna – dostosowanie podziału dochodu i bogactwa do zgodności z tym, co społeczeństwo uważa za słuszny czy sprawiedliwy stan podziału.

• oddziaływanie bezpośrednie

• realizowane przez system podatków dochodowych np.

• progresywna skala podatkowa – wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania wzrasta stawka podatku,

• ulgi podatkowe, odliczenia podatkowe

• realizowane przez transfery socjalne

• zastępujące dochód uzyskiwany wcześniej – emerytury, renty, zasiłki

• uzupełniające dochód – zasiłki rodzinne, dodatki mieszkaniowe

• oddziaływanie pośrednie – realizowane jest za pomocą dostępu do dóbr społecznych np. dostęp do bezpłatnej służby zdrowia, edukacji itp.

1. stabilizacyjna – wykorzystywanie instrumentów fiskalnych do utrzymania wysokiego stanu zatrudnienia, stabilności cen i właściwej stopy wzrostu gospodarczego z uwzględnieniem ich efektów dla bilansu płatniczego.

Automatyczne stabilizatory koniunktury – mają zdolność do samoczynnego dostosowania się do zdarzeń gospodarczych (dochody: progresywne podatki od dochodów osobistych, VAT; wydatki – zasiłki dla bezrobotnych)

Prawo Wagnera, Wskaźnik HDI (Human Development Index)

HDI Wskaźnik rozwoju społecznego - ocenia kraje na trzech płaszczyznach:

1. Długie i zdrowe życie

2. Wiedza

3. Dostatni standard życia

HDI to syntetyczny miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów. System ten wprowadzony został przez ONZ w celu umożliwienia porównań międzynarodowych. Do obliczenia syntetycznego miernika HDI wykorzystywane są następujące miary podstawowe:

1. średnia długość życia

2. ogólny wskaźnik skolaryzacji brutto dla wszystkich poziomów nauczania

3. wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania

4. PKB per capita w USD liczony wg parytetu nabywczego waluty (PPP $).

Prawo Wagnera mówi o stałym wzroście wydatków publicznych (względnych w odniesieniu do PKB i bezwzględnych). Sprowadza się to do obserwacji, że mechanizm rynkowy nie jest w stanie sprostać potrzebom ludzkim, gdyż potrzeby publiczne rosną szybciej od potrzeb indywidualnych. Przyczyny to m. in. wzrost liczby ludności i coraz bardziej skomplikowane struktury państwowe.

W2 23.10.2013

POLITYKA FISKALNA

Polityka Fiskalna jest częścią polityki finansowej, a dalej polityki gospodarczej.

Polityka finansowa jest jednym z podstawowych instrumentów polityki gospodarczej. Polega na określaniu celów, doborze metod i instrumentów realizacji tych celów w sferze finansów. Cele powinny być możliwe do osiągnięcia i wzajemnie niesprzeczne oraz kwantyfikowalne. Na politykę finansową składają się polityka monetarna (pieniężna), oraz fiskalna (budżetowa)

Polityka pieniężna – jej podstawowym celem jest osiągnięcie stabilizacji poziomu cen, przy utrzymywaniu na odpowiednim poziomie podaży pieniądza, stopy procentowej, oraz kursu waluty. Przy kształtowaniu polityki pieniężnej powinno się brać pod uwagę również inne cele polityki gospodarczej (np. walka z bezrobociem, wzrost gospodarczy)

Polityka fiskalna polega na doborze źródeł i metod gromadzenia dochodów publicznych, jak również kierunków i sposobów realizacji wydatków publicznych dla osiągnięcia celów społecznych i gospodarczych ustalonych przez właściwe organy publiczne (zarówno państwowe, jak i samorządowe)

Rodzaje polityki fiskalnej:

1. Kryterium: sposób stosowania instrumentów fiskalnych

• Aktywna- dyskrecjonalna, zmiany w wydatkach i dochodach (zmiany mają charakter dominujący, np. zmiany podatków, decyzja podjęta przez sejm)

• Pasywna- z wykorzystaniem automatycznych stabilizatorów koniunktury (element dochodów i wydatków, które samoczynnie oddziałują na zmianę popytu wyzwalając przeciwstawne impulsy, np. gdy popyt spada to stabilizator powinien iść w przeciwnym kierunku, np. progresywne opodatkowanie, podatki pośrednie, zasiłki dla bezrobotnych.

