Literatura obowiązkowa:

• M. Gorczyńska, M. Wieczorek-Kosmala, K. Znaniecka "Finanse przedsiębiorstw" AE Katowice 2008

• M. Sierpińska, T. Jachna "Metody podejmowania decyzji finansowych, PWN, Warszawa 2007

• D. Dziawago, A. Zawadzki "Finanse przedsiębiorstw" Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, warszawa 2011

• J. Jaworski "Teoria i praktyka zarządzania finansami przedsiębiorstwa, CeDeWu, warszawa 2010

• Kodeks spolek Handloych

• Ustawa o obligacjach

Egzamin: pytania otwarte (w tym zadania) i pytania testowe jednokrotnego i wielokrotnego wyboru

Temat: Obszary i rodzaje decyzji finansowych w przedsiębiorstwie

Przedsiębiorstwo:

1. ujecie podmiotowe

• prawne ujecie przedsiębiorstwa

• podmiot gospodarczy od chwili wpisania do rejestru do chwili skreślenia

• zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych służących prowadzeniu działalności gospodarczej

1. ujecie przedmiotowe

• ekonomiczny sens istnienia przedsiębiorstwa

• podmiot gromadzący zasoby kapitału, z których finansuje zasoby majątku niezbędne do prowadzenia działalności (produkcyjnej, handlowej, usługowej) w celu osiągnięcia określonych rezultatów

Rodzaje przedsiębiorstw:

1. forma własności

• prywatne

• publiczno-prywatne

• publiczne

1. forma prawna

• spółka kapitałowa

• przedsiębiorstwo cywilno-osobowe (os. fizyczna prowadząca działalność gospodarcza, spółki wymieniane w KC)

• przedsiębiorstwo państwowe

• spółdzielnia

1. wielkość

• mikro - do 9 osób

• małe - do 50 osób

• średnie - do 250 osób

• duże - powyżej 250 osób

1. rodzaj działalności

• produkcyjne

• handlowe

• usługowe

• mieszane

Finanse- 1) ogol zjawisk pieniężnych prowadzących w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka

2) stosunki ekonomiczne polegające na tworzeniu, gromadzeniu, podziale i wydatkowania zasobów pieniężnych

Finanse przedsiębiorstwa- gromadzenie i wydatkowanie środków finansowych dla osiągnięcia określonego celu

Gospodarka finansowa- obejmuje działania podmiotów w dziedzinie zjawisk pieniężnych polegających na:

• przygotowaniu do przeprowadzenia operacji pieniężnych np. planowanie

• faktycznej realizacji operacji pieniężnych (gromadzenie i wydatkowanie środków)

• ewidencji i analizie oraz kontroli operacji pieniężnych zrealizowanych w przeszłości

Pojecie szersze od finansów.

Uwarunkowania decyzji finansowych przedsiębiorstwa

• otoczenie

• wizja- jak przedsiębiorstwo chciałoby być postrzegane

• misja- zadanie, które przedsiębiorstwo stawia sobie za cel

• strategia- cele długoterminowe, do których dążymy wraz ze wskazaniem narzędzi jakie używamy żeby dotrzeć do tego celu

• decyzje

• cele

Decyzje finansowe wg kryterium czasu

• decyzje krótkoterminowe, związane z działalnością bieżącą, maja wpływ na poziom płynności finansowej (zdolność do terminowego regulowania zobowiązań o charakterze krótkoterminowym)

• decyzje rozwojowe, związane z długoterminową strategia rozwoju, maja wpływ na efektywność działania przedsiębiorstwa w dłuższej perspektywy czasowej

Obszary problemowe finansów przedsiębiorstwa

• Kształtowanie wielkości i struktury majątku przedsiębiorstwa poprzez określanie kierunków i form inwestowania w powiązaniu z realizowana działalnością operacyjna

• Kształtowanie struktury kapitałowej poprzez określenie sposobu pozyskiwania środków na finansowanie działalności operacyjnej i inwestycyjnej

• Kształtowanie relacji pomiędzy struktura majątkowa i struktura kapitałowa gwarantujących zachowania równowagi ekonomiczno-finansowej

• Podział zysku i potyka dywidendy w kontekście relacji zachodzących miedzy działalnością bieżącą i rozwojowa

Obszary decyzji finansowych

• pozyskiwanie kapitału i kształtowanie struktury kapitału

• alokacja kapitału i jego efektywne wykorzystanie

• zarządzanie ryzykiem

Obszary działalności przedsiębiorstwa i jego decyzje

Działalność operacyjna

Zarządzanie ryzykiem

Działalność inwestycyjna Działalność finansowa

Decyzje operacyjne

Związane są ze zmiana i poziomem:

• zysku operacyjnego

• przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej

• stanu aktywów obrotowych i źródłami ich finansowana

Obszary decyzji

• zarządzanie zapasami

• polityka kredytów i zarządzania należnościami

• gospodarowanie środkami i pieniężnymi

• kształtowanie poziomu dźwigni operacyjnej (miara ryzyka operacyjnego, w jakim stopniu przedsiębiorstwo jest na nie narażone, .. w wahaniach zysku operacyjnego i przepływów)

Decyzje inwestycyjne

• dotyczą wyboru kierunku alokacji zgromadzonego kapitału zgodnie z oczekiwana stopu zwrotu i akceptowanym poziomem ryzyka

• związane są z realizacja ogólnej strategii rozwoju, zwiększeniem siły konkurencyjnej i utrzymaniem pozycji rynkowej

• dotyczą wszystkich rodzajów aktywów

• odnoszą sie do zakupu, utrzymania, odnawiania, sprzedaży i zarządzania aktywami

• powinny być podejmowane zgodnie z podstawowa zasada inwestowania

Struktura kapitału -proporcje udziału kapitału własnego i obcego w finansowaniu aktywów przedsiębiorstwa

Optymalna struktura kapitału - taki udział kapitału własnego i obcego, który minimalizuje poziom średnioważonego kosztu kapitału jednocześnie maksymalizując wartość przedsiębiorstwa

Zasada finansowania - przedsiębiorstwo powinno dążyć do optymalizacji struktury kapitału

Zasada wypłaty dywidendy - przedsiębiorstwo powinno wypłacić dywidendę, gdy nie ma ciekawych i efektywnych projektów inwestycyjnych

Decyzje z zakresu zarządzania ryzykiem

• analiza akceptowanego poziomu ryzyka i podstawy wobec ryzyka

• wybór poziomu równowagi pomiędzy osiąganym dochodem a akceptowanym ryzykiem

• Rodzaje ryzyka:

- systematyczne (zewnętrzne)- nie podlega kontroli przedsiębiorstwa

- specyficzne (wewnętrzne)- zależy od decyzji przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo w ujęciu modelowym

PRZEDSIBIORTWO JAKO OGNIWO SYSTEMU FINANSOWEGO

Ogniwa systemu finansowego to:

• przedsiębiorstwo

• państwo

• banki

• ubezpieczyciele

• gospodarstwa domowe

Pomiędzy nimi zachodzą ciągle strumienie pieniężne

Strumienie finansowe

Zjawiska ekwiwalentne- na zasadach rynkowych

Strumienie transferowe - nie towarzyszy przepływ zwrotny od drugiej strony np. podatki

Strumienie kredytowe - związane z kreacja pieniądza w momencie udzielania kredytu i z eliminacja tego pieniądza w przypadku spłaty kredytu

Otoczenie przedsiębiorstwa- zbiór wszystkich obiektów nie należących do systemu, których własności oddziaływają na system i zarazem ulęgają zmianie pod wpływem działania tego systemu

Interesariusz- podmioty chodzące w relacji z przedsiębiorstwem, maja soj intere żeby przedsiębiorstwo dobrze działało, właściciele, dostawcy, pracownicy, odbiorcy, społeczność lokalna, władza publiczna

Czynniki oddziaływania

a) pozytywny wpływ

• rozwój systemu ulg inwestycyjnych

• wzrost wielkości dochodu narodowego

• wzrost poziomu eksportu

• wzrost produkcji przemysłowej

• zrost popytu na ofertę przedsiębiorstw produkcyjnych

• spadek cen..............

Przedsiębiorstwo w modelu inwestycyjnym

Przedsiębiorstwo w modelu księgowym

Temat: Definicja i pomiar celu przedsiębiorstwa

Cel dzialania przedsiebiorstwa

Cel- punkt, do którego osiągnięcia sie zmierza; pożądany przyszły stan rzeczy, który ma zostać osiągnięty; motyw wewnętrzny, zamiar, dążenie do określonego stanu lub chęć wykonywania pewnych czynności

Hierarchizacja celów w przedsiębiorstwie.

1. Cele strategiczne - maja wpływ jak będą definiowane cele strategiczne i taktyczne

2. Cele taktyczne

3. Cele operacyjne

Klasyfikacja celów przedsiębiorstwa

• główny - cele strategiczne

• szczegółowy - cele niższego rzędu

• ilościowe - opisane za pomocą liczb np. określony przychód ze sprzedaży, rentowność itd.

• jakościowe - definiowane w sposób opisowy

• ekonomiczne - tym cele finansowe np. udział przedsiębiorstwa na rynku

• pozaekonomiczne w tym cele społeczne, etyczne i ekologiczne społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa np. wspieranie inicjatyw kulturalnych

Perspektywa rozważania celu działania przedsiębiorstwa

a) charakter celu

• cele ekonomiczne- maksymalizacja udziału w rynku, stabilizacja zatrudnienia, maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa, utrzymanie płynności finansowej

• cele pozaekonomiczne- zachowanie bezpieczeństwa pracy, działalność zgodna z normami etycznymi, ochrona środowiska naturalnego, rozwój społeczności lokalnej

b) perspektywa interesariuszy

• cele pracowników- stabilność zatrudnienia, zrost wynagrodzeń, zwiększenie zaplecza socjalnego

• cele kredytodawców- bieżąca splata zadłużenia , zachowane płynności finansowej, utrzymanie zdolności kredytowej

• cele właścicieli- maksymalizacja wartości rynkowej, maksymalizacja zysku, zachowanie płynności finansowej

c) horyzont czasowy

• cele strategiczne - długoterminowe, formułowane na najwyższym szczeblu zarządzania, odpowiadają założeniom globalnej strategii rozwoju przedsiębiorstwa

• cele taktyczne - średnioterminowe, realizowane na średnich szczeblach zarządzania, wspierające realizacje celów strategicznych

• cele operacyjne (bieżące)- krótkoterminowe, realizowane na najniższych szczeblach zarządzania, wspierające realizacje celów taktycznych

