Finanse – prof. Zadora

Wykład nr 1 – 26.02

Finanse – nauka o gromadzeniu, podziale i wydatkowaniu środków pieniężnych.

Gospodarka rynkowa i jej elementy:

Podmioty gospodarki rynkowej:

1. Przedsiębiorstwa

Dokonują procesów produkcji, wymiany (dystrybucji), w wyniku których przedsiębiorstwa gromadzą środki, dzielą i wydatkują w nieprzerwany sposób. Przedsiębiorstwa są ze sobą wewnętrznie powiązane (sieci wewnętrzne). Powiązania te dokonują się poprzez rynek (rynki zaopatrzenia, produkcji, dóbr i usług inwestycyjnych).

Strumienie rzeczowe – materiały, dobra inwestycyjne ; strumienie pieniężne – wydatki pieniężne na te dobra. Przedsiębiorstwa komunikują się ze sobą poprzez rynek.

1. Gospodarstwa domowe

Pomiędzy gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami zachodzą bardzo silne relacje. Komunikują się one ze sobą za pośrednictwem rynku (rynku dóbr i usług) gdzie dochodzi do wymiany tych dóbr (gosp. Dom. Nabywają i wydatkują środki na dobra). Kolejna relacja następuje na rynku pracy (usługi pracy – gospodarstwa domowe; strumień zwrotny – wynagrodzenia za pracę).

1. Państwo

Jako podmiot gospodarki rynkowej komunikuje się z w.w. jako jedyny podmiot NIE poprzez rynek. Relacje jakie zachodzą pomiędzy państwem, a gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami mają charakter nierynkowy (nie przenikają przez rynek).

Państwo jako podmiot sfery realnej (rzeczowej) / finansowej.

Państwo powiązane jest z gospodarstwami domowymi strumieniami finansowymi – podatki, cła, kary, opłaty i strumienie zwrotne, także finansowe – renty, emerytury, zasiłki rodzinne, stypendia, dotacje lub subwencje. Wynika z tego, że państwo jest kreatorem strumieni finansowych, dlatego niektórzy zaliczają ten podmiot do sfery finansowej.

System emerytalny jest oparty na zasadzie solidarności pokoleniowej (Bismarck) – pracujący finansowali emerytury tych którzy już nie pracowali – system ten był wydajny finansowo. Obecnie nie ma kraju w którym funkcjonuje system solidarności pokoleniowej , nie jest samofinansujący się. Emerytury są wspomagane finansowo z budżetu.

Państwo jako podmiot sfery realnej (rzeczowej).

Do sfery realnej należą przedsiębiorstwa jak i gospodarstwa domowe. W związku z tym aby państwo zaliczyć do tej sfery należy uzasadnić że bierze ono udział w procesach konsumpcji/ produkcji. Państwo świadczy szereg dóbr publicznych na rzecz własnego społeczeństwa – drogi, autostrady, działalność kulturalna, infrastruktura społeczna np. domy opieki, sportowa, system ochrony zdrowia – szpitale, system szkolnictwa – budynki. Państwo nie uczestniczy w produkcji bezpośrednio, jednak dostarcza dóbr publicznych.

Zamówienia publiczne – w ramach wzajemnego zaopatrywania się w środki produkcji. Udział państwa w sferze realnej jest niepodważalny biorąc pod uwagę skalę zamówień dóbr publicznych (rynek zamówień publicznych – pomiędzy przedsiębiorstwami a państwem). Jeżeli państwo zgłasza zamówienie – kieruje je do przedsiębiorstw – samo nie produkuje, jednak zleca wykonanie przedsiębiorstwom np. budowę autostrad, szkół.

Rynek powiązań rzeczowych pomiędzy państwem składającym zamówienia publiczne a przedsiębiorcami którzy aktywnie na te zamówienia odpowiadają – to rynek zamówień publicznych. Ze względu na skalę zamówień powstał nowy rynek – rynek zamówień publicznych (zamiast wchodzenia państwa na rynek przedsiębiorstw).

Każde zlecenie publiczne daje przedsiębiorstwu które wygra przetarg ogromną stabilność rynkową – przedsiębiorstwo zostaje ustawione na stabilnych warunkach – wiadomo, że państwo zapłaci, praca na kilka , kilkanaście miesięcy dla przedsiębiorstwa jest to powód korupcji w dziedzinie zamówień publicznych.

Dopełnieniem do sfery realnej jest sfera finansowa określana czasem jako system finansowy.

System finansowy obejmuje system bankowy, system instytucji finansowych nie będących bankami. Różni się tym od sfery realnej, że nie kreuje strumieni rzeczowych. Jej jedynym zadaniem jest tworzenie, przenikanie się strumieni finansowych – pieniężnych. W przypadku banków i instytucji finansowych zasoby rzeczowe stanowią nieliczący się procent zasobów którymi dysponują te podmioty (chodzi o wyposażenie placówek etc).

Wszystkie banki i instytucje finansowe komunikują się ze sobą poprzez rynek finansowy. Strumienie pozarynkowe w tym przypadku mają miejsce tylko w momencie opłacania przez te instytucje podatków.

Deficyt budżetowy (deficyt finansów publicznych) – jeśli zaistnieje taka sytuacja państwo szuka źródeł sfinansowania tego deficytu - głównie wśród banków, instytucji finansowych , emituje wtedy obligacje skarbowe.

Dług publiczny to pojęcie które nie jest tożsame z pojęciem deficytu budżetowego.

Rynki w gospodarce rynkowej:

1. Rynek dóbr i usług

2. Rynek finansowy

3. Rynek pracy

Gospodarka rynkowa nie może istnieć bez rynków. Gospodarka rynkowa powstała i rozwija się dzięki coraz większemu podziałowi pracy, a co z tego wynika coraz większej ilości rynków.

Wykład nr 2 – 12.03

System - to podmioty, rynki i relacje między nimi. System to podmioty i powiązania między nimi, przy czym powiązania te muszą być silniejsze niż z innymi podmiotami.

Gospodarka rynkowa ( to też system ) składa się z :

• Sfera realnej – gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i państwo. Do tej sfery zaliczamy także rynki, które są naturalnym miejscem nawiązywania relacji między podmiotami sfery realnej, przedsiębiorstwa nawiązują relacje z gospodarstwami domowymi poprzez rynek pracy (świadczenie pracy i strumienie płacy), strumienie zwrotne występują na rynku dóbr i usług finalnych

• Sfera finansowa – banki i inne instytucje finansowe nie bankowe

Państwo – jako jedyny podmiot sfery realnej komunikuje się z wcześniej wymienionymi podmiotami (przedsiębiorstwa i gospodarstwami domowymi) bez udziału rynku relacje jakie państwo nawiązuje z podmiotami sfery realnej mają charakter nierynkowy. Powstają one w wyniku obligatoryjnych zobowiązań, które wykonują przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe w formie podatków, opłat, kar. Państwo kieruje strumienie do tych podmiotów w formie rent, emerytur, zasiłków. To są jedyne grupy powiązań o charakterze nierynkowym.

