Propriocepcja (kinestezja, zmysł kinestetyczny, czucie głębokie) - zmysł orientacji ułożenia części własnego ciała. Receptory tego zmysłu (proprioreceptory) ulokowane są w mięśniach i ścięgnach. Dostarczają mózgowi informacji o tonusie mięśniowym. Dzięki temu zmysłowi wiemy jak ułożone są nasze kończyny bez patrzenia.

Układ propriocepcji odbiera bodźce związane z uciskiem, rozciągnięciem, ustawieniem i ruchem ciała wobec siebie. Prawidłowa integracja w obrębie tego układu jest niezbędna do dobrego rozwoju odruchów, planowania i prowadzenia ruchu, regulacji napięcia mięśniowego i koordynacji pracy mięśni, a także wyższych czynności umysłowych. Niedostatek informacji proprioceptywnej może być częściowo kompensowany wzrokiem. Osoby, które mają uszkodzony układ czucia głębokiego dostarczają sobie więcej bodźców przez zwiększone napięcie mięśniowe (np. bardzo mocno trzymają ołówek). Mają problemy zarówno ze stabilizacją jak i dysocjacją np. mają trudności w oddzielaniu pracy rąk od pracy tułowia podczas pisania.

Bez informacji o tym jak zachowuje się ciało koordynacja wzrokowo-ruchowa byłaby niemożliwa. Na przykład, gdy wchodzimy po schodach, mózg musi otrzymywać dane o tym czy stopa już stanęła na kolejnym stopniu, czy jest równo ułożona, czy można się na niej oprzeć. Dopiero wtedy wysyła informacje do drugiej nogi o tym, że ma się poruszyć, jednocześnie przenosi ciężar ciała na pierwszą nogę itd. Informacja zwrotna jest konieczna do sprawnego wykonywania skoordynowanych ruchów..

Informacje dostarczają receptory umieszczone w mięśniach i ścięgnach (proprioreceptory) oraz w stawach. Proprioreceptory informują o wzajemnych napięciach mięśni i ścięgien. Receptory umieszczone w stawach reagują na zmiany ciśnienia towarzyszące ruchom stawów.

Zmysł ten bywa niezwykle rozwinięty u osób niewidomych.

Proprioreceptor – receptor reagujący na procesy zachodzące wewnątrz organizmu, np. receptor czucia głębokiego informujący o pozycji ciała. Proprioreceptory występują wmięśniach szkieletowych, ścięgnach i stawach. Zalicza się do nich:

• wrzecionko nerwowo-mięśniowe

• wrzecionko nerwowo-ścięgniste

• ciałko blaszkowate - znajdują się w głębokich warstwach skóry palców i sromu, ciałach jamistych prącia, ścięgnach, torebkach stawowych, okostnej i krezce.

• narząd ścięgnisty Golgiego – rejestruje stopień rozciągnięcia ścięgien

• Receptorami stawowymi są zakończenia czuciowych włókien nerwowych w postaci ciałek Vatera i Paciniego umieszczone w torebce stawowej. Są one wrażliwe na zmiany ucisku, jakie powstają w fałdującej się torebce stawowej przy przemieszczaniu się powierzchni stawowych kości podczas ruchu kończyny.

• Receptorami równowagi są rzęski komórek rzęskowych znajdujące się w błędniku, w uchu środkowym. Receptory równowagi informują o położeniu, a ściślej ujmując o zmianach położenia całego ciała w przestrzeni.