Ujecie teoretyczne	Teoria neoklasyczna	Teoria agencji oraz teoria akcjonariuszy	Finanse behawioralne oraz teoria interesariuszy
Cel przedsiębiorstwa	Maksymalizacja zysku księgowego	Maksymalizacja korzyści dla właściciela	Maksymalizacja korzyści dla społeczeństwa
Model działania przedsiębiorstwa	Model księgowy	Model inwestycyjny	Model kontraktowy

Maksymalizacja bogactwa dla właścicieli

• główny cel działania współczesnego przedsiębiorstwa

• osiągany jest poprzez maksymalizowanie wartości przedsiębiorstwa

• zgodnie z koncepcja CSR maksymalizacja korzyści dla właścicieli wymaga uwzględnienia oczekiwań pozostałych grup interesariuszy

• jednak pierwszeństwo maja oczekiwania właścicieli

Ograniczenia realizacji celów

• konflikt agencji- związana z oddzieleniem funkcji właścicieli i zarządzających; koszty agencji- różnica miedzy wartością jaka firma by miała jakby była zarządzająca przez właścicieli a wartością jaka ma firma gdy jest zarządzająca przez menadżerów

• asymetria informacji- 2 strony transakcji maja różny dostęp do informacji, menadżerowie maja przewagę nad właścicielami, jeśli chodzi o dostęp do informacji bo są w firmie codziennie

• sprzeczne oczekiwania różnych grup interesu

Pomiar celu przedsiebiorstwa

Pomiar maksymalizacji bogactwa właścicieli

Metody stopnia realizacji celu przedsiebiorstwa mogą wykorzystywać różne kategorie finansowe:

• wynik finansowy (zysk księgowy)

• wartość rynkowa (rynkowa cena akcji)

• stopa zwrotu dla właścicieli

• zysk ekonomiczny i rynkowa wartość dodana

Wskaźniki oparte na zysku księgowym

• zysk netto na 1 akcje (EPS) = zysk netto/ liczba akcji

$$\text{EPS} = \frac{\text{EAT}}{N}$$

• stopa zwrotu z kapitału własnego (ROE) = $\frac{\text{Zysk}\ \text{netto}}{\text{Kapita}l\ wl\text{asny}}\ (\text{wyra}z\text{any}\ w\ \%)$

$$\text{ROE} = \frac{\text{EAT}}{E}$$

N - liczba akcji

EAT - zysk netto

E - kapitał własny

Krytyka zysku netto jako miary efektów działania

• odnosi sie do przeszłości

• ustalany zgodnie z zasadami rachunkowości - różne rozwiązania w zakresie ewidencji zdarzeń gospodarczych

• nie uwzględnia czynnika czasu: zmian wartości pieniądza w czasie

• nie uwzględnia ryzyka

• nie uwzględnia skutków polityki inwestycyjnej

• nie uwzględnia polityki dywidendy

• nie odpowiada rzeczywistym przepływom pieniężnym generowanym w przedsiębiorstwie

• nie uwzględnia kosztów alternatywnych

Wskaźniki oparte na cenie rynkowej akcji

• cena rynkowa do zysku na akcje (P/E) = $\frac{\text{Cena}\ \text{rynkowa}\ \text{jednej}\ \text{akcji}}{\text{Zysk}\ \text{netto}\ \text{przypadaj}a\text{cy}\ \text{na}\ \text{jedn}a\ \text{akcj}e}$

$\frac{P}{E} - \frac{P}{\text{EPS}}$

• cena rynkowa do wartości księgowej- $\frac{\text{Cena}\ \text{rynkowa}\ \text{jednej}\ \text{akcji}}{\text{Warto}sc\ \text{jednej}\ \text{akcji}}$

$\frac{P}{\text{BV}} - \frac{P}{\text{BVPS}}$

$\text{BVPS} - \frac{E}{N}$

P - cena rynkowa akcji

E - kapitał wlany

N - liczba akcji

Z każdą akcja

• wartość nominalna akcji- podział kapitału na akcje

• wartość emisyjna - po tej cenie jest sprzedawana akcji, wyższa lub równa cenie nominalnej, części przewyższającej tarza na kapitał zapasowy (agio)

• wartość księgowa - wartość kapitału wlanego przypadającego na jedna akcje

Stopa zwrotu dla właścicieli

• całkowita stop zwrotu dla właścicieli (wyrażana w %)

$\text{TSR} = \frac{\left( P_{1} - P_{0} \right) + D}{P_{0}}$

P1 - cena rynkowa akcji na koniec inwestycji

P0 - początkowa cena rynkowa akcji

D - wartość dywidendy otrzymanej w okresie inwestycji

MVA I EVA

MVA rynkowa wartość dodana

• nadwyżka wartości rynkowej kapitału zainteresowanego w działalność przedsiębiorstwa (mv) ponad wartość zainwestowanego kapitału całkowitego (IC)

MVA = MV − IC

Przyrost rynkowej wartości dodanej MV > IC

Destrukcja rynkowej wartości dodanej MV < IC

Obliczanie MVA

EVA_t - ekonomiczna wartość dodana na koniec okresu t

WACC_t - średni ważony koszt kapitału przedsiębiorstwa odpowiadający warunkom w okresie t

$$\text{MVA} = \frac{\text{suma}\ \text{EVA}_{t}}{(1 + \text{WACC}_{t})}$$

EVA - Ekonomiczna wartość dodana

• Zysk ekonomiczny- nadwyżka wyniku przedsiębiorstwa ponad sumę kosztów operacyjnych i finansowych, w tym kosztu kapitału własnego

• Wyraża stopień pomnożenia kapitału zainwestowanego w przedsiębiorstwie w pojedynczym okresie

• miara wartości dodawanej okresowo do kapitału zainwestowanego przez właścicieli

Obliczanie EVA

EVA_t = EBIT₁ * (1−T) − WACC₁ * IC_t − 1

EVA_t = (ROIC_t−WACC₁) * IC_t − 1

T - stopa podatku dochodowego przedsiębiorstwa

EBIT_t - zysk operacyjny na koniec okresu t

WACC_t - średni ważony koszt kapitału odpowiadający warunkom w okresie t

IC_t-1- kapitał zainwestowany w operacje przedsiębiorstwa na początku okresu t

ROIC_t- stopa zwrotu z kapitału zainwestowanego w operacje przedsiębiorstwa na koniec okresu t

EBIT * (1−T) = NOPAT_t - zysk operacyjny netto po opodatkowaniu na koniec okresu t

Interpretacja EVA

• Formuła 1. EVA to kategoria wynikowa odpowiada sumie przychodów operacyjnych pomniejszonych o koszty związane z działalnością operacyjna (wielkość NOPAT) oraz o koszty związane z finansowaniem działalności (WACC * IC)

• Formuła 2. EVA to kwotowo wyrażony stopień pomnożenia kapitału (ROIC) ponad koszt jego pozyskiwania (WACC)

• Jeśli EVA>0 to nastąpi kreacja wartości na koniec danego okresu

Działalność przedsiębiorstwa zapewnia zwrot z zaangażowanego kapitału na poziomie wyższym niż koszty jego pozyskania

Temat: Decyzje w zakresie kształtowania struktury kapitału

Kapitał- definicja i znaczenie

• kapitał finansowy = pasywa

• źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa

• aktywa = pasywa

Struktura kapitału - definicja

• udział kapitału własnego i zobowiązań w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa

• szeroka definicja - odpowiada strukturze pasywów

• nazywana także struktura źródeł finansowania

Optymalna struktura kapitału- taki udział kapitału własnego i obcego, przy którym średni wazony koszt kapitału (WACC) osiąga poziom minimalny a wartość przedsiębiorstwa jest maksymalizowana

Źródła kapitału - klasyfikacja

Kryterium	źródła
Pozycja prawna kapitałodawcy	Własne
Źródła finansowania	Wewnętrzne
Okres wykorzystywania	Długoterminowe
Miejsce pozyskiwania kapitału	system bankowy
Obciążenie płatnościami	Odsetkowe
Miejsce pochodzenia kapitałodawcy	Krajowe

Struktura kapitału ujęcie bilansowe

a) kapitał własny

• kapitał zakładowy - z emisji akcji, zasilany poprzez wartość nominalna akcji

• kapitał zapasowy - ma 2 źródła, zatrzymany zysk, SA obowiązkowy 8% zysku netto, 2 charakter zewnętrzny - agio

• kapitał rezerwowy- dobrowolna decyzja przedsiębiorstwa, np. na wypłatę dywidendy, na prace rozwojowe tworzone z odpisów zysku

• wynik finansowy

b) zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

• rezerwy na zobowiązania

• zobowiązania długoterminowe

• zobowiązania krótkoterminowe

Finansowanie wewnętrzne

a) z transformacji majątku

• z bieżących wpływów

• z odpisów amortyzacyjnych

• ze sprzedaży zbędnego majątku

• z przyspieszenia obrotu kapitału

• pozostałe

b) przez kształtowanie kapitału

• zatrzymanie zysku

• kształtowanie długookresowych rezerw

Finansowanie zewnętrzne

1. własne

• udziały

• dopłaty wspólników

2. obce

a) przez rynek finansowy

• kredyty krótkoterminowe

• długoterminowe kredyty i pożyczki

b) przez rynek towarowy

• kredyt odbiorcy

• kredyt dostawcy

c) substytuty kredytu

• factoring

• leasing

d) szczególne formy finansowania

• środki pozyskiwane z UE

ŹRÓDŁA KAPITAŁU WŁASNEGO

Kapitał własny - cechy:

• bezterminowy i bezzwrotny

• pochodzi z wkładów właścicieli

• pochodzi z wygospodarowanego zysku

• nie wymaga obowiązkowych płatności związanych z jego obsługą

• bezpieczne i stabilne źródło finansowania przedsiębiorstwa

Funkcje kapitału własnego

• założycielska - związana z faktem iż w wielu formach prawnych jest wymagany wkład własny do rozpoczęcia działalności np. w KSH min kapitał zakładowy

• gwarancyjna - w razie strat pierwszym źródłem pokrywaniem tych strat jest kapitał własny; stanowi zabezpieczenie zwrotu środków wniesionych przez pożyczkodawców

• robocza - służy do finansowania bieżących operacji oraz inwestycji związanych z rozwojem przedsiębiorstwa

Kapitał własny:

a) wewnętrzny

• zysk zatrzymany

b) zewnętrzny

• z rynku prywatnego

• z rynku publicznego

Zysk zatrzymany

Zalety:

• uniezależnienie od podmiotów zewnętrznych

• pozwala utrzymać dotychczasowa strukturę własności

• nie ma kosztów związanych z procesem emisji akcji

• aktualni akcjonariusze otrzymują akcje gratisowe

Wady:

• decyzja o zatrzymaniu zysku związana jest z polityka dywidendy prowadzona w przedsiębiorstwie