Państwo ma szczególną pozycję w gospodarce rynkowej ze względu na skalę jego aktywności, bo gromadząc swoje dochody jest jednym z największych podmiotów, które wpływy mają dominujące w stosunku do innych podmiotów, także jego wydatki mają skalę wyższą niż innych przedsiębiorstw. Ze względu na skalę kreowanych zasobów pieniądza niektórzy uznają państwo jako podmiot sfery finansowej. Przyjmujemy, że państwo jest podmiotem sfery realnej, choćby dlatego, że realizuje w ogromnej skali strumienie w postaci dóbr publicznych jest głównym „producentem” dóbr publicznych.

Przedsiębiorstwa mają swój własny rynek, bo komunikują się ze sobą, poprzez rynek zaopatrzenia produkcji, dóbr inwestycji Rynek wzajemnych relacji ze sobą.

Rynki

Okoliczności powstania gospodarki rynkowej, rynki powstały w wyniku tego, że gospodarka rynkowa przyjęła jako motto „podział pracy”.

Przykładami nowo powstałych rynków (konsekwencja podziału pracy wśród przedsiębiorstw) to rynek outsourcingowy – świadczy usługi na rzecz przedsiębiorstw - przykładem takiego rynku jest rynek usług księgowych. Kolejnym przykładem nowego rynku jest rynek cateringowy.

Podział pracy spowodował powstanie 2 rodzajów rynków:

• Rynki rzeczowe – dokonuje się na nich transakcji kupna sprzedaży rzeczowych środków produkcji

• Rynki finansowe – dokonuje się transakcji pieniądzem i innymi Instrumentami pieniężnym stworzonymi na bazie (lub nie) pieniądza

Gospodarka rynkowa spowodowała także rozprzestrzenienie się podziału rynku w ujęciu asortymentowym czyli Rynki branżowe, rynki poszczególnych produktów, a także rynki przestrzenne:

• Rynki krajowe

• Rynki międzynarodowe

O skuteczności działania gospodarki rynkowej decyduje mechanizm rynkowy. Gospodarka rynkowa działa dobrze, jeżeli dobrze działają mechanizmy rynkowe. Mechanizm doskonały – funkcjonowanie takiego mechanizmu gdzie popyt i podaż wyznacza cenę równowagi. Rynek doskonały jest rynkiem w rzeczywistości niespotykanym. Cechuje się pewnymi rygorami, których nie da się odnieść do rzeczywistości rynkowej. Aby tylko podaż i popyt wyznaczały cenę równowagi, rynek musi spełniać określone cechy, walory są one tak ostre, że w zasadzie rynek doskonały jest rozważany tylko w teorii. Aby rynek był rynkiem doskonałym musi istnieć nieskończona, ogromna ilość podmiotów w gospodarce po stronie popytu i podaży. Im większa ich liczba tym większe prawdopodobieństwo, że gra popytu i podaży ustali cenę najbliższą cenie równowagi. Aby rynek mógł być rynkiem doskonałym musi na nim występować jednorodny produkt (homogeniczny), bo wtedy tylko podaż tego produktu i popyt na niego decydują o jego cenie. Czyli rynek doskonały jest doskonałością której w rzeczywistości nie ma. Istnieje rynek, który jest bliski tej doskonałości – jest to rynek międzybankowy zarówno po stronie popytu i podaży występuje duża liczba podmiotów, a przedmiotem transakcji kupna sprzedaży jest pieniądz.

Na rynkach obserwuje się duże, znaczne odstępstwa od doskonałości, mówiąc wprost , na rynkach może dochodzić do deformacji mechanizmu rynkowego. Mechanizm rynkowy nie zawsze jest mechanizmem gry popytu i podaży, rynki funkcjonujące w gospodarce rynkowej są narażone na deformację tzn. cena rynkowa nie odpowiada cenie popytowej bądź cenie podażowej, cena nie ustala się pod wpływem gry popytu i podaży, tylko pod wpływem dominującego podmiotu po stronie popytu lub podaży. Klasycznym przykładem, który odchodzi od rynku doskonałego, jest rynek monopolistyczny ( po stronie podaży jest 1 podmiot, który dyktuję cenę). Rynek narażony jest na deformację kiedy po stronie podaży pojawią się podmioty zwane oligopolami, które dogadują się między sobą i ustalają cenę. Deformacja rynku –rynek źle prosperuje.

Istotna rola państwa, które musi wyznaczyć poprzez określone regulacje prawne – wytyczyć zakres swobody rynkowej. Regulacje prawne które są emitowane, uchwalane chronią rynki i gospodarkę przed nadmierną deformacją. Państwo jest zobowiązane do kontroli nad właściwie realizowaną konkurencją na rynku, ma na celu nadzorowanie, kontrolowanie i ochronę konkurencji. Urząd Ochrony Konkurencji – np. może zabronić połączenia się przedsiębiorstw, jeżeli połączone przedsiębiorstwa zachwiałyby równowagę na rynku po stronie podaży – po połączeniu powstałby podmiot dominujący na rynku, również może być odwrotnie – jeśli jakiś podmiot nadmiernie urośnie – przejmie dominujący udział na rynku to wtedy Urząd nakaże mu podział na dwa niezależne podmioty. Państwo nie może zostać obojętne na destrukcję rynku wywołaną wahaniami koniunkturalnymi (okresy recesji skutkują np. wzrostem bezrobocia – powstają skutki finansowe). Państwo jest zobowiązane do kontroli nad przebiegiem zjawisk rynkowych.

Strumienie

Strumienie - są efektem nawiązywania relacji pomiędzy podmiotami gospodarki rynkowej, relacji przenikających przez rynki, które umożliwiają wycenę wszystkiego co wyprodukowano i są kierowane przez trwałe więzi rynkowe do podmiotów, które są odbiorcami tych strumieni.

Strumienie:

• Rzeczowe

• Finansowe

Strumienie finansowe i rzeczowe różnią się zasobem. W przypadku strumienia rzeczowego zasobem (rzeczowym) przemieszczającym się w czasie i przestrzeni kierowany od jednego podmiotu do drugiego. Strumień finansowy powstaje w wyniku przemieszczania się zasobu pieniężnego w czasie i przestrzeni. Strumienie rzeczowe i finansowe zawierają w zasadzie elementy (aby mógł istnieć strumień):

• Zasób (rzeczowy lub finansowy)

• Ruch zasobu

• Czas

• Przestrzeń (kierunek w jakim się przemieszcza)

Strumienie finansowe zawierają w sobie zasób pieniądza lub zasób finansowy.

Ruch zasobu nie może być chaotyczny, losowy, musi być on uporządkowany, ukierunkowany.