2. restrykcyjna ( --W+D zmniejszanie wydatków publicznych lub zwiększanie dochodów publ) i ekspansywna (+ wydatki, -- dochody)

Polityka fiskalna odpowiada na pytania: kto, w jakim celu i w jaki sposób, przy użyciu jakich instrumentów finansowych (dochodowych, pożyczkowych wydatkowych) prowadzi publiczną gospodarkę finansową.

Polityka monetarna a fiskalna:

Rząd prowadząc politykę fiskalną oddziałuje na politykę monetarną poprzez:

• wielkość deficytu sektora finansów publicznych i sposób jego finansowania

• wielkość dochodów i wydatków publicznych oraz ich strukturę

• regulowanie cen kontrolowanych

• wielkość i sposób wykorzystywania wpływów z prywatyzacji

• konkurencyjność krajowych producentów na rynkach międzynarodowych

• wpływ na elastyczność rynku pracy

Polityka pieniężna oddziałuje na politykę fiskalną poprzez:

• koszty obsługi długu publicznego

• skłonność do oszczędzania

• zdolność gospodarki absorpcji krajowych oszczędności

Organ odpowiedzialny w polityce monetarnej to NBP, w fiskalnej to Minister Finansów

Reguły fiskalne- trwałe ograniczenie polityki fiskalnej odzwierciedlone we wskaźnikach budżetowych wskazujących na jej postępy

Przyczyny stosowania reguł fiskalnych:

1. Problem tzw. opóźnień oraz niespójności polityki budżetowej w czasie (opóźnienia- reakcja na decyzje gospodarcze, np. zmiana stawek podatkowych)

2. Zjawisko skłonności do deficytu (im bliżej wyborów tym większa skłonność polityków do zwiększania wydatków i obniżania podatków)

3. Potrzeba koordynacji polityk fiskalnych, np. w ramach państw tworzących unię walutową

Podstawowe zasady tworzenia dobrej reguły fiskalnej:

1. Dokładne określenie wskaźnika budżetowego, który obejmuje regułę, czyli np. salda budżetowego (rzeczywiste lub strukturalne, pierwotne), wydatków budżetowych (ogółem czy wydatków bieżących), dochodów budżetowych (ogółem czy podatkowych), długu publicznego, (brutto czy netto)

2. Wprowadzenie wysokiej rangi prawnej reguły poprzez jej zapisanie w konstytucji lub ustawie (np. i finansach publicznych) – gwarancja długoterminowego charakteru

3. Wybór reguły spójnej z przyjętą średnio i długoterminową strategią finansową i gospodarczą kraju

4. Sformułowanie reguły w sposób prosty i zrozumiały dla społeczeństwa

Formalny dług potencjalny – rezultat udzielania poręczeń i gwarancji prze państwo

Saldo rzeczywiste [dochody-wydatki] - Saldo pierwotnie nie uwzględnia kosztów obsługi długu, sankcje za nieprzestrzeganie wyznaczonej reguły i ich nieuchronność egzekwowana przez niezależny od władz organ

Saldo strukturalne-wystąpiłoby gdyby gospodarka rozwijała się zgodnie ze swoim potencjałem

Cele polityki fiskalnej: stabilizacja długu publicznego, gospodarki i wielkości sektora publicznego

Typy reguł fiskalnych:

• Relacja długu do PKB

• Wydatki

• Maksymalny i minimalny poziom dochodów

• Ograniczenia dotyczące dochodów nadzwyczajnych

W3

Polityka fiskalna w Unii Gospodarczej i Walutowej UGiW od 1999 roku

• Polityka pieniężna prowadzona jest na poziomie ponadnarodowym (ESEBC) i została wyłączona z polityki gospodarczej prowadzonej na szczeblu narodowym przez kraje strefy EURO

• Polityki gospodarcze w tym wąskim rozumieniu prowadzone przez kraje UWG podlegają koordynacji

• Przesłanki pozostawienia na szczeblu narodowym polityki fiskalnej: polityczne, ekonomiczne

• Koordynacja polityk fiskalnych przez kontrole wysokości deficytu i długu sektora finansów publicznych (general government sector - GGS)

Przesłanki ograniczenia nadmiernego deficytu i długu GGS

• Ograniczenie potencjalnego niekorzystnego deficytu na wysokość stop procentowych na jednolitym rynku finansowym UE (nie tylko strefy euro)