• wytupuje koszt alternatywny (utraconych możliwości)

• ograniczona wysokość środków finansowych

Emisja akcji

Rodzaje emisji akcji

• na rynku prywatnym lub na rynku publicznym

• pierwsza emisja publiczna (Initial Public Offering, IPO) lub kolejne emisje akcji (SPO)

• na rynku krajowym lub na rynku zagranicznym

Tryby emisji akcji:

• subskrypcja zamknięta - oferowanie praw poboru nowych akcji wyłącznie dotychczasowym akcjonariuszom (zwykle na zasadach preferencyjnych); prawo poboru - można sprzedać na rynku; wada- potencjalny kapitał jest ograniczony do kapitału akcjonariuszy

• subskrypcja prywatna - oferowanie nowych akcji wyłącznie jednemu, wybranemu inwestorowi o charakterze strategicznym

• subskrypcja otwarta (publiczna) - nowe akcje kierowane są do nieograniczonej liczby inwestorów

Emisje akcji - korzyści dla spółki

• promocja i efekt marketingowy

• prestiż spółki giełdowej

  • większa wiarygodność wobec banków i instytucji finansowych (wyższy rating - mniejszy koszt kredytu)

  • większa wiarygodność przy zdobywaniu nowych kontraktów i kontrahentów

• dostęp do kapitału o znacznej wartości

• możliwość budowy grupy kapitałowej (płatność akcjami nowej emisji)

• możliwość oferowania akcji na terenie całej UE na podstawie prospektu zatwierdzonego w Polsce

Emisja akcji - korzyści dla interesariuszy

Korzyści dla właścicieli

• możliwość realizacji strategii wyjścia z inwestycji w wybranym przez siebie momencie

• możliwość pozyskania inwestora strategicznego na korzystnych warunkach

• rynkowa wycena akcji

Korzyści da zarządu i pracowników

• możliwość przeprowadzenia programu motywacyjnego - emisja akcji pracowniczych

Emisje akcji - obowiązki i koszty

• obowiązki informacyjne - podnoszą wiarygodność firmy jednocześnie odkrywając ja przed konkurencja

• zmiana kultury korporacyjnej - oświadczenie o stosowaniu zasad ładu korporacyjnego

• respektowanie praw akcjonariuszy mniejszościowych

• koszty procesu upublicznienia

• zależność wyceny od koniunktury giełdowej

Droga spółki na GPW krok po kroku

• Decyzja właścicieli o wejściu na giełdę

• Przekształcenie w spółkę akcyjna, (jeśli funkcjonuje w innej formie prawnej)

• Uchwala WZ o zamiarze wprowadzenia akcji do obrotu giełdowego i ewentualnej nowej emisji akcji

• Ewentualna restrukturyzacja

• Wybór domu maklerskiego i doradców

• Sporządzenie prospektu emisyjnego

• Rejestracja akcji w KDPW

• Dopuszczenie akcji na giełdę

• Pierwsze notowanie

Charakterystyka Privae Equity

• Private Equity - bogaci inwestorzy instytucjonalni i indywidualni, którzy inwestują posiadane środki w małe firmy, o dużym potencjale wzrostu, nienotowane na rynku giełdowym

• główny cel - pomoc w rozwoju przedsiębiorstwa

• Inwestycje obarczone są wysokim ryzykiem, wiec inwestorzy oczekują odpowiednio wysokiej stopy zwrotu (około 35% w skali roku)

• Inwestorzy staja sie współwłaścicielami przedsiębiorstwa

• Okres inwestycji od 3 do 10 lat

Pivate Equity - kapitał własny nienotowany na rynku publicznym

Fundusze Venture Capital (podwyższonego ryzyka)

• inwestorzy instytucjonalni

• znaczne kwoty dla przedsiębiorstw o wysokim potencjale wzrostu

• oczekiwana ponadprzeciętna stopa zwrotu z inwestycji

• dodatkowo oferowana pomoc w zarządzaniu podmiotem

• wysoka oczekiwana stopa zwrotu przekłada sie na wysoki koszt kapitału dla przedsiębiorstwa

Business angel

• bogaci inwestorzy indywidualni

• oferują młodym firmom z dużym potencjałem wzrostu znaczne środki finansowe

• także wiedze i doświadczenie

• w zamian za akcje firmy

• w oczekiwaniu wysokiej stopy zwrotu po zakończeniu inwestycji (zwykle 5 - 7 lat)

Wady i zalety PE/VC

Zalety:

• brak regularnych opłat

• zmniejszenie ryzyka finansowego

• umożliwienie pozyskiwania kapitału obcego

• doradztwo

• rozwój

• wzrost wiarygodności podmiotu

• tworzenie nowych miejsc pracy

Wady:

• podział zysku i kontroli nad spółką

• wysoki koszt kapitału

• ograniczenie niezależności

• skomplikowana procedura pozyskiwania kapitału

ŹRÓDŁA KAPITAŁU OBCEGO

Kapitał obcy - cechy

• terminowy i zwrotny

• pochodzi od wierzycieli

• wymaga obowiązkowych płatności (odsetek oraz raty kapitałowe)

• brak zwrotu kapitału obcego w terminie może prowadzić do ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa

• tylko funkcja robocza

Źródła kapitału obcego

• zobowiązania krotko i długoterminowe

• zobowiązania obciążone obowiązkowymi płatnościami odsetkowymi i nieobciążone płatnościami

• zobowiązania wobec sektora bankowego lub zobowiązania wynikające z emisji papierów dłużnych na rynku finansowym

• kapitał obcy pozyskiwany na rynku krajowym lub na rynku globalnym

• leasing jako alternatywa dla kredytu bankowego

Kredyt bankowy - przekazanie siły nabywczej przez kredytodawcę dla realizacji określonego celu przedsiębiorstwu, które zobowiązuje sie do zwrotu kredytu w określonym terminie wraz z odsetkami i innymi kosztami

Bank Kredytobiorca

Zalety:

• pozyskanie niezbędnych źródeł finansowania

• koszt - tarcza podatkowa

• efekt dźwigni finansowej

Wady:

• ograniczona dostępność

• konieczność realizacji celu

• koszt kredytu

• konieczność zabezpieczeń

• procedura

EMISJA OBLIGACJI

Obligacje przedsiębiorstw - są to świadectwa stwierdzające, ze przedsiębiorstwo pożyczyło od osoby fizycznej lub instytucji pewna sumę pieniędzy, która przyrzeka zwrócić na określonych warunkach

Obligacje te są emitowane w określonych nominałach oraz maja ustalona stopę oprocentowania.

Przedsiębiorstwo zobowiązuje sie w ten sposób do płacenia odsetek oraz zwrotu wartości obligacji po upływie terminu jej wymagalności.

Emisja obligacji: spółka z o.o., S.A., Spółka komandytowo - akcyjna

Rodzaje obligacji przedsiębiorstw

W zależności od korzyści przysługujących obligatariuszom:

• zwyczajne - które zawierają zobowiązanie emitenta, tyko do zapłaty odsetek

• udziałowe - upoważniające obligatariusza do udziału w zyskach emitenta

• z prawem pierwszeństwa - do objęcia akcji w przyszłości akcji wypuszczonych przez emitenta obligacji

• zamienne (papiery hybrydowe) - których posiadacz uprawniony jest do zamiany obligacji akcje z przyszłych emisji danego emitenta obligacji zamiast ich wykupu

Klasyfikacja obligacji przedsiębiorstw

KRYTERIUM PODZIAŁU	RODZAJE OBLIGACJI
Sposób zabezpieczenia	Zabezpieczone (całkowicie lub częściowo) Niezabezpieczone
Sposób oprocentowania	o stałej stopie o zmienne stopie indeksowe zero kuponowe
Ze względu na uprawnienia posiadacza	zwykłe zamienne z prawem pierwszeństwa przychodowe
Termin wykupu	krótkoterminowe średnioterminowe długoterminowe
Sposób oznaczenia obligatariusza	imienne na okaziciela

Zalety pozyskiwania kapitału poprzez emisje obligacji

• możliwość pozyskiwania dużych kwot kapitału

• rozproszenie ryzyka na duża liczbę pożyczkodawców

• większa wiarygodność przedsiębiorstwa przy emisji publicznej

• ustalenie ceny przez przedsiębiorstwo

• możliwość zastosowania różnego rodzajów obligacji

• niższy koszt tego źródła finansowania w porównaniu do kredytu bankowego

Wady pozyskiwania kapitału droga emisji obligacji:

• ograniczona dostępność

• konieczność spełnienia przez przedsiębiorstwo wielu wymogów formalnych, które mogą oznaczać duże nakłady czasu i pracy

• ryzyko niedostatecznego popytu na obligacje

LEASING

Leasing - przekazanie przez finansującego do użytkowania rzeczy korzystającemu za ustaloną w umowie opłatę

Finansujący Korzystający

Instytucja finansująca zakup dobra Leasingodawca Leasingobiorca

Leasing operacyjny - korzyści:

• przydatny w sytuacji krótkotrwałości i przejściowości zmian popytu

• prowadzi do racjonalizacji kosztów własnych

• prowadzi do poprawy technicznego poziomu parku produkcyjnego

• instrument pokonywania luki technologicznej

• zmniejszenie zapotrzebowania na kapitał własny

Wady: cena, dostępność

Leasing finansowy - korzyści

• brak natychmiastowego zaangażowania kapitału własnego

• przesunięcie zapotrzebowania z kapitału inwestycyjnego na kapitał obrotowy

• poprawa niektórych parametrów gospodarki finansowej (poprawa rentowności i przyspieszenie obiegu kapitału)

Przesłanki do oceny wyboru leasing finansowy - kredyt inwestycyjny

• wysoki udział kapitału własnego w wypadku mieszanego finansowania

• krotki termin spłaty kredytu bankowego

• wysoka stopa opodatkowania przedsiębiorstwa

• wysoka kalkulacja oprocentowania kapitału obcego

• niedegresywne metody amortyzacji

• nie potrzebna jest dodatkowe zabezpieczenie

Im więcej przesłanek jest spełnionych, tym korzystniejszy jest leasing

KREDYT HANDLOWY I FACTORING

Kredyt handlowy

Przedsiębiorstwo Przedsiębiorstwo

• krótkoterminowe źródło finansowania pozabankowego

• polega na odroczonym terminie płatności za dostarczone towary i usługi

• jest jedna z najdroższych form finansowania obcego

• możliwość skorzystania ze konta bankowego

Factoring to wykup i obsługa należności

Jakich?