Przy pewnych podmiotach szczególnie ze sfery rynkowej, strumieniowi rzeczowemu odpowiada strumień pieniężny, możemy je określić jako strumienie ekwiwalentne.

Jeżeli uwzględnimy też czynnik czasu, któremu odpowiada strumień pieniężny, rzeczowy to możemy powiązać następujące sytuacje, strumienie rzeczowe i odpowiadające im strumienie pieniężne mogą być równoczesne w czasie.

Strumienie opóźnione (opóźnienie jest dłuższe niż wynika to z sytuacji rozliczeniowych) – następują gdy strumień pieniężny napływa po dokonanej transakcji (dostajemy towar a płacimy o wiele później).

Czasami zdarza się, że strumieniowi rzeczowemu odpowiada inny strumień rzeczowy nawet jeżeli dokonuje się tego transferu z udziałem rynku – są to strumienie barterowe.

Pojęciem bliskim strumieniowi są przepływy. Często traktujemy je jako synonimy. Jeżeli zidentyfikujemy odbiorcę i dawcę to mówimy o przepływach finansowych (musi istnieć także identyfikacja zasobu, ruchu, czasu i przestrzeni) np. między przedsiębiorstwem, a gospodarstwem domowym).

Finanse

Jeśli mówimy o finansach to musimy posłużyć się pewną systematyką, bo ogrom zjawisk które kojarzą się z finansami jest tak duży, że nie da się objąć pod jedną nazwą wszystkiego co mieści się pod pojęciem finanse.

1. Finanse – to ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem, podziałem i wydatkowaniem środków pieniężnych.

2. Finanse – to zjawiska i procesy pieniężne powstające w wyniku kreacji i ruchu zasobów pieniądza w czasie i przestrzeni.

3. Finanse - jako dyscyplina naukowa badająca strumienie pieniądza przepływające między podmiotami gospodarczymi w wyniku wytwarzania, podziału i wymiany, spożycia i akumulacji rzeczowej.

Finanse w ujęciu strumieniowym (Kryterium przedmiotowe podziału finansów):

• Strumienie pieniężne ekwiwalentne – strumienie które powstają w wyniku ekwiwalentności, wzajemności świadczeń; strumienie ekwiwalentne dominują w gospodarce w sferze realnej w gospodarce ( np. praca – płaca)

• Strumienie pieniężne redystrybucyjne – są to w większości strumienie generowane pozarynkowo w wyniku relacji, powiązań państwa z innymi podmiotami gospodarki rynkowej; strumienie redystrybucyjne nie mają wzajemności świadczenia w swej istocie; np. płatności podatkowe (gospodarstwa domowe państwo). Strumienie redystrybucyjne to także strumienie po stronie wydatków państwa np. państwo daje zasiłek. Istnieją także strumienie redystrybucyjne, które są wynikiem transakcji rynkowych np. odsetki od lokat, odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczeniowej na pewne losowe zdarzenie.

• Strumienie pieniężne kredytowe (strumienie zwrotne) – strumień kredytowy jest takim strumieniem zwrotnym, że ja pozyskuję kredyt z przyrzeczeniem zwrotu (odsetki zostają na uboczu)

Finanse w ujęciu podmiotowym:

• Finanse przedsiębiorstw

• Finanse ludności

• Finanse publiczne

• Finanse banków

• Finanse instytucji nie bankowych

Każdy z tych obszarów finansów to ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem, podziałem i wydatkowaniem środków pieniężnych.

Gospodarka finansowa – działania podmiotów w dziedzinie zjawisk pieniężnych obejmującej:

• Organizowanie operacji pieniężnych

• Realizacja operacji pieniężnych

• Ewidencji i analizie operacji pieniężnych

Planowanie finansowe – zespół działań osób i instytucji na rzecz ustalenia przyszłego kształtowania się dochodów i wydatków pieniężnych i nadaniu im mocy wiążącej.

Polityka finansowa – świadome działanie osób i instytucji polegające na ustaleniu i realizacji określonych celów za pomocą instrumentów finansowych.

Wykład nr 3 – 26.03

Przychód pieniężny – wiąże się z działalnością podmiotu rynkowego i ma wymiar pieniężny. Jest on wynikiem przekształcenia strumienia rzeczowego w pieniężny. Przychód pieniężny jest kategorią która jest związana z pokryciem kosztów działalności. Różnica pomiędzy przychodem a kosztami pokrycia działalności świadczy o występowaniu nadwyżki lub zysku, dochodu, strat. Owa nadwyżka w przypadku przedsiębiorstwa nazywana jest zyskiem, w przypadku gospodarstw domowych dochodem, a w przypadku państwa dochodem narodowym. Istnieje ścisła zależność pomiędzy przychodem a wpływem pieniężnym. Bardzo rzadko mamy do czynienia z taką sytuacją, że przychód pieniężny = wpływ pieniężny, dlatego nie można ich traktować jako synonimów.

Wpływy pieniężne bywają często większe wartościowo od przychodu pieniężnego. Wpływy pieniężne przedsiębiorstwo lub gospodarstwo domowe może uzyskać np. z zaciąganych pożyczek. W pewnych szczególnych sytuacjach przychody pieniężne = wpływom pieniężnym jeżeli owa transformacja strumienia rzeczowego (sprzedaż produktów finalnych przedsiębiorstwa) i strumienia zwrotnego odpowiada wartością tych dwóch strumieni, czyli transformacja zachodzi w jednoczesnym czasie. Bardzo często przychód jest większy od wpływów jeśli sprzedaż jest odroczona w czasie (bardzo często w przypadku przedsiębiorstw).

Dochód – przyjmuje formę pieniężną. Rozumiany jest jako nadwyżka wytworzona przez uczestników gospodarki rynkowej. W przypadku gospodarstw domowych określa się go jako dochód, a w przypadku przedsiębiorstw jako zysk. Istnieją różne źródła dochodu:

• Z pracy – wynagrodzenie

• Z kapitału – jedną z form dochodu z kapitału jest zysk kapitałowy czy dywidenda (dochód z tytułu posiadanych akcji przedsiębiorstw, które wypłacają dywidendę)

Zysk – nadwyżka przychodów nad kosztami poniesionymi na te przychody w odniesieniu do tych podmiotów, które określa się mianem przedsiębiorstw.

Renta – to rodzaj dochodu, szczególnego typu dochód, specyficzna forma dochodu, wyróżnia się tym, że jest to dochód wypłacany w długim okresie czasu z różnego tytułu. Rodzaje np. :

• Renta z kapitału – stały dochód np. w formie odsetek z lokaty oszczędnościowej, renta z kapitału z tytułu dzierżawy

• Renta społeczna – to dożywotnie świadczenie pieniężne należne pracownikowi po przepracowaniu określonej liczby lat i po osiągnięciu wymaganego wieku.

• Renta rodzinna – wypłacana w długim okresie czasu, renta przysługująca członkom rodziny osoby zmarłej po jej śmierci.