• Minimalizowanie ryzyka napięć w polityce pieniężnej wynikających z nadmiernego deficytu

• Minimalizacja ryzyka niewypłacalności kraju członkowskiego UE

Kryteria oceny poziomu deficytu i długu GGS Na mocy art. 104 TWE, Komisja Europejska bada, czy:

1. relacja między planowanym a rzeczywistym deficytem budżetowym a PKB przekracza wartość referencyjną; jeśli tak, to czy relacja ta zmniejszyła się w sposób istotny i osiągnęła poziom bliski wartości referencyjnej, lub czy przekroczenie wartości referencyjnej ma charakter wyjątkowy i przejściowy (wartość referencyjna 3%PKB)

2. relacja długu publicznego do PKB przekroczyła wartość referencyjną a jeśli tak to czy zbliża się w zadowalającym tempie do wartości referencyjnej (wartość referencyjna 60% PKB)

Przy ocenie relacji długu publicznego do PKB nie ma wymogu, że dług musi zbliżać się do wartości referencyjnej.

Jeśli deficyt przekracza poziom 3% PKB może zostać wszczęta procedura nadmiernego deficytu

→ Schemat 2(A) i 2(B) Leokadia Oręziak, Finanse Unii Europejskiej, str. 17, 58( ???)

Pakt Stabilności i Wzrostu (1997 Amsterdam)

Z założenia miał usprawnić działania w odniesieniu do procedury nadmiernego deficytu przez zobowiązanie krajów członkowskich do osiągnięcia w średnim okresie równowagi lub uzyskania nadwyżki dochodów nad wydatkami GGS. Składa się on z części:

• prewencyjnej (dotyczy krajów członkowskich UE)

• represyjnej (dotyczy krajów strefy Euro)

Mechanizmy Paktu Stabilności i Wzrostu – część prewencyjna

• Konieczność przedstawienia programów stabilizacyjnych (Euroland) lub programów konwergencji (kraje UE objęte derogacją)

• Programy powinny być nastawione na osiągnięcie równowagi lub nadwyżki budżetowej

• Jeśli rzeczywista sytuacja odbiega od przedstawionej w programie – Rada kieruje do danego kraju wczesne ostrzeżenie, aby zapobiec powstaniu nadmiernego deficytu

Mechanizmy Paktu Stabilności i Wzrostu – część represyjna

• Komisja i Rada stosują procedurę nadmiernego deficytu ( Excessive Deficit Procedure EDP)

• Komisja monitoruje sytuację i przekłada Radzie stosowne zalecenia

• Rada Przesyła zalecenia krajowi mającemu nadmierny deficyt

• Zastosowuje się do zaleceń kończy procedurę nadmiernego deficytu

• Niezastosowanie się do zaleceń może spowodować nałożenie sankcji

Kraj członkowski może być zmuszony do złożenia depozytu w wysokości:

1. część stała 0,2% PKB

2. część zmienna 0,1 różnicy między procentowym udziałem deficytu PKB w poprzednim roku a wartością referencyjną 3% PKB

3. żaden pojedynczy depozyt nie może być większy niż 0,5% PKB

W 18.12.2013

Sześciopak – dotyczy wzmocnienia polityki gospodarczej

Semestr europejski I część roku – wytyczne co do priorytetów polityki gospodarczej

Styczeń/luty – coroczny przegląd sytuacji gospodarczej, wybór priorytetów zgodnych ze strategią UE

Rozpoczyna się wraz z przyjęciem przez Komisję rocznej analizy wzrostu gospodarczego (AGS), co z reguły ma miejsce pod koniec roku. W analizie tej określane są priorytety UE na najbliższy rok, które mają zapewniać wzrost i większą liczbę miejsc pracy. Priorytety są zgodne ze strategią 2020 (cele strategii: dostosowywane dla poszczególnych krajów członkowskich)

Cele strategii EUROPA 2020

1. Zatrudnienie: 75% osób w wieku 20-54 lat powinno mieć pracę

2. Budowa i rozwój: na inwestycje w badania i rozwój powinniśmy przeznaczać 3% PKB UE

3. Zmiany klimatu i zrównoważone wykorzystanie energii: należy ograniczyć emisję gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu z 1990 r. (o 30% jeśli warunki będą sprzyjające) i 20% energii powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych (wiatr, woda)

4. Edukacja: ograniczenie liczby uczniów przedwcześnie kończących edukację do poziomu poniżej 10%, co najmniej 40% osób w wieku 30-34 powinno mieć wykształcenie wyższe

5. Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym: zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym o co najmniej 20 mln

Na poziomie poszczególnych państw powyższe punkty są wyszczególniane i dostosowywane.