• prawidłowych (mieszczących sie w ustalonym terminie płatności) nie mogą byc przeterminowane, sporne

• niepodlegających cesji na rzecz osób trzecich

Faktor realizuje funkcje:

a) finansowe

• nabywa dokumenty płatnicze

• płaci za sprzedane należności wg ustalonej ceny zakupu (w pełnej wysokości lub w części)

• przyjmuje należności w komis, pośredniczy w sprzedaży na rynku wierzytelności

b) usługowe

• prowadzi w imieniu klienta rozliczenia finansowe

• fakturuje należności

• inkasuje należności

c) gwarancyjne

• przejmuje odpowiedzialność całkowita lub częściowa za realizacje długu

• uzależnia przyjecie od ceny wiarygodności dłużnika

Zalety:

• pozwala poprawiać płynność nawet gdy nie można wziąć kredytu

• możliwość oferowania kredytu kupieckiego naszym kontrahentom

Wady:

• koszt (droższy od kredytu obrotowego)

• ograniczona dostępność

Kapitał własny i obcy – porównanie

CECHY	KAPITAŁ WŁASNY	KAPITAŁ OBCY
Zalety	Bezzwrotny Bezterminowy Stabilny Bezpieczny Niezależność ekonomiczna Wiarygodność finansowa	Tarcza podatkowa Dźwignia finansowa Niższy koszt kapitału Niezmienna struktura własności
Wady	Wyższy koszt kapitału Brak tarczy podatkowej – podwójne opodatkowanie dywidend Brak dźwigni finansowej Zmiany struktury własnościowej	Konieczność zwrotu w określonym terminie Ryzyko finansowe Obowiązkowe płatności (odsetki + raty kapitałowe) Ryzyko płynności

KSZTAŁTOWANIE STRUKTURY KAPITAŁU PRZEDSIĘBIORSTWA

Fazy rozwoju przedsiębiorstwa i źródła jego finansowania

Wczesne fazy rozwoju	Wzrost	Dojrzałość
Venture Capital Business Angels Rodzina, przyjaciele, oszczędności	Kredyty Venture Capital Business Angels Dotacje Zatrzymanie Zysku	Kredyty Mezzanine finance Venture capital
Kapitał zalążkowy	Start – up	Finansowanie II i III fazy

DużeNisk

Zagadnienie pozyskania kapitału przez podmioty gospodarcze obejmuje trzy grupy problemów

• Analizę i ocenę potrzeb kapitałowych

• kształtowanie racjonalnej struktury pozyskiwanego kapitału oraz wybór źródła kapitału

• kształtowanie optymalnego kosztu kapitału i jego rozłożenie w czasie, w powiązaniu z efektami osiągniętymi z tytułu wykorzystania kapitału

Determinanty wyboru struktury finansowania

• forma organizacyjno - prawna przedsiębiorstwa

• efekt dźwigni finansowej

• ryzyko jakim jest obarczona działalność przedsiębiorstwa

• dostępność kapitału i jego koszt

• sytuacja finansowa przedsiębiorstwa

• stan gospodarki

• sytuacja na rynku finansowym i jego segmenty

Optymalna struktura finansowania

• zapewnia zachowanie płynności finansowej przedsiębiorstwa

• maksymalizuje wartość przedsiębiorstwa

• minimalizuje koszty finansowania przedsiębiorstwa

• maksymalizuje rentowność kapitału własnego

Modele struktury kapitału

• Model preferencyjny kapitału własnego - przedsiębiorstwo wykorzystuje zysk, podejście konserwatywne, nacisk na bezpieczeństwo, stabilność, płynność; mniejsza rentowność;

• Model preferencyjny kapitału obcego - kapitał własny na poziomie minimalnym, skorzystanie z dźwigni finansowej, tarczy podatkowej, duże ryzyko

• Model dywersyfikacji struktury kapitału - łączy kapitał własny i obcy tak aby dążyć do optymalizacji struktury kapitału, równowagi pomiędzy ryzykiem, osiągana rentownością

KOSZT KAPITALU

Koszt kapitału

• koszt związany z korzystaniem z kapitału pochodzącego z określonego źródła

• stopa zwrotu z inwestycji, którą przedsiębiorstwo musi zapewnić kapitałodawcom, aby pozyskać kapitał

dla inwestorów:

• minimalna oczekiwana/akceptowana/ wymagana stopa zwrotu z tytułu przekazana środków na finansowanie działalności przedsiębiorstwa

Średni ważony koszt kapitału (WACC)

• średnia kosztów poszczególnych jego składników, ważona ich udziałem w całości kapitału

• strukturę kapitału ustala sie na podstawie bieżących warunków rynkowych, a nie wartości historycznych

• wyznacza minimalna wymagana stopę zwrotu z projektów inwestycyjnych prowadzonych w przedsiębiorstwie

WACC = Ku * Wu + Ke * We + Ko * Wo

Ku, Ke, Ko – koszt kapitału uprzywilejowanego, zwykłego i obcego (wyrażany stopą procentową)

Wu, We, Wo – waga kapitału uprzywilejowanego, zwykłego i obcego mierzona udziałem danego składnika kapitału udziałem w sumie wartości rynkowej zgromadzonych środków finansowych (wyrażana w postaci ułamka dziesiętnego

WACC jest stopą procentową

Modele szacowania kosztu kapitału własnego

• Model Gordona

• da akcji uprzywilejowanych (z kosztami emisji i bez) [dywidenda w tej samej wysokości]

• dla akcji zwykłych (z kosztami emisji i bez) [dywidenda zwiększa sie z roku na rok o ten sam %]

• dla zysków zatrzymanych

• Model CAPM

• dla akcji zwykłych i zysków zatrzymanych

Kapitał własny nie jest źródłem bezkosztowym

MODEL GORDONA

Koszt kapitału akcyjnego uprzywilejowanego - Model Gordona

• dywidenda od akcji uporządkowanej jest stała

• akcje trzymane są jako inwestycja bezterminowa

• brak zysków kapitałowych

$$\text{Ku} = \ \frac{\text{Du}}{\text{Pu}}*100\%$$

Ku – koszt kapitału akcyjnego uprzywilejowanego

Du – wartość stałej rocznej dywidendy przypadające na 1 akcję uprzywilejowaną

Pu – cena rynkowa 1 akcji uprzywilejowanej

Koszt kapitału akcyjnego uprzywilejowanego

• Przy uwzględnieniu kosztów emisji i sprzedaży nowych akcji uprzywilejowanych:

$$\text{Ku} = \ \frac{\text{Du}}{\text{Psu} - \text{Fsu}}*100\%$$

Psu – cena sprzedaży akcji uprzywilejowanej

Fsu – koszty emisji i sprzedaży przypadające na jedną akcje uprzywilejowaną

Koszt kapitału akcyjnego zwykłego

• metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych - model Gordona

• Dywidenda rośnie w stałym tempie = g

• jednym dochodem z akcji jest dywidenda

$$\text{Ke} = (\ \frac{D1}{P0} + g\ )*100\%$$

Ke – koszt kapitału akcyjnego zwykłego

D1 – wartosc rocznej dywidendy przypadającej w następnym okresie na akcję zwykłą, dywidende oczekiwaną D1 = D0 (1 + g)

P0 – rynkowa cena akcji zwykłej

G – oczekiwana stała stopa wzrostu dywidendy

g=ROE*RR=ROE*(1−DPR)

RR- stopa wypłaty dywidendy

Koszt kapitału akcyjnego zwykłego

• model Gordona

• Nowa emisja akcji związana z poniesieniem kosztów emisji i sprzedaży akcji

• Koszty emisji zmniejszają wpływy z tytułu emisji akcji ponosząc koszt kapitału

$$\text{Ke} = (\ \frac{D1}{P0\ - \text{Fsz}} + g\ )*100\%$$

P0 – cena sprzedaży akcji zwykłej

Fsz – koszt emisji i sprzedaży przypadające na jedną akcję zwykłą ( w ujęciu wartościowym)

MODEL CAPM

Model CAPM

• model wyceny aktywów kapitałowych

• koszt kapitału własnego odpowiada stopie zwrotu wolnej od ryzyka powiększonej o premie z tytułu inwestycji w akcje konkretnego przedsiębiorstwa

Ke = Rrf +  β * (Rm − Rrf)

Rrf – stopa zwrotu wolna od ryzyka (dochodowość obligacji skarbowych)

β – współczynnik beta akcji danej fimy mierzący zmienność dochodów z akcji w odniesieniu do dochodów z portfela rynkowego; im wyższa beta, tym większe ryzyko

Rm – stopa zwrotu z portfela rynkowego (indeks giełdowy)

(Rm – Rrf) – premia za ryzyko na rynku akcji

β (Rm – Rrf) – premia za ryzyko inwestycji w akcje konkretnej spółki

KOSZT KAPITAŁU OBCEGO

Koszt kapitału obcego

• koszt długu (zaciągniętego kredytu) obciąża koszty działalności przedsiębiorstwa, zmniejszając jednocześnie podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym

• W rezultacie faktyczny koszt kredytu jest niższy od wysokości oprocentowania o tzw. osłonę podatkowa

Koszt kapitału obcego - sposób obliczania

• koszt kapitału obcego odpowiada stopie oprocentowania długu pomniejszonej o tarcze podatkowa

Ko = i * (1 − T)

Ko – koszt kapitału obcego

I – roczna stopa oprocentowania długu

T – stopa podatku dochodowego (wyrażona ułamkiem)

(1-T) nazywane tarcza podatkowa

Koszt kredytu kupieckiego

• korzystanie z kredytu kupieckiego nie wymaga płacenia odsetek

• koszt kredytu kupieckiego wynika z utraconego upustu za płatność gotówką

$$\text{Kk} = \ \frac{d}{1 - d}\ *\ \frac{365}{t}$$

d – stopa upustu za płatność gotówkową (wyrażana ułamkiem dziesiętnym)

t – liczba dni kredytu kupieckiego

Przykład

Kapitał przedsiębiorstwa składa sie z następujących elementów:

• 100 akcji uprzywilejowanych o wartości nominalnej 10 zł dających prawo do stałej dywidendy w wysokości 20% wartości akcji

• 1000 akcji zwykłych o wartości nominalnej 1 zł, cena rynkowa akcji wynosi 5 zł, ostatnio wypłacona dywidenda wyniosła 0,5 zł, dywidendy rosną w tempie 5% rocznie

• Kredyt bankowy o wartości 4000 zł, odsetki naliczane są dwa razy w roku wg rocznej stopy wynoszącej 10%

Dodatkowe dane: przedsiębiorstwo płaci podatek dochodowy w wysokości 19%. Należy ustalić średni wazony koszt kapitału tego przedsiębiorstwa