• Renta socjalna – wypłacana osobom niezdolnym do pracy

• Stypendium także można określić mianem renty, jeśli jest wypłacane przez cały okres studiowania.

Koszt – jest ten wydatek któremu towarzyszy zużycie czynników produkcji na które zostały wydatkowane środki. Kosztem jest wydatek na czynniki produkcji, które zostały zużyte w procesie produkcji. Koszt to pieniężny wyraz zużycia czynników wytwórczych. Nie każdy koszt jest wydatkiem i nie każdy wydatek jest kosztem.

Amortyzacja – jest klasycznym przykładem kosztu, który nie jest wydatkiem. Jest to pieniężny wymiar zużycia środków trwałych np. maszyn , urządzeń, które wielokrotnie uczestniczą w procesie produkcji, w związku z tym ich zużycie następuje stopniowo. Żeby można było rozpocząć produkcję, najpierw trzeba przedsiębiorstwo wyposażyć w te maszyny i urządzenia. Wydatki te stają się kosztem kiedy cząstka maszyn zostaje częściowo w procesie produkcji. Arbitralność amortyzacji bierze się z tego, że państwo czuwa nad tym, aby pieniężny wymiar zużycia środków trwałych był poniekąd arbitralny, bo gdyby tego nie uczyniło okazałoby się, że wszystkie przedsiębiorstwa wykazywałyby, że środki trwałe zużywają się (amortyzują się) w 1 cyklu, po to aby ich koszty wzrosły, a wynik osiągnięty na działalności (zysk) był jak najmniejszy – ponieważ jest on podstawą opodatkowania.

Kredyt – to kategoria przypisana bankowi, żaden inny podmiot nie ma uprawnień żeby udzielać kredytu. Kredyt jest szczególną formą pożyczki. Pożyczkę może udzielić każdy podmiot, które ma wolne środki pieniężne. Pożyczka najczęściej przyjmuje formę zasobu gotówkowego, natomiast kredyt przyjmuje formę zasobu bezgotówkowego , bank nie udziela kredytu w formie gotówkowej, w przypadku udzielenia kredytu bank otwiera na użytek tego kredytu rachunek kredytowy, z którego kredytobiorca może czerpać środki w transakcjach bezgotówkowych. Bank może także udzielać pożyczek, które określa mianem kredytu gotówkowego. Pożyczka nie wymaga od pożyczkobiorcy określenia celu na jaki pożyczka będzie zaciągnięta. Natomiast jeżeli bank udziela kredytu pieniężnego to też jest to pożyczka – nie wymaga określenia celu na jaki zostanie spożytkowana pożyczka. Kredyt bankowy musi mieć określony cel kredytowania.

Deficyt finansowy – stanowi ujemne saldo jakiegoś budżetu. Natomiast nadwyżka finansowa będzie stanowiła dodatnie saldo jakiegoś budżetu. Budżet to zestawienie wydatków i dochodów (wpływów). Jeżeli dochody są mniejsze od wydatków mamy do czynienia z deficytem finansowym. W przypadku budżetu państwa mamy do czynienia z deficytem budżetowym. Deficyt może dotyczyć handlu zagranicznego. Wyróżniamy deficyt z tytułu obrotów bieżących (eksportu i importu) – deficyt handlowy (nadwyżka importu nad eksportem). Można wyróżnić także deficyt bilansu płatniczego gdzie elementem bilansu jest bilans handlu zagranicznego i bilans obrotów kapitałowych(zachodzi wtedy kiedy wpływy z tytułu wszelkich obrotów towarowych i kapitałowych są mniejsze od wydatków).

Dług finansowy – najczęściej pojawiającym się długiem finansowym jest dług publiczny. Dług finansowe – suma deficytów z lat poprzednich, narastające deficyty finansowe.

Budżet jest zawsze zrównoważony, jeżeli jest nadwyżka wydatków nad dochodami to państwo z wyprzedzeniem musi zapewnić sobie dodatkowe finansowanie np. zaciągnięcie pożyczki – emisja obligacji.

Pieniądz

Ewolucja pieniądza:

1. Pieniądz w swoich pierwszych historycznych śladach przyjmował formę dobra użytkowego. Niektórzy uważają, że była kategoria wcześniejsza od pieniądza – kredyt (ludzie dokonywali wymiany między sobą, która była „rozciągnięta” w czasie np. wymiana tkanin zimą na ziemniaki po wykopkach).

2. Pieniądz miał charakter lokalny. Pieniądzem było dobro które charakteryzowało się rzadkością. Była to istotna cecha, aby pewne dobro mogło służyć do wymiany innych dóbr. Nie każde dobre które było rzadkie mogło pełnić funkcję pieniądza. Pieniądzem w pewnym okresie czasu były żywe barany – trudno im było pełnić funkcję pieniądza, ponieważ nie były trwałe, podzielne, jednorodne.

3. Przez dłuższy okres czasu pieniądzem były przywożone z dalekich krajów różnego typu przyprawy np. pieprz, ziela, goździki. Miały one wiele walorów (cech) – były rzadkie, podzielne, jednorodne, trwałe. Pieniądzem w historii były także suszone skóry czy mięso. Niektóre z nich zanikały (przestawały być pieniądzem) – jeżeli traciły jedną z cech, najczęściej była to cecha rzadkości.

4. Na początku poprzedniego wieku funkcję pieniądza pełniły kamienie (na terenach zamieszkiwanych przez ludy – z dala od cywilizacji), koniak czy papierosy (bezpośrednio po II wojnie światowej), a także bony dolarowe czy kartki żywnościowe.

5. Świat przeszedł na pieniądz metalowy (najpierw był to pieniądz bity z żelaza), a później na pieniądz miedziany. Mówiło się, że panował pieniądz wielometalowy. Następnie pieniądz był bity ze srebra i złota (system monetarny dwumetalowy), państwa starały się ucywilizować pieniądz, nadać mu urzędową relację wymiany. Ustalona ona została na 15 uncji srebra za 1 uncję złota. Srebro i złoto oprócz bycia pieniądzem były także dobrami użytkowymi.

6. Powstanie systemu waluty złotej było przypadkiem (wpłynęło na to kilka okoliczności). Świat przyjął system waluty złotej jako światowy system monetarny.

7. Pieniądz którym obecnie się posługujemy ma zaledwie 44 lata. Jeszcze w latach 70 ubiegłego wieku funkcjonował system złoty.

Wykład nr 4 – 09.04

Pieniądz współczesny powstał, gdy w sposób trwały została zmieniona jego forma z kruszcowej na papierową.

Teza 1 – Pieniądz współczesny nie jest oderwany od swojej formy kruszcowej, która ukształtowała jego oblicze.

Ponieważ właściwości pieniądza papierowego są oderwane od wartości materiału, z jakiego został on wykonany, nazwany został PIENIĄDZEM SYMBOLICZNYM.

