Dysleksja to specyficzne trudności w uczeniu się języka, głównie w czytaniu i pisaniu, ujawniające się wyraziście w pierwszych latach nauki szkolnej i trwające nawet przez całe życie (w sytuacji, gdy nie są korygowane).
Wyróżnia się trzy typy dysleksji:
dysleksję , która manifestuje się trudnościami w nauce czytania;
dysortografię, oznaczającą trudności w opanowaniu poprawnej pisowni, a zwłaszcza ortografii;
dysgrafię, wyrażającą się trudnościami w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma (brzydkie, nieczytelne pismo).
Dysleksję rozpoznaje się wtedy i tylko wtedy, gdy te specyficzne trudności w pisaniu i czytaniu występują u dziecka pomimo stosowania konwencjonalnych metod nauczania, co najmniej przeciętnej inteligencji dziecka oraz sprzyjających jego rozwojowi warunków społeczno- kulturowych. Oznacza to, iż nie możemy mówić o dysleksji, jeśli dziecko z trudnościami w nauce czytania i pisania cechuje się niską sprawnością intelektualną, ma jakieś schorzenia neurologiczne lub wady wzroku czy słuchu, jest zaniedbane środowiskowo i dydaktycznie i/lub ma bardzo niską motywację do nauki.
Dodatkowymi kryteriami, za pomocą których można odróżnić dzieci dyslektyczne od innych dzieci źle czytających, są:
utrzymywanie się trudności w pisaniu i czytaniu aż do okresu dojrzałości, a więc względnie trwały ich charakter.
specyficzne, charakterystyczne rodzaje błędów występujących podczas czytania i pisania.
rodzinne występowanie tych zaburzeń (z pokolenia na pokolenie).
częstsze występowanie tych zaburzeń u płci męskiej.
częstsze skojarzenie tych zaburzeń z zaburzeniami rozpoznawania innych symboli.
Trudności w nauce czytania i pisania ujawniają się u dzieci po raz pierwszy w trakcie nauki języka ojczystego. Osoby z dysleksją często mają trudności także w nauce języków obcych, ponieważ istnieje wspólne tło obydwu rodzajów trudności w uczeniu się, a mianowicie słaby rozwój funkcji językowych. Wyraża się on takimi symptomami jak trudności w odróżnianiu głosek, wydzielaniu ich ze słów, łączeniu w słowa, zapamiętywaniu i przypominaniu sobie słówek, a także „przekręcaniem” wyrazów podczas wymawiania i pisania. Nauka drugiego lub trzeciego języka jest więc dla dzieci dyslektycznych dodatkowym wysiłkiem i zwiększa liczbę niepowodzeń szkolnych.
Dla dzieci z dysleksją dużą trudnością jest uczenie się nazw, odróżnianie słów brzmiących podobnie oraz przyswajanie reguł językowych. Dzieci dyslektyczne potrafią zrozumieć zasady gramatyczne i ortograficzne, natomiast nie potrafią wykorzystać ich w praktyce. Dlatego nie można mówić o dysleksji dopóty, dopóki nie mamy pewności, że dziecko dokładnie zna np. zasady pisowni. Dziecko dyslektyczne potrafi często bezbłędnie wymienić wszystkie reguły obowiązujące w danym języku, ale nie umie ich stosować. Opanowanie poprawnej pisowni jest dla dzieci dyslektycznych olbrzymim wysiłkiem, a uzyskane efekty są nikłe w porównaniu z włożonym nakładem pracy. W przypadku uczenia się języka obcego kłopoty jeszcze się zwiększają, ponieważ dzieci muszą poznać zupełnie inne zasady nowego języka. Sprawę komplikuje fakt, iż obecnie dzieci uczą się w szkole więcej niż jednego języka obcego. W konsekwencji dochodzi do zjawiska interferencji, tzn. języki i obowiązujące w nich zasady zaczynają się dziecku mieszać i mylić. Zjawisko interferencji dotyczy szczególnie języków pochodzących z tej samej grupy językowej, np. języków angielskiego i niemieckiego (wyniki badań sugerują, iż nauka języka niemieckiego stanowi szczególnie dużą trudność dla osób dyslektycznych).
Osoby dyslektyczne mają większe trudności w przyswojeniu języków obcych w formie pisanej niż ustnej. Ortografia, pisanie wypracowań lub czytanie sprawiają większą trudność dzieciom dyslektycznym niż wtedy, gdy mówią w języku obcym. Natomiast rozumienie tekstu ze słuchu stanowi tak samo poważny problem w nauce języków obcych jak czytanie tekstów na głos.