Kapitał akcyjny uprzywilejowany

Koszt kapitału

P0 = 10 zł Du = 20 % * 10 zł = 2 zł $Ku = \ \frac{2}{10} = 0,2 = 20\%$

Wartość kapitału akcyjnego uprzywilejowanego

100 akcji * 10 zł = 1 000 zł

Kapitał akcyjny zwykły

Koszt kapitału

P0 = 5 zł D0 = 0,5 zł D1 =0,5*(1 + 0,05) = 0,53 g = 5%

$$Ke = \ \frac{0,53}{5} + \ 0,05 = 0,16 = 16\%$$

Koszt kapitału akcyjnego zwykłego:

1 000 akcji * 5 zł = 5 000 zł

Kapitał obcy

Koszt kapitału

i = 10 % m = 2 kapitalizacja półroczna T = 19%

$ief = {(1 + \frac{i}{m})}^{m - 1}$ $ief = {(1 + \frac{0,1}{2})}^{2 - 1}$ = 0,1025 = 10,25%

Ko = i ef * (1−T) = 10, 25 * (1−0,19) = 8, 3%

Wartość kapitału obcego

4 000 zł

WACC - obliczenia

Kapitał	Wartość rynkowa	Waga	Koszt	Waga x koszt
Akcyjny uprzywilejowany	1 000	0,1	20%	2
Akcyjny zwykły	5 000	0,5	16%	8
Kredyt bankowy	4 000	0,4	8,3%	3,32
Razem	10 000	1,0	----------	WACC 13,32 %

WACC jest stopą dyskontową

Należy wybierać te projekty inwestycyjne, których wartość IRR jest wyższe niż WACC

WYKORZYSTANIE DŹWIGNI W PLANOWANIU ZYSKU I OCENIE RYZYKA

Koszty przedsiębiorstwa

a) Koszty zmienne - zmieniają sie proporcjonalnie do przychodów netto ze sprzedaży

• koszty zużycia surowców i materiałów

• wynagrodzenia

• zużycie energii

• inne koszty związane z wytwarzanymi produktami i usługami

b) koszty stale - są niezmienne w całym badanym okresie

• amortyzacja majątku trwałego

• koszty finansowe (w tym odsetki)

• opłaty

• niektóre podatki

• niektóre wynagrodzenia

RYZYKO FINANSOWE I JEGO POMIAR

Ryzyko finansowe

• jest to ryzyko związane ze sposobem finansowania działalności, wynikające ze struktury kapitału

• ryzyko finansowe związane jest z zastosowaniem dźwigni finansowej

• wynika z posiadanego przez wierzycieli prawa pierwszeństwa do majątku przedsiębiorstwa

• związane jest z niepewnością, co do kształtowania sie przyszłych zysków netto w przedsiębiorstwie wykorzystującym kapitał obcy

• związane jest z ryzykiem niewypłacalności przedsiębiorstwa, które ponoszą wierzyciele

• ryzyko finansowe potęguje ryzyko operacyjne przedsiębiorstwa

Ryzyko finansowe

• związane ze struktura pasywów i występowaniem kosztów stałych w postaci odsetek

• przejawia sie w zmienności zysku brutto/netto (EPS, ROE) na skutek zmian w poziomie zysku operacyjnego

• im wyższe zadłużenie i wyższe koszty finansowe, tym ryzyko finansowe jest wyższe

• miara ryzyka finansowego jest stopień dźwigni finansowej (DFL)

Stopień dźwigni finansowej

• ujecie statystyczne

$$\text{DFL} = \ \frac{S - \text{KZ} - \text{KS}}{S - \text{KZ} - \text{KS} - O} = \frac{\text{EBIT}}{\text{EBT}}$$

• ujecie dynamiczne

$$\text{DFL} = \ \frac{\%\text{EBT}}{\%\text{EBIT}} = \ \frac{\%\text{EPS}}{\%\text{EBIT}} = \ \frac{\%\text{ROE}}{\%\text{EBIT}}\ $$

• Interpretacja: O ile procent zmieni sie zysk brutto (zysk na jedna akcje, rentowność kapitału własnego), jeśli zysk operacyjny zmieni się o 1%

Gdzie:

O – odsetki

EBT – zysk brutto

EPS – zysk netto na jedną akcję

ROE – rentowność kapitału własnego = zysk netto / kapitał własny

S- przychody ze sprzedaży

KZ- koszty zmienne operacyjne

KS- koszty stale operacyjne

EBIT- zysk operacyjny

EBIT = EBT + O

Przykład - obliczanie DFL

W poprzednim roku w przedsiębiorstwie odnotowano następujące informacje:

• Przychody ze sprzedaży 1 000 zł

• Koszty zmienne 600 zł

• Koszty tale 200 zł

• Koszty odsetek 50 zł

Należy ustalić stopień dźwigni finansowej.

$$DFL = \ \frac{S - \text{KZ} - \text{KS}}{S - \text{KZ} - \text{KS} - O}$$

$$DFL = \ \frac{1\ 000 - 600 - 200}{1\ 000 - 600 - 200 - 50} = 1,33$$

DFL =1,33 Jeśli zysk operacyjny zmieni się o 1 % to zysk brutto zmieni sie o 1%*1,33 czyli 1,33 %

Pozytywny efekt dźwigni finansowej

• W miarę wzrostu zadłużenia wzrasta rentowność kapitału własnego przedsiębiorstwa

• warunek dźwigni - rentowność operacyjna aktywów przedsiębiorstwa musi być wyższa od stopy oprocentowania długu

• (EBIT/Aktywa) > stopa oprocentowania długu

• graniczny poziom zysku operacyjnego

• EBIT* = Aktywa * stopa oprocentowania długu

Punkt graniczny dźwigni finansowej

• Punkt obojętności - to taki poziom zysku operacyjnego, który gwarantuje osiągniecie identycznej rentowności kapitału własnego bez względu na zastosowany wariant finansowania (z udziałem lub bez udziału kapitału obcego)

• Graniczny poziom rentowności kapitału własnego:

$$\text{ROEx} = \ \frac{\left( \text{EBITx} - \text{Odsetki} \right)*(1 - T)}{\text{Kapita}l\ wl\text{asny}\ }$$

Przykład efekt dźwigni finansowej

Przedsiębiorstwo ma do wyboru trzy warianty finansowania projektu inwestycyjnego o wartości 3 000 zł:

• Wariant I - finansowanie wyłącznie kapitałem własnym (zł)

• Wariant II - finansowanie 50% kapitałem własnym i w 50% kapitałem obcym (kredyt inwestycyjny oprocentowany 5% w skali roku)

• Wariant III- finansowanie w 20% kapitałem własnym i w 80% kapitałem obcym (kredyt inwestycyjny oprocentowany 10% w skali roku)

Dodatkowe założenia:

• stopa podatku dochodowego płaconego przez przedsiębiorstwo 20%

• roczne przychody ze sprzedaży wynoszą 600 zł

• Koszty zmienne - 240 zł

• Koszty stale 100 zł

Wariant	I	II	III
Kapitał własny	3 000	1 500	600
Kapitał obcy	0	1 500	2 400
Przychody ze sprzedaży	600	600	600
Koszty zmienne	240	240	240
Koszty stale	100	100	100
EBIT	260	260	260
Odsetki	0	75	240
EBT	260	185	20
Podatek 20%	52	37	4
EAT	208	148	16
EBIT/aktywa	9%	9%	9%
ROE	7%	10%	3%
I	-	5%	10%

I wariant - wariant bazowy

II wariant - lepszy od1 bo ROE jest wyższy, oszczędność podatkowa - tarcza podatkowa

III wariant - wraz ze wzrostem zadłużenia, widzimy spadek ROE negatywny efekt dźwigni finansowej

RYZYKO OPERACYJNE I JEGO POMIAR

Ryzyko operacyjne

• związane jest ze struktura aktywów oraz z występowaniem kosztów stałych

• przejawia sie w zmienności zysku operacyjnego wywołanej zmiana wielkości przychodów ze sprzedaży

• im więcej aktywów trwałych (mniejsza elastyczność) i więcej kosztów stałych w postaci amortyzacji, tym większe ryzyko operacyjne (większa wrażliwość zysku operacyjnego na wahania przychodów ze sprzedaży)

• miary ryzyka operacyjnego: prog. rentowności, wskaźnik marzy bezpieczeństwa, stopię dźwigni operacyjnej

Księgowy próg rentowności

• Przychody netto ze sprzedaży = koszty stale + koszty zmienne działalności operacyjnej

• W progu rentowności zysk na działalności operacyjnej = 0

• Ujęcie ilościowe

$$\text{BEP} = \ \frac{\text{Koszty}\ \text{sta}le}{\text{Mar}za\ \text{brutto}}$$

• Ujęcie wartościowe

$$\text{BE}P^{'} = \ \frac{\text{Koszty}\ \text{sta}le}{\text{Mar}za\ \text{brutto}}*\text{cena}\ \text{jednostkow}a$$

• Ujęcie procentowe

$$\text{BE}P^{''} = \ \frac{\text{BEP}}{\text{Pm}}*100\ \%$$

$$\text{BE}P^{''} = \ \frac{\text{KS}}{\text{Pm}*\text{Mar}za\ \text{brutto}\ }$$

Graficzne wyznaczanie progu rentowności

S.K.