Teza 2 – O sile pieniądza symbolicznego decyduje powszechność jego akceptacji w społeczeństwie i w obrocie gospodarczym, poparta sankcją władzy państwowej, czyniąc go prawnym środkiem płatniczym.

Jest środkiem płatniczym z mocy ustawy, ale musi też zabiegać o akceptację społeczną, gdyż:

Teza 3 – Akceptacja społeczna bez urzędowego nakazu nie stworzy pieniądza w sposób trwały, ale też nakaz bez akceptacji – wcześniej czy później – doprowadzi do zastąpienia go innym dobrem.

W czym przejawia się akceptacja społeczna, na czym bazuje? Okazuje się, że na bardzo ulotnym przekonaniu.

Teza 4 – Społeczeństwo akceptuje te kawałki papieru, zwane banknotami, bo wszyscy razem i każdy z osobna akceptuje ten kawałek papieru, bo jest przekonany, że inni czynią to samo.

Teza 5 – Na tym przekonaniu też opiera się wartość. Kawałki papieru, zwane banknotami, mają wartość, gdyż wszyscy razem i każdy z osobna myśli, że one ją mają.

A zatem:

Teza 6 – Zaufanie do pieniądza symbolicznego opiera się na fikcji. A fikcja bywa nietrwała, jak to z zaufaniem.

A co się okazuje:

Teza 7 – Utrata zaufania nie oznacza odrzucenia w sposób trwały pieniądza. Mogą odejść (ludzie) od pieniądza na krótko. Zbyt silna jest potrzeba posiadania wspólnego pieniądza, aby nie stworzyli nowego pieniądza i jego identyfikacji.

Teza 8 – Tajemnicą siły pieniądza symbolicznego są jego walory, których inne dobra nie posiadają i których pełnić nie mogą.

Teza 9 – Każde dobro, które pełni funkcję pieniądza, jest pieniądzem.

KAPITAŁ

Kapitał - to zasób, który wyposażony w prawo własności ma zdolność do pomnażania swojej wartości.

To prawo własności ujawnia kapitał ukryty w zasobie.

Kapitał jest wartością uwięzioną w zasobie.

Trzeba znać klucz, by zasób przekształcić w kapitał.

Kluczem do ożywienia kapitału i wydobycia go z zasobu jest prawo własności do zasobu.

Prawo własności, czyli dokument, nie zasób w jego postaci fizycznej, jest instrumentem do pomnażania wartości poza fizycznymi walorami zasobu.

Wspólne standardy, ucieleśnione w jednolitym systemie formalnej własności są niezbędne, by stworzyć współczesną gospodarkę rynkową, opartą na kapitale.

Pieniądz to nie kapitał, ale pieniądz może być jedną z wielu postaci, jaką może przybrać kapitał.

Pieniądz to nie kapitał, bo z faktu, że pieniądz umożliwia dokonywanie transakcji kupna-sprzedaży nie wynika, że się pomnoży.

Nieporozumienie, że pieniądz to kapitał wynika z tego, że wartość kapitału wyraża się w jednostkach pieniężnych.

Kapitału „nie wytwarzają” pieniądze, lecz systemy własności.

Jeśli pożycza się komuś pieniądze, to można na tym zarobić na podstawie dokumentu własności, który potwierdza prawo do części kapitałowej, odsetek.

Jeśli posiada się pieniądze i chce się je wykorzystać jako kapitał, musi się udokumentować źródło ich pochodzenia, czyli okazać prawo własności do nich.

To, co łączy kapitał i współczesny pieniądz dokonuje się przez własność.

Wykład nr 5 – 30.04

Funkcje podatków etc i zasady podatkowe – uzupełnić samemu.

Cena

Pojęcie ceny najczęściej używamy w sytuacji kiedy strumieniowi rzeczowemu jako ekwiwalent był przyporządkowany strumień finansowy w momencie wyceny tego strumienia. W przypadku strumieni rzeczowych zadaniem rynku jest wycena tego strumienia i nadanie mu charakteru ekwiwalentnego.

Cena nie jest jednorodna. Tyle ile mamy rynków tyle mamy cen. Możemy mówić o cenach dóbr, usług pracy.

Co kształtuje cenę na poszczególnych rynkach? To co kształtuje cenę czyli mechanizm popytowo-podażowy którego skutki ukazują się w postaci ceny. Ów mechanizm popytowo-podażowy prezentowany jest w ujęciu modelowym jako punkt przecięcia krzywej podaży i krzywej popytu gdzie miejscem przecięcia jest cena równowagi czyli cena równoważąca popyt z podażą.

Podaż reprezentowana jest przez ilość dobra jaką podmioty oferują do sprzedaży w danym czasie. Popyt – ilość dobra jaką nabywcy chcą nabyć.

Krzywa popytu jest ciągła w ruchu – preferencje konsumentów i dlatego cena również jest zmienna. W gospodarce rynkowej występuje bardzo wiele rynków, dlatego zmienność popytu i podaży na jednym rynku wpływa na inne rynki.

Zjawisko współzależności rynków.

To co dzieje się na każdym z tych rynków przekłada się na stan równowagi globalnej.

3 rodzaje rynków :

• Ceny dóbr i usług

• Ceny pracy i innych czynników produkcji

• Ceny pieniądza i zasobów finansowych

Ta współzależność powoduje, że brak równowagi na jednym rynku powoduje, że wprowadza impulsy nierównowagi na inne rynki.

Cena spełnia oprócz wyceny wiele innych funkcji:

Funkcja redystrybucyjna – dokonuje wtórnego podziału dochodu na towary i usługi, przejawia się w tym, że pierwotnie cena określa dochód jednostki świadczącej pracę, a następnie dokonuje się redystrybucja za pomocą cen dóbr i usług. Cena dokonuje wtórnego podziału na dobra i usługi określając konsumpcję,

Funkcja motywacyjna – motywuje do określonej reakcji na zmianę ceny. Skłania do reakcji każdego uczestnika na zmianę ceny, powoduje na zmianę popytu i podaży, motywując do pewnych reakcji zmienia się funkcja popytu i podaży.

Funkcja agregacyjna czyli ma możliwość agregowania nie możliwych do łączenia wytworów ludzkiej działalności, czyli za pomocą ceny można dodawać różne dobra i usługi do siebie, porównywać dochody i wydatki do siebie, a także obliczyć choćby dochód narodowy.

Cena ma charakter dynamiczny, ponieważ dostosowuje się do popytu i podaży.

Istnieje zjawisko odnoszące się do cen, które powoduje, że mechanizm popytowo-podażowy nie działa. Zdarza się zjawisko takiej deformacji cen, które bez względu zachowywania się krzywej popytu i podaży obserwuje się zawsze wzrost cen lub spadek cen bez względu na to jak zachowuje się podaż i popyt. Zjawisko któremu towarzyszy wzrost cen lub spadek cen bez względu na to jak zachowuje się popyt i podaż nazywa się deformacją cen. Deformacja cen w postaci wzrostu cen (ogólnego poziomu cen) nosi nazwę inflację, natomiast deformacja w postaci spadku ogólnego poziomu cen nosi nazwę deflacji.