Priorytety UE na rok 2014 (AGS 2014):

1. Konsolidacja fiskalna przyjazna wzrostowi gospodarczemu

2. Odbudowa dostępu do kredytu bankowego (zmniejszona skłonność do udzielania kredytów)

3. Promocja wzrostu i konkurencyjności

4. Walka z bezrobociem i społecznymi skutkami kryzysu

5. Modernizacja administracji publicznej

Konsolidacja fiskalna – dwie sfery, sfera I polega na zmniejszeniu lub wyeliminowaniu deficytu finansów publicznych, to wydatki publiczne, np. na badania i rozwój, służbę zdrowia, stabilizację lub ograniczenie długu publicznego, np. poprzez zmniejszenie zmniejszenie/zwiększenie podatków

Działania państw:

Na podstawie rekomendacji przedstawionych na poziomie UE w marcu, kraje członkowskie przedstawiają w kwietniu:

• Prognozy należytego zarządzania finansami publicznymi (programy konwergencji lub stabilizacji)

• Krajowy programy reform, plan reform i działań mających służyć realizowaniu strategii EURO2020 (mają prowadzić ku inteligentnemu i trwałemu wzrostowi gospodarczemu sprzyjającemu włączeniu społecznemu i zatrudnieniu, badań naukowych i innowacji, energii.

Pakt stabilności i wzrostu- dla każdego państwa UE umieszczane są tam plany reform

Semestr europejski

Czerwiec / lipiec – ewentualne rekomendacje

Lipiec – podejmowanie decyzji na poziomie narodowym

Wzmocnienie Paktu Stabilności i Wzrostu:

• Część prewencyjna- rozporządzenie z 2011, zróżnicowania MTO, ale z dodatkowymi ograniczeniami

• Zwiększenie wymogów w zakresie osiągania MTO zwłaszcza dla krajów z długiem publicznym większym niż 60% PKB lub z istotnym ryzykiem długookresowej zdolności obsługi długu

• Narzucenie reguły wydatkowej

• Rozszerzenie informacji zawartych w programach stabilizacyjnych i konwergencji

• Wytyczne dotyczące założeń makroekonomicznych

• Konieczność zapewnienia niezależności krajowym instytucjom statystycznym

Efekt konsolidacji finansowej w przypadku dobrej koniunktury gospodarczej, konieczność poprawy wskaźników finansowych.

Reguła wydatkowa nie dotyczy:

• Finansowanych z UE

• Kosztów obsługi długu publicznego

• Cyklicznych wydatków na bezrobocie

Ograniczenie wydatków publicznych

1. Dla krajów, które osiągnęły MTO (mają saldo strukturalne dodatnie) wzrost wydatków publicznych może odpowiadać średniookresowemu tempu wzrostu potencjalnego PKB. Potencjalny PKB jaki mógłby wystąpić, gdyby państwo wykorzystywało swoje zdolności produkcyjne.

2. Dla krajów, które nie osiągnęły MTO, wzrost wydatków publicznych musi być niż średniookresowe tempo wzrostu potencjalnego PKB>

Etap prewencji: sankcje stosowane wobec państw strefy euro za wydatki większe niż dochody.

Złożenie nieoprocentowanego depozytu w wysokości 0,1% PKB danego kraju

Informacje zawarte w Programach Stabilizacji i Konwergencji:

• wydatki na publiczne emerytury, o tzw. Zobowiązaniach warunkowych, np. poręczeniach i wpływie na saldo tych zobowiązań

• Przeprowadzenia analizy kosztów i korzyści reform strukturalnych w długim okresie

• Wytyczne, co do założeń makroekonomicznych, powinny być realistyczne, bliższe prognozom pesymistycznym

Część korekcyjna- wzmocnienie paktu stabilności i wzrostu z 2011

• Procedura nadmiernego deficytu uruchomiona również w przypadku przekroczenia wartości referencyjnej długu GGS

