ZARZĄDZANIE Wykład 2 19.10.2010
Na początku XX wieku polska szkoła organizacji zarządzania należała do wyróżniających się szkół w świecie. Główne zasługi w promowaniu naukowego zarządzania miał Karol Adamiecki, który jeszcze w okresie, kiedy Polska nie istniała (dla niewtajemniczonych było to przed pierwszą wojną światową, a mianowicie od 1795 do 1918 roku)1, kiedy pracował w dużych zakładach hutniczych i metalurgicznych (metalowych?) na terenie ZSRR. Podjął tam badania w zakresie naukowej organizacji oraz opublikował swoje prawa. Opracował m.in.:
PRAWO MINIMUM - które mówi, że o wydajności zespołu ludzkiego decyduje najsłabsze w nim ogniwo;
ZASADA HARMONII – która w sensie społecznym oznacza tyle, że w zespole pracowników czy przedsiębiorców zharmonizować wszystkie działania w celu osiągnięcia pożądanego celu (nie ma to jak celem osiągać cel)2.
Karol Adamiecki, gdy Polska uzyskała niepodległość wrócił do kraju i rozpoczął działalność w sensie naukowym w różnych uczelniach, a mianowicie na Politechnice Warszawskiej i SGGW. On jest głównym twórca organizacji pracy – Liga Pracy (1910), która w 1925 roku przekształciła się w IND (Instytut Naukowej Organizacji) do 1948 roku, kiedy przekształciła się w TNOiK (Towarzystwo Naukowej Organizacji i Kierownictwa). TNOiK istnieje do dnia dzisiejszego, z przerwą w latach 1950-53.
PODSTAWOWE POJĘCIA
Organizacja = organizowanie – należy po podstawowych pojęć w organizacji zarządzania, a jednocześnie jest bardzo trudne do jednoznacznego zdefiniowania, ponieważ występuje ono w trzech znaczeniach: rzeczowym, czynnościowym i atrybutowym.
Organizacja w znaczeniu rzeczowym – oznacza instytucję, przedsiębiorstwo, składającego się z szeregu komórek, które (różnie nazywane, np. wydziały) współprzyczyniają się do powodzenia całej instytucji, np. organizacja gospodarcza PGL LP, UP.
Organizacja w znaczeniu czynnościowym należy tutaj rozumieć czynność łączenia części w całość.
Organizacja w znaczeniu atrybutowym – mamy z nią do czynienia wówczas, kiedy oceniamy jakąś instytucję/przedsiębiorstwo, gdy np. mówimy: dobra lub zła organizacja.
Administrowanie = kierowanie = zarządzanie – możemy te pojecia traktować zamiennie, chociaż pojęcie słowa administrowanie raczej odnosi się do tzw. sfery nieprodukcyjnej gospodarki, tj. do administracji państwowej, uczelnianej itp.
Kierowanie – częściej używamy do kierowania zespołami, ludźmi.
Zarządzanie – odnosi się do zarządzania - kierowania jednostkami produkcyjnymi, w których zarządza się całym majątkiem produkcyjnym, wszystkimi zasobami produkcyjnymi.
Władza – to nic innego jak możność kierowania ludźmi (za Kotarbińskim).
Źródła władzy: zaufanie, nawyk podwładnego, obawa, autorytet.
Zaufanie – chodzi o zaufanie podwładnego do przełożonego, że przełożony działa/postępuje zgodnie z wyznaczonymi celami w sposób najlepszy z możliwych w celu osiągnięcia określonego celu.
Nawyk podwładnego do uznawania władzy przełożonego za władzę legalną/prawdziwą/właściwą.
Obawa podwładnego, że w przypadku niewłaściwego wykonania jakiegoś polecenia czy wykonywanej pracy spotka go jakaś kara.
Autorytet
-> formalny = urzędowy (wynika z faktu obejmowania określonego stanowiska
w strukturze);-> osobisty = moralny, wynika on z osobowości/moralności danego człowieka a wyznaczonym
systemem wartości, np. ubierania;-> rzeczywisty jest wypadkową dwóch wcześniej opisanych;
FUNKCJE ZARZĄDZANIA
W sensie rzeczowym wyróżnia się cztery klasyczne funkcje zarządzania:
Organizowanie – czynności łączenia części w całość procesu technologicznego oraz proces łączenia komórek organizacji w struktury organizacyjne;
Planowanie – ma za zadanie nakreślenie celów gospodarczych i sposobu ich realizacji;
Funkcje planowania (etapy planowania):
Precyzowanie celów i zadań (Co robić? Co produkować? Czym się zająć?);
Opracowanie wariantów działania (Import czy samodzielna działalność) ich analiza i wybór najlepszego wariantu (Jak robić?);
Ustalenie środków niezbędnych (Za ile?);
Podjęcie decyzji, doprowadzenie informacji do załogi (produkcja);
Motywowanie – to zachęcanie podwładnych do wykonywania zadań w sposób zalecany przez kierownictwo;
Kontrolowanie – sprawdzanie sposobu i jakości wykonywanych zadań;
Centralizacja – decentralizacja
Zarówno pojęcie CENTRALIZACJI jak i DECENTRALIZACJI jest trudne do jednoznacznego zdefiniowania, albowiem w praktyce gospodarczej mamy do czynienia z różnymi przejawami centralizacji i decentralizacji, i ich stopniami. Za instytucję skrajnie scentralizowaną uważa się taką, w której wszystkie decyzje są podejmowane jednoosobowo na najwyższych szczeblach zarządzania. Za instytucję skrajnie zdecentralizowaną uważa się taką, w której wszystkie decyzje podejmowane są na najniższym szczeblu zarządzania, często przy współudziale wykonawców.
W LP w Polsce mamy do czynienia ze skrajnie scentralizowanym planowaniem, albowiem mamy do czynienia z jednym planem finansowo-gospodarczym PGL LP, plan nadleśnictwa (mamy ich ok.430) jest częścią tego planu.