Deflacja i inflacja wiąże się ze zjawiskiem siła nabywczej pieniądza. Inflacja wiąże się ze spadkiem siły nabywczej pieniądza Każdorazowo za tą samą liczbę jednostek pieniądza możemy nabyć coraz mniej dóbr i usług, oznaczałoby to, że każdorazowo sfera rzeczowa gospodarki dostarcza coraz mniej dóbr i usług, oznacza to, że gospodarka za mało produkuje w stosunku do istniejącego w gospodarce zasobu pieniądza, albo jest za dużo zasobu pieniądza w stosunku do ilości dóbr i usług. Inflacja jest zjawiskiem finansowym, bo produktywność sfery realnej są łatwe do określenia, wzrastają przy pozytywnych relacjach i nie mogą się zmienić z dnia na dzień, natomiast zasób pieniądza można dużo łatwiej zmienić (wyemitowanie pieniędzy), niż zmienić produkcję w postaci dóbr i usług finalnych.

Inflacja jest wyrazem nadmiernej ilości pieniądza w stosunku do wytworzonych dóbr i usług.

Nadmiar podaży pieniądza bierze się stąd, że Bank Centralny wyemitował za dużo pieniądza. Źródłem nadmiernej podaży pieniądza może wywołać także nadmierna aktywność kredytowa banków, kredyty udzielane przez banki mają postać bezgotówkową. Bazą dla pieniądza kredytowego jest pieniądz gotówkowy. Źródłem nadmiernej podaży pieniądza może być także państwo, które zamiast zrównoważonego budżetu pozwala sobie na coraz większe deficyty budżetowe, które wymagają dodatkowego finansowania aby ten deficyt pokryć.

Zjawisko spirali inflacyjnej – wiąże się ze źródłem po stronie kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa. Przyczyną inflacji mogą być ciągle wzrastające koszty. Jeżeli gospodarka ma charakter inflacyjny, charakteryzujący się spadkiem siły nabywczej pieniądza to dochody z pracy jakie uzyskują świadczący usługę pracy charakteryzują się tym, że za zasób w postaci dochód pracujący mogą uzyskać coraz mniejszy zasób dóbr i usług, pracujący doświadczają tego, że dochody nominalne nie przekładają się na takie same dochody realne, ponieważ mogą nabyć coraz mniej dóbr i usług. Pracownicy domagają się wzrostu dochodów żeby mogli zneutralizować spadek realnych dochodów, dokonuje się to na ogół przy wsparciu, aktywności związków zawodowych, które domagają się wzrostu płac dla neutralizacji skutków inflacji. Pod presją strajków i związków zawodowych przedsiębiorstwa zwiększają płace, które są kosztem dla pracodawcy. Gdy koszty zaczynają rosnąć to przedsiębiorcy starają się zneutralizować wzrost kosztów podnosząc ceny. Jest to zjawisko pchane przez płace. Jest to chwilowe złagodzenie skutków inflacji, które przekłada się później na inne koszty. Spirala ta dotyka także tych którzy dostarczają materiałów rosną koszty materiałów, ceny surowców, które są kosztami w ciągu produkcyjnym.

Inflacyjny wzrost cen zagranicznych, które są produktami dla nas strategicznymi np. ropa naftowa. Jeśli rośnie cena ropy naftowej i ma ona tendencje stałego wzrostu wskaźnika cen to rośnie cena benzyny, później rosną ceny transportu etc. Można to określić jako międzynarodowy transfer inflacji, który wywołuje spiralę inflacyjną pchaną przez import.

Inflacja dokonuje degradacji całej gospodarki.

Skutki inflacji:

• Inflacja powoduje ucieczkę od pieniądza. Skutkuje to szybkością obiegu pieniądza, każdy kto ma pieniądz stara się je zamienić na dobro rzeczowe. Racjonalne zachowanie uczestnika to pozbywanie się wolnych rezerw gotówkowych, które z dnia na dzień tracą siłę nabywczą, nie warto trzymać pieniędzy, należy zwiększać zapasy, korzysta się na korzystnej różnicy cen. Ucieczka od pieniądza napędza popyt i napędza inflację.

• Następuje drenaż podatkowy. Zwiększają się dochody nominalne, a do dochodów realnych pracownik nigdy nie zdąży dojść. Dochody płacimy od dochodu nominalnego, a nie od dochodu realnego. Płacimy coraz większe podatki, bo dochody nominalne rosną na skutek presji pracowników.

• Następuje inflacyjna redystrybucja dochodów. Następuje ogólny wskaźnik wzrostu cen, jednak nie wszystkie ceny rosną jednakowo. Następuje redystrybucja dochodów poprzez nierównomierny wzrost cen pomiędzy różnymi rodzajami produktów.

• Inflacja wpływa na saldo zagranicznego w sposób negatywny, ponieważ zmienia się niekorzystny dla eksportu kurs walutowy, ta wartość musi być rekompensowana inflacją, co zniechęca do prowadzenia na dużą skalę działalności eksportowej.

• Inflacji nie da się zwalczyć jednokrotnym działaniem. Zwalcza się ją wyciszając wzrost przez dłuższy okres czasu. Niesprawiedliwe obciążenie inflacją – wierzyciel na inflacji ryzykuje bardziej czyli nierówne traktowanie podmiotów z powodu inflacji.

• Inflacja wywołuje dotkliwe skutki gospodarcze. Nie ma skłonności do inwestowania, przedsiębiorstwa unikają inwestycji, które są obliczone na dłuższy horyzont. Przedsiębiorca nie jest w stanie określić stopy zwrotu, ponieważ nie wie ile ta inwestycja go będzie kosztować i nie wie po jakiej cenie może sprzedaż produkty będące wytworem tej inwestycji. Powoduje także spadek wzrostu gospodarczego.

Sposoby walki z inflacją

Jeżeli przyjmiemy tezę, że przyczyną inflacji jest nadmierna ilość pieniądza to kierujemy uwagę do głównych kreatorów pieniądza czyli do banku centralnego i banków komercyjnych, które są silnie nadzorowane przez bank centralny. Bank centralny określa cele polityki pieniężnej. Rada Polityki Pieniężnej ustala środki realizacji tej polityki oraz jej cel. Celem polityki pieniężnej jest cel inflacyjny 2,5%. Bank centralny sprawuje nadzór nad podażą pieniądza aby utrzymać poziom inflacji zgodnie z celem polityki na 2,5%. Jeśli poziom inflacji przekracza ten poziom to bank centralny ogranicza podaż pieniądza czyni to przez wzrost stopy procentowej. Ogłaszając wzrost centralnej stopy procentowej, oznacza to także wzrost stopy procentowej dla banków komercyjnych, coraz mniej uczestników gospodarki ma chęć zaciągać kredyty, tym samym mniejsza jest podaż pieniądza.