6 BEP

5

Przychody ze

4 sprzedaży

3

Koszty zmienne

2

Koszty stałe

1

0

Wskaźnik marży bezpieczeństwa

Wskaźnik marzy bezpieczeństwa obejmuje wrażliwość przedsiębiorstwa na spadek popytu zgłaszanego przez rynek na jego wyroby

$$\text{MB} = \ \frac{\text{Pm} - \text{BEP}}{\text{Pm}}$$

Im wyższy poziom wskaźnika marzy bezpieczeństwa, tym większy spadek popytu może przetrwac przedsiębiorstwo nie ponosząc strat

Stopień dźwigni operacyjnej

• ujecie statyczne

$$\text{DOL} = \ \frac{S - \text{KZ}}{S - \text{KZ} - \text{KS}} = \frac{\text{CM}}{\text{EBIT}}$$

• ujecie dynamiczne

$$\text{DOL} = \frac{\%\text{EBIT}}{\% S}$$

• Interpretacja: o ile procent zmieni się zysk operacyjny, jeśli przychody ze sprzedaży zmienią się

o 1%

Gdzie:

S – przychody netto ze sprzedaży

KZ – koszty zmienne

KS – koszty stałe

CM - marża brutto (przychody ze sprzedaży- koszty zmienne)

EBIT – zysk operacyjny

Stopień dźwigni połączonej (całkowitej)

• ujęcie statyczne

$$\text{DTL} = \ \frac{S - \text{KZ}}{S - \text{KZ} - \text{KS} - O} = \frac{\text{CM}}{\text{EBT}}$$

DTL = DOL * DFL

• ujęcie dynamiczne

$$\text{DTL} = \ \frac{\%\text{EBT}}{\% S} = \ \frac{\%\text{EPS}}{\% S} = \ \frac{\%\text{ROE}}{\% S}\ $$

• Interpretacja: o ile procent zmieni sie zysk brutto (zysk na jedna akcje, rentowność kapitału własnego, jeśli przychody ze sprzedaży zmienia się o 1 %

• Informuje o tym, jaka jest wrażliwość stopy zwrotu z kapitału własnego na wahania przychodów ze sprzedaży

Ryzyko przedsiębiorstwa i jego pomiar - powtórzenie

• Ryzyko finansowe stopień dźwigni finansowej (DFL)

• Ryzyko operacyjne stopień dźwigni operacyjnej (DOL), próg rentowności, wskaźnik marży bezpieczeństwa

• Ryzyko całkowite stopień dźwigni połączonej (DTL)

Przykład – obliczanie BEP

Przedsiębiorstwo X produkuje szampony do włosów sprzedawane po cenie 15 zł za sztukę. Maksymalne moce produkcyjne wynoszą 150 sztuk rocznie. Koszty stale ponoszone przez przedsiębiorstwo wynoszą 600 zł, a koszty zmienne przypadający na jednostkę produktu wynosi 10 zł. Należy ustalić:

• próg rentowności,

• wskaźnik marzy bezpieczeństwa,

• wysokość maksymalnego zysku operacyjnego

$$BEP = \ \frac{600}{(15 - 10)} = 120\ sztuk$$

BEP^′ = 120 * 15 = 1800 zl

$$BEP = \ \frac{600}{150*\ (15 - 10)} = 80\%$$

$$MB = \ \frac{150 - 120}{150} = 20\%$$

EBIT = S − KC

S = 150 * 15 = 2 250 zl

KZ = 150 * 10 = 2 500 zl

KC = 600 + 1500 = 2 100 zl

EBIT = 2 250 − 2 100 = 150 zl

Przedsiębiorstwo powinno sprzedać 121 sztuk wyborów, aby osiągnąć zysk operacyjny

Przedsiębiorstwo powinno sprzedać wybory o wartości 1800 zł, aby osiągnąć próg rentowności.

Przedsiębiorstwo musi wykorzystać 80% swoich mocy produkcyjnych aby osiągnąć próg rentowności

Im wyższy wskaźnik marzy bezpieczeństwa tym ryzyko jest mniejsze

Maksymalny zysk operacyjny wynosi 150 zł

Przykład - obliczanie DOL

W poprzednim roku w przedsiębiorstwie odnotowano następujące informacje:

• przychody ze sprzedaży 1 000 zł

• koszty zmienne 600 zł

• koszty stale 200 zł

Należy ustalić stopień dźwigni operacyjnej. Jak zmieni sie zysk operacyjny jeśli przychody ze sprzedaży wzrosną o 10%?

$$DOL = \frac{S - \text{KZ}}{S - \text{KZ} - \text{KS}}$$

$$DOL = \frac{1\ 000 - 600}{1\ 000 - 600 - 200}$$

DOL = 2, 0

% EBIT = DOL * % S

% EBIT = 2, 0 * 10%=20%

Jeśli przychody ze sprzedaży zmienia sie o 10 % to zysk operacyjny zmieni sie o 2* 10% czyli 20%

Przykład - obliczanie DTL

Przedsiębiorstwo planuje 20% wzrost przychodów ze sprzedaży w kolejnym roku. Wiadomo, że:

• stopień dźwigni operacyjnej wynosi 2

• stopień dźwigni finansowej 1,5

• zysk operacyjny wynosi 1 000 zł

• zysk brutto wynosi 800 zł

Należy ustalić odpowiednie poziomy zysku w kolejnym roku

% EBIT = DOL * % S

% EBIT = 2 * 20%=40%

EBIT2 = (1+0,4)EBIT1

EBIT2 = 1 400

% EBT = DFL * % EBIT

% EBT = 1, 5 * 40%=60%

EBIT2 = (1+0,6)EBIT1

EBIT2 = 1 600

% EBT = DTL * % S

DTL = 2 * 1, 5 = 3

% EBT = 3 * 20%=60%

DTL=3 jeżeli przychody ze sprzedaży zmienia sie o 10 % to zysk zmieni sie o 30%

PŁYNNOŚC I KAPITAŁ OBROTOWY

Definicja płynności

• płynność jako pozytywny stan środków płatniczych

• płynność w rozumieniu właściwości składników majątku do powrotnej przemiany w pieniądz

• płynność jako stosunek pokrycia zobowiązań bieżących składnikami majątku obrotowego

• płynność jako możliwość pokrycia w każdym momencie zobowiązań przedsiębiorstwa

Płynność a wypłacalność

• płynność w aspekcie majątkowo - kapitałowym

• wypłacalność długoterminowa - długookresowa nadwyżka aktywów przedsiębiorstwa ponad jego zobowiązania

• wypłacalność krótkookresowa - zdolność do spłacania aktualnych zobowiązań

• zagadnienie wypłacalności rożni sie od zagadnienia płynności horyzontem czasowym - wypłacalność to zdolność do realizacji zobowiązań długoterminowych

Rodzaje niewypłacalności

• Niewypłacalność techniczna - pojawia sie w sytuacjach, gdy przedsiębiorstwo nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań w terminie; może oznczac czasowy brak płynności finansowej, lecz w przyszłości taka firma może pozyskać dodatkowe finansowanie i uregulować zobowiązania

• Niewypłacalność ekonomiczna - gdy wpływy firmy nie pokrywają całości kosztów własnych, łącznie z kosztem kapitału

• Niewypłacalność w sensie upadłościowym - gdy wartość rynkowa aktywów firmy nie pokrywa jej całości zobowiązań

Ocena płynności

• płynność statyczna - jest wyznaczana na określony moment, a podstawa dla jej oceny są dane zawarte w bilansie

• płynność dynamiczna - zawiera dane dotyczące badanego okresu i wyznacza sie ja na podstawie informacji ujętych w rachunkach przepływów

Wskaźniki płynności (ujecie statyczne)

• wskaźnik bieżącej płynności (płynność III stopnia) $= \frac{\text{aktywa\ obrotowe}}{\text{zobowi}a\text{zania\ bie}za\text{ce}}$ (norma 1,5 - 2,0)

• Szybki wskaźnik płynności (płynność II stopnia)$\ = \frac{\text{aktywa\ obrotowe} - \text{zapasy}}{\text{zobowi}a\text{zania\ bie}za\text{ce}}$ (norma 1,0)

• Wskaźnik środków pieniężnych (płynność I stopnia) $= \frac{S\text{rodki\ pieni}ezne + papiery\ wartos\text{ciowe\ przeznaczone\ do\ obrotu}}{\text{zobowi}a\text{zania\ bie}za\text{ce}}$ (norma 20%?)

Firmy handlowe usługowe mają większa płynność niż w produkcji i przemyśle ciężkim

Gdy są duże różnice między wskaznikiem bieżącej płynności a szybkiej płynność tzn. ze kapitał jest zamrożony w zapasach

Strategie finansowania aktywów ogółem

• strategie te postulują dopasowanie kompozycji źródeł finansowania działalności do struktury aktywów (wynikającej z rodzaju prowadzonej działalności)

• związane są zatem z poziomem kapitału pracującego w przedsiębiorstwie, dążeniem do zachowania równowagi finansowej (złotej zasady finansowej) i płynności finansowej

• zazwyczaj za strategie agresywna uważa sie strategie zerowego kapitału pracującego, przy niskim poziomie płynności

• strategia konserwatywna - preferuje bezpieczeństwo finansowe ponad rentowność

Złota reguła bilansowa

• aktywa trwale powinny być w całości finansowane przez kapitał własny

• $\frac{\text{Kapita}l\text{\ w}l\text{asny}}{\text{aktywa\ trwa}le}$ >=1

• spełnienie złotej zasady bilansowej świadczy o zachowaniu długotrwałej równowagi finansowej w przedsiębiorstwie

Złota reguła finansowa

• Aktywa trwale powinny być w całości finansowane przez kapitał stały (kapitał wlany zobowiązania długoterminowe)

• $\frac{\text{Kapita}l\text{\ sta}ly}{\text{aktywa\ trwa}le}$ >=1

• Spełnienie złotej zasady finansowej świadczy o zachowaniu długotrwałej równowagi finansowej w przedsiębiorstwie

KAPITAL OBROTOWY NETTO I JEGO ZNACZENIE W PRZEDSIEBIORSTWIE

Kapitał obrotowy netto

Należy odróżnić kapitał obrotowy netto od kapitału obrotowego brutto

• kapitał obrotowy brutto jest równy aktywom obrotowym przedsiębiorstwa (bez względu na sposób ich finansowania)

• definicja kapitału obrotowego netto uwzględnia sposób finansowania aktywów obrotowych

• nazywany jest on kapitałem pracującym lub krótko kapitałem obrotowym

• przedmiotem dalszych rozważań jest wyłącznie kapitał obrotowy netto, czyli kapitał pracujący

KON- definicje kapitału obrotowego netto (równoważne)

• część aktywów bieżących, która nie jest finansowana zobowiązaniami bieżącymi

• część aktywów bieżących finansowana długookresowym kapitałem

• część kapitału długookresowego finansująca aktywa bieżące

Obliczanie wartości kapitału obrotowego

• podejście majątkowe

KON = AB - ZB

AB - aktywa bieżące

ZB - zobowiązania bieżące

• podejście kapitałowe

KON = KS - AT

KS - kapitał stały (kapitały własne + kapitały obce długoterminowe)

AT - aktywa trwale

Dodatni kapitał pracujący

Zerowy kapitał pracujący

Ujemny kapitał pracujący

Dlaczego w przedsiębiorstwie potrzebny jest kapitał obrotowy?

