TEORIE KARY

W doktrynie prawa karnego wyróżnia się następujące teorie kary:

• sprawiedliwościowe (bezwzględne)

• relatywne (względne)

• mieszane

1. Teorie sprawiedliwościowe inaczej absolutne opierają się na założeniu, że kara jest odpłatą za naruszenie porządku prawnego i nie ma żadnych innych celów poza zadaniem dolegliwości sprawy czynu przestępczego. Łączona jest z zasadą talionu (oko za oko ząb za ząb). Na przełomie XVIII i XIX wieku koncepcja kary odwetowej zyskała oparcie w filozofii niemieckiego idealizmu i miała służyć urzeczywistnieniu idei sprawiedliwości:

   1. Kant – z kary nie powinno się wyprowadzać innych celów powinna być wynikiem czystej i surowej sprawiedliwości, nawet gdyby nie było państwa i społeczeństwa

   2. Hegel – kara powinna mieć na względzie bezprawie i sprawiedliwość, a nie osiągnięcia jakiś użytecznych celów poprzez odstraszenie, zapobieżenie i poprawę

Zadanie sprawcy przestępstwa dolegliwośći proporcjonalnej do zawinienia miała zapewnić zniesienie bezprawia i przywrócenie idei sprawiedliwości

Zalety: pozawala na określenie zasady wymiaru kary, która powinna być odpowiednia do stopnia przewinienia

Wady: negatywne skutki społeczne, pogłębienie niedostosowania więźnia

• Teorie mieszane – kara odpłaty, prewencji indywidualnej i generalnej traktowane są jako równorzędne cele kary, wzajemnie się uzupełniają, ponieważ zapobieganie przestępczości następuje zarówno poprzez oddziaływanie kary na konkretnego sprawcę, jak i na ogół społeczeństwa. Dołącza się tutaj również zasadę winy jako wyznacznik górnej granicy wysokości kary. Kara nie może przekroczyć stopnia zawinienia nawet jeśli względy resocjalizacyjne czy społeczne za tym przemawiają. Można orzec karę niższą co jest podyktowane prewencją indywidualną, a względy generalnej nie stoją na przeszkodzie. Teorie te uwzględniają sprawcę na etapie wykonywania kary ponieważ akcentują różne cele w poszczególnych fazach wymiaru sprawiedliwości (ustawowe zagrożenie karą – względy sprawiedliwościowe; wykonywanie kary – aspekt indywidualny

1. Teorie relatywne czyli względne – kara pełni społecznie użyteczne cele, nie ma być odpłatą i nie należy przy jej stosowaniu spoglądać w przeszłość. Kara ma polegać na oddziaływaniu prewencyjnym (zapobieganie):

   1. Teorie prewencji indywidualnej – oddziaływanie na konkretnego sprawcę czynu zabronionego, aby zapobiec popełnieniu przez niego znowu przestępstwa:

      1. Unieszkodliwianie sprawcy

      2. Odstraszanie

      3. Poprawa zachowania (resocjalizacja)

Teoria ta stawia w centrum sprawcę postuluje dostosowanie kary do potrzeb w zakresie zapobiegania kolejnym przestępstwom. Słabym punktem jest zerwanie związku pomiędzy wymiarem kary i ciężarem czynu oraz bark jasnych i wyraźnych ograniczeń w zakresie wymiaru kary. Problem pojawia się z przestępcami popełniającymi czyn nieumyślnie – ich resocjalizować nie trzeba, a karać tak.

1. Teoria prewencji generalnej (ogólnej) – celem kary jest oddziaływanie na ogół społeczeństwa i wyróżnia się dwa aspekty:

   1. Negatywny – związany jest z zapobieganiem przestępczości poprzez odstraszanie potencjalnych sprawców

   2. Pozytywny – zwiany jest z umacnianiem świadomości obowiązywania norm prawnych w społeczeństwie; swoisty trening przestrzegania prawa dla ogółu obywateli

Zalety: dostarczają uzasadniania dla wymierzenie kary również przy braku niebezpieczeństwa recydywy ze strony sprawcy ponieważ zorientowane są na ogół społeczeństwa. Koncentrują się na jasnym i czytelnym określeniu czynów zabronionych, aby motywować obywateli do powstrzymywania się od ich popełnienia

Wady: brak wyraźnego ograniczenia wysokości kary, czasami drastycznie zwiększane surowości kary, orzekanie kar nieproporcjonalnych oraz pomijają sprawce na etapie wymierzania kary.