Bank centralny może podejmować decyzję o kolejnym wzroście stopy procentowej, jeśli poprzedni wzrost nie spowodował oczekiwanego spadku inflacji.

Deflacja – ciągły spadek wskaźnika cen. W deflacji siła nabywcza pieniądza rośnie. Za ten sam zasób pieniądza można nabyć coraz więcej dóbr i usług. Jeżeli uczestnicy rynku obserwują spadek cen, to oszczędzają ponieważ w przyszłości będą mogli kupić więcej. Występują niekorzystne tendencje - spadek popytu. W wyniku spadku popytu ceny spadają. Bank centralny w momencie deflacji obniża stopy procentowe (maksymalnie do 0). Deflacja jest zjawiskiem gorszym od inflacji. Polityka pieniężna w warunkach deflacji jest nieskuteczna, ponieważ istnieje naturalna granica obniżania stopy procentowej (0). Z deflacją walczy Japonia i Europa. Nie ma skutecznego sposobu walki z deflacją.

Stopa procentowa - można ją ujmować od strony udostępniającego i od strony pożyczającego.

Od strony udostępniającego stopa procentowa jest ceną za czasowe przekazanie w użytkowanie w ustalonym w kontrakcie zakresie zasobu pieniądza lub innej jego formie. Jest ceną czyli jest wynagrodzeniem dla udostępniającego. Mówi się że jest to wynagrodzenie za odstąpienie od nabycia dobra teraźniejszego na rzecz dobra przyszłego.

Od strony korzystającego stopa procentowa jest ceną jaką trzeba zapłacić za udostępnienie dobra dzisiejszego.

Stopa procentowa jest ceną jaką trzeba zapłacić za płynność (natychmiast dostarczoną) w formie określonej liczby jednostek pieniężnych.

Jeśli płynność to dobro dzisiejsze, to stopa procentowa jest ceną rynkową dobra dzisiejszego w stosunku do dobra przyszłego.

Jeżeli stopa procentowa wynosi 9% to oznacza, że natychmiastową płynność równą 100 jednostek pieniężnych (dobro dzisiejsze) można otrzymać w zamian za obietnicę zwrotu 109 jednostek pieniężnych (dobra przyszłego) po upływie roku

Stopa procentowa jest ceną ustalaną na rynku.

Zmienność stopy procentowej (i) następuje gdy zmienia się krzywa podaży pieniądza wyznaczona przez oszczędności oraz krzywa popytu na pieniądz wyznaczona przez inwestycje (I).

Wielkość stóp procentowych

• Dostawcami lub sprzedawcami dóbr dzisiejszych są oszczędzający

• Niektórzy oszczędzający wyceniają dobra dzisiejsze wyżej niż dobra przyszłe co znaczy, że mają wysoką silną preferencję czasową. Wówczas ustalona cena, czyli stopa procentowa jest wysoka.

• Inni oszczędzający o niskiej preferencji czasowej będą gotowi z mniejszym wyrzeczeniem zrezygnować z dobra dzisiejszego na rzecz dobra przyszłego. Dobro przyszłe wycenione zostanie tylko odrobinę wyżej.

• Ci o niskiej preferencji czasowej przystąpią do transakcji wymiany, w której przekażą dobra teraźniejsze ludziom o wyższej preferencji czasowej, a więc ceniący teraźniejszość znacznie wyżej niż oni.

Wielość form:

• Wymiany dóbr dzisiejszych na przyszłe to też wielość stóp procentowych

• Różnorodność pożyczek i kredytów to różnorodność form wymiany dóbr dzisiejszych na dobra przyszłe, to też różnorodność stóp procentowych.

• Wielość dóbr kapitałowych różnicowanych ryzykiem i terminem zapadalności, czyli czasem różnicują też stopy procentowe.

Wykład nr 6 – 23.05

System finansowy - to podmioty, rynki i wszelkie relacje zachodzące między podmiotami, i przenikającymi rynek. Na system finansowy składają się:

• instrumenty finansowe - to zobowiązania i wierzytelności finansowe

• rynki finansowe - to rynki, na których przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe

• instytucje finansowe - to pośrednicy finansowi, czyli podmioty ekonomiczne, których głównym celem jest kreowanie instrumentów finansowych i ich dystrybucja

• zasady funkcjonowania - to normy określające i regulujące powiązania między elementami systemu finansowego

Powiązania, relacje między podmiotami są silniejsze (bardziej gęste) niż między podmiotami a otoczeniem.

System finansowy komunikuje się z otoczeniem, ze sferą realną.

Ten, kto emituje, kreuje instrument finansowy, nakłada na siebie zobowiązania, na rzecz podmiotu, który ten instrument nabył.

Funkcje systemu finansowego:

1. monetarna

2. kapitałowo - redystrybucyjna - spełniona poprzez organizację przepływu wolnych środków finansowych do podmiotów deficytowych od podmiotów o nadmiarze tych środków

3. kontrolna - instytucje finansowe odpowiedzialne są za przepływ środków finansowych. kontrolę (monitorują przepływy kapitału pieniądza i reaguje poprzez wzrost płynności/ wprowadzenie nowych środków)

INSTYTUCJE FINANSOWE według kryterium kreacji instrumentów finansowych

1. instytucje bezpośredniego rynku kapitałowego, nie tworzące instrumentów finansowych

2. instytucje pośredniego rynku kapitałowego, tworzące instrumenty finansowe

• instytucje tworzące pieniądz - Bank Centralny, banki komercyjne

• instytucje tworzące instrumenty finansowe, nie będące pieniądzem - Fundusze ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne

Instytucje tworzą pieniądz

Bank Centralny, Bank komercyjny - są powiązane ze sobą silnymi relacjami, stąd system bankowy (współdziałają ze sobą bardziej niż inne podmioty systemu finansowego)

System bankowy - ma strukturę hierarchiczną. 2 szczeble: banki komercyjne i Bank Centralny.

ZADANIA SYSTEMU BANKOWEGO (FUNKCJE):

• tworzenie pieniądza gotówkowego - Bank Centralny

• tworzenie zdecentralizowanego pieniądza wkładowego (żyrowego) - banki komercyjne

• pośredniczenie w transferze środków pieniężnych - Bank Centralny, banki komercyjne

• transformacja oszczędności w kapitał - banki komercyjne

• transformacja ryzyka - Bank Centralny, banki komercyjne

• sprawowanie kontroli - Bank Centralny, banki komercyjne

Banki komercyjne - emitują, kreują pieniądz kredytowy - gdy mają odpowiednią ilość pieniądza (płynności) pochodzącego z lokat.

Pieniądz kredytowy - emitowany przez banki komercyjne, nie ma formy monetarnej, ma formę zapisu księgowego; forma bezgotówkowa.