• wymusza to cykl kapitału obrotowego

  • w fazie zaopatrzenia następuje wydatkowanie gotówki lub powstają zobowiązania krótkoterminowe (wobec dostawców)

  • w fazie zbytu następuje pozyskanie gotówki lub powstają należności (sprzedaż na kredyt)

• termin płatności zobowiązań nie pokrywają sie zazwyczaj z terminami wpływu środków ze sprzedaży produktów

Zmiany poziomu kapitału obrotowego netto

Sposoby zwiększania:

• zmniejszanie poziomu aktywów trwałych w wyniku upłynnienia zbędnych, likwidacji zużytych środków i ograniczenia inwestycji

• zwiększanie kapitału stałego przez przeznaczenie części zysku na rozwój, zwiększenie kapitału wlanego w drodze emisji akcji lub kapitału obcego poprzez dodatkowe kredyty długoterminowe

Sposoby zmniejszenia:

• zwiększenia aktywów trwałych

• zmniejszenia kapitału stałego poprzez umorzenie akcji, spłat zadłużenia długoterminowego czy pokrycia strat kapitałem zapasowym

USTALANIE CYKLU KONWERSJI GOTOWKI (CYKL OBIEGU KAPITALU OBROTOWEGO NETTO)

Uzasadnienie

• im krótszy cykl konwersji gotówki (śródków pieniężnych) tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa

• krotki cykl oznacza ze pieniądze zainwestowane w aktywa bieżące powracają do przedsiębiorstwa szybko, szybciej mogą być wiec ponownie wykorzystane

• długość cyklu konwersji gotówki (środków pieniężnych) zależy od rodzaju prowadzonej działalności

Cykl operacyjny - okres obejmujący pewne etapy przedsiębiorstwa związane z zarządzaniem zapasami i należnościami

Cykl kapitału obrotowego netto

• okres, który upływa od momentu wydatkowana środków pieniężnych na zakup czynników produkcji od momentu uzyskania przychodów pieniężnych ze sprzedanych wyrobów lub usług wyprodukowanych przy zastosowaniu tych czynników = cykl konwersji gotówki = cykl kasowy

Długość cyklu kapitału obrotowego netto zależy od:

• długość cyklu konwersji zapasów (od powstania zapasów

do powstania należności ze sprzedaży wyrobów gotowych) cykl

• długość cyklu konwersji należności (od powstania należności operacyjny

do spływu środków pieniężnych)

• długość okresu odroczenia płatności zobowiązań (od dostawy materiałów do spłaty za zobowiązania z tytułu dostaw)

Rotacja zapasów (ujecie klasyczne)

$$\text{Cykl}\ \text{zapas}ow\ w\ \text{dniac}h = \ \frac{s\text{redni}\ \text{stan}\ \text{zapas}ow}{\text{przeci}e\text{tna}\ \text{dzienna}\ \text{sprzeda}z}$$

$$Cykl\ zapasow\ w\ dniach = \ \frac{sredni\ stan\ zapasow}{sprzedaz}*liczba\ dni\ w\ okresie$$

Interpretacja: co ile dni firma odnawia swoje zapasy celem realizowania sprzedaży

• wysokie wartości - wolny obrót zapasów

• niskie wartości - szybki obrót zapasów

Rotacja należności (ujecie klasyczne)

$$Cykl\ naleznosci\ w\ dniach = \ \frac{stan\ naleznosci}{przecietna\ dzienna\ sprzedaz}$$

$$Cykl\ naleznosci\ w\ dniach = \ \frac{sredni\ stan\ naleznosci}{sprzedaz}*li\text{czba\ dni\ w\ okresie}$$

Interpretacja:

• liczba dni sprzedaży, za którą nie uzyskano jeszcze gotówki

• w jakim stopniu przedsiębiorstwo kredytuje odbiorców

• jak długo środki pieniężne są zamrożone w należnościach

Wartości wskaźnika należy porównać z branżowymi:

• dłuższy niż branżowy - negatywna ocena polityki kredytowej

• krótszy niż branżowy - zbyt restrykcyjna polityka kredytowa

Rotacja zobowiązań bieżących (ujecie klasyczne)

$$Cykl\ ZB\ w\ dniach = \ \frac{sredni\ stan\ ZB}{przecietna\ dzienna\ sprzedaz}$$

$$Cykl\ ZB\ w\ dniach = \ \frac{sredni\ stan\ ZB}{sprzedaz}*liczba\ dni\ w\ okresie$$

Interpretacja:

• w ciągu ile dni przeciętnie przedsiębiorstwo reguluje swoje zobowiązania bieżące

• obrazuje czas opóźnienia regulowania zobowiązań bieżących

• informuje, przez ile dni przedsiębiorstwo finansuje działalność zobowiązaniami bieżącymi

Im dłuższy cykl zobowiązań bieżących, tym mniej kapitału obrotowego przedsiębiorstwo potrzebuje

Obliczanie cyklu konwersji gotówki

cykl obrotowy brutto

cykl konwersji gotowki =  cykl zapasow + cykl naleznosci − cykl zobowiazan biezacych

cykl obrotowy netto

• cykl obrotowy brutto to cykl operacyjny przedsiębiorstwa oznacza przeciętny czas, w którym środki pieniężne są "zamrożone" w przedsiębiorstwie

• cykl oblotowy netto to cykl konwersji gotówki (środków pieniężnych) oznacza przeciętny czas, na który potrzebne są w przedsiębiorstwie środki pieniężne pochodzące z źródeł innych niż zobowiązania bieżące

Zwykle jest to wartość dodatnia, ale zdarza sie także ujemna (sytuacja, w której najpierw spływają nam należności a potem możemy uregulować zobowiązania) to nie jest złe zjawisko bo mamy dostęp do środków pieniężnych od naszych odbiorców, np. wielkie sieci hipermarketów

Długie cykle świadczą o niskiej efektywności zarządzania zapasami należnościami

STRATEGIE FINANSOWANIA AKTYWO OBOTOWYCH

Źródła finansowania działalności bieżącej

• krótkoterminowe pożyczki i kredyty bankowe

• emisja krótkoterminowych instrumentów dłużnych

• kredyt kupiecki

• faktoring

Założenia modeli finansowania aktywów obrotowych

Struktura aktywów	Struktura pasywów
- aktywa trwale - stałe aktywa obrotowe (odpowiadają skali działalności operacyjnej) - okresowe aktywa obrotowe (podlegają wahaniom sezonowym)	- kapitał stały = kapitał własny + zobowiązania długoterminowe - zobowiązania krótkoterminowe

Konserwatywna strategia finansowania aktywów obrotowych

• wysoka płynność finansowa (wysoki poziom środków pieniężnych, należności i zapasów)

• finansowanie głównie ze zobowiązań długoterminowych i kapitału własnego

• prawie całość majątku obrotowego pokryta jest kapitałami stałymi

• kapitał stały = aktywa trwale + maksymalne stany środków obrotowych

• okresowo wolne środki pieniężne lokowane są w papierach wartościowych krótkoterminowych przynoszących określone korzyści

• wysoki koszt kapitału WACC

• bezpieczeństwo kosztem niższej rentowności

Agresywna strategia finansowania aktywów obrotowych

• minimalizacja kosztów (minimalizacja środków obrotowych)

• wykorzystanie dźwigni finansowej

• wysokie ryzyko i możliwość osiągania wysokich Zyśków

• kapitałami stałymi finansowane są jedynie aktywa trwale

• środki obrotowe finansowane są w całości zobowiązaniami krótkoterminowymi

• wyższa rentowność z akceptacja wyższego ryzyka

Umiarkowana strategia finansowania aktywów obrotowych

• dostosowanie długości okresu, na które pozyskiwane są kapitały do długości okresu życia aktywów finansowanych za ich pomocą

• stała część aktywów obrotowych powinna być pokryta kapitałami stałymi a wszelkie okresowe zwiększenia należy finansować zobowiązaniami bieżącymi

• stosunkowo bezpieczna strategia ze względu na płynność finansowa

• równowaga zysku i ryzyka

ZARZADZANIE MAJATKIEM OBROTOWYM

Istota decyzji w obszarze majątku obrotowego

• finansowe decyzje krótkoterminowe

• płynność a rentowność i efektywność działania

• równowaga finansowa i kapitał obrotowy brutto i netto

• ciągłość działalności operacyjnej i ryzyko

Strategie majątku obrotowego

• Elastyczna - wysoki poziom gotówki, zapasów i należności w porównaniu do poziomu sprzedaży przy niskim poziomie zobowiązań bieżących

• Restrykcyjna - niski poziom gotówki, zapasów i należności w porównaniu do poziomu sprzedaży przy wysokim udziale zobowiązań bieżących

• Umiarkowana - dostosowanie poziomu gotówki, należności i zapasów do wielkości sprzedaży

ZARZĄDZANIE ZAPASAMI

Zapasy bieżące - wynika ze skali działania, umożliwia prowadzenie działalności bez przestojów, nie naraża przedsiębiorstwa na nadmierne koszty

Zapasy sezonowe - wartość zapasów zmienia sie wraz z czynnikami sezonowymi np. producent dżemu truskawkowego

Zapasy rezerwowe - przedsiębiorstwo utrzymuje zapasy w związku z uwzględnieniem potencjalnych opóźnień w dostawie

Zapasy nadmierne - przekraczające zapasy bieżące i rezerwowe

Zapasy zbędne - takie których juz nie wykorzystamy

Zarządzanie zapasami

• wyznaczanie takiej wielkości i struktury poszczególnych elementów zapasów (jako składników majątku obrotowego):

- niezbędnej do prowadzenia działalności przedsiębiorstwa

- umożliwiającej zachowanie ciągłości produkcji i sprzedaży

- pozwalającej na unikniecie zamrożenia kapitału i powstania strat

• Optymalny poziom zapasów - zapewnia niezakłócony przebieg procesów produkcji i sprzedaży oraz minimalizuje koszty ich gromadzenia i przechowywania

Koszty zapasów

Koszty utrzymania zapasów	Koszty niedoboru zapasów
- kapitałowe (zamrożenie środków) - magazynowania - przeładunku i przemieszczania - ubezpieczenia - zużycia i starzenia sie zapasów (zużycie fizyczne i ekonomiczne)	- zamawiania - utraty rabatu - wyczerpania zapasów, utrata zaufania odbiorców - przerwy w produkcji i sprzedaży

Koszty związane z zapasami

• koszty niedoboru zapasow (zamawiania, koszty stale) = liczba dostaw * jednostkowy koszt dostawy

• $\text{Koszty\ przechowywania\ }\left( utrzymywania,\ koszty\ zmienne \right) = \ \frac{wielkosc\ dostawy}{2}*cena\ jednostkowa*koszt\ przechowywania\ jednostki\ zapasu$

• koszty calkowite = globalne koszty stale + koszty zmienne

Ekonomiczna partia dostawy = optymalna wielkosc dostawy to wielkość jednej dostawy zapasów, która pozwala zachować ciągłość produkcji jednocześnie minimalizując koszty całkowite związane z zapasami

$$EOQ = \sqrt{\frac{2\ *Z*JKD}{CJ*KK}}$$

Z- zuzycie zapasów w danym okresie w jednostkach naturalnych

JKD – jednostkowy koszt dostawy

CJ – cena jednostkowa

KK – koszt utraconych możliwości w skali okresu (koszty przechowywania zapasów)