• W przypadku przekroczenia wartości referencyjnej długu, konieczność jego obniżania wg numerycznego benchmarku 1/20 różnicy między wartością referencyjną

• Przyspieszenie nakładania sankcji - Sankcje: 0,2% PKB dla kraju strefy euro w przypadku niespełnienia kryteriów salda i długu GGS

Regulacje w sprawie efektywnego wzmocnienia nadzoru budżetowego w strefie euro z 2011 roku: Wprowadzenie sankcji z prowadzeniem polityki niezgodnej z MTO oraz w przypadku manipulacji danymi statystycznymi

Nowe rozwiązania dotyczące nierównowagi makroekonomicznych (zakłócenia równowagi makroekonomicznej) – rozporządzenie z 2011 w sprawie zapobiegania i korekcji nierównowagi makroekonomicznych, wprowadzenie systemu ostrzegawczego opartego na wielowskaźnikowej ocenie sytuacji ekonomicznej kraju. Jest to rozwiązanie spójne z częścią prewencyjną Paktu Stabilności i Wzrostu. Rozporządzenie z 2011 w sprawie korekcji nadmiernych nierówności w strefie euro – procedura nadmiernych nierównowag makroekonomicznych (excessive imbalance procedure).

W 13.01.2014

Zmiany w koordynacji, nowe rozwiązania dotyczące nierównowag makroekonomicznych.

Procedura:

Nadmierne nierównowagi makroekonomiczne – objętych było 13 państw w 2013 (Bułgaria, Irlandia, Grecja, Portugalia, Rumunia)

Euro pean Commision

Polska zharmonizowała, wdrożyła te wymogi dla procesu budżetowego (wymogi ram budżetowych w UE)

Dyrektywa Rady 2011/85 z 08/11/2011, minimalne standardy dotyczące:

• Rachunkowości budżetowej i raportowania

• Zasad i procedur sporządzania prognoz dla potrzeb planowania budżetowego

• Krajowych numerycznych reguł fiskalnych

• Spójności procedur fiskalnych na wszystkich szczeblach GCS

• Średniookresowe perspektywy planowania budżetowego (wieloletni plan finansowy państwa, 4-letni, może podlegać modyfikacjom)

• Zwiększenia przejrzystości procesu budżetowego (uproszczone informacje)

Pakt fiskalny jest częścią podpisanego przez 25 krajów UE (oprócz Wlk. Brytanii i Czech) dnia 2 marca 2012 roku nowego międzynarodowego Traktatu o stabilności koordynacji i zarządzaniu w UGW. Nowy traktat wszedł w życie od stycznia 2013.

Reguła zrównoważonego budżetu – państwa członkowskie zobowiązują się do wprowadzenia w swoim ustawodawstwie reguły fiskalnej, zgodnie z którą budżety sektora instytucji rządowych w ich krajach muszą być zrównoważone lub wykazywać nadwyżkę. Regułę uważa się za spełnioną jeżeli roczne saldo strukturalne odpowiada celowi średniookresowemu dla obcego państwa, a deficyt nie przekracza (w ujęciu strukturalnym) 0,5% PKB.

Automatyczny mechanizm korygujący

Wzmocnienie procedur nadmiernego deficytu – kraje strefy euro zobowiązują się popierać wnioski lub zlecenia przedstawione przez Komisję, jeśli obcy kraj strefy euro naruszy kryterium wysokości deficytu o ile nie sprzeciwi się kwalifikowana większość pozostałych krajów strefy euro.

Państwo członkowskie objęte procedurą nadmiernego deficytu musi wprowadzić program……………….. budżetowego i gospodarczego by zapewnić skuteczną i trwałą korektę nadmiernego deficytu

Wartość odniesienia a zmniejszenie długu publicznego – różnica między wskaźnikiem długu publicznego krajów UE a wartością referencyjną 60% PKB musi być zmniejszana w tempie wynoszącym średnio 1/20 rocznie

Plany emisji długu publicznego – państwa członkowskie są proszone o przedstawienie informacji ex ante na temat swoich planów emisji długu publicznego, co ma pomóc w optymalizacji koordynacji ich planów finansowania

Polska podpisała pakt fisklalny

Gdy wejdziemy do strefy euro, będą nas dotyczyć wszystkie jego zapisy

Kolejny etap zmian „dwupak”