Każdy pieniądz na rachunku bankowym jest przenoszony, transformowany w pieniądz kredytowy - ile przyjmą lokat, tyle kreują pieniądza lub w wielokrotnie większej skali niż ilości lokat.

W tej kreacji uczestniczy cały system.

Bank komercyjny - kreacja dużo większa od ilości lokat.

Gotówka do kreacji kredytu nie jest bezpośrednio potrzebna.

INSTRUMENTY RYNKU
PIENIĘŻNEGO
operacje hurtowe w dużych kwotach
jeśli obsługuje pojedynczych klientów to stopa % wyznacza rynek międzybankowy
wpłaty na ROR trafiają na rynek pieniądza gotówkowego
wkłady terminowe na rynku pieniądza terminowego
większa płynność instrumentów
decyzje krótkoterminowe
przedmiotem transakcji: pieniądz i instrumenty finansowe krótkoterminowe, i krótkoterminowe lokaty
niższe ryzyko
niższa stopa zwrotu

INSTRUMENTY FINANSOWE DZIELĄ SIĘ ZE WZGLĘDU NA:

1. aspekt własnościowy

• własnościowe (akcje)

• wierzycielskie (obligacje)

1. sposób generowania dochodu

• o stałym dochodzie (obligacje)

• o zmiennym dochodzie (akcje)

1. czas

• krótkoterminowe (do 1 roku)

• długoterminowe (powyżej 1 roku)

1. charakter emitenta

• bezpośredni (instytucje niefinansowe)

• pośredni (instytucje finansowe)

1. charakter instrumentu

• bazowe (akcje)

• pochodne (opcje)

Wykład nr 7 – 28.05

System bankowy jest podsystemem systemu bankowego.

1. Ujęcie podmiotowe

Podmiot nadrzędny – bank centralny

Podmiot podrzędny – sieć banków komercyjnych

1. Ujęcie przedmiotowe – pieniądz i jego pochodne

2. Zasady prawa – Ustawa o NBP i ustawa prawo bankowe

3. Rynki – rynek międzybankowy (rynek na którym funkcjonują banki)

Bank na rynku międzybankowym:

• Bank nie może nie mieć gotówki, ale też bank nie może mieć przepełnionych kas

• Bank w sposób ciągły zabiega o pieniądz by wyrównać strony bilansu nie tylko pod względem ilości ale też co do terminów

• Byłoby idealnie gdyby po stronie pasywów było tyle samo wkładów ile wypłacano kredytów. Ale tak nie jest.

• Najczęściej 1 strona jest bardziej rozbudowana niż druga

• Te banki z ponadprzeciętnym przyrostem wkładów będą miały nadwyżkę płynności

• Te banki z ponadprzeciętną akcją kredytową będą miały niedobór płynności

• Mimo tego nie może zdarzyć się, że:

  • Bank nie wypłacił, bo nie ma gotówki

  • Bank nie przyjął gotówki, bo ma przepełnione kasy

Rynek międzybankowy

Aby zaistniała podaż muszą być podmioty posiadające nadwyżki płynności.

Aby mógł zaistnieć popyt muszą być podmioty zgłaszające niedobory pieniądza.

Jak działa rynek międzybankowy? Jest to rynek profesjonalny (bez udziału emocji), dążący do zrównania popytu i podaży.

Technika: bank zgłasza chęć sprzedaży i zakupu proponując WIBID i WIBOR.

Rynek międzybankowy jest obecnie jedynym przykładem rynku doskonałego (nie ma na nim monopolu, występuje jednorodny, homogeniczny produkt)

Jak powstaje i działa rynek międzybankowy?

• Rynek międzybankowy nie jest rynkiem zorganizowany, czyli nie ma przypisanego określonego miejsca

• Handel pieniądzem odbywa się wyłącznie przez łącza telefoniczne, fax, Internet

• Podaż zgłaszają te banki, które mają nadpłynność, w postaci nadwyżki rezerw gotówkowych. Popyt zgłaszają te banki, które mają niedopłynność

• Rynek międzybankowy może powstać tylko wtedy, gdy między bankami występuje zróżnicowanie płynności

Zasady funkcjonowania rynku

Rynek międzybankowy

• Pieniądz kupiony czyli przyjęty z rynku to depozyt, a stawka WIBID to stopa procentowa za przyjęcie depozytu

• Pieniądz sprzedany, udzielony innemu bankowi to lokata a stawka WIBOR to stopa procentowa za udzielenie pożyczki

• WIBOR/WIBID ustalane są codziennie i o godz. 11 podane są do publikacji przez Reutersa, a następnie przez inne serwisy finansowe i prasę

• Ich ustalenia czyli fixing dokonuje się codziennie przy udziale wybranych (spełniających wymogi) banków krajowych i oddziałów banków zagranicznych

• Muszą spełniać regulamin fixingu aby kwotować.

Bank centralny może akceptować lub nie WIBOR i WIBID. Jeżeli bank centralny uzna, że WIBOR jest za wysoki to wchodzi na rynek, aby ją obniżyć. Jeśli jest za niski to swoimi operacjami stara się powyższych ceny.

Bank centralny na rynku międzybankowym:

• Bank centralny interweniuje gdy (operacje otwartego rynku)

  • Wahania strumienia pieniądza są zbyt duże, co wpływa na kształtowanie się stopy procentowej na rynku międzybankowym

    • W szczególności gdy:

    • Ilość pieniądza jest niewystarczająca i wówczas stopa procentowa rośnie

    • Ilość pieniądza jest nadmierna i wówczas stopa procentowa maleje

Operacje otwartego rynku:

1. Transakcje w których bank centralny kupuje papiery wartościowe to operacje zasilające powodujące zwiększenie płynności sektora bankowego

2. Transakcje w których bank centralny sprzedaje papiery wartościowe lub emituje własne papiery wartościowe to operacje absorbujące – powodują zmniejszenie płynności sektora bankowego

3. Transakcje bezwarunkowe – natychmiastowe transakcje kupna/sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny od banków – powodują trwałe zmiany płynności sektora bankowego (oddziaływanie długoterminwe, strukturalne)

4. Transakcje warunkowe – jednoczesne zawarcie pomiędzy bankiem centralnym, a bankami transakcji natychmiastowej kupna sprzedaży p.w. i przeciwstawnej do niej transakcji terminowej powodują czasowe zmiany płynności sektora bankowego (oddziaływanie krótkoterminowe, operacyjne)

Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego

• Polityka rezerw obowiązkowych – mała skuteczność

• Operacje otwartego rynku (repo i repo revers)

• Kredyty refinansowe (redyskontowy, lombardowy)

Najtańszy pieniądz pochodzi z ROR (stały dopływ płynności), później pieniądz pozyskany na rynku międzybankowym, potem kredyt redyskontowy. Najdroższy to kredyt lombardowy.