Kilka słów o potrzebach
Potrzeba to stan osoby odczuwającej brak czegoś. Jako integralny składnik osobowości, potrzeba jest wewnętrznym napięciem, które działając jako swoisty sygnał alarmowy wskazuję jednostce drogę do jej zaspokojenia.
Koncepcje potrzeb ewoluowały przez lata. W dobie Oświecenia J.J. Rousseau twierdził, iż właściwością cywilizacji jest wytwarzanie u jednostek pragnień, których istnienie powoduje zmianę osobowości danej jednostki oraz jej przystosowanie się do społecznych regulacji. Wątek ten podjął Z. Freud wysuwając koncepcję superego jako implementowanej społecznie części osobowości, która skłania jednostkę do spełniania norm społecznych, nawet wbrew sobie (id). Z drugiej strony potrzeby definiowano również jako takie właściwości człowieka, które powinny być zaspokajane przez instytucje społeczne.
Najbardziej znaną i rozpowszechnioną teorią tyczącą się potrzeb jest podejście Abrahama Maslowa. Badając motywy działania człowieka w rozmaitych sytuacjach, zauważył on, iż tworzą one swoistą hierarchię. Według jego koncepcji owe zhierarchizowane potrzeby są wrodzone i obecne u wszystkich ludzi. Brak choćby częściowego zaspokojenia potrzeby niższego rzędu uniemożliwia zaspokojenie potrzeby wyższego rzędu. I tak dzielą się na potrzeby niższe - podstawowe oraz wyższe - tzw. metapotrzeby. Do pierwszych z nich zaliczamy potrzeby organiczne (fizjologiczne - głód, pragnienie itp., poczucie bezpieczeństwa, potrzebę miłości i przynależności oraz uznania i szacunku. Z kolei metapotrzeby dzielą się na poznawcze, estetyczne oraz samorealizacji.
Inny słynny badacz potrzeb - Kazimierz Obuchowski - twierdzi, iż dotyczą one tego, co jest człowiekowi niezbędne by istniał jako organizm, rozwijał się jako osoba i był wolny psychicznie. Jednak, oprócz potrzeb, wyróżnia on także pragnienia oraz dążenia. Te pierwsze to pożądania i apetyty, które nieraz odpowiadają temu co potrzebne jednostce naprawdę, a nieraz są dla niej szkodliwe. Dążenia zaś są formą spełniania potrzeb. Nieraz spełnienie potrzeby prowadzi do zamknięcia jakiegoś etapu dążenia, przeważnie jednak dążenie realizowane jest jako kierunek - powtarzający się rytm ciągle nowych spełnień ciągle nowych pragnień. Wyróżnił on sześć podstawowych potrzeb wpływających na życie człowieka. Są to potrzeby:
fizjologiczne (optymalnej temperatury, tlenu, snu, bodźców zmysłowych i przetwarzania informacji oraz potrzeba pokarmowa),
seksualne,
poznawania,
kontaktu emocjonalnego,
sensu życia oraz
dystansu psychicznego.
Każda z nich ma inne mechanizmy powstawania, zaspokajania oraz patologii. Jednak każda z nich spełnia to samo kryterium - potrzeby, której zaspokajanie jest potrzebne dla normalnego funkcjonowania jednostki.