Rozporządzenie 473/2013 dotyczące zasad monitorowania i oceny projektów budżetowych państw oraz likwidacji nadmiernych deficytów budżetowych w państwach strefy euro

Rozporządzenie 472/2013 ustanawiające procedury wzmocnionego nadzoru nad krajami zagrożonymi lub doświadczającymi trudności w utrzymaniu stabilności finansowej

Rozporządzenia weszły w życie 30 maja 2013

Europejski mechanizm Stabilności EMS

GGS – General Government Sector

Kraje z największym deficytem – Irlandia, Hiszpania, Grecja

Kraje z najwyższym zadłużeniem – Grecja, Włochy

Saldo nominalne / strukturalne / cykliczne 2004 wejście Polski do UE

Saldo = dochody – wydatki

Procedura nadmiernego deficytu w Polsce

Decyzja rady ECOFIN z 2004 roku – procedura nadmiernego deficytu zakończona w 2008

Decyzja Rady ECOFIN z 2009 – wyznaczony termin usunięcia nadmiernego deficytu 2012, przedłużony decyzją Rady w 2013

Reguły fiskalne w Polsce

1. Reguły dotyczące długu publicznego (konstytucja RP + UOFP) w tym dotyczące długu JST

2. Reguły wydatkowe

• Reguła Belki – reguła wydatkowa przyjęta w trakcie opracowywania budżetu państwa na 2002 (łączne wydatki budżetu rosną w tempie nie wyższym niż inflacja + 1p.p.)

• Tymczasowa wydatkowa reguła dyscyplinująca (obowiązuje od 2011) – ograniczenie wzrostu wydatków dyskrecjonalnych 25%, w tym nowych wydatków sztywnych 75% do planowanej inflacji + 1 p.p. rocznie

• Stabilizująca reguła wydatkowa

(UOFP 1998, 2005, 2009)

W 15.01.2014

Reguły fiskalne w Polsce

1. Reguły dotyczące długu publicznego (konstytucja + UOFP)

DPD- procedury ostrożnościowe i sanacyjne (PIERWSZY PRÓG)

50% PKB < PDP< 55%

Rada Ministrów na kolejny rok uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa nie może być wyższa niż analogiczna relacja w budżecie roku bieżącego

Zawieszony na rok 2013, a następnie usunięty nowelizacją UOFP z 8.11.2013

1. Rada Ministrów na kolejny rok uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym:

• Nie przewiduje się deficytu lub przyjmuje się jako górne ograniczenie deficytu jego poziom zapewniający, że relacja długu Skarbu Państwa do PKB będzie niższa niż jej wartość z dnia ogłoszenia (31 maja)

• Nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń państwowej sfery budżetowej

• Waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych wyłącznie cenowa

• Wprowadza się zakaz udzielania pożyczek z budżetu państwa z wyjątkiem kolejnych rat pożyczek wcześniej przyznanych

• Ogranicza się wzrost wydatków w urzędach obsługujących m.in. organy władzy publicznej

DRUGI PRÓG DZIAŁAŃ

1. Rada Ministrów dokonuje przeglądu wydatków budżetu państwa finansowanych środkami z kredytów zagranicznych oraz przeglądem programów wieloletnich

2. RM przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji długu do PKB

3. Budżety JST zasadniczo powinny być zrównoważone (wyjątek dotyczy środków pochodzących z budżetu UE)

4. RM dokonuje przeglądu przepisów i proponuje ich zmianę w kierunku wzrostu dochodów m.in. stawek VAT

5. Inne działania dotyczące zmniejszenia wydatków, w tym dotacji do PFRON/inwestycyjnych (z wyjątkami)

TRZECI PRÓG DZIAŁAŃ (konstytucyjny)

PDP => 60% PKB

1. Obowiązujący punkty 1,2,5,6, dotyczy poprzedniego progu

2. Począwszy od 7 dnia po ogłoszeniu relacji, jednostki sektora finansów publicznych (JSFP) nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji

3. MR najpóźniej w ciągu miesiąca przedstawia sejmowi program sanacyjny majacy na celu ograniczenie relacji długu do PKB poniżej 60%

4. Budżety JST powinny być zrównoważone lub nadwyżkowe

Wniosek z „strategie zarządzania długiem SFP w latach 214-2017” na podstawie wykresów dot. lat 2002-2013 Dług sektora FP liczony metodą europejską sukcesywnie wzrasta od 2006 roku