Normowanie zapasów

• Zapas maksymalny = (przecietne dzienne zuzycie zapasow*przecietna dlugosc cyklu produkcji) +  (przecietne dzienne zuzycie zapasow * mozliwe opoznienie w dostawie zapasow

• $Zapas\ przecietny = \ \frac{wielkosc\ dostaw}{2} + \ zapas\ rezerwowy$

• Punkt odniesienia zapasow (ROP)= przecietne dzienne zuzycie zapasow *  liczba dni realizacji zamowienia

Metody oddziaływania na poziom zapasów

• metody czerwonej linii i dwóch skrzyń - metody te wyznaczają limit poziomu zapasu, przy którym należy wznowić zamówienie

• just in time (dokładnie na czas) - metoda używana za ryzykowna, wymaga dużej synchronizacji procesów technologicznych i logistycznych; polega na dostarczania do produkcji komponentów w bardzo krótkim czasie od momentu wystąpienia zapotrzebowania minimalizuje koszty utrzymania zapasu, lecz rosną w tym wypadku koszty zamówień

• metoda ABC - dzieli zapasy od najdroższych (grupa A), do najmniej cennych z punktu widzenia przedsiębiorstwa (grupa C)

- przechodząc z grupy A d C, zmniejsza sie ich udział wartościowy a zwiększa ilościowy

- pozwala skoncentrować sie na działaniach zakresie oszczędności materiałowych, w których spodziewane efekty są największe

• metoda XYZ - to podział zapasów według regularności zapotrzebowania

- od grupy X, o regularnym zapotrzebowaniu, poprzez grupę Y o zapotrzebowaniu sezonowym, do grupy Z o nieregularnym zapotrzebowaniu

- można oddziaływać na poziom zapasów w tych grupach, eliminując zapasy nadmierne i zbędne

ZARZĄDZANIE NALEŻNOŚCIAMI

Należności:

• Powstają gdy przedsiębiorstwo dokonuje sprzedaży z odroczonym terminem płatności

• Oznacza to, że czeka ono na uiszczenie zapłaty przez klienta

• Odroczenie zapłaty może mieć charakter

  • Manipulacyjny – spłata należności w ciągu kilku dni

  • Kredytu kupieckiego – dłuższe odroczenie płatności

Istota zarządzania należnościami:

• Koszty i korzyści związane z oferowaniem kredytu kupieckiego

• Maksymalizacja przychodów ze sprzedaży a problem płynności

• Ryzyko utraty należności i koszty (monitorowanie, windykacja, zamrożenie środków finansowych)

Koszty należności:

• Koszty pozyskania dodatkowych źródeł finansowania co wynika ze zwiększonego zapotrzebowania na zewnętrzne źródła finansowania działalności: są to koszty zamrożenia kapitałów w należnościach

• Koszty monitorowania należności

• Koszty wynikające z nieterminowego regulowania (należności przeterminowane) lub utraty części przychodów (należności nieściągalne, utracone) z powodu udzielenia kredytu kupieckiego niewypłacalnym odbiorcom

Strategie polityki kredytowej:

• Konserwatywna

  • Krótkie terminy płatności

  • Kredyt kupiecki udzielany wybranym klientom, przy zastosowaniu wielu zabezpieczeń płatności

• Agresywna

  • Długie terminy płatności

  • Kredyt kupiecki udzielany wszystkim klientom, przy zastosowaniu niewielu zabezpieczeń płatności

• Elastyczna

  • Przewaga elementów strategii konserwatywnej lub agresywnej w zależności od sytuacji rynkowej

Zarządzanie należnościami – główne problemy decyzyjne

• Ocena wiarygodności kredytowej kontrahenta

  • Źródła informacji

  • Metody oceny

  • Etapy oceny

• Warunki kredytu kupieckiego

  • Długość kredytu

  • Warunki płatności

  • Limity kredytowe

• Wielkość opustów za płatność gotówkową

• Windykacja należności

Czy badać wiarygodność kontrahenta?

NIE:

• Dobra kondycja przedsiębiorstwa na rynku

• Pełna i wiarygodna informacja rynkowa na temat przedsiębiorstw

• Mała konkurencja, brak nasycenia rynku towarami i usługami

• Stabilne rynki finansowe, małe ryzyko

TAK

• Duża liczba przedsiębiorstw o wątpliwej wiarygodności na rynku

• Brak informacji rynkowej na temat przedsiębiorstw

• Duża konkurencja wymuszająca zwiększenie sprzedaży kredytowej

• Zwiększone ryzyko działania w warunkach niestabilnych rynków finansowych

Badanie wiarygodności kredytowej odbiorców – reguła 5xC

• Charakter klienta (jego skłonność do wywiązywania się ze zobowiązań), ogólna charakterystyka klienta, dobra reputacja, odpowiedzialność, przewidywalność zachowań

• Capacity – pojemność finansowa do regulowania zobowiązań, ocena na podstawie sprawozdań finansowych, ocena płynności, rentowności, sprawności, działania, zadłużenia

• Capital – ogólna sytuacja finansowa klienta, pokrycie kapitałowe, nadwyżka aktywów ogółem nad wszystkimi zobowiązaniami kontrahenta

• Collateral – możliwość zabezpieczenia roszczeń, ocena jakości aktywów trwałych i standardowości aktywów obrotowych

• Conditions – zewnętrzne warunki działania klienta, faza cyklu koniunkturalnego, zdolności rozwojowe branży, ogólna polityka społeczno-ekonomiczna rządu

Elementy polityki kredytowej:

• Warunki płatności

  • Zaliczka (CIA)

  • Płatność kasowa (COD)

  • Krótki termin płatności

  • Standardowy termin płatności

  • Długi termin płatności

  • Karne odsetki

• Opusty cenowe

  • Opust hurtowy

  • Skonto kasowe (3/10 net 30)

  • Opust sezonowy

Monitorowanie należności:

• Okres spływu należności

$$DSO = \ \frac{sredni\ stan\ naleznosci}{dzienna\ sprzedaz}$$

• Analiza struktury wiekowej należności

Motywy utrzymywania środków

• Transakcyjny – środki potrzebne do realizacji codziennych operacji

• Ostrożnościowy – środki utrzymywane jako rezerwa na niezaplanowane wydatki

• Spekulacyjny – środki do wykorzystania na nieprzewidziane okazje

Zarządzanie gotówką – problemy

• Utrzymywanie gotówki na najniższym możliwym poziomie z uwzględnieniem płynności i efektywności działania

• Koszty: braku gotówki, koszty alternatywne (utracone możliwości), koszty transakcyjne

• Inwestowanie nadwyżek gotówki

• Zarządzanie wpływami i wypływami gotówki

Model Baumola – założenia

• Wykorzystuje model zarządzania zapasami do zarządzania gotówką (gotówka jako specyficzny rodzaj zapasów)

• Zapotrzebowanie na środki pieniężne jest równomierne

• Nadwyżki środków pieniężnych utrzymywane są w postaci bonów skarbowych

• Koszty transakcyjne mają charakter stały

• Gdy saldo środków pieniężnych zbliża się do zera, następuje sprzedaż bonów skarbowych

Poziom środków pieniężnych

Model Baumola – ujęcie graficzne

Model Baumowa – wzory

Optymalna wielkość transferu – wartość jednej transakcji zamiany bonów skarbowych na gotówkę (lub odwrotnie) pozwalająca na utrzymanie bieżącej płynności i jednocześnie minimalizująca koszty całkowite związane z środkami pieniężnymi (transakcyjne i koszty utraconych możliwości)

$$OT = \ \sqrt{\frac{2*ZSP*JKT}{OBS - ORB}}$$

OT – optymalna wielkość transferu bonów skarbowych na środki pieniężne

ZSP – zapotrzebowanie na środki pieniężne netto w okresie

JKT – jednostkowy koszt transferu

OBS – rentowność bonów skarbowych o odpowiednim terminie wykupu

ORB – oprocentowanie rachunku bieżącego

Model Millera-Orra – założenia:

• Uwzględnia zmienność wydatków netto w czasie

• Ustala górną granicę salda środków bieżących oraz docelową wartość salda

• Nadwyżki środków pieniężnych utrzymywane są w postaci bonów skarbowych

• Środki pieniężne powinny znajdować się w przedziale wyznaczonym przez górną i dolną granicę salda

• Gdy saldo spada do dolnej granicy następuje uzupełnienie środków do poziomu salda docelowego poprzez sprzedaż bonów skarbowych

• Gdy salda rośnie do górnej granicy następuje zmniejszenie środków do poziomu salda docelowego poprzez sprzedaż bonów skarbowych

• Gdy saldo rośnie do górnej granicy następuje zmniejszenie środków do salda docelowego poprzez zakup bonów skarbowych

Model Millera-Orra – wzory

$$OP = \ \sqrt{\frac{3*VAR*JKT}{4*\left( OBS - ORB \right)}} + LD$$

LG = 3 * OP − 2 * LD

OP – poziom optymalny, saldo docelowe

JKT – jednostkowy koszt transferu

VAR – wariancja dziennych przepływów netto

LD – dolna granica (limin) salda (margines bezpieczeństwa)

OBS – rentowność bonów skarbowych o odpowiednim terminie wykupu

ORB – oprocentowanie rachunku bieżącego

LG – górna granica (limit górny)

Preterminarz obrotów gotówkowych

Plan kasowy – zawiera wszystkie planowane wpływy gotówki i wypływy gotówki w danym okresie (miesiącu)

Wpływy gotówki – ze sprzedaży gotówkowej i z odroczonym terminem płatności zaciągnięcie pożyczek i kredytów, emisja akcji, otrzymanie odsetek i dywidendy, dotacje, wpływy z najmu i sprzedaży składników majątkowych

Wypływy gotówki – zakup materiałów za gotówkę i z odroczonym terminem płatności, spłata zobowiązań wraz z odsetkami, wypłata dywidendy, wykup obligacji, wykup akcji, finansowanie inwestycji rzeczonych i finansowych, wypłata wynagrodzeń, zapłata podatków i składek ubezpieczeniowych

Niedobór gotówki – poszukiwanie źródła pokrycia niedoboru (np., zaciągniecie kredytu obrotowego)

Nadwyżka gotówki – poszukiwanie formy ulokowania nadwyżki na określony czas

Plan kasowy – model

• Wpływy ze sprzedaży gotówkowej

• Wpływy ze sprzedaży na kredyt

• Inne wpływy

• Wpływy ogółem

• Wydatki na zakupy za gotówkę

• Zapłata zobowiązań handlowych

• Inne wydatki

• Wydatki ogółem

• Saldo początkowe

• Saldo netto

• Saldo końcowe

• Saldo minimalne

• Niedobór / nadwyżka