Lekcja

Temat: „Co się w duszy komu gra, co kto w swoich widzi snach” - sceny wizyjne „Wesela”.
30.11.2011

Isia (zdrobnienie od Jadwigi) – córka Gospodarzy (Tetmajerów).

Chochoł przychodzi do Isi.

Akt II Scena 3 – rozpoczyna się część wizyjna. Chochoł pewni rolę guślarza.

Są to monologi postaci rozpisane na dialogi.

Marysia Mikołajczykówna – Wojtek

Scena V Marysia – Widmo

Marysia

Ka ty mieszkasz, kaś ty jest?
Jechałeś do obcych miest,
czekałam cie długo, długo
i nie doczekałam sie.
Kaś ty jest, kajś ty jest,
gdzie ty mieszkasz, gdzie?

[…]

Miałabym tylo wesele,
co jak dziś, jak to dziś.

Scena 6 – Marysia woli Wojtka od Widma, scena poprzednia nawiązuje do Romantyczności (aluzja). Różnica jest taka, że Marysia odrzuca ideał miłości romantycznej, Marysia chce żyć dalej w przeciwieństwie do Karusi.

Isia – Chochoł, Marysia – Widmo, Stańczyk - Dziennika, Pan Młody – Hetman, …

Stańczycy – ugrupowanie polityczne, konserwatywne, uważające, że szlachta jest odpowiedzialna za upadek Polski (liberum veto, liberum conspiro (liberum conspiro [łac., ‘wolne spiskowanie’], termin utworzony przez „stańczyków” i krakowską szkołę historyczną na określenie swobody zawiązywania spisków i konspiracji bez liczenia się z okolicznościami i konsekwencjami politycznymi)). Trójlojalizm – zgoda na to co daje zaborca.

Stańczycy, konserwatyści krakowscy, ugrupowanie polityczne powstałe w Galicji po upadku powstania styczniowego, obejmujące głównie ziemiaństwo i wyższych urzędników. Nazwę przyjęło od opublikowanego w 1869 w Przeglądzie Polskim cyklu 20 pamfletów pod wspólnym tytułem Teka Stańczyka (autorstwa prawdopodobnie S. Tarnowskiego, S. Koźmiana, J. Szujskiego i L. Wodzickiego), które w formie listów prezentowały główne tezy programu politycznego stańczyków. Przedstawione w listach zasady zebrał J. Szujski w studium Kilka prawd z dziejów naszych, ku rozważaniu w chwili obecnej (1869).

Podstawowe tezy programu stańczyków zobowiązywały Polaków do obrony chrześcijaństwa i kultury zachodniej, kultywowania wrogości wobec schizmatyckiej Rosji, utrzymywania przewodniej roli wśród narodów słowiańskich, ścisłej i lojalnej współpracy z domem Habsburgów i Austrią.

Z czasem stańczycy przeszli od lojalizmu wobec domu habsburskiego do zasady trójlojalizmu wobec wszystkich państw zaborczych. Popierani przez większość ziemiaństwa galicyjskiego i cesarza Franciszka Józefa I, od początków lat 70. XIX w. obejmowali ważne stanowiska państwowe (K. Badeni - od 1866 namiestnik Galicji i 1895-1897 premier Austrii, L. Wodzicki - od 1877 marszałek krajowy, M. Bobrzyński - 1908-1914 namiestnik Galicji). 1907 stańczycy przekształcili się w Stronnictwo Prawicy Narodowej. Organy prasowe: Czas, Przegląd Polski.

Scena VII (Rycerz - Stańczyk)

Stańczyk: „A wolicie spać —”

Dziennikarz: „śmierć ulga, ulga zgon”

Stańczyk jest ironiczny i sarkastyczny wobec Dziennikarza. Nie podoba mu się, że jest patronem Stańczyków. Próbuje wzbudzić ducha w Dziennikarzu, który jest elitą inteligencji. Dziennikarz usypia naród.

Dziennikarz: „Nad przepaścią stoję / i nie znam, gdzie drogi moje.” – zdemaskowany mit przywódcy narodu.

Stańczyk

ale Świętości nie szargać,
bo trza, żeby święte były,
ale Świętości nie szargać:
to boli.

[…]

Naści; rządź!
Masz tu kaduceus polski,
mąć nim wodę, mąć.

[…]

Mąć tę narodową kadź,
serce truj, głowę trać!
Na Wesele! Na Wesele!
Staj na czele‼!

Kaduceus (z łac.) — laska Hermesa, przewodnika dusz zmarłych w ich drodze do Hadesu, także jako herolda i posła Zeusa, również boga handlu. Laseczka Hermesa, w oplocie dwóch wężów, była skrzydlata. Tu ironicznie — jako symbol przewodnictwa ideowego, politycznego. Komentatorzy zwracają uwagę na później powstały portret R. Starzewskiego pędzla Jacka Malczewskiego — z kaduceuszem uwieńczonym główką S. Koźmiana, jednego z przywódców krakowskich „stańczyków”.

Dzwon Zygmunta symbolem siły narodowej.

Po obejrzeniu spektaklu Rudolf Starzewski zmienił swoje poglądy.

W domu: Scena Poeta-Rycerz

Scena IX (Poeta-Rycerz)

Rycerz — dalszy tekst ujawnia cechy, kojarzące go z historycznym Zawiszą Czarnym z Garbowa, który m.in. walczył pod Grunwaldem („Grunwald, miecze, król Jagiełło”), pozostał w tradycji jako symbol „rycerza niezłomnego”. Kazimierz Tetmajer był autorem „fantazji dramatycznej” Zawisza Czarny, którą wystawiono w teatrze krakowskim sześć tygodni przed premierą Wesela.

Kazimierz nie czuł tematu, napisał zły spektakl. Wyspiański oczekuje od Tetmajera poezji niesmęcącej tylko inspirującej naród.

Rycerz jest w środku pusty – kpina z dekadentyzmu.

Scena XI (Pan Młody-Hetman)

Przychodzi do niego bohater literacki

Branecki (hetman) — Branicki lub Branecki Franciszek Ksawery, hetman wielki koronny, współtwórca konfederacji targowickiej wraz z Sewerynem Rzewuskim i Szczęsnym Potockim; podczas powstania kościuszkowskiego zaocznie skazany na śmierć jako sprzedawczyk i zdrajca narodu.

wykupuje się diabłom pieniędzmi, jakie sam brał od carycy Katarzyny II. „Chór” występuje w roli diabłów–oficerów rosyjskich (tak też ucharakteryzowani byli grający te role aktorzy w przedstawieniu krakowskim). Obraz cały wystylizowany na wzór Widma (Doktora) z Dziadów cz. III (z epilogu).

Hetman: Czepiłeś się chamskiej dziewki?!

Czy to jest błazenada, maskarada?

W domu: Upiór - Dziad, Gospodarz - Wernyhora, uzupełnić powyższe.

Scena …

Źródło motywu - Kain i Abel (bracia). Piętno kainowe.

Motyw krwi nie do zmycia. Dziad widzi Upiora. Dla Dziada szokiem jest to, że panowie bawią się z chłopami. Odzywają się wyrzuty sumienia za uczestnictwo w rabacji galicyjskiej.