Zmiana sposobu liczenia relacji PDP do PKB

Nowelizacja UOFP z 12.12.12 narzuca inny sposób liczenia PDP w celu ustalenia relacji PDP/PKB począwszy od ustalenia relacji za 2012 – zmiany dotyczą:

• Zobowiązań w walutach obcych (konieczność przeliczenia zobowiązań w walutach obcych według średniej arytmetycznej średnich kursów w każdej z walut ogłaszanych przez NBP obowiązujących w dni robocze

• Uwzględnienia tzw. Wolnych środków, do których lokowania na rachunku MF są zobowiązane niektóre podmioty sektora FP (od 2011 roku)

Różnice w relacji PDP/PKB po nowelizacji UOFP z 12.12.12

1. Nowelizacja ustawy budżetowej na 2013 przewidywany wzrost relacji PDP/PKB z 52,7 w 2012 do 54,8 w 2013

2. Kwota ustalona w wyniku przeliczenia PDP z zastosowaniem średnich w roku kursów NBP i pomniejszona o wolne środki MF zakładana jest w 2013 na poziomie 54%

3. Czyli większy margines bezpieczeństwa, aby nie przekroczyć progu 55%

Ocena dotychczasowych reguł fiskalnych:

• Ograniczony zakres podmiotowy (np. reguluje dotyczące JST) brak trwałości reguł w czasie (np. reguły wydatkowe, „kotwica budżetowa”)

• Ryzyko pro cyklicznego oddziaływania (np. reguła długu)

• Brak wskazówek, co do prowadzenia polityki fiskalnej w sytuacji znajdowania się poniżej ustawowych limitów (np. reguła długu) – sposób wykorzystania dochodów publicznych w okresie dobrej koniunktury

Skutek trwała nierównowaga sektora FP i akumulacja PDP

Stabilizująca reguła wydatkowa wprowadzona nowelą UOFP z 8.11.2013. cel zapewnienie stabilności finansów publicznych w Polsce

Źródło: Stabilizująca reguła wydatkowa 6.7.2013

Zakres reguły:

• Jednostki objęte limitem wydatkowym

• jednostki, których prognozowane wydatki odejmowane są od limitu: JST, NFZ

• jednostki podlegające sublimatowi (budżet państwa, FP, fundusz BGK, FUS+FEP)

• Jednostki wyłączone z limitu (uczelnie publiczne, spzz JST, zakłady budżetowe w JST, IGB

Cechy reguły stabilizującej:

• Reguła ma charakter wydatkowy, czyli nakłada ograniczenia na poziom wydatków publicznych

• Celem reguły jest utrzymanie deficytu oraz długu sektora GG poniżej referencyjnego poziomu

• Ale brak bezpośredniej kontroli wyniku nominalnego (wysokość dochodów publicznych w dużym stopniu zależy od stanu koniunktury gospodarczej)

• Większy zakres kontroli wydatków publicznych

• Reguła jest wyposażona w mechanizm korekty nadmiernej nierównowagi fiskalnej – spójność z zapisami Paktu Fiskalnego

• Reguła jest zaprojektowana w ten sposób by zapewnić przestrzeń do prowadzenia antycyklicznej polityki fiskalnej

• Przestrzeganie reguły powinno zapewnić średnio- i długookresową stabilność finansów publicznych

• Nieuznaniowość: ściśle (numerycznie) określone warunki korekty i sankcje, oparcie reguły na zmiennych obserwowalnych

Literatura do egzaminu:

Prowadzenie polityki fiskalnej – H. Ćwikliński, Polityka gospodarcza, rozdz. 4,7,8,15

Reguły fiskalne, cechy – Marchewka-Bartkowiak „Reguły fiskalne, analizy BAS” 2010, nr 7

Ewolucja - Oręziak „Finanse unii europejskiej” rozdz.1, 2009, „Polityka budżetowa w strefie Euro” Bank i kredyt” 2008

Europejski Bank Centralny – Biuletyn 3, 2011 ze str NPB.pl – Integracja ze strefą euro, pkt Reforma ładu gospodarczego w strefie Euro – główne elementy (str. 103 artykuł)

Wzr.pl – Zarządzanie i finanse nr 2,3 (2013) 3. część z 5